Deel 1: verhaalanalyse: Algemene informatie over het boek en de schrijver: Titel: Warenar. Schrijver: Pieter Cornelisz. Hooft. Informatie over Warenar: Warenar is in 1616 door P.C. Hooft geschreven in 9 dagen. Het is een bewerking van het Aulularia van Plautus. Warenar werd voor het eerst in 1617 opgevoerd. Gelezen uitgave: Warenar van P.C. Hooft, tekst en vertaling, bewerkt en vertaald door H. Adema. Uitgegeven door Taal & Teken, Leeuwarden in 1989. Pieter Cornelisz Hooft werd op 16 maart 1581 in Amsterdam geboren. Zijn vader was daar een voorname koopman en is zelfs enkele malen burgemeester van Amsterdam geweest. P.C. Hooft zat op de Latijns school en op zijn 17e schreef hij zijn eerste treurspel. Van juni 1598 tot mei 1661 heeft hij een studiereis naar Frankrijk en Italië gemaakt. Op die reis werd hij door de kunst van die landen beïnvloed en hij werd mede hierdoor onze meest karakteristieke vertegenwoordiger van de renaissance kunst. Na zijn reis werkte Hooft een aantal jaren bij zijn vader en daarna voor prins Maurits. Hij is twee keer getrouwd geweest en stierf op 21 mei 1642. P.C. Hooft heeft in verschillende genres geschreven. Hij schreef toneelspelen zoals AAchilles en Polysea@, ATheseus en Ariadne@, ABeato@ en AWarenar@ en proza, bijvoorbeeld AHendrik de Grote, zijn leven en werk@ Toneelspelen schreef Hooft vooral voor 1620. Na 1620 schreef hij vooral proza, ook heeft P.C. Hooft minnelyriek geschreven. Titel, ondertitel, motto: De titel van het boek is Warenar. De hoofdpersoon heet Warnar. Hij is zo gierig, dat hij liever zijn goud verbergt en zeer arm leeft, dan ook maar iets ervan uit te geven. Warnar is dus een echte nar, een zot, om zo arm en vrekkig te leven, terwijl hij een luxueus leven zou kunnen leiden. De naam van de hoofdpersoon is dus een woordspeling met de titel. Er is geen ondertitel en geen motto.
Samenvatting: Warnar heeft in zijn huis een pot met goud gevonden. Zijn opa heeft die daar ooit verstopt. Warnar is verschrikkelijk gierig en is als de dood dat iemand zal weten dat hij een pot met goud bezit. Hij verstopt die daarom steeds op andere plekken. De rijke buurman van Warnar, Rijckert vraagt om de hand van Warnar zijn dochter Claartje. Warnar stemt toe, maar vreest dat Rijckert op de pot aast. Warnar weet echter niet dat Claartje hoogzwanger is van de zoon van de zus van Rijckert, Ritsert. Ritsert heeft Claartje verkracht. Ritsert overlegt met zijn oom en ze besluiten dat Ritsert met Claartje zal trouwen. Ritsert gaat naar Warnar, maar weet niet dat deins pot is gestolen. Warnar vertrouwt Ritsert eerst niet, maar Ritsert belooft de pot terug te brengen als hij de dief vindt. Dit gebeurt ook, maar wanneer Ritsert de pot terug brengt, wil Warnar hem niet meer. Hij heeft gemerkt dat hij niet de pot bezat, maar de pot hem en dat wil hij niet meer. Hij schenkt de pot daarom als bruidsschat voor zijn dochter aan Ritsert. Genre: Warenar is een blijspel. Het is dus een toneelstuk, waarbij het goede zegeviert en wat ook grappig is. De naam zegt het al: een Blijspel. Je wordt er blij van. Thema: Het thema is de gierigheid van Warnar. Deze gierigheid is de rode draad door het toneelstuk. Wanneer hij besluit niet meer gierig te zijn, stopt het stuk. Motieven: Pot met goud: De pot met goud is de oorzaak van Warnar zijn gierigheid. Angst: Warnar is bang dat zijn pot gevonden zal worden, daarom verstopt hij die steeds weer ergens anders. Ranselen en slaan: Warnar vertrouwt niemand, daarom wil hij constant iedereen, van wie hij vreest dat die de pot gaat stelen slaan. Zo slaat hij onder andere de meid in elkaar. Standsverschil: Er is een standsverschil tussen Rijckert en Warnar. Rijckert is een rijke vrijgevige man en Warnar is arm. Dit leidt voor Warnar tot spanning, want Awaarom doet een rijke aardig tegen een arme?@. Warnar vreest dan ook dat Rijckert achter de pot aanzit. Wantrouwen: Warnar wantrouwt alles en iedereen. Diefstal: Warnar denkt constant dat hij beroofd is, of zal worden van zijn pot. Op gegeven moment wordt hij inderdaad ook beroofd. Zwangerschap: Omdat Claartje zwanger is, zal Rijckert niet meer met haar trouwen, maar doet Ritsert dat. Verkrachting: Ritsert heeft Claartje verkracht. Huwelijk: Claartje gaat eerst trouwen met Rijckert, waarvan Warnar vreest dat hij alleen achter de pot aanzit. Later gaat Claartje met Ritsert trouwen. Vrijgevigheid: Rijckert is heel vrijgevig. Hij zal alle kosten van het huwelijk betalen en
Claartje hoeft ook geen bruidsschat mee te brengen. Op het eind van het stuk is Warnar bekeerd en wordt hij ook vrijgevig en schenkt hij Claartje de pot.
Structuur, samenhang en spanning: Het gehele verhaal is chronologisch. Alleen in de proloog is er een flashback over hoe de pot met goud in de familie van Warnar is gekomen. Het verhaal bestaat uit 5 bedrijven, die iedere weer onderverdeeld zijn in een aantal tonelen. Er is veel samenhang tussen de afzonderlijke bedrijven en tonelen, omdat alle motieven naar het thema wijzen. Er zijn twee verhaallijnen: die rond de pot en die rond Claartje. Aan het einde van het verhaal worden deze twee verhaallijnen samengevoegd, doordat Claartje van Warnar de pot met goud als bruidsschat meekrijgt. De spanning loopt langzaam op in het verhaal. In beide verhaallijnen loopt hij echter wel even snel op: - Warnar wordt steeds banger voor zijn pot. In de tonelen (scènes) waarbij zijn pot weg blijkt te zijn en hij terug wil is de spanning het hoogst. - Claartje blijkt zwanger. Ze zal gaan trouwen, maar dan kom je erachter van wie ze zwanger is en weet je niet of alles goed zal komen. Net wanneer de pot kwijt blijkt te zijn, besluit Ritsert ervoor te zorgen dat hij i.p.v. Rijckert met Claartje zal trouwen. - Wanneer de pot terug komt, besluit Warnar geen gierigaard meer te zijn (spanning bij die verhaallijn is weg) en wordt duidelijk dat Ritsert en Claartje zullen trouwen en dat de baby gezond geboren is (ook hier is de spanning weg). Je valt aan het begin van het verhaal midden in de gebeurtenissen en er is een gesloten einde. Personages: Warnar is een oude gierigaard. Hij vertrouwt niemand, zichzelf bijna niet eens. Hij denkt dat iedereen het op zijn pot met goud gemunt heeft. Rijckert is een oudere man die het beste met Warnar en zijn familie voor heeft. Hij wil vooral met Claartje trouwen, omdat hij van zijn zus moet trouwen. Claartje lijkt hem niet zo=n slechte keus, omdat ze niet zo verwend en geen roddelaarster is, zoals veel andere vrouwen. Wanneer blijkt dat Claartje zwanger is van Ritsert laat hij Ritsert zonder geklaag met haar trouwen. Ritsert heeft Claartje verkracht, maar hij wil het goed maken. Hij is de zoon van Rijckert=s zus. Hij komt over als een goed iemand, die de verantwoordelijkheid voor zijn daden neemt. Claartje komt zelf niet op het toneel. Ze is nooit lichamelijk aanwezig en je hoort haar ook nooit. Ze kan over haar eigen huwelijk dus niks inbrengen. Tijd: Het verhaal speelt in de 17e eeuw. Het is chronologisch met kleine tijdsprongetjes. Er verloopt ongeveer 1 dag. Van >s ochtends tot >s avonds. Het verhaal is een toneelstuk. Alles wat er gebeurt, word letterlijk verteld en gespeeld. Hierdoor zijn de vertelde tijd en de verteltijd even lang. Alleen in de proloog is de vertelde tijd langer dan de verteltijd. Perspectief: Het verhaal is een toneelstuk. In dat perspectief is het geschreven. Eerst komt de naam van een persoon en daarachter wat diegene te zeggen heeft. Het is dus een soort meervoudige ik-vorm. Je zult echter nooit de gedachten van de ik-figuren kennen. Ruimte: Bijna het hele verhaal speelt zich buiten af. Het grootste gedeelte speelt zich af voor Warnar zijn huis. Een klein deel speelt zich af op het kerkhof, waar Warnar besluit zijn pot te begraven en waarvan die wordt gestolen. Het kleine deeltje dat zich binnen afspeelt speelt zich af in het huis van Warnar. Taalgebruik en Stijl: Bij het taalgebruik in de 17e eeuw viel me op dat, wanneer je de tekst hardop las, je het goed kon volgen. De taal lijkt al best aardig op het huidige Nederlands. Het is alleen veel platter. Minder gestructureerd, losser. Overal zitten nog lettertjes tussen, die tegenwoordig weg worden gelaten. Kijk bijvoorbeeld naar het woord: wanghen. Dat lijkt al heel erg op het huidige woord wangen, alleen schrijven we het nu zonder h. Warnar is zeer bang dat zijn schat gestolen zal worden, daarom is hij vaak nogal driftig. Dat verraad zich nogal eens in zijn taalgebruik, waar veel scheldwoorden in zitten.
Bronvermelding Warnar, door P.C. Hooft, tekst en vertaling. Vertaald door H. Adema, uitgegeven door Uitgeverij Taal & Teken, Leeuwarden, 1989. Internet: http:/www.internetcollege.nl/verslagen/?query=warenar&zoeken=&action=both&x=51&y=21 Deel 2: Persoonlijke tekstbeleving: Het boek Warenar van P.C. Hooft is afgeleid van het Aulularia van Plautus. Dit Aulularia heb ik, toen ik in de vierde zat, bij Latijn vertaald. Ik kende het verhaal dus al. Er waren enkele opvallende verschillen tussen beide boeken, maar ook zeer veel overeenkomsten, vaak zelfs bijna letterlijke vertalingen. Om met de opvallende verschillen te beginnen. Alle personen hadden andere namen. Zo heette bijvoorbeeld Warnar in de versie van Plautus Euclio en ook de andere personages hadden andere namen. In de versie van Plautus wordt de proloog verteld door een Lar, een huisgod. P.C. Hooft laat de proloog vertellen door de Giericheydt en de Miltheydt. Deze verschillen zijn duidelijk afkomstig uit de verschillende cultuur waarin de schrijvers leefden. Plautus leefde in de Romeinse tijd en gebruikte Romeinse namen en een Romeinse huisgod. Hooft daarentegen woonde in de 17e eeuw in Nederland en gebruikt de namen van mensen toen en hij gebruikte figuren waarin toen werd geloofd. Ik heb net ook gezegd dat er veel overeenkomsten tussen beide boeken zijn. Ook hier zal ik de opvallendste noemen. Het verhaal is bijna identiek, hetzelfde geldt voor een groot gedeelte voor de tekst. Wanneer je de vertaalde van Plautus naast die van Hooft legt, stikt het van de overeenkomsten, de tekst is soms bijna hetzelfde. Ik vond het verhaal Warenar niet zoveel inhoud hebben, er zat niet echt een diepere gedachte achter. Het is dan ook een blijspel en dat hoeft ook niet zoveel inhoud te hebben. Het hoofddoel van een blijspel is je vrolijk maken, inhoud staat niet op de eerste plaats. Er was natuurlijk wel een beetje inhoud: een gierigaard komt tot inkeer en besluit geen vrek meer te zijn. Echt veel en diep kun je die inhoud helaas niet noemen. Jammer vond ik dat Claartje niet in het stuk voorkwam. Er werd wel over haar gesproken, maar ze kwam zelf niet één keer op het toneel. Ik zou het zeer interessant hebben gevonden om haar mening te horen over haar huwelijk en de gierigheid van haar vader. Het mooiste gedeelte van het hele stuk vind ik de spraakverwarring tussen Ritsert en Warnar (blz 70 t/m 75). Ritsert verklaart daar dat hij spijt heeft van de verkrachting van Claartje. Ook zegt hij dat hij graag met haar wil trouwen. Warnar denkt ondertussen dat Ritsert het over zijn pot heeft. Ze spreken namelijk constant over Azij@ en Ahaar@ of ze zeggen zoiets als Aik heb het gedaan@, zonder duidelijk aan te geven wie die Azij@ en wat dat Ahet@ precies is. Zo ontstaat er dus een prachtige spraakverwarring. Een stukje hiervan zal ik citeren; Ritsert: Heb goe moet. Warnar: Och hoe sou ic? Ritsert: Ic heb gedaen, ic kent. Warnar: Wa segje daer? Ritsert: De waerheyt. Warnar: Vryer wat gaetje an? Ick heb jou Vaer zaligher ekent, dat was een angder man. Waer heb ickt anje verdient? Hoe quam=t in jou ghedachten? Datje mijn woud= bederven mit al mijn gheslachten? Ritsert: >k Wasser toe gehedrongen, het heeft zoo willen zijn. ..... Ritsert: Ick hebber berouw af, ay wiltet verschoonen, Ick selt weer inde rechte brenghen soo veel als ick kan. Warnar: Willens quaet doen, en dan om vergifnis bidden? ick hou=er niet van. Jy zoud=se gelaten hebben, so jyse vongt, en gedocht dat het so niet zijn sou. Ritsert: Om dat ic dat niet en de, ist ree=n dat ickse veur de mijn hou. Warnar: Veur de jou? daerse my toekomt, je meucht de moort. Ritsert: Niet teghen uwen danck, maer my dunckt dattet soo behoort, Datse veur niemant aers as veur mijn is, kenje selver verstaen wel. Warnar: Veur niemant aers as veur jou? hoe of het hier gaen sel? Gans elementen gheefjet niet weer? Ritert: Wat? Warnar: Ick ty na de Schout. Ritsert: Wat dingh sou ickje weer gheven? Warnar: De pot mit het Gout. Of ick sel terstont de Diefleyders omje sennen. Ritsert: Ick weet van Pot noch >t Gout. Uiteindelijk komt er aan deze spraakverwarring een eind en mag Ritsert van Warnar met Claartje trouwen en belooft hij dat wanneer hij de echte dief vindt hij zal zorgen dat Warnar de pot terug zal krijgen. Wanneer dit echter gebeurt wil Warnar de pot niet meer. Hij heeft namelijk ingezien dat hij niet de pot met goud bezat, maar de pot met goud hem en dat wil hij nooit meer. Om nog even op de pas geciteerde tekst in te gaan. Ik moet eerlijk zeggen dat ik de spraakverwarring in het Latijn mooier uit vond komen. Dat kwam vooral, omdat je in het Latijn geen lidwoorden hebt, daardoor wordt de spraakverwarring veel groter dan in het stukje dat ik geciteerd heb. Het Aulularia heeft meer indruk op met gemaakt dan de Warenar. Dit kwam vooral, omdat we het in de klas behandelden; we praatten erover en Werts deed dan voor hoe Euclio (=Warnar) praatte en deed. Daardoor ging het stuk leven, terwijl Warenar alleen maar een stuk tekst voor me is gebleven. Ik vond het bijzonder grappig om een verhaal in het Nederlands van de 17e eeuw te lezen. Je had het idee dat het gewoon een soort plat-Nederlands was. Opvallend was wel dat er af een toe Latijnse woorden tussendoor zaten (bijvoorbeeld: Quam (= die, deze, haar)). Het was handig dat er naast de tekst in het oud-Nederlands een vertaling stond, zo had je geen twijfel over wat er werkelijk stond. Iets wat me opviel in het taalgebruik was het volgende: op blz. 14 wordt het woord Nicker gebruikt en dat wordt vertaald met duivel. Dit vond ik zeer opvallend, omdat het best wat zegt over hoe er in die tijd tegen Nickers (oftewel negers) werd aangekeken. Ook personificaties kwamen voor, zo spelen in de Voor-reden de personen Giericheydt en Miltheydt een rol en wordt op blz. 76 over Fortuyn gesproken ook dit is een personificatie. Dit soort zaken zeggen veel over hoe de mensen toen dachten: negers waren duivels en zaken als gierigheid en mildheid werden gepersonifieerd, zodat men zich het goed kon voorstellen en misschien zag men ze zelf wel als echte figuren.