Faust door Johann Wolfgang von Goethe

1. Je hebt het werk gekozen.
a. Wat heeft jouw keuze voor het werk bepaald?
b. Wat vind je van dit werk? Beargumenteer je antwoord duidelijk.

a. Eerst wilde ik kiezen voor "Die Leiden des Jungen Werthers" van Goethe, maar dat boek was nergens meer te vinden. Ik keek verder en vond dit boek, dat me aansprak door zijn bekendheid. Van de titel "Faust" had ik al vaak gehoord, ook in de klas. Ik was wel benieuwd of dit echt zo´n goed boek is als werd beweerd.
b. Het verhaal vond ik moeilijk te lezen, omdat men in dichtvorm spreekt en er flink wat onbekende en moeilijke uitdrukkingen gebruikt worden. Gelukkig staat achterin het boek een korte toelichting, die me heeft geholpen de tekst beter te begrijpen.
Ondanks de "hindernissen" heb ik de verhaallijn goed kunnen volgen. Het verhaal is interessant omdat er veel gebeurt; het is niet alleen maar psychologisch geklets, zoals ik van tevoren had verwacht. Dat viel me dus mee.

2. Schrijf een uitvoerige samenvatting van het werk, waarbij je o.a. de belangrijkste personen, tijd(en), plaats(en) de revue laat passeren.

De belangrijkste personen in het verhaal zijn:

· Faust, een geleerd dokter
· Mephistopheles (Mephisto), de duivel
· God
· Wagner, een vriend van Faust
· De heks
· Margarethe (Gretchen), een mooi burgermeisje
· De moeder van Margarethe, een vervelend mens
· Marthe, de buurvrouw van Margarethe
· Valentin, de broer van Margarethe

De belangrijkste plaatsen waar het verhaal zich afspeelt staan boven ieder nieuw hoofdstuk vermeld. Enkele hiervan zijn de hemel, de studeerkamer van Faust, een kelder in Leipzig, de Heksenkeuken, bij Marthe thuis, in de tuin, bij de pomp in een dorp, in het veld en in een kerker.

Samenvatting:

In de hemel prijzen de engelen God voor Zijn werk. De duivel, Mephistopheles, is ook aanwezig. Hij heeft van alles op de schepping aan te merken. Hij sluit een soort weddenschap af met God, dat hij in staat is om een aardse dokter genaamd Faust te kunnen verleiden tot het slechte pad. God zelf heeft er echter vertrouwen in dat Faust zich niet zal laten verleiden.
´s Nachts, in zijn studeerkamer, houdt Faust een lange monoloog over de zin van het leven. Hij bekijkt een boek waarin verschillende tekens staan, en roept een geest op, waarmee hij een gesprek voert. Vervolgens gaat hij verder met zijn monoloog en de geest verdwijnt. Dan verschijnt Wagner, een vriend van Faust, waarmee hij ook in gesprek gaat. Na het gesprek met Wagner realiseert Faust zich hoe bekrompen zijn leven is en wil zelfmoord plegen. Een engelenkoor weerhoudt hem hier echter van.

De volgende dag maken Faust en Wagner een wandeling. Faust merkt hoezeer de mensen en de natuur hem waarderen, maar toch voelt hij zich verre van gelukkig. Op de terugweg zien ze een poedel, die Faust volgt tot in zijn studeerkamer. Als hij tegen de poedel begint te praten, verandert hij in Mephisto, de duivel. Deze laat Faust in een diepe slaap vallen.

Als hij weer wakker wordt, doet Mephisto hem een voorstel: hij dient Faust op aarde, Faust dient hem daarna. Faust gaat op dit voorstel in, omdat hij ongelukkig is op aarde. Hij wil blij worden en genieten van de natuur en van vrouwen. Wat daarna komt, kan hem eigenlijk weinig schelen. Hij gaat zich omkleden, en ondertussen misleidt Mephisto een scholier door te zeggen dat alle wetenschap onzin is. Dan komt Faust terug.

De twee gaan wat drinken in een studentengelag, en Mephisto wil indruk maken op Faust door wijn over de tafel te laten vliegen. Faust is echter niet onder de indruk. Mephisto vindt een verjonging van Faust noodzakelijk. In de keuken van de heks haalt hij een verjongingsdrank, die hij opdrinkt. In de spiegel ziet hij het beeld van de perfecte vrouw. Hij wil bij de spiegel blijven, maar Mephisto trekt hem de straat op en daar ziet Faust Margarete. Hij is op slag verliefd en wil haar koste wat het kost voor zich winnen. Hierbij vraagt hij de hulp van Mephisto. Deze geeft hem sieraden die hij stiekem in haar kast legt, maar Margaretes moeder geeft de sieraden weg aan de dominee, omdat ze te duur zijn voor een burgermeisje.

Even later hebben Faust en Margarete een ontmoeting in de tuin. Het is duidelijk dat Margarete ook verliefd is op Faust, maar ze laat wel duidelijk merken dat ze niet gediend is van Mephisto. Faust geeft haar een flesje slaapdrank voor haar moeder, zodat Margarete rust heeft, maar het flesje bevat gif.

Margarete blijkt zwanger te zijn en als ze op straat loopt, wordt ze heel erg nagekeken. Niemand is meer aardig tegen haar, omdat het niet hoort dat een ongetrouwd meisje zwanger is. Ondertussen is Faust in gevecht met Valentin, haar broer. Valentin komt om in de strijd en vervloekt Margarete op het moment dat hij sterft.

Margarete vermoordt haar kind om van de schande af te zijn, maar hierdoor belandt ze in de gevangenis en wordt ter dood veroordeeld. Faust smeekt Mephisto om haar te redden. Ze gaan samen naar de kerker waar Margarete gevangen zit. Ze is in de war en herkent Faust eerst niet, daarna laat ze hem haar helpen ontsnappen. Maar als ze Mephisto ziet, wil ze niet meer leven omdat ze zoveel misdaden heeft begaan. Hier eindigt het boek.

3. Wat is het thema van dit werk en wat zegt de titel over dit thema?

Het thema van dit werk is de keuze tussen goed en kwaad. Faust staat voor die keuze, nadat de duivel hem een contract aanbiedt. Hij denkt dat hij voor het goede kiest, maar uiteindelijk blijkt hij toch voor het kwade gekozen te hebben.
De titel zegt weinig tot niets over het thema.

4. Ben je het eens/oneens met het standpunt/de gedachte van de schrijver/schrijfster? Waarom?

Ik ben het wel eens met de gedachte van de schrijver. De keuze tussen goed (God) en kwaad (de duivel) is voor veel mensen een dilemma. De duivel pakt alles mooi in, maar schijn bedriegt en de gevolgen daarvan zie je duidelijk in dit werk terug.

5. Verzin een andere titel waarbij de vlag uiteraard de lading dekt en leg uit waarom je juist voor deze titel kiest.

Een andere titel voor dit verhaal zou kunnen zijn: "Verleiding" omdat Faust door de duivel wordt verleid met een ander bestaan. Faust kan deze verleiding doordat hij zo'n ongelukkig leven leidt niet weerstaan.

6. Citeer de passages (met o.a. vermelding van bladzijde(n) die jou het meest aanspreken en beargumenteer waarom.

De volgende passages spreken mij het meest aan.

"MEPHISTOPHELES
Nun hütet euch, dass ihr mir nichts vergiesst!
(Sie trinken wiederholt.)
ALLE (singen), Uns ist ganz kannibalisch wohl,
Als wie fünfhundert Säuen!
MEPHISTOPHELES
Das Volk ist frei, seht an, wie wohl´s ihm geht!
FAUST Ich hätte Lust, nun abzufahren." (blz. 58)

Deze passage sprak me aan, omdat hier naar voren komt dat Faust eigenlijk een oude man is. Alle mensen zijn aan het feestvieren en aan het drinken, en hij heeft zin om naar huis te gaan. De laatste zin van deze passage komt daardoor lekker droog over.

"MARGARETE. Lasst einmal!
(Sie pflückt eine Sternblume und zupft die Blätter ab, eins nach dem andern.)
FAUST. Wass soll das? Einen Strauss?
MARGARETE. Nein, es soll nur ein Spiel.
FAUST. Wie?
MARGARETE. Geht! Ihr lacht mich aus.
(Sie rupft und murmelt.)
FAUST. Was murmelst du?
MARGARETE (halblaut). Er liebt mich - Liebt mich nicht.
FAUST. Du holdes Himmelsangesicht!
MARGARETE. (fährt fort).
Liebt mich - Nicht - Liebt mich - Nicht - l
(Das letzte Blatt ausrupfend, mit holder Freude)
Er liebt mich!
FAUST Ja, mein Kind! Lass dieses Blumenwort
Dir Götterausspruch sein. Er liebt dich!
Verstehst du, was das heisst? Er liebt dich!
(Er fasst ihre beiden Hände.)
MARGARETE Mich überläuft ´s!
FAUST. O schaudre nicht! Lass diesen Blick,
Lass diesen Händedruck dir sagen,
Was unaussprechlich ist:
Sich hinzugeben ganz und eine Wonne
Zu fühlen, die ewig sein muss!
Ewig! - Ihr Ende würde Verzweiflung sein,
Nein, kein Ende! Kein Ende!
(M a r g a r e t e drückt ihm die Hände, macht sich los und lauft weg. Er steht einen Augenblick in Gedanken, dann folgt er ihr.)" (blz. 83)

Deze passage sprak me aan, omdat Faust en Margarete elkaar hier op een bijzondere en leuke manier de liefde verklaren; namelijk door blaadjes van een bloemetje af te halen. Faust reageert hier heel leuk op.

7. Welke positieve en negatieve emoties roept het verhaal/de personages bij jou op? (2 positief, 2 negatief)

Positief:
*Warmte, als je de liefde van Faust voor Margarete ziet.
*Vrolijkheid, om de humor die hier en daar in het verhaal voorkomt.

Negatief:
*Vertwijfeling, ik snap niet hoe Faust zo onnozel kan zijn om een contract te sluiten met de duivel.
*Irritatie, tegenover de mensen die zo lullig reageren op het feit dat Margarete zwanger is.

8. Welke kenmerken van de literaire periode waarin het werk werd geschreven, vind je erin terug?

Het zogenaamde "didactische element" uit de Verlichting is terug te vinden in dit werk. In de Verlichting diende de lezer tot een beter inzicht te komen om aldus een beter mens te worden. In dit boek laat de schrijver het leven zien van iemand die wel voor de duivel kiest, iets wat weinig goeds kan beloven.
Verder vind je een kenmerk van de Klassik terug in het boek: humaniteit (menselijkheid). In dit boek wordt een vergelijking gemaakt tussen mens en hogere machten, zoals God en de duivel. Het is duidelijk dat mensen af en toe niet inzien dat ze de verkeerde keuze maken.

Bronvermelding:

Faust (erster Teil)
Johann Wolfgang von Goethe
Hamburger Lesehefte Verlag, 29. Heft

Eldorado Duits VWO: internationale literatuur voor de Tweede Fase
Meulenhoff Educatief, 1998