Schrijver: Tessa de Loo
Titel: De tweeling
Uitgever: Uitgeverij De Arbeiderspers
Plaats van uitgave: Amsterdam/Antwerpen
Druk: 23ste druk
Jaar: jaar eerste druk: 1993, jaar deze druk: 1995

Korte samenvatting

Twee bejaarde vrouwen, een Nederlandse en een Duitse, ontmoeten elkaar bij toeval in het Thermaal Instituut van het fameuze kuuroord Spa. Ze herkennen in de ander hun verloren gewaande tweelingzuster. Gedurende hun kuur - beiden lijden aan artrose - vertellen ze hun levensverhaal: het wordt de laatste kans om een kloof van bijna zeventig jaar verwijdering te overbruggen. Geboren in Keulen, in 1916, zijn ze na het overlijden van hun ouders door familieleden bruusk van elkaar gescheiden. Anna groeit op bij haar grootvader, in een primitief boers en katholiek milieu aan de rand van het Teutoburgerwald. Lotte beland vanwege haar tb in Nederland, bij een oom met sterk socialistische sympathieën. Door de slechte verhouding tussen de families raakt ook het contact tussen de beide zusjes verbroken. De volstrekt verhollandste Lotte, die tijdens de oorlog joodse onderduikers heeft beschermd, staat aanvankelijk uiterst wantrouwig tegenover haar hervonden tweelingzuster, maar wordt door de aangrijpende verhalen van Anna geconfronteerd met de keerzijde van haar eigen werkelijkheid: het lijden van gewone Duitsers in oorlogstijd.

Lange samenvatting

De bejaarde Anna Grosalie zoekt toenadering tot de even oude Lotte Goudriaan in een kuuroord in Spa, in het Thermaal Instituut. Lotte is door het luidruchtige gedrag van de Duitse vrouw (Anna) geïrriteerd en probeert haar te mijden. Al snel blijkt dat Anna en Lotte tweelingzussen zijn, die in 1922 op zesjarige leeftijd van elkaar gescheiden werden. Ze vertellen allebei over hun verleden, waarin de Tweede Wereldoorlog centraal staat. Lotte is aanvankelijk onwillig, terwijl Anna zeer enthousiast is.

De tweeling is geboren in Keulen. Omdat hun moeder aan tbc overleden is, wonen ze bij hun vader en tante Kathe. Maar als vader ook aan tbc overlijdt, worden de zusjes van elkaar gescheiden. Lotte komt terecht bij een Nederlandse familie in het Gooi, een gezin dat nog drie dochters heeft en waarin muziek centraal staat. Anna wordt meegenomen door haar opa naar een boerderij in het Teutoburgerwoud. Ze groeit op in een slecht milieu, een milieu waaruit haar vader destijds wist te ontsnappen. De gezonde, sterke Anna wordt door haar pleeggezin als goedkope arbeidskracht gebruikt en wordt ook zo behandeld. Lotte is hieraan ontsnapt doordat ze een slechte gezondheid had. Anna wordt herhaaldelijk door haar oom en tante mishandeld.
Een jonge pastoor ontfermt zich over haar en zorgt ervoor dat ze door de kinderbescherming wordt opgevangen. Later wordt ze in een nonnenschool geplaatst.

Lotte heeft veel minder problemen: ze heeft het goed bij de Nederlandse familie. Ze kan naar hartelust zingen en geeft zelfs voorstellingen. Het is thuis meestal gezellig omdat er veel mensen over de vloer komen om te luisteren naar de zelfgebouwde geluidsinstallatie van haar ‘nieuwe’ vader. Haar zorgeloze leventje wordt verstoord door de huwelijksproblemen van haar pleegouders. Daarnaast krijgt haar vader een ongeluk en wordt ernstig ziek.

In Duitsland is Hitler aan de macht gekomen. Anna ziet dat haar omgeving veranderd is. Bijna iedereen staat achter deze dictator die het Duitse volk zoveel beloftes doet. Ze is voorgoed van haar familie verlost als pastoor Jacobsmeyer ervoor zorgt dat ze de huishoudschool kan volgen in Keulen. Na deze school komt ze in dienst bij de familie Stolz, een veeleisende baan. Ze vindt troost in de ruime bibliotheek. Vanwege het getreiter en de bekrompenheid van Frau Stoltz neemt ze ontslag. Hierna komt ze bij de Grafin van Falkenau te werken, die veel vriendelijker is.

In deze tijd gaat Lotte bij haar zus Anna op bezoek, maar de oudejaarsavond wordt een mislukking, omdat de meisjes van elkaar vervreemd zijn. Als de oorlog uitbreekt, leert Anna de Oostenrijkse soldaat Martin Grosalie kennen, die ook zijn bedenkingen over Hitler en het Derde Rijk heeft. In Nederland wordt Lotte’s verloofde David opgepakt bij een razzia (hij is joods): zij zal hem nooit weer terugzien. Lotte’s leven bestaat verder uit het luisteren naar illegale zenders, het lezen van verboden kranten en het smokkelen van vluchtelingen.

Anna renoveert samen met Poolse en Russische dwangarbeiders een vervallen kasteel in Pruisen. Ze trouwt met Martin. Hij houdt zijn mond over de verschrikkingen van de oorlog. Op verzoek van Martin vertrekt Anna naar Wenen. Vlak na hun laatste ontmoeting verneemt zij dat Martin dood is. Nadat ze van de inzinking hersteld is, gaat ze aan het werk als verpleegster.

Als de oorlog is afgelopen, ontmoeten de dames elkaar weer. Anna komt naar Nederland,
maar nu wil Lotte geen contact hebben. Aan het einde van het verhaal overlijdt Anna tijdens het nemen van een bad in het kuuroord in Spa.

Achtergrondinformatie

Tessa de Loo is het pseudoniem van Tineke Duyvené de Wit. Zij wordt geboren op 15 oktober 1946 in Bussum. Tijdens haar middelbare-schooltijd schildert en tekent ze veel. Ook schrijft ze vaak opstellen en na het eindexamen gaat ze Nederlands studeren in Utrecht. Op twintigjarige leeftijd trouwt ze en na vijf jaar krijgt ze een zoon, Joris. Ze schrijft in die periode weinig. Het stadsleven benauwt haar en ze verhuist naar de Achterhoek, waar ze als lerares werkzaam is. Ze pakt haar studie op, maar besluit toch schrijfster te worden. Ze verhuist naar Pieterburen, Groningen, in 1980 na haar scheiding. In 1994 vestigt De Loo zich in Portugal, waar ze, naar eigen zeggen, een nieuw werk schrijft. Haar pseudoniem is ontleend aan de Texelse achternaam van haar grootmoeder.
In 1983 debuteert De Loo met de verhalenbundel De meisjes van de suikerwerkfabriek. Daarvan worden 46.000 exemplaren verkocht en het boek ontvangt de Anton Wachterprijs en het Gouden Ezelsoor. Haar eerste roman Meander verschijnt in 1986. De novelles Het rookoffer (1987) en Isabelle (1989) worden minder goed ontvangen bij de critici. Zij vinden dat er te veel clichés in gebruikt worden.
De tweeling, de roman die in 1993 verschijnt, wordt een enorm verkoopsucces. Binnen een jaar worden meer dan 130.000 exemplaren verkocht van deze roman, waarin de relatie tussen Nederlanders en Duitsers na de oorlog centraal ligt. De Loo ontvangt hiervoor de Publieksprijs voor het Nederlandse boek en de internationale Otto von der Gablentz-prijs. Deze laatste prijs wordt uitgereikt aan mensen die zich verdienstelijk maken op het gebied van objectieve informatievoorziening over de Bondsrepubliek Duitsland.

Ervaringsverslag

Het boek dat ik gekozen heb is De Tweeling van Tessa de Loo. Ik heb dit boek gekozen omdat het me, nadat ik de flaptekst had gelezen, een mooi en fascinerend boek leek. Ook had ik van verschillende mensen gehoord dat ze het een leuk boek vonden. Een andere reden was dat het over de tweede wereldoorlog gaat. Ik vind boeken over de tweede wereldoorlog meestal interessant. Het boek is best dik maar dat schrok me niet af. Als dikke boeken goed zijn geschreven vind ik ze vaak boeiender dan dunne boeken omdat bij dikke boeken dieper op dingen wordt in gegaan.

De titel van het boek verklaart al heel veel, het gaat namelijk over een tweeling, Lotte en Anna, die elkaar al 70 jaar niet gezien hebben. Dan komen ze elkaar tegen in een kuuroord. Anna is veel enthousiaster over het weerzien met haar zus dan Lotte. Lotte heeft haar verleden, en vooral dat wat in de oorlog is gebeurd, ver weggestopt. Anna herinnert haar hier weer aan. Eigenlijk vindt ze haar maar irritant. Dat Lotte Anna maar irritant vindt is iets dat ik me goed kan indenken, vooral omdat het zo goed beschreven werd. Het wordt niet direct gezegd maar je kunt de irritatie gewoon voelen. Ik kon me sowieso beter met Lotte in leven dan met Anna. Van Anna begreep ik niet echt veel en ik ergerde me aan haar 'ik-weet-alles-beter-houding'.

Uiteindelijk laat Lotte zich toch overhalen door Anna om over haar oorlogsbelevenissen te vertellen. Ze wordt hierin ook aangespoord doordat ze het idee heeft dat Anna geen idee heeft van het leed dat de Hollanders hebben geleden. Dat idee had ik ook, Anna ziet zichzelf op een soort missie, namelijk Lotte er van te overtuigen dat niet alle Duitsers slecht waren in de oorlog. Dit vind ik op zich een goede 'missie'. Maar ze laat zich er zo door verblinden dat ze geen oog meer heeft voor de dingen die Lotte heeft meegemaakt en hoe ze die heeft beleefd.

Je krijgt tijdens het lezen een heel duidelijk beeld van hoe de zussen over iets denken. Ook wordt duidelijk gemaakt hoe groot het verschil tussen twee mensen kan worden als deze in verschillende milieus opgroeien. Al denk ik dat het verschil niet zo duidelijk was geweest als ze niet beiden de tweede wereldoorlog hadden meegemaakt. Daardoor komt, volgens mij, vooral de drang vandaan om elkaar alles te vertellen. Om de ander te laten zien hoe het aan hun 'kant' was. Het verhaal wordt zeer gedetailleerd beschreven. Het werd zo omschreven dat je, je goed kon voorstellen hoe het eruit heeft gezien. Mij zijn in ieder geval veel beelden die ik gemaakt had van plaatsen waar het verhaal zich afspeelt bijgebleven.
Het einde is heel verrassend en plotseling. Terwijl de zussen nog lang niet uitgepraat zijn gaat Anna dood. Ik had dit echt niet verwacht. En zeker niet op het moment dat ze elkaar net een beetje beginnen te begrijpen. Vlak voordat ze dood gaat zijn ze nog aan het praten. Daarom vond ik het ook erg vreemd dat er nog maar zo weinig bladzijdes over waren. Een paar bladzijdes verder wist ik dus waarom dat zo was. Het is een best wel treurig einde maar ik denk dat ze geen beter einde had kunnen nemen. Nu is het namelijk duidelijk afgelopen. Anders had je nog wel eindeloos kunnen doorgaan. Het werd op het eind al een beetje langdradig. De zussen reageren namelijk steeds hetzelfde op elkaar. De ene vertelt iets en de ander begrijpt het niet of vindt dat het niet klopt en gaat er dan weer tegenin. Als dat nog langer door was gegaan had ik het denk niet uitgelezen, of met tegenzin. Maar nu vind ik het een mooi boek wat je laat zien dat de tweede wereldoorlog van meer kanten te bekijken is.

Verwerkingsopdracht nummer 11 Kan het verhaal zich ook in een ander land afspelen?

Het verhaal speelt zich nu grotendeels af in Nederland, Duitsland en België. Lotte woonde tijdens de oorlog in Nederland. Anna woonde in Duitsland en ze ontmoeten elkaar in Spa, België. Als het verhaal in ander landen had plaatsgevonden had dat grote gevolgen gehad voor het verhaal.

Het land dat het makkelijkste te vervangen is, is België. Er zijn meer kuuroorden op de wereld waar ze naar toe hadden kunnen gaan. Maar deze keuze is wel de meest voor de hand liggende. Ten eerste is het zowel voor Lotte (in Nederland) als voor Anna (in Duitsland) makkelijk te bereiken. Ten tweede zijn de kuuroorden in Spa redelijk bekend en dat kan een reden zijn om naar die kuuroorden te gaan en niet naar een die wat meer in de buurt ligt. En ten derde is het "neutraal" grondgebied, geen van de beide zussen is "in het voordeel" doordat het in haar eigen land afspeelt. Maar voor het verhaal zou er niet echt veel veranderen als ze ergens anders waren. Alleen de namen van de fonteintjes en dorpjes die de tweeling bezoeken. Die zijn nu Frans.

De andere twee landen zijn heel belangrijk voor het verhaal. Het grote verschil tussen de zessen is nu net dat de een de oorlog in Nederland heeft meegemaakt en volledig verhollandst is en dat de ander in Duitsland woont. Als Anna niet in Duitsland had gewoond, had Lotte haar niet als "de vijand" gezien. En dan had Anna niet zo'n grote drang gehad om haar zus te vertellen over het leven van de gewone Duitsers. Ze had er dan niets vanaf geweten. Ook was dan haar mening tegenover bijvoorbeeld de Amerikanen heel anders geweest. Nu moet ze niets van hun hebben omdat ze plaatsen hebben verwoest waaraan ze dierbare herinneringen had. Ook is haar man door Amerikaanse granaten overleden. Lotte ziet de Amerikanen juist als de bevrijders. Dit was waarschijnlijk ook Anna's mening geweest als in Nederland had geleefd. Ook het feit dat Lotte in Nederland woonde en niet in bijvoorbeeld België maakt uit. Nederland hoorde niet bij de geallieerden, Nederland is niet in 1 keer helemaal bevrijd en hier is een hongerwinter geweest. Daarom denk ik dat het niet mogelijk was geweest dit verhaal te schrijven als het op andere plaatsen had plaatsgevonden.