De eerste zonde door Mariet Meester

Tulp is in het beginne van het boek twaalf jaar oud ze gaat naar school en woont in Veenhuizen, de strengst bewaakte gemeente van Nederland, volledig afgezonderd van de rest van het land en ook wel ‘Nederlands Siberië’ genoemd. Ze wordt gelovig opgevoed en gaat elke zondag naar de kerk. Ze is nieuwsgierig, wat blijkt uit het feit dat ze stiekem de brieven die haar vader moet censureren leest en heeft een groot doorzettingsvermogen. Ze is naïef wat duidelijk wordt wanneer ze verliefd wordt op een 28 jarige gedetineerde en moedig gezien het feit dat ze alles aan de kant zet voor hem, zelfs haar vriendschap met Nora. Naarmate het boek vordert, wordt Tulp steeds eigenzinniger en zet ze steeds meer op het spel. Ze ontwikkelt zich van kind tot puber, die duidelijk tegen de wil van haar ouders ingaat en vele ‘zondes’ ondergaat die uiteindelijk tot vergaande gevolgen leiden. Danilo is een tegen de dertig lopende man, die eigenlijk Jan de Boer heet. Hij is eenzaam in de gevangenis en is uitermate intelligent wat blijkt uit zijn taalgebruik en denkwijze. Hij maakt vaak de verkeerde keuzes en voelt zich niet thuis in het gevangenis bestaan. Pas aan het eind van het boek maakt hij de beslissing om Tulp niet meer te zien. Waarschijnlijk zijn eerste verstandige keuze.

Nora is aantrekkelijker dan Tulp, maar niet zo slim. Wanneer ze uit elkaar groeien zit Nora op de huishoudschool en is ze erg geïnteresseerd in jongens en vriendinnen. In tegenstelling tot Tulp denkt zij erg zwart-wit en is ze ietwat simpel.

Alle drie de personages zijn karakters. Je leert ze goed kennen, al blijft Danilo vaag omdat hij weinig over zichzelf vertelt.

6.6. Tijd en ruimte

6.6.1. Het boek “De Eerste Zonde” speelt zich af in de jaren ’70. Dit staat op de achterkant van het boek vermeld, maar wanneer dit niet het geval was, was de historische tijd ook af te leiden uit het verhaal. In het verhaal wordt er niet gesproken over televisies, computers en andere moderne apparatuur. Dat het verhaal zich afspeelt in een streng gelovige gemeenschap, -althans, zo komt het op mij over- kan hier mee ook te maken hebben.

De vertelde tijd in het verhaal bedraagt zo’n anderhalf tot twee jaar. In het laatste hoofdstukje echter, wordt een samenvatting gegeven van Tulp’s leven die verspreid over drie bladzijdes zo’n 40 jaar van haar verder leven bevat. Dit is af te leiden uit het citaat:

 “Hij moet nu al bijna bejaard zijn. Een vreemd idee.” (Blz. 187)

 Waarin de volwassen Tulp over Danilo spreekt. Omdat we weten dat Danilo in het boek 28 jaren oud was, zal dit zo’n 40 jaar later zijn, omdat je zo rond de 70 wel eens bejaard bent.

6.6.2. Het verhaal is volledig chronologisch verteld. Er zitten noch flashbacks, noch flashforwards in. Dit zorgt er tevens voor dat het verhaal gemakkelijk te volgen is.

6.6.3. Het verhaal speelt zich volledig af in het dorp waar Tulp en Nora wonen, en waar dus ook de gevangenis staat. Dit dorp is de Drentse justitiekolonie Veenhuizen, welke totaal afgezonderd is van de ‘normale’ wereld. Enkele ruimtes die in het dorp weer van groot belang zijn, zijn het huis van Tulp, waar ze de brief van Danilo leest, die haar aanzet tot het contact zoeken met hem en waar in principe het hele verhaal uit voortvloeit. Ook de hut van Tulp en Nora in het bos waar ze Danilo verstopt houden als hij ontsnapt is uit de gevangenis is een belangrijke plaats in het verhaal, omdat Tulp hier een van de langste gesprekken uit het hele verhaal met Danilo voert, waarin ze veel te weten komt over zijn verleden, een verhaal wat hij al dan niet verzonnen had. Hier bloeit tevens de liefde op die Tulp voor Danilo voelt.

Een derde belangrijke ruimte in het boek is vanzelfsprekend de gevangenis waar Danilo zijn straf uit zit. Tulp’s vader is de directeur van de gevangenis, en een groot gedeelte van het verhaal speelt zich in en rond de gevangenis af.

6.7. Vertelperspectief

Het verhaal wordt verteld in het ik-perspectief, door de ogen van de hoofdpersoon Tulp. Op deze manier leer je haar uitermate goed kennen, en is het ontzettend makkelijk om je in te leven in haar gevoelens voor Danilo, haar teleurstelling in Nora en haar woede jegens haar ouders. Omdat ze een ontwikkelende puber is wat, -laten we eerlijk zijn- wij ook zijn, begrijp je precies wat ze denkt en voelt en dat doet het boek wat mij betreft ten goede.

In de brieven van Danilo wordt vanzelfsprekend verteld uit het oogpunt van Danilo. Dus eigenlijk zijn er twee ik-perspectieven in het verhaal.

6.8. Spanning

 Omdat het in het boek erg vaag blijft wie Danilo is, en waarvoor hij eigenlijk veroordeeld is, blijf je geboeid omdat je verwacht dat het later in het boek nog wordt uitgelegd. Ook weet je niet wat Danilo nu eigenlijk voor Tulp voelt. Gebruikt hij haar, of is hij oprecht geïnteresseerd in het twaalfjarige meisje? Een ander opvallend citaat waaruit de spanning in het boek blijkt is het volgende.

“Hij hield de palm van zijn hand tegen een vakje dat niet bij een letter of een leesteken hoorde en maakte een wrijvende beweging, met zijn pols als scharnier. Het zou op wuiven hebben geleken als ik niet heel duidelijk een fladderende groene vorm tussen zijn hand en het glas had zien zitten. Het was geen wuiven, het was uitpersen. Een dikke vloeistof van een onbestemde kleur droop langzaam over de raampjes eronder.” (Blz. 126)

Na het lezen van dit stuk, waarin Danilo de ‘Lovebird’ dooddrukt tegen het raam, overvalt je eerst een gevoel van walging. Vervolgens is verwarring een beter woord om je gevoel te beschrijven. Waar was deze actie goed voor? Je gaat op een hele andere manier tegen Danilo aankijken, maar wilt tegelijkertijd weten wat zijn motieven voor deze daad waren. Dit is een duidelijk punt voor mij waar de spanning toeneemt.

Een moment waar de spanning wat meer letterlijk wordt genomen, is wanneer Tulp, Nora en Danilo in de hut in het bos overnachten, nadat ze Danilo hebben geholpen met ontsnappen. Zou hij niet gesnapt worden? Ook de seksuele spanning tussen Tulp en Danilo op dit moment is duidelijk voelbaar.

De spanningsopbouw is goed in het boek, het maakt dat je door wilt lezen.  

6.9. Stijl

“De grote vakantie was begonnen. ‘Grijsmeel!’ jubelde Nora. Mijn lach schalde door het bos. Pas had ze me met een serieus gezicht gevraagd of ik van grijsmeel hield, en ik moest toen echt even nadenken voor ik begreep dat ze bang was iets fout te zeggen.

‘Kiek uit of ik smiet je in de wiek!’

We gilden van plezier, totdat tien meter voor ons statig een grote buizerd opvloog. Nadat we de vogel vol ontzag hadden nagekeken, sloegen we linksaf en sprongen de greppel over, op een iets andere plek dan de vorige keer, want er mochten geen sporen ontstaan. Zoals altijd hielp Nora mij. Het was een warme dag, de zon scheen, maar de stralen konden niet goed doordringen in het sparrenbos, en daardoor leek dat nog donkerder dan alles. ‘Lekker spokerig vandaag hè?’” (Blz. 49)

 Dit door mij gekozen citaat is kenmerkend voor het boek, omdat hierin goed te zien is dat het vrij makkelijk taalgebruik is, zonder moeilijke woorden. Het taalgebruik heeft nog het meest weg van dat uit een jeugdboek. De zinnen zijn niet erg lang en lezen makkelijk weg.

7. Verwachting achteraf

Mijn verwachting van het boek ‘De Eerste Zonde’ zijn absoluut uitkomen. Het was inderdaad een makkelijk boek, wat vlot weglas. Ik heb er alles bij elkaar nog geen twee uur over gedaan. Het taalgebruik was prettig, een goed opstapje naar wat pittigere literaire boeken. De spanning in ‘De Eerste Zonde’ was zo opgebouwd dat je benieuwd was naar hoe het verder ging.

8. De persoonlijke beoordeling

Mariët, meester van de ‘Kinderboekentaal’

“De Eerste Zonde” is een intrigerend boek over een meisje dat in haar naïviteit verliefd wordt op een gedetineerde uit het gevangenisdorp waar zij woont.

 Danilo is charmant en slim en schrijft mooie brieven die Tulp stiekem leest. Wanneer hij zichzelf dreigt te verdrinken in de gevangenisgracht komt Tulp in actie. Samen met haar beste vriendin Nora (Noortje) verstopt ze hem in hun geheime hut waar haar liefde voor de gevangenen ontluikt. Dit is een korte samenvatting uit het boek “De Eerste Zonde” van Mariët Meester.

In het boek spelen de gedachtes en gevoelens van Tulp een immens grote rol. Zo nu en dan verdringen ze zelf de lijn van het verhaal wat het boek niet helemaal ten goede doet. Het is en blijft een meisje van een jaar of dertien wat vele pubergedachtes heeft, die we allemaal hebben gehad en zeker kennen. Dit zorgt ervoor dat je je goed kan inleven, maar is tevens een tikkeltje overbodig.

Enkele gebeurtenissen uit het verhaal zijn zinloos en duidelijk bedacht om een aanknopingspunt te creëren. Zo noem ik bijvoorbeeld de dood van het meisje. Volkomen onbelangrijk en veel te plotseling geschreven. Daarbij is het volstrekt onrealistisch. Kom nou toch, een hoofd wat er totaal af ligt na een aanrijding en in de berm gerold is. Niet echt logisch, dan wel mogelijk.

Vanwege het kinderboekentaaltje waar Mariët zich meester van heeft gemaakt, zijn de gebeurtenissen gemakkelijk te volgen. Bijna té gemakkelijk, is dit nu literatuur?

Het leven in een gevangeniskolonie is niet echt een pakkend onderwerp. Je zult je er niet snel in herkennen, want ten tijde van uitgeven van dit boek (1997) bestonden er geen gevangeniskolonies meer!

Het onderwerp onwetendheid, heeft Meester wel goed uitgeschreven. Tulp is heerlijk naïef en stom genoeg om in het geflirt van een seksueel gefrustreerde dertiger te tuinen. Toch blijft “de Eerste Zonde” erg oppervlakkig, weer tekenend voor de schrijfstijl van Meester. Desondanks blijft ze origineel, niemand zal ooit eerder een boek hebben gelezen over dit onderwerp!

Het taalgebruik is ontzettend makkelijk. Het is kinderboekentaal en verdient de titel ‘literatuur’ niet. Nu komt dit natuurlijk doordat veel verteld wordt door een kind, maar noem het dan alsjeblieft een kinderboek! De dialogen die zich afspelen in de gevangenis zijn veel geloofwaardiger dan de dialogen tussen Danilo en Tulp. Wanneer er in dialect wordt gesproken, bijvoorbeeld in het zinnetje ”Overdrijv’n is ook ‘n vak” wordt het pas echt leuk, dan lees je zo zouden meerdere delen van het boek moeten zijn, puur en echt!

Meester heeft wèl drie uitstekende personages neergezet! Tulp en Nora zijn twee geweldige vriendinnen. Tulp intelligent en een tikkeltje sullig en Nora aantrekkelijk en populair. Twee doorsnee tieners wat ze geloofwaardig en inleefbaar maken. Iedereen is óf zo geweest als Tulp, óf als Nora. Een slimme keuze van Meester.

Het spreekt voor zich dat het gedrag van de hoofdpersoon je niet beïnvloed. Wie zou immers een gevaarlijke gevangenen helpen ontsnappen, onderdak bieden en er –als klap op de vuurpijl- nog verliefd op worden ook? Tulp is uitstekend beschreven, je zou bijna verliefd op haar worden! De nieuwsgierige kant van Tulp is interessant en leuk om over te lezen. Enkel de af en toe de overdreven naïviteit stoort, en maakt haar een tikkeltje onwerkelijk.

Het verhaal was ontzettend vlot te lezen, maar wat wil je ook met een tienerroman! De laatste brief van Danilo is mij echter veel te braaf en ‘uitleggerig’ er had wel wat meer onuitgesproken mogen blijven, en dat is jammer, want de brieven zijn een leuke verandering in het constante ik-perspectief van Tulp.

Eén van de beste, heerlijk lugubere, passage uit het boek is het volgende.

“Hij hield de palm van zijn hand tegen een vakje dat niet bij een letter of een leesteken hoorde en maakte een wrijvende beweging, met zijn pols als scharnier. Het zou op wuiven hebben geleken als ik niet heel duidelijk een fladderende groene vorm tussen zijn hand en het glas had zien zitten. Het was geen wuiven, het was uitpersen. Een dikke vloeistof van een onbestemde kleur droop langzaam over de raampjes eronder.” (Blz. 126)

“Hij hield de palm van zijn hand tegen een vakje dat niet bij een letter of een leesteken hoorde en maakte een wrijvende beweging, met zijn pols als scharnier. Het zou op wuiven hebben geleken als ik niet heel duidelijk een fladderende groene vorm tussen zijn hand en het glas had zien zitten. Het was geen wuiven, het was uitpersen. Een dikke vloeistof van een onbestemde kleur droop langzaam over de raampjes eronder.” (Blz. 126)

Werkelijk briljant! Eén van de weinige stukken die blijven hangen en die ik met alle plezier nog tienmaal zou lezen.

Alles bij elkaar een fijne tienerroman. Ik denk dat we er verder maar geen woorden aan vuil moeten maken. Misschien eens lezen op een dinsdagavond als er niets op de televisie is maar ik blijf er niet voor thuis!

(743 woorden)

9. De bronvermelding

 Lunter, M. (1998) “Moordmeiden.” Eindhoven:

Vrouw en Kultuur

Achternaam auteur onbekend, voorletters auteur onbekend. Tussenvoegsels auteur onbekend (jaartal publicatie onbekend) “Levensloop”. http://marietmeester.nl/levensloop.html (Geraadpleegd op 13 november 2008)

Achternaam auteur onbekend, L (1999) “Boekverslag Mariët Meester de Eerste Zonde”. http://www.scholieren.com/boekverslagen/1760 (Geraadpleegd op 13 november 2008

10. De bijlagen

Analytische bron bijgevoegd in papierversie.