Die Physiker door Friedrich Dürrenmatt

Titel
Die Physiker

Auteur
Friedrich Dürrenmatt

Uitgever
Arche

Jaar
1962

Een toneelstuk (komedie) in 2 akten,

Plaats
Het verhaal speelt zich uitsluitend af in de salon van het gekkenhuis, een villa 'Les Cerisiers' genoemd.

Wanneer
Het speelt ongeveer in de 2e helft van deze eeuw.

Hoofdpersonen
-Drs. Mathilde von Zahnd:
Directrice en hoofdarts van het gekkenhuis. In het begin van het verhaal is ze niet zo belangrijk en lijkt er niet veel toe te doen maar aan het eind ontpopt ze zich tot een totaal gestoorde gek die uit is op de wereldmacht. Dit komt totaal onverwacht en maakt haar tot de belangrijkste persoon uit het verhaal.

-Herbert Georg Beutler, Newton genoemd:

Een patiënt in het gekkenhuis. In werkelijkheid is hij Alec Jasper Kilton, een natuurkundige die voor zijn geheime dienst vrijwillig het gekkenhuis is in gegaan met de opdracht de geniale natuurkundige Möbius, die daar ook patiënt is, te ontvoeren. Om in het gekkenhuis te komen zegt hij dat hij Einstein is. Alleen tegen een kollega-patiënt die ook Einstein denkt te zijn zegt hij dat hij Newton is om hem niet te verwarren. Hij houdt die Einstein namelijk voor écht gek.

-Ernst Heinrich Ernesti, Einstein genoemd:
Een patiënt in het gekkenhuis. In werkelijkheid is hij Joseph Eisler, een natuurkundige die eveneens vrijwillig in het gekkenhuis is gegaan om Möbius te ontvoeren in opdracht van zijn geheime dienst. Om in het gekkenhuis te komen zegt hij dat hij Einstein is. Hij houdt zijn kollega Newton voor écht gek.

-Johann Wilhelm Möbius:
Een patiënt in het gekkenhuis. Geniaalste natuurkundige die er bestaat, heeft alle onzekerheden in de fysica opgelost en nieuwe wetten gevonden. Om dingen als ontvoeringen en dergelijke te verkomen probeert hij onbekend te blijven door in het gekkenhuis te gaan; Hij zegt dat hem de koning Salomo is verschenen.

Samenvatting van het verhaal
1e akte
Het verhaal begint met een beschrijving van de omgeving van het gekkenhuis en van de salon in het gekkenhuis.

Eén van de verpleegsters is gewurgd en dat is de 2e keer. De dader is Einstein. Een inspecteur van de politie wil hem ondervragen, maar dat kan niet, Einstein moet vioolspelen om tot rust te komen. In een gesprek met Newton, die de vorige keer een zuster had gewurgd, komt naar voren dat Newton zich eigenlijk voor Einstein houdt maar dat niet zegt om de bestwil van andere Einstein. Dan gaat de inspecteur weg, want gekken kun je toch niet arresteren. Er volgt dan een scene waarin Möbius afscheid neemt van zijn vrouw, diens nieuwe echtgenoot en zijn kinderen. Zij gaan verhuizen naar de Marianen. Möbius begint te ijlen over Salomo en jaagt ze weg. Als hij dan een gesprek houdt met zuster Monika blijkt dat ze weet dat Möbius niet gek is en dat hij zijn familie expres heeft weggejaagd voor hun bestwil, ze zouden hem dan niet missen. Monika zegt dat ze van Möbius houdt en hij wurgt haar. Dit om zijn neppe gekheid geheim te houden. (Wat je dan nog niet weet)

2e akt

De inspecteur is er weer. Möbius speelt de gek en zegt dat Salomo hem heeft bevolen Monika te wurgen. De inspecteur gaat weg. Dan komt er een gesprek tussen Newton en Möbius. Hier bekent Newton dat hij geheim agent is en wat zijn missie is. Einstein hoort dit en vertelt ook zijn geheim. Nu pas worden de redenen van de moorden duidelijk. Einstein en Newton willen dan gaan vechten om Möbius, maar door beider handigheid met wapens snappen dat dit geen zin heeft. Ze gaan eten. Tijdens het eten komen er een paar stevige verplegers binnen die de zwakke verpleegsters komen vervangen. Als die weg zijn wordt het gesprek hervat. Eerst proberen Einstein en Newton Möbius om de beurt over te halen om bij hun organisaties te komen werken. Maar Möbius wil dat niet; hij zou gevangen zijn en geen vrijheid kennen. Einstein en Newton worden moedeloos, en die moedeloosheid wordt nog veel erger als Möbius vertelt dat hij zijn aantekeningen en formules allemaal verbrand heeft uit veiligheidsoverwegingen. Dan komt Möbius met nog een vervelend feit; omdat ze alle drie hebben gemoord zijn ze nergens meer vrij behalve in het gekkenhuis. Einstein en Newton besluiten dan om samen met Möbius voor eeuwig in het gekkenhuis te blijven en weer de gek te spelen. Zo lijkt het een happy-end. Maar... dan komt Fraulein von Zahnd op. Ze zegt dat ze het gesprek heeft opgenomen en dat ze haar gevangenen zijn. Aan haar is namelijk koning Salomo verschenen die haar heeft bevolen de Wereldmaatschappij te verkrijgen door middel van de alwetendheid in de fysica, in de persoon van Möbius. Ze heeft al een fabriek gebouwd (voor het ontwikkelen van de nieuwe, waarschijnlijk zeer destructieve technologieën) en een hele onderneming op touw gezet. Expres heeft ze de drie verpleegsters naar de natuurkundigen gestuurd om hun te verleiden tot een moord; zo zouden ze niet uit het gekkenhuis weg kunnen. De zogenaamde verplegers waren veiligheidsagenten en van het gekkenhuis is reeds een gevangenis gemaakt. Om het allemaal nog erger te maken is ze ook in het bezit van de formules van Möbius. Na deze onthulling zinken de drie natuurkundigen moedeloos neer in de sofa.

Oordeel
Ik vond het een heel leuk boek omdat de ontknoping zo goed was. Eigenlijk waren er twee ontknopingen; de onthulling van Newton en Einstein dat ze eigenlijk geheim agenten waren en vlak daarop volgend de schokkende onthulling van de aard van Drs. Mathilde von Zahnd. Het boek was geheel begrijpelijk tot aan het eind, dat heb ik toch een aantal keer over moeten lezen. Eerlijk gezegd snap ik de 'Punkte zu den Physikern' niet. Wat doen deze ertoe? Verder vond ik de verschillende veranderingen van aard van de hoofdpersonen erg leuk, vooral omdat ze onverwacht zijn. Newton is Alec Kilton, heeft als schuilnaam Herbert Beutler, zegt tegen inspecteur dat hij zich voor Newton uitgeeft om zijn kollega niet te verwarren, maar eigenlijk Einstein is, en tegen Von Zahnd zegt hij dat hij tóch eigenlijk Newton is.

Ik ben er met het schrijven van het verslag van uit gegaan dat Newton en Einstein écht geheim agenten zijn, maar het is ook nog mogelijk (wel heel vergezocht, driedubbelop en verwarrend) dat zij gewoon ook gek zijn.

Er zit nog iets raars in het boek en dat is dat Kilton en Eisler in het gekkenhuis komen door te zeggen dat ze Newton en Einstein zijn (2 beroemde fysici die allang dood zijn) terwijl Möbius, óók een beroemde fysicus, écht Möbius heet van zijn achternaam en dus niet in het gekkenhuis komt omdat hij Möbius is.(Is dit te volgen?)