De asielzoeker door Arnon Grunberg

Zeker Weten Goed
Foto van een scholier
Boekcover De asielzoeker
Shadow
  • Boekverslag door een scholier
  • Zeker Weten Goed
  • 29 november 2021
Zeker Weten Goed

Boek
Auteur
Arnon Grunberg
Lezen voor de lijst
Niveau 5 (15-18 jaar)Lezen voor de lijst Niveau 5 (15-18 jaar)
Genre
Psychologische roman
Eerste uitgave
2003
Pagina's
352
Niveaus
havo,
vwo
Geschikt voor
havo/vwo
Punten
3 uit 5
Oorspronkelijke taal
Nederlands
Literaire thema's
Desillusie,
Liefdesrelatie: problemen,
Zin van het bestaan
Prijzen
F.Bordewijkprijs (2004 Winnaar)

Boekcover De asielzoeker
Shadow
De asielzoeker door Arnon Grunberg
Shadow

Oefenen voor je mondelingen?

Komen je mondelingen er aan en wil je oefenen? Probeer onze Boekenquiz. We stellen je open vragen over de gelezen boeken.

Feitelijke gegevens

  • 25e druk, 2015
  • 352 pagina's
  • Uitgeverij: Nijgh & Van Ditmar

Flaptekst

Een beetje humaan uitbuiten, daar doe je de mensen een groot plezier mee. Christian Beck, vertaler van gebruiksaanwijzingen, ontdekt alternatieve vormen van geluk en liefde. Ooit ontmaskerde hij zelfbedrog en illusies terwijl zijn vrouw in de woestijn dieren bestudeerde. Nu leeft hij voor haar. Samen met de nieuwe man van zijn vrouw vlucht hij de werkelijkheid in, omdat de zachte verdoving van de kick, het langzaam vergeten dat je bestaat, een kerker blijkt te zijn. De asielzoeker is een roman over een man die aan de wetten van de handel probeert te ontkomen. Een tijdlang heeft hij van alles gekocht, nu geeft hij zichzelf weg. 

Eerste zin

'"De vogel is ziek." Op een ochtend, het is nog vroeg maar al benauwd in de woning, de hitte van weken is blijven hangen, wordt Christian Beck met deze woorden gewekt door zijn vrouw.'

Samenvatting

De asielzoeker gaat over Christian Beck en zijn vrouw, die zowel door Beck als door zichzelf wordt aangeduid met 'Vogel'. De roman speelt zich af in verschillende settings, in verschillende tijdsperiodes. Grof gezien kan de roman worden opgedeeld in twee chronologisch doorlopende verhaallijnen, die elkaar in de roman sporadisch afwisselen: één begint in het Duitse Göttingen en loopt door in Frankrijk en Nederland; de ander speelt zich af in het Israëlische Eilat. Om de roman zo overzichtelijk mogelijk samen te vatten, is deze samenvatting chronologisch opgebouwd. Deze volgt dus de 'fabel', in tegenstelling tot het 'sujet'. 

Eilat 
Christian Beck en zijn vrouw wonen samen in Eilat, al is zij technisch gezien niet Becks vrouw, omdat ze nooit getrouwd zijn. De reden dat Vogel en Beck in Eilat wonen: 's avonds doet Vogel onderzoek naar dieren in de woestijn. 
Beck probeert de betekenis van het leven te doorgronden, waarna hij juist de illusies van betekenis probeert te ontmaskeren. Beck was eerst een auteur, maar ontmaskerde de illusie dat dat hetgeen is zijn leven betekenis gaat geven. Vervolgens haalt hij betekenis uit het meest constante en bekende dat hij kent in zijn leven: zijn vriendin. Alles wat Beck doet, staat in dienst van Vogel, ook het verhuizen naar Eilat. 
In Eilat bezoekt Beck regelmatig het bordeel. Dit kan worden geïnterpreteerd als betekenisgeving aan het leven middels het plezierige, het hedonistische, het seksuele. Hij bezoekt vaak de Oost-Europese prostituee Sosha, totdat hij op een dag door haar in dusdanige mate wordt geprovoceerd dat hij haar in het oog steekt met een dichtbijzijnde schroevendraaier. Dit kan worden gezien als het breken met seksuele betekenisgeving. Het was de ultieme manier om de illusie te ontmaskeren. 
Hij wordt door de politie ondervraagd, maar niet gearresteerd. Daardoor is hij teleurgesteld. Hij belt de agenten meermaals en gaat het politiebureau, waar hem wordt verteld dat ze hem liever niet meer zien. Wanneer Beck zijn vriendin vertelt over het incident, vindt zij het vooral erg grappig. 
 
Göttingen, Frankrijk en Nederland 
Vogel werkt nu aan de Universiteit van Göttingen, waaraan Göttingen vooral zijn naamsbekendheid dankt. Beck werkt als vertaler van gebruiksaanwijzingen, wat een opvallende tegenstelling vormt met zijn (veel) eerdere werk als schrijver. 
De vriendin van Beck is erg ziek, zoals de eerste zin van de roman duidelijk maakt. Beck en Vogel zijn niet verliefd op elkaar. Ze slapen niet met elkaar. Ze hebben geen verwachtingen van elkaar. Het is ook niet zo dat, in tegenstelling tot veel anderen, ze middels de relatie een soort eenzaamheid willen bestrijden. De relatie tussen Beck en zijn vriendin lijkt vooral te bestaan omdat het nu eenmaal zo is: één vast element in een wereld waarvan de betekenis allesbehalve zeker is. Beck heeft de illusie van het geluk ontmaskerd: geluk bestaat niet écht, maar is iets wat de mens bedacht heeft. 
Op een dag vraagt Vogel aan Beck of zij mag trouwen met een asielzoeker, opdat hij in het land mag blijven. Dat is één van haar wensen voordat ze zal sterven. Beck heeft hier geen bezwaar tegen. Vogel kent de asielzoeker vanwege haar bezoeken aan een asielzoekerscentrum. De asielzoeker, Raffie, is een onverzorgde man, die een tand mist. Hij is een representatie van de ultieme 'Ander': vreemd, exotisch, een stereotype. 
Wanneer de asielzoeker en Vogel met elkaar trouwen, neemt die Becks plaats in het bed in; Beck slaapt voortaan onder de kapstok, maar neemt daar ook weinig aanstoot aan. 
Vogel geeft betekenis aan het leven door hulp te bieden aan anderen, maar vergeet hierin haar eigen belangen. Ze geeft alles weg, inclusief zichzelf, wanneer ze met de asielzoeker trouwt. 
Vogels tweede wens voordat ze sterft is het maken van geitenkaas op een Franse boerderij. Beck zorgt ervoor dat hijzelf, de asielzoeker en Vogel een trip naar het Franse platteland maken. 
Wanneer zij naderhand terugkomen naar Duitsland met een stuk Boursin dat nooit opgegeten zal worden, duurt het niet lang meer voordat Vogel overlijdt. 
Korte tijd blijft de asielzoeker nog bij Beck wonen, totdat hij plotseling op een dag wordt opgehaald aan de deur. Hij zegt dat hij zijn moederland gaat bevrijden. Beck vraagt daarop: 'Als je dan toch landen gaat bevrijden, kun je dan ook meteen Palestina meenemen?' 
Een oud verhaal van Beck, 'De kinderen van Yab Yum', wordt toevallig een keer geherpubliceerd. Dit verhaal gaat over een aanslag op een bordeel. Wanneer een week na de publicatie van het verhaal een haast identieke aanslag daadwerkelijk plaatsvindt, wordt Beck door allerlei televisieprogramma's uitgenodigd om zichzelf te verantwoorden. Beck schuift aan bij een Nederlandse talkshow, waar de presentatoren en gasten hem overvallen met informatie over zijn verleden (de aanval op de prostituee in Eilat) en allen hun walg uitdrukken. Ze zijn verontwaardigd door Beck en houden hem verantwoordelijk voor de aanslag. Beck zelf is het er niet mee eens. Wanneer de camera's uitgaan verdwijnt de verontwaardiging plots. Het was slechts voor de bühne. Beck wordt bedankt en wordt met een bos bloemen de deur gewezen. 
Weer terug in Duitsland bekruipt Beck een gevoel van treurigheid en spijt. Hij ziet in dat middels zijn nihilistische bestaan hij de betekenis van het leven heeft genegeerd. Wat deze is, laat Grunberg in het midden. Beck doet de kleding van zijn overleden vrouw aan – het enige vaste, vertrouwde element dat hij had – en loopt naar buiten de regen in. Hij huilt om alles wat niet geweest is. 

Personages

Christian Beck

Christian Beck is een vertaler van gebruiksaanwijzingen. Ooit was hij een auteur. Hij probeert constant de betekenis van het leven te doorgronden, maar komt steeds tot de conclusie dat betekenis een verzinsel is: hij blijft zijn eigen illusies ontmaskeren. Omdat hij de betekenis kwijt is, wijdt hij zijn volledige leven aan het enige vaste in zijn leven: zijn vrouw. Wanneer die sterft, stort hij in elkaar en betoont hij spijt.

Vogel (Alexandra)

Vogel is wetenschapper en doet in Eilat onderzoek naar dieren in de woestijn. Ze haalt betekenis uit het leven door in dienst te staan van anderen, tot op het punt dat ze zichzelf volledig weggeeft aan de asielzoeker.

De asielzoeker (Raffie)

De asielzoeker is een onverzorgd personage en wordt gekarakteriseerd als vreemd en exotisch. Hij trouwt met Vogel en wekt zelfs de schijn oprecht verliefd te zijn op haar. Grunberg laat het in het midden of dit echt zo is.

Quotes

"'Hoe ze hun huizen was binnengelopen om te zoeken naar kleding die niemand meer droeg, of misschien had de vogel mensen gebeld en hadden ze al wat rotzooi klaarstaan in plastic zakken van de plaatselijke supermarkt. Terwijl hij aan al deze dingen dacht, besloot hij dat hij moest weggaan bij zijn vrouw. Niet om te wandelen, maar voor langer, voor altijd. Niet omdat hij haar niet meer aanraakte; hij raakte haar al jaren niet meer aan, en je hoefde iemand niet aan te raken om bij diegene te zijn, het ging ook zonder, prima zelfs. Niet omdat er iemand anders was; er waren al jaren anderen, anderen die gingen en kwamen, soms weer terugkwamen, anderen die verhalen vertelden, waarnaar hij intensief en vaak ook met veel plezier luisterde, want zo leefde hij, via anderen, door anderen.'" Bladzijde 164
"'Ze hebben elkaar niet gelukkig gemaakt, of nauwelijks, maar daarom gaat het ook niet. Omdat geluk zonder zin kan, zonder vragen, zonder theorieën is het nog geen antwoord op de volstrekte, allesdoordringende zinloosheid. Geluk is alleen de echo van het absurde, een grap is het, een duivelse grap, bedoeld om mensen vast te houden op een plek waar ze anders nooit hadden willen blijven. Nee, wat ze deelden was een gebrek aan geloof, en misschien zelfs dat niet.'" Bladzijde 181

Thematiek

Betekenisgeving

De personages proberen allemaal op unieke wijze de betekenis van het leven te doorgronden. Beck is een nihilistisch personage: absurdistisch, zonder moraal. Dat is juist zo omdat voor hem de betekenis verloren is gegaan. Vogel haalt betekenis uit het helpen van anderen. Ze slaat hier echter volledig in door. Daarnaast haalt ze betekenis uit een nietszeggend, komisch, stereotiep fenomeen als geitenkaas maken op een Franse boerderij.

(on)verantwoordelijkheid van de schrijver

In het interview met Beck over diens korte verhaal en de aanslag is een autobiografisch element te herkennen. Grunberg schrijft over immorele zaken, beschrijft veel geweld en seks, verheerlijkt het soms misschien zelfs wel. In hoeverre is literatuur los te zien van de maatschappij. Grunberg geeft duidelijk aan: de mens heeft een eigen keuzevrijheid en ik als schrijver heb derhalve geen aandeel in de gruwelen van de wereld.

Liefde

In de asielzoeker wordt de liefde niet affectief beschreven, maar als een soort wederkerige afhankelijkheid. De liefde heeft geen doel, maar bestaat simpelweg.

Motieven

Vogel

De vrouw van Beck heet Alexandra, maar wordt veelal (ook door zichzelf) aangeduid als Vogel. Hier lijkt weinig betekenis achter te schuilen. Misschien is het juist daarom een interessant fenomeen binnen de roman. Staan de vergaande pogingen van de lezer om hierin betekenis te vinden symbool voor de pogingen van de mens om betekenis te vinden in het leven?

Prostituee

Er wordt in de roman meerdere keren geweld aangedaan aan een prostituee. Staat dit symbool voor Becks ontmaskering van het plezier als doel van het leven. Beck wijdt zijn leven korte tijd voornamelijk aan seks met prostituees. Zijn aanslag met de schroevendraaier kan worden geïnterpreteerd als een radicale omwenteling: de betekenis van het leven ligt zelfs niet slechts in het nastreven van het plezierige/seksuele.

Asielzoeker

Vogel geeft betekenis aan het leven door te trouwen met de asielzoeker: door in dienst te staan met anderen. De échte asielzoeker daarentegen is Beck, die nergens betekenis lijkt te vinden en vervreemd is van de wereld om zich heen.

Trivia

Tijdens de 4-meilezing van 2020 maakte Grunberg een controversiële vergelijking tussen de manier waarop men met Marrokkaans-Nederlandse mensen omgaat en zoals men vroeger omging met de Joden. Het is te zien als een waarschuwing. Grunberg is niet schuw van zichzelf mengen in het publieke debat.

Arnon Grunberg heeft een kind met de bekende Nederlandse schrijfster Niña Weijers.

Arnon Grunberg heeft een tijdlang in New York gewoond en is daar nog steeds zeer regelmatig.

Titelverklaring

De titel doet vermoeden dat deze roman gaat over het migratiedebat: niets is minder waar. Deze roman gaat over Beck: Beck is de asielzoeker. Hij is constant op zoek naar betekenis, maar weet vooral al deze illusies te ontmaskeren. Hij is op zoek naar een ontsnapping, maar vindt deze nergens. 

Structuur & perspectief

De roman is geschreven vanuit een personaal perspectief: dit is een 'hij-perspectief' waarbij de verteller het hoofdpersonage volgt en evenveel kennis heeft als dat personage. De roman bestaat uit twee verhaallijnen die chronologisch lopen en elkaar sporadisch afwisselen. Beide verhaallijnen zijn in de samenvatting uiteengezet. 

Decor

Decor: Eilat (Israël), Göttingen (Duitsland), geitenkaasboerderij (Frankrijk), talkshow (Nederland) 

Tijd: Eind 20e eeuw 

Stijl

Grunberg kent een typisch Grunbergiaanse stijl. Dit wordt gekenmerkt door een pessimistisch, gewelddadig, seksueel, schokkend, moraalloos absurdisme. Grunberg zelf noemt het 'slapstickliteratuur'. 

Slotzin

'Zijn haren, zijn wangen, zijn mond, zijn neus, zijn hele lichaam is nat van de regen, maar hij blijft naar de bomen kijken en eindelijk ziet hij alles wat hij heeft verloren.'

Beoordeling

Dit boek is geschikt voor leerlingen die houden van filosofie, met name als het gaat om Nietzsche. Het concept van dit boek is meesterlijk uitgevoerd, maar is wellicht voor de beginnend lezende scholier niet erg geschikt. Boeken als De geschiedenis van mijn seksualiteit van Tobi Lakmaker of Confrontaties van Simone Atangana Bekono komen bijvoorbeeld veel dichterbij de beleveniswereld van scholieren en andere jonge mensen. De asielzoeker zou ik vooral aanraden aan de scholier die zichzelf graag uitdaagt, een gevorderd lezer is en niet afgeschrikt wordt door een beetje absurdisme en geweld.

Recensies

"'Wie je bent is onbelangrijk, het gaat erom wie of wat anderen denken dat je bent. Daarom heb je anderen ook nodig om er enigszins achter te komen wie of wat je bent.' Dat legde Arnon Grunberg in september 1997 uit aan Arnon Grunberg, de enige persoon door wie hij graag geïnterviewd wordt." https://www.arnongrunberg...andelsblad
"Je zou kunnen zeggen dat Beck een ontwikkeling doorloopt van een nietzscheaans streven tot vernietiging aller illusies naar een stoïsche gelatenheid en acceptatie van het leven." https://www.dbnl.org/teks...w00226.php
"Wie 'De asielzoeker' ter hand neemt, zet zich schrap voor de wellicht meest illusieloze roman van Arnon Grunberg." https://www.demorgen.be/t...gle.com%2F
Je hebt nog 2 Zeker weten goed verslagen over.

Wil je onbeperkt toegang tot alle Zeker Weten Goed verslagen? Meld je dan aan bij Scholieren.com.

25.733 scholieren gingen je al voor!

Boekenquiz 6 vragen

Nieuw! Open vragen worden nagekeken door AI
In welke Duitse stad wonen Beck en Vogel?
Wat voor werk doet Beck?
Wat is de naam van de prostituee die Beck een schroevendraaier in het oog steekt?
Wat is de echte naam van Vogel?
Welke filosoof staat bekend om het nihilisme?
De titel verwijst vooral naar de asielzoeker met wie Vogel trouwt.

REACTIES

Log in om een reactie te plaatsen of maak een profiel aan.