Gladiator (2000)

De technische gegevens Titel: Gladiator (special edition) Regisseur: Ridley Scott (Blade Runner, Alien) Hoofdrolspeler: Russell Crowe
Andere acteurs: Joaquin Phoenix, Connie Nielsen en Oliver Reed
Producers: Douglas Wick, Branko Lustig en David Franzoni
Scenario: David Franzoni, John Logan en William Nicholson
Uitvoerende producenten: Walter F. Parkes en Laurie MacDonald
Uitgever: Universal Studios
Tot stand gebracht door: Dreamworks Entertainment

Duur van de film: 2½ uur
Jaar van verschijnen: 2000
Aantal Oscarnominaties: 12 (2001) Gegevens van de film De film speelt zich af rond het jaar 180 na Chr. Het begint in Germania, waar Maximus een oorlog voert tegen de Gothen. Daarna rijdt hij waarschijnlijk naar Spanje toe, waar hij waarschijnlijk woont. Zijn bijnaam bij de gladiatoren is namelijk ‘Spaniard’, waaruit dus blijkt dat hij een Spanjaard is. Daarna wordt hij waarschijnlijk naar Noord-Afrika verscheept, maar daar wordt niets over gezegd. Dan gaat hij naar Rome, waar het eigenlijke verhaal zich afspeelt. De plaats die het meeste voorkomt is het Colosseum: de arena en de kerkers. Korte samenvatting Het verhaal gaat over een Romeinse generaal, Maximus Decimus Meridius, kortweg gewoon Maximus. Het begint bij een grote slag in Germania, nu Duitsland, waar Maximus de Marcomannen en Germanen verslaat. Als de keizer Marcus Aurelius hem de taak wil geven om van Rome weer een echte democratie te maken, wordt Aurelius vermoord door zijn zoon Commodus die zelf wil regeren. Commodus laat Maximus vermoorden, maar op miraculeuze wijze weet hij te ontsnappen, hoewel hij wel gewond raakt. Hij probeert zo snel mogelijk thuis te komen (waarschijnlijk in Spanje), maar als hij aankomt zijn z’n vrouw en zoon al vermoord door soldaten van Commodus. Bewusteloos wordt hij vervolgens opgepikt door een slavenhandelaar, Proximo, die een gladiator van hem maakt. In Noord-Afrika boekt hij grote successen als gladiator en wordt de ‘publiekslieveling’. Dan blijkt dat Commodus 150 dagen van ‘Brood en Spelen’ heeft afgekondigd. Op deze manier kan hij het volk voor zich winnen en de senaat afschaffen, zodat hij de alleenheerschappij in handen krijgt. Ook Maximus en de andere gladiatoren moeten naar Rome. Als ze in de arena worden gezet om te worden afgeslacht door mensen in strijdwagens, het zogenaamde ‘Bloedbad van Carthago wordt nagespeeld, weet Maximus ‘zijn troepen’ zo goed te organiseren dat de ‘Romeinen’ worden verslagen, ze worden compleet afgeslacht. De hele mensenmassa in het Colosseum begroet hem als een held, en de keizer wil hem zien. Commodus is compleet verrast als blijkt dat ‘die goede gladiator’ Maximus is. Commodus kan hem niet zomaar laten afmaken, omdat de mensenmassa zich dan tegen hem keert. De macht ligt immers bij de massa. De senator Gracchus en de zus van Commodus, Lucilla, willen dat de democratie blijft. Daarom willen ze Maximus de stad uitsmokkelen zodat hij zijn leger kan halen en Commodus afzetten. Maar Commodus krijgt er lucht van en bedreigt Lucilla dat haar zoon Lucius Verus zal worden gedood als ze het hele plan niet vertelt. Het plan mislukt dus. Dan wil Commodus Maximus zelf verslaan in de arena. Om dat te bereiken verwond Commodus hem eerst. In de arena vechten ze, hoewel Maximus dat bijna niet meer kan. Als Commodus Maximus probeert te doden met een dolk, wordt hijzelf gedood door die dolk. Maximus sterft vlak daarna aan zijn verwondingen, en is in het hiernamaals bij zijn vrouw en kind. Mate waarin een actueel politiek doel in de film is verwerkt Het komt niet duidelijk naar voren maar er is wel degelijk een politiek doel in het verhaal verwerkt wat zeer actueel is. Marcus Aurelius, de overleden caesar, pleit voor de terugkeer van een republiek terwijl er bijna een volledige dictatuur ontstaat. De “slechte” zoon Commodus had bijna de senaat afgeschaft maar hij werd “net op tijd vermoord”. De regisseur probeert op een indirecte wijze duidelijk te maken dat een dictatuur net als toen ook nu echt niet meer kan. Het is alleen maar slecht voor een land wanneer het volk niet het bestuur mag kiezen. Daarmee reageert de regisseur op alle landen waar nog steeds dictatuur heerst. Bijdrage van de film aan onze beeldvorming van de Oudheid Deze film heeft denk ik erg bijgedragen aan de beeldvorming van de Oudheid. Het is een spectaculaire, spannende en ontroerende film die dan ook een gigantisch succes werd. Veel mensen hebben deze film dus gezien. Bij veel mensen blijft het beeld van een leuke film langer hangen dan dat van een minder leuke, saaie film. En dat is bij deze film dus het geval. De beelden van het tot de nok toe gevulde Colosseum en de veldslag in Germania blijven goed hangen en geven volgens mij ook een redelijk waarheidsgetrouw beeld. Maar het leven van de Jan met de Pet in het Romeinse Rijk wordt totaal niet getoond. Er zijn nergens bedelaars te zien (hoewel die misschien al wel als gladiator-vlees hadden gediend), maar ook het normale leven komt hier niet in voor. Het beeld dat ons wordt voorgeschoteld door ‘Gladiator’ komt er op neer dat het Romeinse Rijk zo ongeveer altijd in oorlog was, dat er veel intriges, moorden en corruptie was en dat het gewone volk dom was. Maar tussen deze corrupte, domme en op macht beluste mensen zitten er nog ware helden, die strijden voor het algemeen goed. Maximus is hier een voorbeeld van, maar ook senator Gracchus en Lucilla voldoen aan deze eisen.
Waarheid of fictie? Nu komt eigenlijk pas het echte geschiedenisverslag. Het gaat er toch immers om of deze film iets met de geschiedenis te maken heeft of niet. Het is natuurlijk duidelijk dat het verhaal zoals dat in de film gaat gewoon fictie is, een mooi verhaal. Maar dan komt de vraag wat er wel echt is aan de film. Hebben deze mensen ook echt geleefd? Wat was hun karakter dan? En welke gebeurtenissen zijn echt? Dat is de hamvraag. Om deze vragen te beantwoorden moet er onderzoek gedaan worden. Generaal Maximus heeft waarschijnlijk niet echt bestaan, hoewel het wel mogelijk zou zijn. Maar dat hij Commodus vermoordt in het Colosseum… nee. Keizer Marcus Aurelius heeft in elk geval wel echt bestaan. In 161 besteeg hij de troon, en stierf inderdaad in maart 180 tijdens een veldtocht tegen de Marco-mannen en Quaden bij de Donau. Hij had niet veel kinderen, er zijn er veel gestorven. Commodus was er een van die overleefde. In 177 toen hij 16 was, werd hij mederegent samen met zijn vader. Niet zoals het in de film gaat dus, want Marcus Aurelius had niet echt de intentie om de senaat beter te maken. Commodus werd in 180 keizer, toen hij 18 was, maar werd toen niet vermoord. Hij is in op oudejaarsdag 192 gewurgd toen hij in bad zat; de senaat sprak haar ‘damnatio memoriae’ over hem uit: ze vervloekten zijn nagedachtenis. Ook Lucilla heeft echt bestaan, en heeft inderdaad een samenzwering tegen Commodus ondernomen in 183, maar werd ontdekt en sinds toen oefende Commodus terreur uit op de senaat. Haar zoon Lucius Verus heeft niet bestaan als haar zoon, maar als haar man die van 161 tot 169 medekeizer was met Aurelius. Ze zijn kinderloos gebleven. Qua karakter komen de personen wel redelijk overeen met de personen in de film. Aurelius was een stoïcijn, hij was erg plichtsgetrouw, capabel en goed voor de armen. Maar omdat de constante oorlogen tegen het Romeinse Rijk zoveel geld kostten, verarmde Rome snel. Commodus was een passief keizertje, die behoorlijk gek was om het maar even hard te zeggen. Hij stond een tijd onder invloed van ene Cleander, die later door hem werd vermoord. Het feit dat Commodus zelf de arena betreedt, klopt wel met de werkelijkheid. Hij trad werkelijk op als dierenvechter en in schijngevechten als gladiator. Hij was een fervent fan van Hercules, en geloofde dat hij de Romeins geïncarneerde Hercules was. Er zit echter een grote fout in het verhaal, iets wat niet mogelijk is. Tijdens de veldtocht aan het begin van de film sneeuwt het een beetje. Aurelius is op 17 maart 180 overleden, dus het zou dan wel kunnen sneeuwen. Maar dan wordt de fout gemaakt: Maximus wil naar huis om te oogsten! En dat na de winter? Ook in Spanje is het rotweer in de winter, dan kun je niets verbouwen. De tijd erna blijft het ook mooi weer, maar dat is wel mogelijk want als Commodus wordt gedood zou het ongeveer juni moeten zijn. Over het algemeen blijkt uit al deze gegevens dat het grootste deel van de film fictie is, op een deel na waaronder vele personages en hun karakter. Wat wel moet worden opgemerkt is dat Marcus Aurelius wel degelijk iemand had aangewezen om hem op te volgen, volgens een adoptiesysteem. Of dit helemaal waar is, is onduidelijk. Ook de plaatsen waar het zich afspeelt zijn natuurlijk echt, hoewel Rome helemaal met de computer is gemaakt: ze zijn nooit in het Colosseum geweest… Eindoordeel
Recensie Nog nooit eerder is er zo’n mooie film gemaakt die zich afspeelt in de Romeinse tijd. Alles wat gedaan is in deze film is ook goed gedaan. De acteurs, die voor de film nog onbekend waren, acteerden zeer goed, met name de laatbloeier Russell Crowe. Er is zeer veel computeranimatie in de film verwerkt maar dat heb je niet in de gaten, zo realistisch is het. De regisseur heeft waarschijnlijk een van zijn beste werk geleverd. Door veel verschillende spannende en mooie omgevingen te gebruiken wordt de film op geen enkel moment eentonig of saai. De decors zijn zeer goed aangepast aan de Romeinse tijd op enkele kleine details na. Er is duidelijk eerst vooronderzoek gedaan over hoe er in die tijd geleefd werd en hoe alles er uitzag en daaraan hebben ze hun scenario’s aangepast. Werkelijke feiten uit de Romeinse tijd zijn weinig tot niet in de film verwerkt maar deze zouden waarschijnlijk het verhaal aantasten. Bruikbaarheid als beeldvorming van een stukje geschiedenis Gladiator is geen film waarbij de schrijvers van het verhaal aan vele historische feiten hebben gedacht. Misschien zijn er enkele namen en tijden terug te vinden in geschiedenisboeken, maar niet in ons geschiedenisboek. Over het algemeen gebeurt er weinig in de film wat gebaseerd is op historische feiten. Enkele dingen waarvan ik denk dat ze nog wel eens waar kunnen zijn, zijn het jaartal (180 na Chr.), de meeste namen zoals Marcus Aurelius en de senatoren en de meeste plaatsnamen. In het begin van de film vechten de Romeinen tegen de Germanen (en Marcomannen blijkt achteraf, maar dat zegt de filmkijker niets dus dat wordt niet vermeld), iets wat vast en zeker heeft plaatsgevonden. Het klopt natuurlijk niet dat eerst de republiek valt, er een keizerrijk met een senaat ontstaat en daarna er weer een republiek ontstaat. Wat je wel kan gebruiken voor je beeldvorming zijn de omgevingen die met precisie zijn gemaakt. Zo hebben de makers het Colosseum en tempels in Rome helemaal opnieuw met de computer gemaakt, dat zag en zeer realistisch uit. Over het algemeen kun je zeggen dat Gladiator een sensatiefilm is en geen geschiedenisfilm. Als we meer over de geschiedenis willen weten kijken we wel naar Discovery Channel. Bronvermelding De film ‘Gladiator, special edition’ www.allposters.com
www.spielberg-dreamworks.com/gladiator
Encarta encyclopedie 2000 ‘Atlas van de wereldgeschiedenis’ van John Haywood - 1999 ‘Schoolatlas der algemeene en vaderlandsche geschiedenis’ van A.L. de Bont - 1920 - 7e druk ‘Beknopte atlas der algemene en vaderlandse geschiedenis’ van A.L. de Bont en Dr. B.A. Vermaseren - 1961 - 10e druk ‘Kleine Winkler Prins in kleur’ de delen 4,6,7 en 11 van Elsevier – 1973