7.2 De Archimede

7.2 Alexandrië: centrum van de wetenschap

De Archimede

Eureka!

Maar koning Hiero vermoedde dat het goud afgenomen was en dat evenveel zilver in die kroon vermengd was. Omdat hij niet vond op welke manier hij deze diefstal kon bewijzen, riep hij Archimedes ter hulp. Terwijl hij nadacht over deze zaak, kwam hij dan toevallig in de thermen en toen hij daar in de badkuip afdaalde, merkte hij dat zoveel water buiten de badkuip vloeide als zijn lichaam erin in beslag nam. Toen hij de redenering had gemaakt, aarzelde hij dus niet, maar sprong geëmotioneerd door vreugde uit de badkuip en riep, terwijl hij naakt naar huis rende, met duidelijke stem dat hij gevonden had wat hij zocht. Want terwijl hij liep, riep hij telkens weer in het Grieks: ‘Heurèka, heurèka.’

De kraan van Archimedes

Tegen deze constructie met schepen plaatste Archimedes katapulten van verschillende grootte op de muren. Naar die schepen, die veraf waren, schoot hij rotsblokken met een reusachtig gewicht af; de meer dichtbije schepen viel hij aan met lichtere en meer talrijke projectielen. Sommige schepen naderden de muren zodat ze buiten het bereik van de katapulten waren. Hij had op de muren een kraan met ijzeren klauw opgesteld. Deze klauw, die verbonden was met een stevige ketting, werd naar de voorsteven geslingerd en nadat de voorsteven opgehangen was, plaatste hij het schip op zijn achtersteven. Nadat de klauw was losgemaakt, lieten de inwoners van Syracuse daarna het vallende schip met grote verwarring van de zeelieden zo hard op de golven neerkomen, dat het water maakte. Op die manier werd de belegering vanop zee vermeden en van dan af vielen de Romeinen met al hun krachten vanop het land aan.

De dood van Archimedes

Nadat Syracuse ingenomen was, had Marcellus gemerkt dat zijn overwinning veel en lange tijd afgeremd was door de machines van Archimedes. Toch werd hij zo geboeid door zijn uitzonderlijke kennis dat hij zijn soldaten het bevel gaf zijn hoofd te sparen. Toen een soldaat zijn huis binnenviel om het te plunderen, was deze met geest en ogen naar de grond gericht wiskundige figuren aan het tekenen. Nadat hij het zwaard boven zijn hoofd had getrokken vroeg hij wie hij dan wel was. Archimedes kon echter omwille van zijn overdreven verlangen om te onderzoeken zijn naam niet bekend maken. Nadat hij echter met zijn handen het zand beschermd had, zei hij: ‘Ik smeek je, wis alstublieft deze wiskundige figuren niet uit.’ Omdat hij het bevel van de soldaat niet gehoorzaamde, werd hij vermoord en zo mengde hij de lijnen van zijn vakmanschap dooreen met zijn bloed.

Het graf van Archimedes

Als quaestor vond ik het graf van Archimedes, dat door de inwoners van Syracuse helemaal niet gekend was en langs alle kanten omgeven was met doornstruiken en struikgewas. Ik had immers enkele verzen, die verklaarden dat op het hoogste punt van het graf een bol geplaatst was met een cilinder. Toen ik echter alles met eigen ogen bekeek – er is namelijk aan de poorten een groot aantal graven – merkte ik een zuiltje op, dat niet veel boven het struikgewas uitstak, waarop de figuur van een bol en van een cilinder stond. En ik zei onmiddellijk tegen de inwoners van Syracuse – de voornaamsten echter waren bij mij – dat ik meende dat dat precies hetgeen was dat ik zocht. Toen maakten velen de plaats met snoeimessen schoon en maakten het vrij. Nadat een toegang was opengemaakt, naderden we de basis. Een opschrift kwam tevoorschijn, delen van de verzen waren verweerd, bijna gehalveerd. Zo had een zeer beroemde stad van Griekenland, ooit inderdaad toch heel geleerd, het grafmonument van haar meest scherpzinnige burger niet gekend, als ze het niet geleerd had van de man uit Arpinum.