SAMENVATTING VAN DE INHOUD: Op een januari avond in 1945 zat de Familie Steenwijk rond een tafel en deden samen een potje mens-erger-je-niet. Toen Anton net de dobbelstenen wilde gooien klonken er buiten 6 schoten. Peter loopt snel naar buiten en ziet daar Fake van der Ploeg te liggen. Die man is de hoofdinspecteur van de politie en een rasecht NSB’er en is doodgeschoten door een verzetsploeg. De Familie Steenwijk worden als schuldigen aan gezien en als represailles wordt vervolgens het huis in brand gestoken en vader, moeder en Anton worden weggevoerd. Anton wordt naar een nadere plaats gebracht dna zijn ouders. Hij zou zijn ouders nooit meer zien. Peter die bij het huis van de buren was, was gevonden door de Duitsers en werd meteen vermoord. Dit schouwspel achtervolgt Anton zijn hele leven. Hij ontmoet personen, waardoor hij meer te weten komt over deze aanslag. Uiteindelijk ontmoet hij Karin en die geeft hem het laatste puzzelstukje van zijn grote puzzel. Anton weet nu alles wat hij weten moet en legt zich erbij neer. ANALYSE VAN HET BOEK: Thema: Er zijn in dit boek vele thema’s aanwezig. Ik heb ze even op een rijtje gezet: - Het Lot: als de aanslag ergens anders had plaatsgevonden dan was was dit de familie Steenwijk nooit overkomen, maar een andere familie of een andere persoon. - Vuur: het begrip vuur komt vaak voor in het verhaal. Er is vuur als zijn huis in brand wordt gestoken, er is vuur als het Engelse vliegtuig het konvooi aanvalt en er is vuur als zijn kachel ontploft. - Het goede en verkeerde haat: de haat van Anton tegen de Duitsers is gegrond, maar de haat van Fake ploeg jr’s haat tegen de communisten is dat bepaalt niet. Ijn haat is op verkeerde feiten gebaseerd. - Opsporen van verborgen achtergronden: Anton is hier onbewust mee bezig. Hij komt personen tegen waarmee hij praat over de aanslag en daarmee wordt zijn puzzel steeds een stukje completer. Hij hoeft het allemaal niet perse te weten, maar als hij toch de mensen en de aanwijzingen tegen komt die hem steeds meer kunnen vertelllen, gaat hij daar wel mee aan de slag. - Vergeten van afschuwelijke gebeurtenissen: anton is zelf anesthesist geworden. Bij dit beroep moet je dingen achte je kunnen laten, je moet ze kunnen vergeten. Zo gaat het met de aanslag ook. Hij vergeet het langzaam aan. Motieven: - Licht/duisternis: de licht en de duisternis kun je vergelijken met de liefde en de haat. In de cel waar anton sprak met een meisje was het donker, maar er was geen sprankeltje licht te bekennen. Het licht kun je vergelijk en met de liefde en het donker met de haat. - Herinnering: Anton wordt telkens herinnert aan de aanslag doordat hij telkens puzzelstukjes tegenkomt voor de grote puzzel. Als hij die dingen van het verleden niet was tegengekomen, dan was de aanslag niet opgelost geweest. - Zoektocht: Anton heeft een lange zoektocht gemaakt om de aanslag te kunnen verwerken. Bij die zoektocht hebben vele personen Anton geholpen. - As: as heeft alles te maken met het motto. De vulkaanuitbarsting heeft lange gevolgen, netzoals de aanslag. Op het einde van het boek sloffen schoenen alsof zij stofjes as opwerpen, ofschoon er nergens as te zien is. Het boek eindigt hiermee, omdat het verwijst naar het motto. Alles in het boek draait om het motto. - Geschiedenis: dit is heel erg belangrijk voor het verhaal. Zonder geschiedenis, was de aanslag nooit gebeurt. Van der ploeg zou nooit zijn vermoord als zijn verleden er niet toe diende. - Dobbelsteen: deze heeft te maken met het lot. Hoe de dobbelsteen gedraait is, zo is het lot van Anton: de weg die de dobbelsteen gaat gaat anton ook. - Stenen: het visgraatmotief van de straat op de kade is een terugkerend beeld als Anton zich het lijk van Ploeg herinnert. Als de zoon van Ploeg bij hem op bezoek is gooit deze in zijn opwinding een steen die hij nog bij zich heeft tegen een spiegel, als om een herinnering af te weren. Saskia ontmoet hij in Londen, bij de 'Stone of Scone', de steen waarop de Engelse koningen vroeger gekroond werden. Tenslotte is ook het monument op de kade een steen. Titel, ondertitel en motto: In januari 1945 vindt er een aanslag op een nsb’er plaats voor het huis van de familie steenwijk. Als wraak wordt het huis in brand gestoken en worden de ouders van anton Steenwijk doodgeschoten. Peter, zijn broer, is gevlucht naar het huis van de buren, maar hij komt ook te overlijden. Anton werd zijn hele leven achtervolgt door deze aanslag. Het motto is: Overal was het al dag, maar hier was het nacht, neen, meer dan nacht. Deze uitspraak komt uit de oudheid en heeft betrekking op de uitbarsting van de vesuvius, met gevolg dat Pompei onder as terecht kwam. De aswolk van de vulkaan stijgt naar de atmosfeer, draait om de aarde en dan regent het nog jaren op alle continenten neer. De gevolgen van een vulkaanuitbarsting zijn langdurig net zoals de aanslag. Structuur: Voorin het boek op bladzijde 7 staat een proloog. In deze proloog wordt verteld hoe de omgeving van de familie steenwijk eruit ziet en tevens worden de buren aan je voorgesteld. Er staan 4 huizen op een rijtje in een kleine straat op deze volgorde: Welgelegen Buitenrust Nooitgedacht Rustenberg
In Welgelegen woonden de Beumers, een gepensioneerde procuratiehouder met zijn vrouw. Je was daar altijd welkom. In Buitenrust woont de familie Steenwijk

In Nooitgedacht woont de familie Korteweg, meneer korteweg samen met zijn dochter. De vrouw van meneer Korteweg was overleden en de dochter kwam weer in huis wonen. Er werd ook nooit van hen gedacht dat zij het lijk van van de ploeg voor het huis van de familie Steenwijk legde. In Rustenberg woont de familie Aarts. Die lieten in de oorlog 3 joden onderduiken in hun huis. Die waren daar veilig en in rust. Dit boek heeft 5 delen met totaal 20 hoofdstukken, deze zijn genummerd: Eerste Episode 1945: bestaand uit 4 hoofdstukken
Tweede Episode 1952: bestaand uit 4 hoofdstukken
Derde Episode 1956: bestaand uit 3 hoofdstukken
Vierde Episode 1966: bestaand uit 5 hoofdstukken
Laatste Episode 1981: bestaand uit 4 hoofdstukken
Blz 7 t/m blz 10: proloog
Blz 11 t/m blz 59: de aanslag
Blz 63 t/m blz 203: gevolgen van de aanslag en de verwerking ervan. Je wordt in het begin meteen in de gebeurtenissen gegooid en gaandeweg het boek kom je meer te weten over anton en de aanslag. Het boek heeft een gesloten einde. Alle ontstane open vragen worden tijdens het lezen van het boek opgelost. Het verhaal is zo geschreven dat je eerst met heel veel vragen zit en dat de antwoorden erop worden verdeelt over het hele boek. Personages: Anton Steenwijk was bij de aanslag 12 jaar oud. Zijn ouders en zijn broertje waren vermoordt door de duitsers. Hij blijft achter als wees en gaat bezig met de studie voor anesthesist. Hij verwijt niemand de oorlog. Hij vindt het allemaal wel best, maar als hij een aanwijzing voor zijn neus krijgt over de aanslag wordt hij wel nieuwsgierig en gaat op onderzoek. Hij had eerst zachtjes in zichzelf besloten om het verleden maar te laten rusten, en dat zegt hij ook telkens, maar wijkt daar telkens met een smoesje vanaf. De ontmoeting met de vrouw in de gevangenis heeft veel indruk op hem gemaakt. Die indruk was blijkelijk van zo’n grootte dat hij zijn vrouw Saskia gekozen zou hebben ter vergelijkenis van het beeld dat hij van die vrouw had. Dit kon niet volgens hem en hij scheidt van haar. Vervolgens trouwt hij wat later met Liesbeth. Hij krijgt last van nachtmerries en migraine-aanvallen, maar nadat hij enkele ontmoetingen heeft gehad werd zijn leven compleet en namen deze aanvallen af. Op het laatst ontmoet hij karin korteweg. Die beantwoord zijn laatste vragen en hij heeft nu de aanslag kunnen verwerken. Anton Steenwijk is een speaking name, omdat zijn initialen AS zijn. Het motto van het boek heeft hier ook mee te maken. De motto was een citaat van een schrijver uit de oudheid en die had weer betrekking op de uitbarsting van de vesuvius. De aswolk van de vulkaan stijgt naar de atosfeer, draait om de aarde en dan regent het nog jaren op alle continenten neer. De gevolgen zijn hierbij langdurig netzoals de aanslag. Het as wordt dus vergeleken met anton en zijn naam is er zelfs op gebaseerd. Tijdens de eerste regel van het boek stond al vast dat er iets zou gebeuren, dat het nog lang zou heugen. Anton is typisch een karakter. Je komt gaandeweg het boek steeds meer over hem te weten over hoe hij denkt en handelt. Historische tijd: De aanslag speelde af in 1945 en dat is meteen het begin van het boek. Hij eindigt als anton de aanslag heeft verwerkt en verder kan leven. Dat is in 1982: hij ontmoet dan karin korteweg die hem het laatste puzzelstukje geeft van de ‘grote levenspuzzel’. De tijd van de aanslag is wel belangrijk. Die aanslag vond plaats door de oorlog. Zonder oorlog was dit allemaal nooit gebeurt. Het leuke is dat er eigenlijk helemaal niks over de oorlog zelf wordt verteld. De oorlog is alleen maar een hulp middel om het verhaal mee op te bouwen. Ruimte: Anton is na de aanslag van Haarlem naar Amsterdam verhuist. Voor de rest van zijn leven blijft hij daar. Hij gaat maar 2 keer terug naar de plek van de aanslag om naar het monument te gaan. Dat is in 1952 en in 1978 samen met zijn dochter. Die plaats is wel degelijk van belang in het verhaal. Had hij een huis verder gewoond of ergens anders, dan was de aanslag voor het huis van de buren gelegen en dan hadden die de problemen. De gevolgen daarvan zijn dan niet vergelijkbaar met die van Anton. Als hij maar slechts een huis verder had gewoond, dan had hij of niks te maken met die aanslag, of de aanslag gebeurde voor zijn huis. De Ruimte is de basis van het verhaal. Tijdsduur: Vertelde tijd is 1981-1945 = 37 jaar en de verteltijd is 203:30 = +/- 8 uur
Perspectief: Er zijn 2 vertelinstanties aanwezig en daardoor is er sprake van een wisselend perspectief. Op het ene moment is de algemene verteller aan het woord en op het andere moment zie je alles door de ogen van Anton. Het is wel apart dat de schrijver hiervoor gekozen heeft; normaal gesproken kies je voor 1 perspectief. De schrijver zal waarschijnlijk hiervoor gekozen hebben om anton’s gedachten ook aan bod te laten komen in het verhaal. Zo kun je je nog beter inleven in het verhaal. Idee: Dit boek is met de bedoeling geschreven om je met de neus op de feiten te drukken. Er wordt je in dit boek duidelijk gemaakt hoe de realiteit in elkaar zit. Dat is ook precies de bedoeling van Harry Mulisch. Het is goed dat we aandacht besteden aan de oorlog en hoe erg de gevolgen ervan zijn. We moeten daar met zijn allen van leren. Ik ben het helemaal mee eens dat de oorlog zelf niet het hele probleem is; we moeten ook aan de gevolgen van de oorlog denken. Sommige mensen houden er nare herinneringen of misschien trauma’s aan over. We moeten niet vergeten om die mensen te helpen en te steunen met hun verwerken van die ene tragedie. Fictie/werkelijkheid: Harry Mulisch wil altijd in al zijn boeken de realiteit door laten dringen. Voor hem is het belangrijk dat men beseft wat voor een schade de oorlog aanrichtte. Niet zozeer de oorlog zelf, maar de verwerking ervan. Deze is namelijk vaak nog langer en pijnlijker is dan de oorlog zelf. Hij laat in de aanslag heel erg goed zien hoe iemand de oorlog verwekt. Hij gebruikt hiervoor twee soorten perspectieven, zodat de gevoelens en de gedachten van de persoon goed tot je doordringen. Zo besef je dat sommige mensen het echt heel moeilijk hebben/hadden met de verwerking van de oorlog. Er wordt in het boek wel degelijk verwezen naar een andere literaire tekst, namelijk bij het motto. Het motto luidt: “Overal was het dag, maar hier was het nacht, neen meer dan nacht.” Deze citaat komt uit een brief uit de oudheid, die geschreven was door C. Plinius Caecilius Secundus ( Epistulae, VI, 16). Deze heeft betrekking op de uitbarsting van de vesuvius. Ik vind dat dit motto een perfect motto is voor het boek, omdat deze precies aansluit bij het boek. De gevolgen van een aardbeving en van de aanslag zijn beiden langdurig. Wanneer je voor het eerst het boek opendoet kom je alleen deze zin tegen op een hele bladzijde. Je vraagt je meteen al af: Wat is nou meer dan nacht? Wat heeft dat met het verhaal te maken? Je merkt het al dat je automatisch vragen gaat stellen aan jezelf over het boek en dat is al een goed begin. De plaats van dit citaat is dus heel goed. Informatie over de schrijver: Naam: Harry Mulisch Geboren: 29 juli 1927

Woonplaats: Haarlem Debuut: Tussen hamer en aambeeld (1952, novelle) Recent werk: De Oer-aanslag (1996, fascimile-uitgave van het manuscript), Zielespiegel. Bij wijze van catalogus (1997, catalogus), Het zevende land (1998, essays), De Procedure (1998, roman), Het theater, de brief en de waarheid (2000, Boekenweekgeschenk) Levensverhaal: Dankzij zijn oostenrijkse vader bleven hij en zijn joodse moeder uit de handen van de duitsers. Op de middelbare school trok de wetenschap hem heel erg aan. Hij ging in 1944 van school om het lezen en schrijven onder de knie te krijgen. Slechts drie jaar later kwam zijn eerste boek uit: “Tussen hamer en aambeeld” . Hij heeft in zijn loopbaan een aantal prijzen gewonnen. Zo onder andere de Reina Prinsen Geerlingprijs met het debuutroman archibald strohalm en zo won hij ook met “de aanslag” een oscar voor de beste niet-engelstalige film. Vervolgens ontvingt hij nog de P.C. Hooftprijs en de Prijs de Nederlandse Letteren. Opvallend is dat zijn eerste boeken veel verbeelding gebruikt was, maar deze ruilde hij in de jaren 60 om voor de harde realiteit.Hij probeert zich door te dringen tot de werkelijkheid. De Tweede Wereldoorlog is een belangrijk motief in al zijn werken. Het gaat in zijn boeken niet om de oorlog zelf, maar om het verwerken ervan. De oorlog neemt veel plaats in in je leven. EVALUATIE: Toen ik het boek net uit had dacht ik: “Is dit het nou??? Is dit nou het boek dat iedereen zo geweldig vindt en dat al jaren favoriet is van velen??? .“ Best wel een beetje terleurgestelt begon ik aan mijn boekverslag. Eenmaal bezig had ik er wel schik in, omdat ik door het verslag te maken, meer ging nadenken over het boek en zo kwam ik veel meer dingen te weten over het verhaal. Het boek is niet zo een twee drie in elkaar gezet, maar hier is lang over nagedacht. Alles draait in dit boek om elkaar. Ik heb nog niet zo heel erg veel ervaring met het ontdekken van samenhangende gedeeltes en daardoor lees ik over belangrijke dingen heen. Als je het motto niet goed had bekenen dan had je bepaalde stukken niet gesnapt. Ze beginnen namelijk een keertje in het boek over as. Als je niet weet dat dat alles te maken heeft met het motto, dan heb je al een stuk misgeslagen. Het leuke is bij dit boek dat als je over het boek gaat nadenken dat je dan ineens verbanden ziet. As staat bijvoorbeeld voor Anton Steenwijk wat ik pas ontdekte achteraf. Dat vind ik persoonlijk het aangrijpende en het mooie van dit boek. Het boek begon meteen recht voor zijn raap. Meteen werd je in de aanslag gesmeten en daardoor kwam je al heel erg gemakkelijk in het verhaal. De beginfase vond ik ook meteen de zieligste fase. Anton maakt de grootste ellende mee op een 12-leeftijd. Hij weet niet wat er met zijn ouders gebeurt hij weet niet hoe het nu met zijn broertje is en hij zit vol met allerlei vragen over de aanslag. Dat is ook weer een heel mooi punt van het boek. Je bent al helemaal in het verhaal, de aanslag is gebeurt en dan begin je jezelf duizende vragen te stellen over de aanslag. Vanwaar de aanslag? Hoe is het met de ouders en met zijn broertje? Wie is de moordenaar? Waarom hebben de buren het lijk nou juist precies voor hun huis neergelegd? En zo kun je nog wel uren doorgaan. Je denkt na over de gevolgen van die aanslag en dat is nou juist wat Harry Mulisch wil bereiken met zijn boek. Over het algemeen was het een leuk boek, maar ik had periodes dat het boek me de strot uit kwam. Dit komt omdat de schrijver ook de tussen liggende periodes moet vertellen en die zijn niet altijd even leuk. Van de andere kant maakt het het boek ook meteen weer spannend, omdat je je bij die saaie stukjes met smacht wacht op een leuk, spannend stukje. Ik heb ook gehoord dat er een film van dit boek is. Ik zou die film niet zo heel erg snel gaan kijken, omdat dan je eigen fantasien over het boek wegzijn. De hoofdpersonen worden getoond, je krijgt meer te maken met de gevoelens van die mensen en om het verhaal nou nog een keertje te zien heb ik niet zo’n behoefte aan. Je moet je eigen fantasien in zijn waarde laten en met een film vergooi je die juist. Al met al vond ik het een goed boek dat veel indruk op mij heeft gemaakt. Ik ben erachter gekomen dat boeken lezen toch leuk is, omdat je je fantasien de vrije loop kunt laten gaan en zo even afgesloten kunt zijn bij van buitenwereld. Het is ook een kunst hoe iemand een mooi boek kan schrijven. Daar moeten veel gedachtegangen aan vooraf gaan en je moet de nederlandse taal ook goed beheersen om een boek boeiend en spannend te maken.