Een liefde door Lodewijk van Deyssel

I. Beschrijving l De titel van het boek is “Een liefde; bezorgd en van nawoord voorzien door Harry G. M. Prick”. l De auteur van het boek is Lodewijk van Deyssel. l De plaats van uitgave is Amsterdam. l Het is verschenen in 1887. l Het boek dat ik heb gelezen, was de veertiende druk. l Geef een motivatie van je boekkeuze: Toen ik hoorde dat we een boek uit de negentiende eeuw moesten lezen, had ik geen enkel idee welk boek ik moest gaan lezen. Ik wist niks over negentiende eeuwse boeken. In het kst van Nederlands vroeg ik aan de lerares welke boeken zij aanraadde. Helaas waren alle boeken die zij had aangeraden uitgeleend in de mediatheek en in de bibliotheek in Driebergen hadden ze nog één exemplaar van “Eline Vere“, maar dit was wel heel erg dik en toen ik het even inkeek vond ik het taalgebruik wel heel erg lastig. Toen zag ik dit boek in de bibliotheekkast staan en nadat het had ingekeken viel het me op dat het taalgebruik vrij simpel was vergeleken met andere negentiende eeuwse boeken. Het onderwerp; liefde, sprak me ook wel aan en daarom heb ik dit boek gekozen. l Geef een korte weergave van de inhoud
Mathilde woont samen met haar vader in een groot huis in Amsterdam, haar moeder is jaren geleden overleden. Mathilde heeft al sinds kleins af aan een dertien jaar oudere ‘jeugdvriend’; Jozef. Samen hebben ze de grootste lol, maar nu Mathilde 22 is, begint ze andere gevoelens voor hem te krijgen dan alleen vriendschap. Diep in haar hart is ze verliefd op Jozef, maar durft hem dit niet te zeggen. Totdat Jozef uitkomt voor zijn liefde voor haar. Hun relatie verandert van goede vrienden in geliefden. Jozef begint het al snel over trouwen te hebben, maar Mathilde ziet dat nog niet zo zitten, vooral omdat zij dan haar vader moet verlaten om bij Jozef in te gaan wonen. Zij wil dit haar vader niet aan doen. Ze noemt haar vader “…de enige liefde van haar hele jeugd…”(blz. 147). Weken verstrijken voordat Jozef haar eindelijk heeft kunnen overhalen om aan Mathilde’s vader mee te mogen delen dat ze gaan trouwen. Haar vader heeft het er wel moeilijk mee, maar stemt toch in. Mathilde en Jozef trouwen en gaan op huwelijksreis. Mathilde heeft het niet echt naar haar zin, ze moet de hele tijd aan haar vader denken. Een paar dagen voordat ze weer naar huis zouden gaan, krijgen ze bericht dat Mathilde’s vader erg ziek is geworden en is overleden. Ze gaan meteen naar huis. Mathilde heeft zoveel verdriet dat ze anderhalf jaar de hele dag alleen maar in haar vaders kamer zit en herinneringen ophaalt. Jozef probeert haar op alle mogelijke manieren op te beuren, maar dat lukt niet. Totdat Mathilde opeens weer bij zinnen komt. Ze leeft weer op en ook de liefde tussen Jozef en haar bloeit weer op. Mathilde raakt zwanger en ze bevalt van een zoon; Felix. Maar dan slaat het noodlot weer toe. Door de zwangerschap heeft ze het aan haar hart gekregen en kan alleen nog maar in bed liggen. Voor de verzorging van Felix nemen ze een kindermeisje aan; Marie. Jozef is in het begin heel erg bezorgd om haar, maar na enkele weken gaat het nog steeds niet beter en begint hij zich stierlijk te vervelen. Hij begint lust gevoelens voor Marie te krijgen, maar doet hier verder niks mee. Wanneer Jozef en Marie toevallig een keer samen bij Mathilde in de kamer zijn, merkt Mathilde iets van de spanningen tussen de twee. Ze is hevig van slag en haar liefde voor Jozef is een stuk minder. Maanden verstrijken maar Mathilde’s situatie wordt er niet beter op. Op dokters advies kopen ze in Hilversum een huis, zodat Mathilde niet meer in de stad hoeft te leven, maar ‘buiten’ kan herstellen. Samen met Felix, Marie en de huishoudster Jans gaan ze daar wonen. Jozef werkt nog wel steeds in Amsterdam en dus maakt hij elke ochtend en middag een reis van anderhalf uur om naar zijn werk te gaan en daarna weer terug naar huis. Maar na een aantal weken ziet hij steeds meer op tegen deze reis. Daarom besluit hij om een keer ’s avonds in Amsterdam te blijven en naar het theater te gaan met zijn vrienden. Ook blijft hij in Amsterdam overnachten. Hij heeft in geen tijden meer zo veel lol gehad. De volgende dag zegt hij tegen Mathilde dat hij moest overwerken. Steeds vaker blijft hij na zijn werk in Amsterdam. Hij begint weer naar prostituees te gaan, iets wat hij voordat hij met Mathilde trouwde vaak deed. In de avonden dat hij wel bij Mathilde is, verveeld hij zich dood. Mathilde begint steeds meer van hem te vervreemden. Maar ook Mathildes gevoelens voor Jozef veranderen. Ze ziet hem als een soort beest, helemaal veranderd vergeleken met een aantal jaren terug. Ze neemt zich voor om hem dit te vertellen. Elke middag wacht ze hem in spanning op om de confrontatie aan te gaan, maar hij komt niet. Pas na zes dagen komt hij weer een keer bij Mathilde. Ze vertelt hem waar ze mee zit, maar Jozef schuift het van de baan en doet net alsof hij niet merkt dat ze uit elkaar groeien. De volgende dag komt de dokter bij Mathilde langs en die constateert dat het weer beter gaat met haar. Na een paar weken gaan ze weer terug naar Amsterdam. Hun relatie wordt weer een beetje beter, mede dankzij dat ze Marie hebben ontslagen. Maar het wordt niet meer zoals het in het begin was geweest en zeker niet zoals ze hadden gehoopt dat het zou zijn. Negen maanden later bevalt Matilde van een dochter. l Geef een korte persoonlijke reactie: Ik vond het een erg saai boek. Het is heel beschrijvend waardoor je heel snel je concentratie verliest. Soms gaat het drie bladzijdes lang over hoe de tafelverdeling is in een restaurant. Of dan gaat het ruim een bladzijde over hoe het haar van Jozef eruit ziet. Als dat twee keer voorkomt is dat niet zo erg, maar de hele tijd door wordt het heel erg vervelend. Ik kon ook niet meer dan twintig bladzijdes achter elkaar lezen, want dan was ik het zo zat. Vooral hoofdstuk dertien was heel erg beschrijvend. Dat bestond eigenlijk alleen maar uit beschrijvingen. Vooral over hoe de tuin eruit ziet. Er was wel een verschil. Want alle andere hoofdstukken hadden beschrijvingen over dingen en nauwelijks over gevoelens. Maar hoofdstuk dertien ging bijna alleen maar over gevoelens en daarbij werd te tuin gebruikt om kleuren aan te geven. Wanneer Mathilde bang was, was te tuin heel wazig maar wanneer ze blij was, werden er vooral gouden en felle kleuren beschreven. En dat ging 97 bladzijdes door. Ik moest me zelf echt dwingen om te gaan lezen, omdat ik het anders niet zou doen. Ik was dat hoofdstuk echt helemaal zat. Het onderwerp vond ik wel leuk, maar dit boek vond ik gewoon niet leuk en dan maakt het onderwerp niet zoveel meer uit, als je het boek saai vindt. De personages vond ik ook best wel saai. Ze waren heel vlak. Maar dat gevoel heb ik denk ik vooral doordat ze zo veel zijn beschreven, ze zijn van top tot teen beschreven en dan weet je alles van ze en kan je niks meer raden of ontdekken en dat haalt de spanning er ook een beetje uit. Het enige pluspuntje was dat het taalgebruik niet zo moeilijk was en dat is wel fijn bij een boek van 366 bladzijdes. Anders was ik er helemaal niet doorheen gekomen.
II. Verdieping 1.Tijd
De volgorde van de gebeurtenissen is bijna altijd chronologisch. Op een paar plekken is het niet-chronologisch. Dan lees je eerst een dialoog waarna de tijd vóór die dialoog wordt verteld. Dit komt niet zo heel vaak voor waardoor er niet zo’n heel groot verschil is tussen fabel en sujet. Het verhaal wordt vaak continu verteld maar over het geheel gezien is het niet continu. Doordat het zo beschrijvend is, duurt het vaak even lang om het te lezen als de tijd die in het verhaal verstrijkt. Maar op een paar momenten in het verhaal maakt de tijd opeens een enorme sprong. Zo ga je van de beslissing dat ze gaan trouwen in één keer naar een moment dat ze in het begin van hun huwelijksreis zijn. Ook de tijd waarin Mathilde in verwachting is van haar dochter, wordt niet besproken. Opeens staat er: “In april van het volgende jaar beviel zij weer, van een dochter.” Er zijn niet echt flashback of vooruitwijzingen, daarom is het moeilijk om de belangrijkste aan te wijzen. Het verhaal speelt zich in de negentiende eeuw. Ze rijden met koetsen er is geen elektriciteit, om licht te krijgen gebruiken ze olielampen. De vertelde tijd is vier jaar en de verteltijd is 366 pagina’s. Hier is dus niet echt een verhouding tussen. 2.Personages
De belangrijkste personages zijn Mathilde de Stuwen en Jozef van Wilden. Mathilde is 22 jaar. Ze is gevoelig en romantisch. Ze verwacht heel veel van de liefde en het trouwen met Jozef. Dit valt in de praktijk tegen en dat raakt haar diep. Ze wil graag haar liefde aan iemand geven. In eerste instantie kan ze ook niet kiezen tussen haar vader en Jozef. Wanneer ze door de dood van haar vader wel moet kiezen voor Jozef raakt ze in een diep gat, omdat ze geen liefde meer aan haar vader kan geven. Mathilde heeft lang donker, bijna zwart haar en is vrij slank. Wanneer ze zwanger is en een dikke buik krijgt schaamt Jozef zich voor haar. Hij neemt haar niet mee naar vrienden en hoopt dat de zwangerschap maar snel voorbij is. Mathilde is verliefd op Jozef en ze trouwen. Op dat moment zijn ze verzot op elkaar, maar wanneer er tegenslagen zijn (de dood van Mathilde’s vader en de hartkwaal van Mathilde) wordt de relatie onder druk gezet en hun huwelijk mislukt uiteindelijk. Mathilde speelt de rol van model-type. Ze houdt van piano spelen, boeken lezen en kan best goed tekenen. Ze is aardig tegen iedereen, liefdevol en fatsoenlijk. Haar doel is om met Jozef te trouwen en gelukkig te zijn. In eerste instantie gaat het even goed, maar al snel is ze alles behalve gelukkig. Uiteindelijk komt het ook niet meer goed. Ze blijven wel bij elkaar en ze bevalt ook weer van een kind, maar dat is volgens mij meer omdat scheiden in die tijd taboe was en niet werd getolereerd, dan uit liefde. Mathilde is een karakter. Je ziet veel karaktereigenschappen van haar en over het algemeen is ze niet voorspelbaar. Een enkele keer doet ze wat jij verwacht had dat ze zou gaan doen, maar dat gebeurt niet zo vaak. Ik kan me een beetje identificeren met haar. Vooral omdat ze ook een vrouw is en het leeftijdsverschil tussen haar en mij niet zo groot is. Maar verder vind ik haar, vergeleken met mij veel te netjes, te fatsoenlijk en ze durft haar mening nauwelijks te uiten. Jozef van Wilden is 35 jaar oud. Hij is de tegenpool van Mathilde en is veel losser, neemt alles niet al te serieus in het leven en wil graag genieten. Hij is ijdel en wil graag een geregeld leven gaan leiden. Als vrijgezel maakte hij alleen maar lol, ging naar prostituees en had een relatie met zijn huishoudster. Door de gaan trouwen wil hij een meer geregeld leven gaan leiden. Jozef speelt de rol van goede echtegoot die graag een krantje leest, maar wil op zijn tijd ook wel een goede vrijpartij. Wanneer dit niet meer met Mathilde kan, zoekt hij naar een andere oplossing. Dat maakt hem niet meer zo’n goede echtgenoot, zou je denken, maar wanneer de vertelsituatie in het boek die van een verteller wordt, staat er: “Hij was een goede jongen, en had volstrekt geen kwaad of menschenhatend charakter”. Jozefs doel is om een geregeld leven te gaan leiden. Dit komt niet echt uit, want wanneer Mathilde ziek wordt, valt hij weer terug in zijn oude levensstijl. Hij is ook een karakter, want hij is totaal niet voorspelbaar en ook bij hem kom je veel karaktereigenschappen van hem te weten. Ik kan me totaal niet met Jozef identificeren. Met Mathilde erbij is hij veel te saai en zonder Mathilde is hij weer veel te los en ontrouw. 3.Opbouw
Het boek is ingedeeld in veertien hoofdstukken en er is maar één verhaallijn in het boek. Hoofdstuk dertien is anders dan de andere hoofdstukken in het boek. Hij wijkt duidelijk af. Hoofdstuk dertien beschrijft heel erg veel. Het beschrijft, vooral, de gevoelens van Mathilde doormiddel van de kleuren in de tuin. Dit hoofdstuk wijkt ook af omdat het maar zestien dagen beschrijft en daar 97 bladzijdes voor nodig heeft. Vooral als je daarnaast ziet dat het gehele boek van 366 bladzijdes vier jaar bestrijkt. In de andere hoofdstukken wordt ook vaak iets gezegd in de trend van dat het door gaat zoals het ging, bijvoorbeeld: ‘stilletjes zomerden de dagen voort’. Het verhaal begint medias res. Het heeft geen cyclische opbouw. Wel heeft het een open einde. Eigenlijk heeft het een beetje raar einde. Want in een paar regels wordt verteld dat Mathilde weer beter wordt, ze weer terug naar Amsterdam verhuizen en Mathilde in april bevalt van een dochter, en dan is het verhaal afgelopen. Je zit nog met vragen over hoe het nou weer goed is gekomen en hoe Mathilde nou ineens beter kon worden na zoveel maanden ziekbed. 4.Vertelsituatie
De vertelsituatie verandert telkens. De ene keer is er een alwetende verteller aan het woord en daarna zie je het verhaal opeens door de ogen van Mathilde, Jozef en een enkele keer door de ogen van Mathilde’s vader De Stuwen. Op die momenten is het geschreven in de ik-figuur. Doordat de vertelsituatie telkens verandert, is het wel betrouwbaar. Je ziet vanuit de belangrijkste personages hoe zij denken en in het leven staan en door de alwetende verteller, die soms langs komt, kom je erachter hoe meerdere personages over een bepaalde situatie denken en hoe ze daar op reageren. Het effect hiervan op mij als lezer is dat het een beetje afwisselend is en je van meerdere personen komt te weten hoe ze in elkaar zitten en over mensen in hun omgeving denken. 5.Thematiek
De thematiek in het verhaal is liefde en hoe een stel daar mee omgaat. Hoe Jozef en Mathilde daarmee omgaan. Vooral wanneer je het verhaal ziet vanuit Mathilde, kom je via monologen te weten hoe zij denkt over de liefde, haar liefde voor Jozef en haar huwelijk met Jozef. Mathilde’s doel is om gelukkig te zijn in de liefde, maar dit gaat helaas niet op. Zij en Jozef zijn te grote tegenpolen om een goede relatie in stand te kunnen houden. Aan het eind van het boek komen ze wel weer bij elkaar en krijgen ze een dochter, maar dit wordt geheel niet beschreven en dan kom je er ook niet achter welke gevoelens ze nog voor elkaar hebben en in hoeverre er nog sprake is van liefde. 6.Ruimte
De ruimtes waarin het verhaal zich afspelen zijn Mathilde’s ouderlijkhuis in Amsterdam en het ‘buiten’ in Hilversum. Alleen tijdens hun huwelijksreis is er een andere ruimte. Vooral het huis in Hilversum wordt uitgebreid beschreven en dit huis heeft ook een relatie met de thematiek. Vooral in de tuin worden de kleuren beschreven op een manier waaraan je kan afleiden hoe Mathilde zich voelt en haar gevoelens voor Jozef. Wanneer ze nauwelijks nog gevoelens voor Jozef heeft, is de tuin grauw en vooral wazig, maar wanneer ze nog wel liefde voelt voor hem, is de tuin gedompeld in gouden en schitterende kleuren. Het huis in Amsterdam wordt naar mijn idee nauwelijks beschreven om gevoelens, symbolische betekenissen of de thematiek uit te drukken. Wel wanneer Mathilde’s vader is overleden en zij dagen doorbrengt in zijn slaapkamer, is die kamer gehuld in duisternis. De luiken zijn dicht en maar een klein olielampje voorziet de kamer van licht. 7.Taalgebruik
Opvallend is het Oudnederlands taalgebruik, wat natuurlijk logisch is, omdat het boek in de negentiende eeuw is geschreven. Verder is het soms heel vrij wat betreft seks en seksuele gedachtes. Toen het boek uitkwam waren mensen daar hevig door geschokt. De drukken die volgden waren dan ook op veel plekken gecensureerd. De druk die ik heb gelezen is weer wat minder gecensureerd, maar toen ik een aantal recensies las, kwam ik erachter dat er nog wel steeds een verschil is tussen de eerste en deze, de veertiende druk, die ik heb gelezen. Ik vind het seksuele taalgebruik wel mee vallen, maar dat komt omdat we in deze tijd veel meer gewend zijn. 8.Literaire kritiek

Ik heb een recensie van LiteRom gehaald. Deze heeft als titel: “Van Deyssels liefde zonder censuur” en is geschreven door Rico Bulthuis. De publicatiedatum is 25-01-1975. De recensies die ik heb kunnen vinden gingen allemaal over een nieuwe druk waar een nawoord bij zit, geschreven door Harry G.M. Prick. Deze druk heb ik ook gelezen overigens, maar deze recensies gaan meer over het nawoord, waarom het nawoord is geschreven en de gecensureerde drukken die zijn verschenen dan dat het echt over het boek zelf gaat. Er zitten nauwelijks meningen van de recensent in. De enige mening van Bulthuis die ik in de recensie heb kunnen vinden en die gaat over de inhoud van het boek, is dat hij het prachtig vindt weergegeven van Van Deyssel hoe Mathilde erachter komt dat haar relatie is mislukt. Dit staat in het “befaamde” dertiende hoofdstuk en in het één paginalange viertiende hoofdstuk. Verder zijn er geen meningen meer van Bulthuis te vinden die over de inhoud van het boek gaan. Een andere mening van Bulthuis is over Harry G.M. Prick, die het nawoord schreef. “Hulde voor Harry G.M. Prick, die, gesteund door de uitgever en dankzij een subsidie van de Minister van CRM, de oorspronkelijke versie van een uniek boek in ere herstelde". Met deze mening ben ik het wel eens, want het boek wordt heel raar door alle schrappingen. Achterin staat een lijst van geschrapte woorden en zinnen. Ik vind het goed van Harry G.M. Prick dat hij deze versie heeft gemaakt. De andere mening over dat befaamde dertiende en viertiende hoofdstuk kan ik niet met Bulthuis delen. Ik vond hoofdstuk dertien een niet goed leesbaar hoofdstuk. Het was voor mij gewoon corvee om door te lezen. Ik moest me er steeds toe zetten. En zo mooi vond ik het niet gedaan, hoe Mathilde doorhad dat haar relatie mislukt was. Hele vage beschrijvingen en vergelijkingen. 9.Verwerkingsopdracht “Een liefde” van Lodewijk van Deyssel is een naturalistische roman. Kenmerken van een naturalistische roman zijn: 1) nerveuze karakters
2) einde is een ontnuchtering
3) determinerende factoren
4) maatschappij kritische instelling
5) seksualiteit is een taboe
6) schrijfstijl: natuurgetrouw, maar ook mooie zinnen
7) hij-vorm verteller; auctoriale verteller
De meeste van deze kenmerken kom je tegen in “Een liefde”. Het eerste kenmerk gaat echter niet op. Mathilde en vooral Jozef zijn vrij zeker van zichzelf en hebben niet echt rare of nerveuze ideeën. Het tweede kenmerk gaat weer wel een beetje op. Ze hebben het idee dat ze een goed en geregeld huwelijk willen, maar dit gaat niet. Ze zijn te grote tegenpolen van elkaar. Het einde is niet de ondergang van de hoofdpersonen, maar hun ideeën hebben wel de ondergang gedolven. Het derde kenmerk gaat ook op. Mathilde is op een liefdevolle manier opgevoed. Ze heeft een goede opleiding gehad en dat zie je terug in haar manier van denken. Ze heeft ingewikkelde en diep gaande gedachtes en ideeën. Door die liefdevolle manier van opvoeden wil ze zelf ook veel liefde geven en ook ontvangen. Helaas gaat en lukt dat niet altijd. Bij Jozef is het minder duidelijk welke determinerende factoren hebben gemaakt tot wie hij nu is. Het vierde kenmerk kwam niet zo duidelijk naar voren. Ik vind dit ook wel een moeilijk kenmerk om te herkennen, dus misschien komt het er wel in voor, maar heb ik het niet opgemerkt. Het vijfde kenmerk, dat seksualiteit een taboe is gaat niet echt op. Het komt er wel heel veel in voor; seksualiteit, maar is juist geen taboe. De lezers in die tijd waren dan ook geschokt over de vele seksuele toespelingen en beschrijvingen. Dat was nieuw en anders in die tijd. Het zesde kenmerk komt weer wel met het boek overeen. Alles is natuurgetrouw maar toch ook in mooie zinnen verpakt. Vooral het dertiende hoofdstuk staat bol van de mooie zinnen. Als laatste het zevende kenmerk. De vertelsituatie is wisselend. Soms is er inderdaad een auctoriale verteller; een alwetende verteller, maar meestal zie je het verhaal door de ogen van één van de hoofdpersonen. Alles samenvattend zitten er wel veel kenmerken van een naturalistische roman in, maar lang niet alle zeven kenmerken. Het is dus geen volmaakte naturalistische roman, om het zo maar even te noemen, maar het is er wel één. III. Evaluatie Het boek was soms wel verwarrend. Dan las ik een bladzijde en dan had ik geen idee waar het nou allemaal op sloeg. Maar ik begreep het boek over het algemeen wel. Het taalgebruik was heel goed te doen. Ik ben wel tevreden over de verdiepingsopdrachten die ik heb gemaakt. De opbouw vond ik wel lastig, maar dat is me uiteindelijk ook wel gelukt. Ook de thematiek. Ik had eerst twee zinnen en in die zinnen had ik naar mijn idee alles wel gezegd. Het is heel duidelijk dat liefde de thematiek van het boek is en dan is moeilijk om een element aan te geven en dan een betekenis aan dat element te geven. Bij sommige boeken ligt de thematiek er niet zo bovenop en moet je goed zoeken en nadenken en dingen met elkaar vergelijken. Maar bij dit boek is meteen duidelijk wat de thematiek is. Maar nu ik het af heb, vind ik het wel goed geworden. De verwerkingsopdracht ging ook wel goed. Ik had geluk dat ik een naturalistische roman had als boek, zodat ik alle kenmerken van een naturalistische roman al wist door de proefwerkstof. Ik kwam geen moeilijkheden tegen tijdens deze opdracht. Het ging eigenlijk allemaal heel makkelijk. Over het algemeen ben ik best tevreden over mijn boekverslag. Een boekverslag maken over een boek dat je heel leuk en goed vind, gaat naar mijn mening beter en makkelijker dan wanneer je het helemaal geen leuk boek vond, maar met dit verslag viel het wel mee, ook al vond ik het helemaal geen leuk boek.