Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2022
• 201 pagina's
• Uitgeverij: Das Mag

Flaptekst

Eerste zin

Misschien was dat wel wat me achteraf het meest verbaasde: hoe weinig er die dag eigenlijk veranderd was.

Samenvatting

Als op een zondag na de kerkdienst in het dorp Noord-Heijnen de vier kinderen van het gezin Van Willigen met enkele vriendjes verstoppertje spelen, besluiten ze hun jongste broertje Nico in een kist met beddengoed op te sluiten. Wanneer de kist wordt geopend, leeft hij niet meer. Eerst komt de begrafenisondernemer naar hun huis en later de nieuwe predikant Van der Welle. Hij gaat naar het kamertje waar Nico ligt en wekt hem tot leven (zoals Jezus bij het dochtertje van Jaïrus deed).
Familie Van Willigen besluit te zwijgen over wat er is gebeurd. Later komt de dominee (die wat excentriek is) op bezoek bij de familie. Wouter en zijn broertje zijn bang dat hij zal verklappen dat zij hem kort na zijn komst in het dorp hadden natgespoten met water, maar dat doet hij niet. 

Het dorp Noord-Heijnen kent twee geloofsrichtingen: de Hervormden en de Gereformeerden. Van Willigen is gereformeerd. Eigenlijk was het een dorp met forensen. Dat was ook het geval met de familie Van Willigen. Maar ze zijn snel ingeburgerd (kerkwerk, schoolgaande kinderen, voetballende zoons)
Vader van Willigen mag de nieuwe prediker niet zo o.a. omdat de dominee zelf hard meezong in de dienst. Bovendien is hij wars van de uitvoerige preken van de dominee, maar Wouters moeder is juist gecharmeerd van hem en gaat elke week vlijtig naar bijeenkomsten van de Vrouwen Bijbelgroep. Er komen nieuwe leden bij (vooral nieuwe inwoners), maar er gaan ook leden weg. Familieleden van Wouter gaan 'kerken' in een ander dorp (Noordland). Er komt o.a. daardoor onenigheid in het gezin: pa en ma zitten niet meer op één lijn.

De zomer gaat voorbij. Wouter wil van zijn broertje weten wat er 'na de dood' was. "Niets", zegt Nico, "er is helemaal niets." De prediker schijnt vaker wonderen te verrichten, zegt Nico. Toch komt het geheim uit via een vervelend schoolvriendje. Nico slaat hem een blauw oog.

Moeder gaat door bij de prediker. Op een woensdagmiddag laat ze Wouter en Nico herdopen door onderdompeling in de rivier. Ook moeder laat zich herdopen. Dat levert problemen thuis op : Nico en Wouter vragen zich bij een ruzie af of hun ouders gaan scheiden. Dat  levert ook enkele voordelen op: twee keer je verjaardag vieren, twee keer sinterklaas.  Als moeder weggaat naar de vrouwenclub staat vader in zijn schuurtje te schaven aan een houten kruis. Als het klaar is, haalt hij een schilderij weg uit de kamer en hangt het kruis op de plaats. De ruzie lijkt daarna weer bijgelegd. Maar naar de kerk bij de prediker gaat hij niet meer en hij  vertrekt daarom ook uit de kerkenraad als ouderling.

Het oudere zusje van Wouter heeft opeens een vriendje Wilbert. Hij komt op bezoek. Martha is nog wel jong: ze zit in de tweede van het vo.  Wilbert is alleen Hervormd, maar hij kent de wat vreemde prediker Van der Welle. Dat vindt hij wel 'een aparte'. De conversatie krijgt dan wel even een graat in de keel. 

De familie heeft een stacaravan in het Netelbos, waarin ze altijd de vakantie vieren. Martha wil dat Wilbert meegaat, maar voor de vakantie gaat de verkering uit. Met zusje Maaike kan Martha het steeds beter vinden. Bij de kinderdisco ontmoeten ze leuke  jongens. Nico verpest het een beetje door te vragen of ze verliefd zijn en Maaike wenst hem eigenlijk dood. 

Een drama van een ander kaliber is dat vader de boodschap krijgt dat hij longkanker heeft. En de ziekte krijgt hem stevig in zijn greep. Het gaat snel slechter met hem. Het gezin viert dat jaar daarom geen sinterklaas en kerst. Vader vertelt met Kerstmis dat hij snel dood zal gaan.

Ineens staat de prediker voor de deur, op uitnodiging van moeder. Vader heeft niets met de man. Hij zegt dat hij stervende is en dat niemand behalve God iets voor hem kan betekenen. De prediker staat er feitelijk wat onbeholpen bij.
Vader voelt meer affiniteit met de vorige dominee Vijl. Het is zijn uitdrukkelijke wens dat die dominee de uitvaart zal leiden. Die stemt ermee in. Het wordt een mooie dienst.

De prediker Van der Welle verdwijnt  uit het dorp. Hij neemt een beroep aan in een andere gemeente. Is er een relatie met de dood van vader? In een soort terugblik wordt het sterven van vader in het laatste hoofdstuk beschreven. Dezelfde begrafenisondernemer als toentertijd met Nico  komt praten over de grafsteen. Maar moeder is resoluut: er komt geen grafsteen. Het door vader zelf glad geschuurde kruis zal op zijn graf komen te staan.

Wouter en Nico rijden op de fiets langs het verlaten huis van de dominee. Ze hadden dat ooit gedaan bij de komst van de dominee. Toen hadden ze hun waterpistolen leeg geschoten op hem. Het huis is nu stil en verlaten. 
Daarna racen ze naar huis, net als Joop Zoetemelk.

Personages

Wouter

Wouter is de verteller van het verhaal. Hij kijkt met verwondering naar wat er in het gezin gebeurt. Hij is rustig en gehoorzaam. Hij is het derde kind in het gezin en 8 jaar oud. Hij kijkt met een wat kritische blik naar Bijbelteksten. Hij is lief: als zijn zusje Maaike gestraft wordt omdat ze iets lelijks heeft gezegd over Nico, gaat Wouter naar het dorp en koopt wat kikkertjes (snoepjes) voor haar.

Nico

Nico is een jaar jonger dan Wouter. Hij is zeven jaar als hij stikt in een dekenkist bij het verstoppertje spelen. Hij wordt weer tot leven gewekt door de prediker. Later zegt hij tegen Wouter op diens vraag dat 'er niets is na de dood." Nico is wat brutaler en gewiekster dan zijn oudere broertje. Hij zit net als Wouter op voetbal en hij pest zijn zusjes met de verliefdheid die ze voor vakantiejongens hebben gekregen. Hij is wat sterker bij het fietsen dan Wouter.

De prediker

Van der Welle is een jonge predikant die zijn oudere collega Vijl opvolgt. Hij is wat moderner in zijn opvattingen in het conservatieve dorp. Zijn preken zijn anders en hij haalt er van alles bij, volgens vader Van Willigen. Hij zingt mee in de kerk. Na het mirakel met Nico gaat het verhaal in het dorp dat hij door handoplegging mensen kan genezen. Hij heeft een bijzondere aantrekkingskracht op de vrouwen in zijn gemeente, wat op zich niet zo heel vreemd is. Een jonge nieuwkomer met afwijkend gedrag, krijgt vaak vrouwelijke belangstelling. Hij is een soort Jezus-type. ( De verlosser)

Quotes

"Nog zie ik mijn vader, die na de ijzingwekkende kreet van ma naar boven gestormd was, steun zoeken bij de muur van de slaapkamer bij het zien van Nico's bewegingloze lichaam en zijn blauwe lippen. De verwoede pogingen van mijn moeder om hem te reanimeren." Bladzijde 12

"In plaats daarvan klonk er een nies. En nog één. En nog één. En zoals je sommige mensen aan hun voetstappen herkent, of aan de manier waarop ze hun neus ophalen, of hun voeten vegen of op een deur kloppen, wist ik zeker dat het niet pa of ma of de prediker was geweest." Bladzijde 16

""Zoiets. Lang genoeg zou je zeggen. Lang genoeg om te weten of er iets is. Er was niks. Geen hemel, geen Jezus, geen God . Niets."" Bladzijde 92

""Vuil etterjong! Alles verpest hij, die kleine rotzak. Ik wou dat hij lekker dood was gebleven!" Ik zag aan haar dat ze schrok van haar eigen woorden, maar die schrik sloeg om in ontzetting toen ma uit de voortent kwam stormen." Bladzijde 158

""Geen steen." Ze wees naar de hoek van de kamer. "Ik zou graag dat houten kruis willen laten plaatsen. Mijn man heeft het zeklf gemaakt. Wat denk u , zou dat mogelijk zijn?" Het was mogelijk." Bladzijde 199

Thematiek

Geloofsproblemen binnen een gezin

Als er een prediker in het dorp komt die zich apart gedraagt, maar wel een dood kind tot leven opwekt, doet dat iets met de familiebetrekkingen. De prediker die op de één of andere manier Nico opwekt, wordt met argusogen bekeken door de vader in het gezin en bijna omarmd door de moeder. Vanwege het ongeloofwaardige element van de opwekking besluit het gezin in het dorp erover te zwijgen, maar het geheim komt toch op straat te liggen. Moeder dweept met de dominee en laat haar beide zoontjes en zichzelf herdopen door onderdompeling in de rivier. Vader is het daarmee niet eens. Dat brengt wel een zekere (tijdelijke) verwijdering in het gezin. De twee zoontjes zijn bang dat hun ouders gaan scheiden. Als vader doodgaat, wil hij liever niet dat de nieuwe prediker hem bezoekt en zeker niet dat hij de uitvaart zal leiden.

Motieven

Bijbelse motieven

In de roman verwijst de verteller vaak naar de Bijbel. Zo wijst de opwekking uit de dood naar de geschiedenis van Jezus,. maar ook aan de opwekking van het dochtertje van Jaïrus. ( Mattheüs 9:23–26, / Marcus 5:38–43/ Lucas 8:51–56) Maar Wouter denkt in meer passages aan teksten uit de Bijbel. Er is ook een wederdoop door onderdompeling in de rivier die de moeder van het gezin laat plaatsvinden bij de nieuwe prediker. Sommige verwijzingen zijn heel expliciet, maar er is ook een wat minder duidelijke. verwijzing. Op blz. 34 komen de beide broertjes voor het eerst in de buurt van het huis van de nieuwe prediker. Hij is kaal en ze schelden hem uit voor 'kale' en spuiten hem nat. Daarna komen er twee grote herdershonden op hen afgerend, maar de kale man houdt hen in bedwang. Dat kan niet anders dan een verwijzing naar een Bijbelverhaal uit het Oude Testament zijn, [ 2 Koningen2 vs 24] waarin kinderen de profeet Elia uitschelden voor 'kaalkop' en twee beren uit het bos komen die 42 kinderen verscheuren." Wouter en Nico zouden het verhaal uit Bijbellezingen moeten kennen.

Relatie tussen broertjes

Wouter en Nico schelen maar één jaar. Ze zijn vaak samen en spelen samen. Nico is wat brutaler dan Wouter. Hij lijkt ook wat sportiever: ze voetballen allebei en ze racen met hun fiets. Ze kunnen heel goed met elkaar opschieten. Nico is de pestkop van de twee. Hij brengt zijn verliefde zusjes in de zomervakantie in de problemen.

Geloof

In het dorp Noord-Heijnen zijn twee grote groepen gelovigen: Hervormden en Gereformeerden. Er is wel een scheiding tussen hen (bij welke winkelier ga je je inkopen doen? ) maar ze vechten elkaar niet de tent uit., Toch kunnen er problemen ontstaan wanneer een Gereformeerd meisje en een Hervormde jongen verkering met elkaar krijgen. Er kunnen scheuringen binnen familieverbanden, ontstaan, wanneer familieleden voor een andere predikant kiezen.

Dood

Behalve de opwekking van Nico uit de dood, komt de dood later in de roman terug. Vader Van Willigen krijgt longkanker die agressief blijkt, want hij overlijdt binnen korte tijd. Hij wil niet dat de prediker Van der Welle zijn uitvaart leidt. De vorige predikant Vijl neemt de uitnodiging aan om de uitvaart te leiden. Op het graf komt geen steen, maar een door Vader zelf gemaakt houten kruis.

Verliefdheid

De zusjes van Wouter, krijgen oog voor de jongens in hun omgeving. Martha heeft eerst nog verkering met ene Wilbert (Hervormd|) maar dat gaat snel uit. als hij op zomerkamp met een ander meisje zoent. Maar tijdens de vakantie op de camping ontmoeten de zusjes andere jongens. De kleine Nico verpest het echter voor zijn zussen, die daarover flink kwaad zijn. Maaike wenst zelfs even dat hij nooit uit de dood was opgestaan. Maar dat is natuurlijk in een opwelling gezegd.

Motto

"Wij moesten feestvieren en vrolijk zijn, 
want uw broeder hier was dood en is levend
geworden, hij was verloren en is gevonden"

LUCAS, 15: 32 

Het motto past prachtig bij de inhoud van de roman. Het dode broertjer Nico wordt namelijk door een prediker tot leven gewekt.

Titelverklaring

In het dorp Noord-Heijnen is een nieuwe dominee gekomen. Hij is wat zijn gedrag afwijkend vergeleken met de vorige predikanten. Het gerucht gaat dat hij door handopleggeing mensen kan genezen. Wanneer Nico gestikt is in de dekenkist, komt hij langs en hij weet Nico tot leven te roepen. Iedereen in het dorp noemt hem 'de prediker.' Maar niet iedereen staat achter zijn ideeën, zoals vader Van Willigen.

Structuur & perspectief

De korte roman wordt onderverdeeld in 22  hoofdstukken zonder titel. Het verhaal wordt verteld door het één jaar oudere broertje van Nico, Wouter.(8)
Het verhaal wordt niet helemaal chronologisch verteld, maar de twee doorbrekingen in de tijdlagen van het verhaal, vallen niet erg op. Er staat een hoofdstuk in dat chronologisch gezien vóór hoofdstuk 1 speelt. En aan het einde wordt de uitvaart van vader eerder verteld dan zijn sterven.(ho 22) Wouter is een achteraf-vertellende ik-figuur.

In het dankwoord aan het einde van het boek staat dat het verhaal een klein monument van de jeugd van de schrijver is. De personages hebben trekjes van zijn familie, maar zijn verder aan zijn brein ontsproten. Hij wil het boek opdragen aan de  de nagedachtenis van zijn ouders en hun geloof. Maar een overleden broertje in een dekenkist heeft hij nooit gehad.

Decor

Het verhaal wordt als je goed naar de verhaalgegevens kijkt, verteld in de tachtiger jaren van de vorige eeuw. De schrijver vermeldt geen jaartallen en data, maar de opgenomen  tijdgegevens doen de lezer zeker denken aan de jaren tachtig. Als Wouter en Noco over wielrenners praten, willen ze graag de bekende Joop Zoetemelk zijn (blz. 193). Die werd in 1985 wereldkampioen wielrennen. De kinderen in het gezin Van Willigen kijken op televisie naar de serie " The Flying Doctors." (blz.112). Martha zingt een kerstliedje van Wham. (blz. 150).Dat werd in 1984 uitgebracht. De meisjes in het gezin knippen popfoto's  van popsterren uit de Hitkrant." (blz. 138). Het is dus geen vreemde veronderstelling dat het verhaal in 1984-1985 speelt.

De plaats van handeling is het kerkdorp Noord- Heijnen, een fictieve locatie. Het dorp Noordland ligt niet ver daar vandaan.Kenmerk van het dorp is de godsdienstige gezindheid die verdeeld is over twee geloofsrichtingen: Gereformeerd en Hervormd. Mogelijk ligt het dorp Noord-Heijnen in de Biblebelt.

Stijl

De stijl van Cor de Jong is kraakhelder. Hij gebruikt geen moeilijke worden of complexe zinnen. Hij schrijft vlotte dialogen, zeer herkenbare metaforen en zijn verhaal is doorspekt met een lichte, speelse humor. In enkele gevallen wordt ook lichte spot gedreven met teksten/ elementen uiit de Bijbel.
Voorbeelden van de bedoelde humor zijn:
- (blz. 30:  "Voor die oudijzerman had ik een bijzondere fascinatie.. [...] Moeder vond het ook niet goed dat we hem Arie de Schijtzal noemden, ondanks dat iedereen in het dorp dat deed, ondat hij ontegenzeggelijk buitengewoon veel winden liet.") ...
- (blz. 61: "Na afloop van het stil gebed zei Van der Welle iedere week hetzelfde als dominee Vijl altijd ze:"Laten we bidden met de woorden die Jezus ons zelf leerde bidden." Dat begreep ik niet, want ik het het Onzevader op school geleerd, van juf Juliette.")
- Wouter vindt de Bijbel spannender dan een sprookje en citeert uit de Bijbel: (Blz. 81: "Je had de muren van Jericho die instortten dankzij de hulp van Rachab, een hoer nota bene. Ik wist niet goed wat dat betekende, maar het was een verboden woord dat in sprookjers niet voorkwam.. Daar hadden ze alleen heksen".)
- (blz. 99: 'Op woensdagmiddag haalde ma ons altijfd op van school. Ze nam ons dan mee naar om boodschappen te doen bij de plaatselijke supermarkt van Arie Met. Die werd zo genoemd omdat zijn vader, die eveneens Arie heette, jaren geleden bij een auto-ongeluk zijn beide benen verloren had en sindsdien Arie Zonder heette.")

Een paar voorbeelden van metaforen:
- (blz. 51:"De huizen stonden aan weerszijden van de dijk, als een eindeloze haag van rouwenden met bedrukte gezichten, die met de hoed in de hand eerbiedig de doorgang vrijmaken voor de dragers  van de kist.")
- (blz. 86: "De woorden die Jezus tegen Jaïrus had gezegd klonken me nog in de oren. Toch bleef het me bezighouden. Het was een staartdeling die niet op nul wilde uitkomen.")
- Blz. 167: "Na zijn plompverloren aankondiging gebruikte hij niet meer het woord 'kanker', maar overdreven omzichtige bewoordingen. Hij had het over 'de ziekte', soms zelfs over 'mijn ziekte'. Het klonk bijna teder, alsof hij een kostbaar bezit was, een vriendschap die hij koesterde, een geliefde die hij tegen de borst drukte.")
- (blz. 180: "Ik ben niet verbitterd viel pa hem in de rede. Hij staarde niet langer afwezig in de verte. Zijn ogen lagen als vurige kooltjes in de ingevallern kassen.")
- (blz. 183: "Er was geen wonder gebeurd, geen heel groot wonder. Deze vis was geen tovervis, maar een doodnormale, die teruggeworpen werd in de zee.") 

 

Slotzin

Hij boog zich over zijn stuur en ging ervandoor. Ik greep mijn fiets en reed achter hem aan, maar ik deed geen poging hem in te halen. Zijn schouders gingen wild op en neer. Zijn blonde kruin stak net boven zijn kraag uit. Langzaam verdween hij in de verte. Hij keek niet achterom.

Beoordeling

Kleine roman van Cor de Jong, die compact geschreven is in zijn heldere stijl. Hoewel de dood een zwaar onderwerp lijkt, schrijft hij met milde spot over wat er gebeurd is en over de invloed die de gebeurtenis op het gezin Van Willigen heeft. Daarbij spaart hij de Bijbelteksten niet. De humor in zijn stijl doet sterk denken aan de stijl van Maarten 't Hart. Op zich is dat geen kritiek maar een compliment. Het verhaal is gemakkelijk te lezen, zeker ook voor scholieren. Door de ruime bladspiegel en een witte bladzijde na elk hoofdstuk hoeft het ook niet veel tijd te kosten om de roman te lezen. Een aanrader voor deze doelgroep dus.

Een bijzonder punt van aandacht is nog wel dat er in het boek geen oplossing wordt aangedragen voor de wederopstanding van Nico. Is het een verzinsel, is Nico wel echt dood geweest, beschikt de prediker over bijzondere gaven? Het antwoord ligt helemaal in handen van de lezer. 

Tips:
Wie geïnteresseerd is in het thema Godsdienst en Godsdienstproblemen kan zijn 'lees'hart ophalen in de Nederlandse literatuur: je kunt er ook een centraal thema op je literatuurlijst van maken. Bijvoorbeeld:  je kunt de verschillende godsdiensten met elkaar vergelijken.

Klassiekers:
Maarten 't Hart: bijv. De aansprekers
Jan Wolkers: bijv. Terug naar Oestgeest
Nieuwere schrijvers:
Franca Treur - Dorsvloer vol confetti 
Machteld Siegmann - De kaalvreter 
Jabik de Vries - Alles nieuw
Ellen Heimeriks- Wij dansen niet
Aukelien Weverling - Het land 
Robert- Haasnoot - De heugling

Stefan Hertmans - De bekeerlinge (wat moeilijker) 
Lale Gul - Ik ga leven (Islam) (erg populair)
Ariëlle Kornmehl - De familie Goldwasser (Joods)

Recensies

"Aan het eind van het boek blijft de lezer achter met een dubbel gevoel. Het boek heeft namelijk nooit verveeld door de goed opgetekende intrigerende verhaallijn, maar de belangrijkste vragen zijn niet beantwoord, terwijl die onbeantwoorde vragen het boek ook juist zo goed maken. Was er duidelijkheid gecreëerd over de wederopstanding van het jongste broertje, dan was De prediker een thriller à la Stephen King geworden. Doordat de lezer nu net zo verward achterblijft als het gezin Van Willigen, blijft De prediker een boek over een gezin dat wordt geconfronteerd met het feit dat het zich geen raad weet zijn omgeving of met elkaar." https://www.tzum.info/202...-prediker/