Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2016
• 288 pagina's
• Uitgeverij: Arbeiderspers

Flaptekst

Eerste zin

Ik bezocht het stadje waarin ik ben geboren. Ik beklom de steile dijktrap, liep langs de molen De Hoop, langs het huis van de dokter, langs de Rioolbemaling. Ik begaf me naar de bakkerswinkel waarr ik destijds gereformeerd vloerbruin had gehaald.

Samenvatting

Er zitten 18 verhalen in de bundel, maar ze worden in deze samenvatting niet allemaal opgenomen. Voor een mondeling van je lijst is het voldoende wanneer je de inhoud kent van bijv. de 10 meest aantrekkelijke verhalen. Deze worden hieronder samengevat.  Van de andere acht wordt daarna nog wel de titel vermeld.

De moeder van Ikabod
De ik-verteller wordt in augustus gevraagd om organist te zijn in een kerk van Warmond. Hij gelooft zelf niet meer. Er komt niemand opdagen behalve de kosteres en de ouderlinge van dienst. Dan komt de zeer aantrekkelijke dominee. Ze beraadslagen over het doorgaan van de dienst. Er wordt gestemd. De dominee moet daarna voor een lege kerk preken. Als ze na afloop de toga uitdoet, en haar bril af en d'r haar los, ziet de verteller hoe aantrekkelijk ze is. Ze raken in discussie. De dominee vindt hem hypocriet: wel organist in een kerk, maar niet zelf geloven. Het maakt Maarten niet zo veel uit, zo lang hij maar bij de dominee kan zijn. Als ze ooit weer komt, gaat hij zeker kijken.

De stiefdochters van Stoof.
Verhaal van waaruit de verteller bij een bezoek aan een bakkerij in Maassluis teruggaat naar het verleden. De oudste maar lelijkste stiefdochter Dina van Stoof werkt nog in de bakkerswinkel  Schelvischvanger. Dan denkt de verteller terug aan het verleden, waarin een vrijgezelle maar gereformeerde  bakker Stoof Schelvischvanger brood bezorgt bij een weduwe Marchand en zich in nature (seks) laat betalen. Hij doet dat al terwijl haar man in het ziekenhuis ligt. Daarna trouwt hij met de weduwe en krijgt ook nog zelf enkele dochters bij haar. Ze zijn op Dina na allemaal bloedmooi. Maarten kan als student helpen bij de bakker (brood bezorgen) In de vakantie moeten ze ook brood gaan snijden, heel vroeg in de morgen. Hij met de oudste stiefdochter Gezina,  en Cor, een neef van de bakker. Die oppert aan Maarten om de mooie meid te pakken. Maarten weigert, maar neef  Cor wil haar aanranden. Maarten verhindert dat, maar Cor hangt later het tegenovergestelde verhaal op. Bakker  Stoof  biedt Maarten 1000 gulden als hij schuld bekent,(dan kan Gezina later met de neef Cortrouwen)  maar Dina haalt hem over aan haar zussen het juiste verhaal te vertellen. Dat doet hij uiteindelijk. Maar hij voelt zich wel een beetje een verrader.

De knekelput
Maarten wordt in Engeland te logeren gevraagd. Na een moeizame tocht bereiken ze het adres. De "oom" vraagt of hij voor een club een lezing wil houden over begraven in Nederland. De toeschouwers zijn erg verontwaardigd over de knekelput (daarin verdwijnen de beenderen als de grafrechten verlopen zijn). Dan komt er een pauze. Na die pauze houdt een aanhanger van een nieuw methode een pleidooi voor het gebruik maken van een shredder (versnipperaar) van lijken. De Engelsen zijn niet zo enthousiast. Maar begraven en cremeren is niet zo goed voor het milieu.  Maarten zegt dat hij wel voor een experiment zou zijn, maar ja, hij woont in Nederland.

Het kompas
Maarten zet zijn huis in Leiden te koop. Er mankeert weliswaar van alles aan, maar hij gaat verhuizen naar Warmond. Er komt al direct een potentiële koper kijken, Henk van D. Die kraakt voortdurend alles van het huis af: onderhoud, tuin op het noorden, niks is waterpas. Ook komt hij een keer langs met zijn (nare, want nuffige) verkering. Maarten wordt er kregelig onder. Toch doet de man onverwacht een bod. Hij heeft alles lopen afkraken om de prijs te kunnen laten zaken.  Maarten onderhandelt stevig en er komt een mooi verkoopbedrag uit. Dertig jaar later woont Henk van D. er  nog steeds. Was toch blijkbaar niet zo'n slecht huisje.

Hoe God verscheen in Warmond
Maarten ontmoet in zijn woonplaats een jongetje dat denkt dat God in Warmond woont. Maarten kent wel een grote grijze man met een baard die ex-militair is. Hij stuurt het jongetje erheen. Dat wil wil dat God hem helpt omdat zijn moeder alvleesklier kanker heeft en ongeneeslijk ziek is. Teleurgesteld komt het kleine mannetje terug. Het is God niet, want de man heeft verteld dat hij ook in Friesland geboren is en dat kan niet. 

De jonge Amadeus
Maarten treedt vaak op als organist bij begrafenissen. Hij wordt een keer gevraagd een stuk te spelen bij de begrafenis van een jonge vrouw. Een sportschoolvriend van haar zal een trompetsolo spelen en hij moet begeleiden. Trompetspelen is eigenlijk ongepast. Maarten vraagt welk stuk het is: "De jonge Amadeus." Hij kent het niet, maar het is een goedkope, walgelijke bewerking van een stuk van Mozart. Tijdens de dienst gast het mis. Het dochtertje van de overleden moeder  houdt een emotionele toespraak (ze zegt eigenlijk alleen maar "mamma") en de hele kerk inclusief de trompettist is van slag. Het is ook helemaal niet mooi als ze gaan spelen, maar de meeste mensen denken dat het zo hoort.  De dominee houdt een kritische preek ten opzichte van God. Hoe kan die nou zo'n mooie, jonge vrouw laten doodgaan? Maarten vindt dat dapper van die dominee.

De buitendeur
Een verhaal over Maartens "criminele activiteit". In Leiden wordt hij 's nachts geconfronteerd met vier jonge criminelen die hem dwingen mee te helpen bij een overval in Leiden. Hij moet hard bonzen op de ruit van een slager en dan zullen zij naar binnen gaan. Maar de slager reageert niet op zijn bonzen. Hij heeft oordopjes in. De overval mislukt dus en Maarten rent weg. Hij wil hulp halen bij een surveillerende politieauto, maar de agenten geloven zijn verhaal niet. Later gaat Maarten bij de slager het verhaal vertellen. Die zegt  dat hij van een een eerdere overval afwist en daarom had hij niet opengedaan. Maar nog grappiger was, dat al die tijd de buitendeur gewoon had open gestaan. De dieven hadden zo naar binnen gekund, de sukkels. Maarten krijgt als troost een stuk worst van de slager.

In het casino
In de pauze van een tv-opname over hem bezoekt Maarten (69) met de crew het motel en later het casino in Sassenheim. Een oud vrouwtje vraagt hem bij haar te komen zitten: dat brengt geluk. Dat gebeurt inderdaad één keer en hij krijgt geld. Het vrouwtje heet Elionoor en is rijk maar eenzaam. Hij gaat stiekem nog weleens langs het casino, maar ze is er niet. Later komt ze wel: ze is ongeneeslijk ziek geweest. Daarna winnen ze weer een keer. Op zeker moment zegt de dame dat ze het nog graag één keer wil doen (seks) met hem. Ze is 87 jaar ze blijft stug  aanhouden. Hij wil er af komen en hij zegt dan maar dat hij opgewonden wordt van lange (zwarte) nagels. Daar begint ze niet aan, maar later ontmoet hij haar in een supermarkt en heeft ze toch vuurrode kunstnagels laten zetten. Ze heeft ook een man ontmoet die op die nagels viel en ze zijn intussen verloofd. Maar er is één probleem: ze wil niet zonder condoom vrijen en hij wel. Maar seks met Maarten wil ze nu niet meer: Ze gaat nooit vreemd.

Woonbootambassadeur
Als Maarten een keer thuiskomt, zit er ongevraagd een man in zijn tuin. Er ontspint zich een discussie over milieuproblemen. Maarten vraagt daarna wat de man komt doen. Hij wil dat Maarten 't Hart woonbootambassadeur wordt, maar dan wel één die ervoor zorgt dat alle woonboten de wereld uitvaren. Maarten weigert: hij vindt woonboten nog niet zo gek. Hij woont 5 meter beneden ANP en overweegt zelfs een bootje in de tuin te leggen in geval van een watersnood. Bovendien blijkt uit onderzoek dat woonbootlezers gek zijn op het werk van 't Hart. Hij zou zich dus in eigen vingers snijden. De man wordt boos, vindt hem een groot egoïst  en verdwijnt.

De weegstoel
Maarten gaat in oktober 1983 op dienstreis naar Stockholm. Hij (41 jaar)  moet er van zijn uitgever naar toe. Hij zal er zijn vertaalster ontmoeten. Hij denkt dat het een oudere, vrijgezelle dame is. Maar dat valt best mee. Intussen ziet hij in de hotellobby een weegstoel, waarbij je heel nauwkeurig het gewicht van iemand kan bepalen. Hij vraagt of hij de vertaalster mag wegen. (Ze weegt 62 kilo en 329 gram) Als ze eten en de vertaalster haar bril afzet, ziet hij haar verbluffend mooie ogen. Ze kleedt zich erg armoedig, wat hij ook een dag later ziet. Die zondag gaat hij na een receptie meer naar haar huis waar hij haar man en haar kinderen ontmoet. Een aardige man (Karl) die binnen niet mag roken van de vertaalster. Weer een dag later brengt hij met haar een bezoek aan haar ouders. Dan beseft Maarten dat hij verliefd is. Hij hoort haar een heel lief deuntje zingen.  Ook zij begrijpt  het wanneer ze hem naar zijn hotelkamer brengt. Ze botsen, omhelzen elkaar, maar haar parelketting sneuvelt. Een slecht teken. Op de dag van vertrek vertelt ze hem dat ze ook verliefd is en het wel ziet zitten met hem. Karl is een goede man, maar zijn moeder....  Wanneer ze hem naar het vliegveld brengt, willen ze elkaar op een stille plek in het bos zoenen. maar dan komt er een man (Is het Karl) voorbijlopen en is het moment voorbij. Huilend neemt ze afscheid van Maarten op het vliegveld.
 

Verder in de bundel:
- Hondenmuziek 
- Survival of the fittest
- De hoofdprijs (persoonsverwisseling tussen Maarten Biesheuvel en Maarten 't Hart)
- Maartens wietplantage
- De spekpannenkoek
- Kloteprotestanten (een katholiek klaagt over Jan Siebelinks "Knielen op een bed violen")
- Zoveel hanen, zo dicht bij huis 
- Een ZKV over muziek (het kortste verhaal) 
 

Personages

Maarten

Omdat het een verhalenbundel is, is het niet mogelijk om alle personages die meestal typetjes zijn te beschrijven. Daarom komt alleen Maarten in aanmerking: Hij is wanneer je naar deze bundel inhoudelijk kijkt: - bioloog - geboren in het strenge Maassluis, maar intussen heeft hij het geloof afgezworen - licht ontvlambaar voor vrouwen, maar geen Don Juan - bescheiden van aard en met zelfspot gezegend - groot muziekliefhebber van Mozart en Bach - relativerend over God, de dood, en vooral zichzelf - liefhebber van de natuur - niet bang voor de dood.

Quotes

"Ze dempte haar stem, zei:"Dat hij niet veilig wil vrijen. Hij zegt maar steeds: al zou je op onze leeftijd nog iets oplopen, dan ben je toch al dood eer je aan aids de pijp uit gaat. Maar er zijn zoveel van die enge ziektes, ik wil veilig vrijen, ik wil op mijn leeftijd niks oplopen, ik eis dat hij een condoom gebruikt. (verhaal "In het casino")" Bladzijde 239

""Ik herinner mij een preek van dominee Venema over de moeder van Ikabod op haar sterfbed. De moeder noemde haar zoon Ikabod omdat de ark des Verbonds was buitgemaakt en de eer uit Israël weg was, en volgens Venema moesten we voortaan Ikabod genoemd worden. Kom daar vandaag nog maar eens om, een preek over de moeder van Ikabod.." (het titelverhaal)" Bladzijde 138

"De jongen keek me , nota bene met betraande ogen, nijdig aan. "Het is God niet", zei hij boos, "ze hebben keihard gelogen, het is God niet. God komt uit de hemel, God komt niet uit Friesland. " (verhaal: "Hoe God verscheen in Warmond")" Bladzijde 118

""Ik vond dat het maar eens gezegd moest worden. We aanvaarden altijd naar klakkeloos wat ons overkomt. Nimmer laten we een woord van protest horen, al eeuwenlang niet. Dat moet naar eens afgelopen zijn. God denkt maar dat er voor hem geen regels gelden, dat hij zich van alles kan permitteren, dat er domweg niets is waarvoor hij op het matje geroepen kan worden. Zo'n prachtvrouw en die rukt hij zomaar uit onze gemeente weg..." (Uit: " De jonge Amadeus")" Bladzijde 153

"Terwijl ik met het meisje afrekende , dacht ik: wat kan het mij ook schelen, ik laat ze in de waan, vroeger thuis als ik jarig was en mijn zus dan heel sip rondliep, zei mijn vader altijd tegen haar: "Jij bent ook een beetje jarig", en dan fleurde ze meteen op. Nou, zo geldt voor mij dat, omdat Maarten Biesheuvel de P.C. Hooft-prijs heeft gekregen, ik ook een beetje jarig ben. (Verhaal "De hoofdprijs")" Bladzijde 157

Thematiek

Zin van het bestaan / zin van het leven

In een bundel kun je moeilijk aangeven wat dé thematiek ervan is. Het gaat om alledaagse verhalen uit het leven van de schrijver. Daarom kun je beter hieronder naar de motieven van de diverse verhalen kijken.

Motieven

Verliefdheid

Maarten staat snel in vuur en vlam bij het zien van aantrekkelijke vrouwen: - in De stiefdochters van Stoof - bij de dominee in De moeder van Ikabod - bij Letitia in Suvival of the fittest Maar het mooiste verhaal met het thema verliefdheid is "De weegstoel". Maarten staat ineens in vuur en vlam voor zijn Zweedse vertaalster o.a. als ze haar bril afzet. Het komt wel tot een omhelzing, maar niet tot overspel. Het verhaal heeft een melancholisch einde. Good bye op een vliegveld.

Religie

Maarten heeft het geloof afgezworen, maar dit motief komt nog steeds vaak voor in de verhalen/romans. In "Hoe God verscheen in Warmond", "Kloteprotestanten", De moeder van Ikabod" is religie, en dan vooral de gereformeerde variant, een dragend motief.

Natuur

De natuur en daarmee de milieuproblematiek speelt een stevige rol in het werk van de bioloog Maarten 't Hart. Hier zie je het motief terug in "De knekelput" (welke manier van lijkbezorging is het meest milieuvriendelijk?) "Maartens wietplantage "(een vrouw zaait wietplantjes in zijn tuin) "Woonbootambassadeur" ( alle woonboten de wereld uit). Ook in beschrijvingen besteedt hij aandacht aan de natuur (bijv. van Zweden in "De weegstoel")

Seksualiteit

't Hart schrijft wel over seksualiteit, maar meestal in relativerende zin. Het best is dat te zien in het verhaal "In het casino" waarin een 87-jarige vrouw nog seks met hem wil en daarvoor kunstnagels wil laten aanbrengen. Ze wil bij het vrijen wel een condoom gebruiken. Ze heeft intussen wel een andere vrijer gevonden en vreemdgaan wil ze zeker niet. Ook in "Survival of the fittest" suggereert de verteller seks. Een meisjesstudent krijgt alles goedkoop gedaan van bouwvakkers, omdat ze misschien wel met hen naar bed gaat. In het verhaal "De stiefdochters van Stoof" wirdt een meisje aangerand. Maarten wordt ervan beschuldigd, maar het is eigenlijk de neef van het meisje die dat heeft gedaan. Haar zusje dwingt hem dat neefje aan de kaak te stellen. Een vleugje seks gaat ook op in het verhaal over de aantrekkelijke dominee in "De moeder van Ikabod." Een ander vleugje bij de aantrekkelijke Letitia in "Survival of the fittest") Hij zou wel wat met haar gewild hebben.

Muziek

Maarten is een liefhebber van muziek, en in het bijzonder van Bach en Mozart en dat zie je o.a. terug in de verhalen : "Hondenmuziek", "Een ZKV over muziek" , "De jonge Amadeus". Hij is organist bij een zondagsdienst in "De moeder van Ikabod." Muziek is een belangrijk onderdeel in zijn leven.

Dood

Ook de dood speelt een rol in de verhalen: allereerst natuurlijk in de manier van lijkbezorging. " De knekelput" waarin hij met afschuw wordt aangehoord door Engelse toehoorders. Daarna vertelt een man over de uitvinding van een shredder om lijken te versnipperen. Het is een spottend verhaal. Tragikomisch zijn de verhalen :"Hoe God in Warmond verscheen" en "De jonge Amadeus" Daarin spelen dood, ziekte en een emotionele begrafenis een rol.

Motto

Er is geen motto (en geen opdracht) 

Trivia

't Hart brak o.a. door met het schrijven van de humoristische verhalenbundels "Het vrome volk"en "Mammoet op zondag". ( beide met verhalen over vooral het vrome stadje Maassluis en over religie) Daarna schreef hij vele vaak goed ontvangen romans. Opmerkelijk is dat kort na het verschijnen van het boek over zijn moeder een nieuwe verhalenbundel is verschenen. ( "De moeder van Ikabod").

Titelverklaring

'De moeder van Ikabod' is één van de verhalen uit de bundel van 18. Het is de titel van het verhaal waarin een aantrekkelijke dominee op een hete zondag in augustus voor een lege kerk preekt. De verteller raakt erg gecharmeerd van haar ontstaat een discussie over religie en schijnheiligheid. De verteller verhaalt aan de aantrekkelijke dominee over vroeger hoe een door hem bewonderde dominee Venema het verhaal van de moeder van Ikabod preekte. (zie  onder "quotes.")  Dit is een relatief onbekend verhaal uit de Bijbel. (I Samuël 4) 
Eigenlijk wil hij daarmee de dominee testen op haar Bijbelkennis. ze weet inderdaad niet waar het staat.

Structuur & perspectief

Bij de structuur van een verhalenbundel komen er natuurlijk andere elementen om de hoek kijken dan bij de structuur van een roman. In de bundel zijn 18 verhalen opgenomen.  In deze samenvatting zijn daarvan inhoudelijk tien kenmerkende verhalen opgenomen.

Alle verhalen hebben een ik-verteller die achteraf (o.v.t.) vertelt.  De ik-verteller is Maarten zelf, want de verhalen zijn sterk autobiografisch. Vaak vertelt Maarten over iets wat hij heeft meegemaakt (op reis, bij gebeurtenissen als een begrafenis of een kerkdienst, een ontmoeting met bijzondere mensen  etc.) 

De meeste verhalen worden beschreven met een humoristisch perspectief. Maarten 't Hart relativeert heel sterk. Bijvoorbeeld in het verhaal waarin hij verwisseld wordt met Maarten Biesheuvel die de P.C.-Hooftprijs heeft gekregen. 

Decor

Het zijn meestal actuele verhalen. Maar in enkele verhalen gaat de verteller terug naar het verleden (bijv. De stiefdochters van Stoof (Maarten als adolescent in 1962) , Het kompas (verkoper van zijn huis in Leiden) Hondenmuziek (verslag van zijn muziekclubje). Ook in het laatste en langste verhaal "De weegstoel" speelt het verleden een rol. Maarten reist in 1983 af naar Stockholm.
Maar in de meeste verhalen is de tijd waarin het verhaal speelt de 21e eeuw.

Wat de plaatsen in de verhalen  betreft, komen de volgende in aanmerking:
- Maassluis  van vroeger (geboorteplaats van 't  Hart - verhaal "De stiefdochters van Stoof")
- Leiden (woonplaats tijdens studietijd - o.a. de verhalen: "Het kompas";  "Hondenmuziek" ; "Survival of the fittest" ; "De buitendeur")  
- vooral Warmond (huidige woonplaats van de schrijver : verhalen: "Hoe God verscheen in Warmond"; "De moeder van Ikabod"; "De jonge Amadeus"; "De woonbootambassadeur "; "Maartens wietplantage" 
- één keer Sassenheim (verhaal: "In het casino") 
- Een enkele keer speelt een verhaal buiten de landsgrens: Londen ("De knekelput") en  Stockholm ( "De weegstoel". )
 

Stijl

Maarten 't Hart is  in de hedendaagse Nederlandstalige literatuur vanaf zijn eerste boek een rasverteller gebleken. Hij heeft een vlotte stijl van hoe je een verhaal op papier kan krijgen.  Het aardige is dat 't Hart ook gemakkelijk kan overschakelen van straattaal naar enigszins gedragen  woorden (van bijv. Bijbel en religie). Dat heeft een grappig effect.

Dat was destijds  al het geval in  de eerste bundel "Het vrome volk." Altijd is er wel een komische (humoristische - en daardoor optimistische)  noot in zijn verhalen te ontdekken, waarop de term zelfspot heel goed van toepassing is. Dat maakt het lezen van een bundel tot een  lezersfeestje . Zelfs in verhalen over rouw ("De Jonge Amadeus") weet hij toch een tragikomische toon te krijgen door een vals spelende trompettist op te voeren. 

Ook zijn metaforen zijn goed gevonden, vaak verwijst hij hierin naar de Bijbel. 

Slotzin

Dus we liepen de lange gang door tot een punt waar ik door een afscheiding heen moest, en we omhelsden elkaar, en er daalden bij haar een paar geluidloze tranen over haar wangen. Zover kwam het bij mij niet, maar in het tamelijk lege vliegtuig heb ik een poosje zitten zuchten en kreunen, iets wat makkelijk kon, want er zat niemand naast of achter mij. Het was al laat, het was de eerste nachtvlucht in mijn leven.

Beoordeling

Prachtige verhalenbundel.
Mooi uitgegeven door de Arbeiderspers.
De verhalen zijn eenvoudig te volgen, op natuurlijke wijze  verteld  en met een heerlijk optimistische, relativerende verteltoon. De lezer zal die met een glimlach, som,s met melancholie maar soms ook grimlach kunnen lezen.
Kortom, Maarten 't Hart is een rasverteller, wat hij al meer dan dertig jaar bewijst.
Lezen  voor je lijst! 
 

Recensies

"'t Harts gelatenheid is zijn handelsmerk, net als het romantische terugblikken, de licht melancholische ondertoon, en ja, die verrukkelijke beschrijvingen van het weer zo nu en dan, of af en toe een loofrijk laantje. Grote verrassingen bevat deze verzameling niet, maar De moeder van Ikabod is een sympathieke bundel." http://www.volkskrant.nl/...~a4322305/

"Maarten ’t Hart gaat graag zijn eigen weg, en laat zich daarbij niet van de wijs brengen door sloten of prikkeldraad. Die vanzelfsprekende eigenzinnigheid klinkt door in de hele bundel – en maakt er ook meteen de hoekige charme van uit. Bij die eigen weg hoort ook een eigen leefwijze die je gerust calvinistisch kunt noemen: sober, op het gierige af, gericht op productiviteit en nut en niet op gemak en comfort. [....] De charme van ’t Harts verhalen schuilt niet alleen in een geslepen afwisseling van ernst en humor, van plechtige woorden en straattaal, of in een amusant spel met zijn bekendheid. De aantrekkingskracht van deze Zuid-Hollandse lotgevallen zit vooral in de levenslust die eruit spreekt, in de liefde voor alles wat groeit en bloeit, in het gulzige openstaan voor alles, in weerwil van zijn calvinistische afkomst. " http://www.nrc.nl/handels...ge-1627406

"Aan de mode van het Zeer Korte Verhaal doet ’t Hart niet mee, maar in een verhaal naar aanleiding van een geweigerd verzoek neemt hij ons in 'Een ZKV over muziek' in maar drie pagina’s mee langs de levens van een schrijfster en een cellist die elkaar na wilde nachten en mislukte huwelijken vonden, laat hij zien wat vriendschap is, leert hij ons wat over componisten van klassieke muziek die ertoe doen en sluit hij af met een prachtige pointe. Zó moet het, zou je bijna zeggen. Stof voor schrijfcursussen. ’t Hart is de meester van het tragikomische verhaal, ook op de kortebaan. Hij schrijft sprankelend en energiek als een jonge vent. Om glimlachend van te genieten bij een goed glas wijn. Van biologisch geteelde druiven, dat wel. Anders zadelen we Maarten op met wéér een dilemma." https://www.hebban.nl/rec...van-ikabod