Misfit door Vincent Overeem

Gebruikte editie voor het boekverslag
Gebruikte druk: 1e
Verschijningsdatum eerste druk: juni 2008
Aantal bladzijden: 252
Uitgegeven bij: De Bezige Bij te Amsterdam

Beschrijving voorkant
Op de cover staat de afbeelding van een paar horizontaal getoonde slanke vrouwenbenen dat wijd gespreid is .

Genre van het boek
“Misfit”is een psychologische roman over liefde voor een vrouw en een broertje. Maar je zou ook kunnen zeggen dat “Misfit” een “coming of age-roman” is. Een jongen die door allerlei ervaringen in zijn jeugd stelling moet nemen in de maatschappij: hij ontvlucht zijn verantwoordelijkheden en wordt vloerenlegger.

Oordeel en waardering
“Misfit”is een voor scholieren op het voortgezet onderwijs een gemakkelijk te lezen roman over een leeftijdsgenoot die enerzijds de liefde van zijn leven lijkt te ontmoeten en anderzijds

Een traumatische ervaring in zijn jeugd moet zien te verwerken. Hij koppelt beide ervaringen aan elkaar waardoor er een soort ontwikkelingsroman ontstaat. Daarvan zijn er voldoende boeken geschreven om ze te kunnen combineren op je lijst. Er zijn geen ingewikkelde passages in de roman die dus, zoals hierboven gesteld, vlotweg wegleest. Bovendien zal de inhoud de eindexamenkandidaten aanspreken. Amusementswaarde voor scholieren: ruim voldoende.
Waardering op de boekenlijst: 2 punten.

De aangeleverde flaptekst
Kaat met haar felle ogen. Kaat die op een stoel met een geconcentreerde blik haar teennagels lakte. “Kijk wat een grappig kleurtje”, en ze stak haar voet naar me toe, wiebelde met haar tenen. Die het liefst met je wilde zoenen als je een ijsje aan het eten was. “Lekkere koude tong heb je nu. Met een smaakje eraan.” Die wanneer ze zich uitkleedde altijd eerst haar onderbroek uittrok, nog even in haar blote reet rondbanjerde, pas daarna gingen haar bovenstukje en beha uit. Kaat met dat litteken bij haar lies, omdat ze als klein meisje door een hond gebeten was, het was iets wat alleen ik te zien kreeg. Man, ik kreeg gewoon buikpijn als ik bedacht dat zíj bij mij hoorde, dat leek zo vreemd, zo nieuw. Ik was achttien, wat wist ik van die dingen?’ Misfit is een schitterende roman over een eerste liefde tijdens een snikhete zomer, maar vooral een aangrijpend verhaal over een vriendschap tussen twee broers.

Samenvatting van de inhoud
De ikfiguur is 18 jaar (hij krijgt het gehele verhaal geen naam) en bezeten van een jonge vrouw, de 20-jarige Kaat die een aantal geweldige seksuele competenties bezit. Maar het is augustus en snikheet en ze kan daar heel slecht tegen. Ze doet niets, is apathisch en wil vooral niet meer dat hij haar aanraakt.
Toen hij haar enige weken ervoor ontmoette, hadden ze paradijselijke seks, maar nu het zo warm geworden is, wil ze dat niet meer. Ze wil ook het huis niet uit. De ikfiguur heeft een huisbaas Stadig (40 jaar, niet onknap) met wie hij ook klusjes opknapt, voornamelijk op het terrein van het vloeren leggen. Maar hij doet dat wanneer hij er zin in heeft. Kaat is erg mooi, heeft een prettig lichaam, maar ze haat het contact met Stadig. Ze zegt dat ze weggaat, wanneer die binnenkomt. Dat gebeurt en Kaat gaat die avond thuis slapen. De verteller heeft het er ook moeilijk mee dat allerlei dakdekkers op het huis aan de overkant naar de blote Kaat staan te kijken.

Tijdens haar afwezigheid denkt de verteller aan de mooiste dag met haar tot nu toe. Ze waren met de tram naar het strand gegaan en hadden vis gegeten in een restaurant aan de haven. Ook denkt hij terug aan zijn 5 jaar jongere broertje, dat vergeleken met de verteller een echt buitenbeentje is. Het gaat slecht met de jongen op school en hij blijft zitten in de brugklas. Daarentegen is de verteller heel slim.

De volgende dag is Kaat niet terug en de verteller gaat gewoon werken bij Stadig. Het buurjongetje zegt hem dat Kaat bij Stadig gezien is. Op de een of andere manier gelooft de verteller het jongetje en hij wordt jaloers. Ook is er steeds sprake van een buurvrouw die almaar scheldt op haar aan kanker lijdende hond.


De volgende flashback komt er aan. De verteller geeft aan dat hij na zijn eindexamen het huis uit moest en dat hij tijdelijk onderdak vond bij zijn oom en tante die een aanmerkelijk betere (ook seksuele) relatie met elkaar hebben dan zijn eigen ouders. Hij ontmoet in dat huis Stadig die hem vraagt of hij hem wil helpen vloeren te leggen. Het is een vrij ruwe maar ook aardige man die de verteller wil helpen.

Maar die dag dat Kaat weggegaan is, wil de verteller niet werken. Hij gaat zwerven in de stad en denkt terug aan de eerste keer dat hij seks had met een meisje uit zijn klas. Het was ongeveer een jaar geleden en daarna had hij het meisje niet meer gesproken. Ze had hem min of meer verleid omdat haar ouders niet thuis waren. Zo zwerft hij o.a. in een plantsoen en hij komt daar Kaat weer tegen. Ze vraagt hem wat hij die dag heeft gedaan. Wanneer hij met haar naar zijn kamer gaat, zou hij willen dat zijn vader er ook zat.

Dat is de start voor een nieuwe flashback. Hij herinnert zich de tijd dat hij nog alleen met zijn vader en moeder was. Dat was een heel gelukkig tijd. De ellende komt wanneer hij een broertje voor zijn verjaardag wil . Zijn moeder wil dat ook graag, maar zijn vader niet en gaandeweg verslechtert daardoor relatie tussen zijn vader en moeder. Toch wordt er een jaar later een broertje geboren. Krijn heet het maar het is een heel ander jongetje dan de verteller. Een echte “misfit” en zijn vader gaat in die jaren die volgen, steeds meer op het jongetje afgeven. Zo neemt hij hem ook mee naar zijn klanten (hij is veearts) en de kleine Krijn ziet dingen die hij beter niet kan zien. Hij ontwikkelt zich daarom vreemd , maar hij wordt voorgesteld als een minkukeltje.

De hitte is verdwenen: er is eindelijk regen gekomen. Kaat is weer teruggekomen en ze neuken weer. Ze gaan samen naar het park. Ze praten over kinderen-krijgen, later, maar Kaat vindt zich toch nog erg jong. (20) Op die avond trapt ze in een stuk glas en loopt daardoor een flinke snee op, waar ze nogal nonchalant over doet. De verteller ziet weer het buurjongetje dat hem opnieuw dingen vertelt. Het is voor de lezer echter de vraag of hij het jongetje daadwerkelijk ziet en of het niet in zijn verbeelding bestaat en mogelijkerwijs zijn broertje erin ziet..

Krijn is in de brugklas blijven zitten. Het huwelijk van zijn ouders wordt steeds slechter. Vader legt de verantwoordelijkheid bij de verteller. Hij moet beter oppassen en zijn broertje op school overhoren. Hij koopt ook een vishengel voor Krijn en ze gaan samen vissen. Dat gaat de eerste keer mis, maar later op een stille plek in de bosvijver weet hij wel een grote baars te vangen.
Ook de tweede keer in de brugklas gaat slecht en Krijn verbergt zijn rapport voor zijn ouders. Ook snijdt hij de telefoondraad door omdat hij bang is dat school zal bellen over zijn prestaties. De verteller bespreekt dat met Krijn.

In juni van dat jaar had hij Kaat ontmoet: eerst in de tram toen hij van een klus met Stadig kwam. Ze was eerder uitgestapt en hij was haar nagerend, maar haar niet meer gevonden Ook had hij dagen in de bieb van de universiteit gezeten omdat hij dacht ze een studente was. Maar ze blijkt gewoon kaartjes bij een bioscoop te verkopen. Hoewel hij met een ander meisje heeft afgesproken, gaat hij stappen met Kaat : ze bezoeken ‘s nachts de dierentuin. Het is een gek stel.

Op de morgen nadat Kaat teruggekeerd is, doet de snee in haar voet pijn. Ze vraagt hem pleisters te halen, maar de onzeker wordende verteller denkt dat ze een overspelrelatie heeft met Stadig. Die vraagt namelijk hoe het met haar voet is en dat kan hij eigenlijk niet weten. Als hij thuiskomt, is Kaat er niet. Wanneer ze kort erna terugkeert, krijgen ze ruzie over Krijn die ze maar een “nepbroertje “vindt. Dan slaat de verteller haar en hij voelt dat het zijn ongeluksdag is. Wanneer dan ook nog de hond van de buurvrouw wordt doodgereden, waar hij min of meer schuldig aan is, ziet het helemaal niet meer zitten en hij gaat weer zwerven. Hij krijgt weer een waarschuwing van het jongetje op de trap en hij ziet later dat Stadig en Kaat elkaar omhelzen. Hij gaat de stad in en komt in een louche hotelletje waar hij zonder te betalen overnacht. In de kamer naast hem hoort hij twee jongetjes (broertjes?) met elkaar spelen. Daar overdenkt hij de situatie en onthult aan de lezer dat Krijn dood is.

Hij slaapt kort na het slechte rapport met Krijn op zolder en midden in de nacht gaan ze het dak op. De verteller leest zijn broertje de les vanwege zijn slechte resultaten op school: hij noemt hem ook een misbaksel en hij zegt dat zijn vader vroeger voor zijn geboorte een vrolijke man was. Daarmee bezorgt hij Krijn een schuldcomplex en de volgende morgen is hij verdwenen. Hij vindt hem later verdronken in de bosvijver met de laarzen van zijn moeder aa,n waarvan de veters aan elkaar zijn geknoopt. Daardoor kon hij niet zwemmen. De begrafenis is schrijnend. Er zijn toespraken van zijn vader en moeder en ook het klasgenootje met wie hij seks heeft gehad, is aanwezig. Maar de verteller kan niets zeggen en hij wil na zijn examen naar zijn oom en tante in de stad. Thuis wordt de situatie namelijk ondraaglijk: niemand praat meer met elkaar.

De verteller wordt wakker in het hotel en hij sluipt stiekem weg. Hij gaat naar zee om na t denken en hij keert naar zijn huis terug. Maar dan staat ineens Kaat weer voor de deur. Ze gaan zwemmen in een openluchtbad. Ze vertelt hem dat ze inmiddels alles weet van Krijn. Ze heeft het van Stadig en die heeft het weer van zijn oom en tante. Ze zegt dat ze hem nu begrijpt. Ze woont nog gewoon bij haar ouders: ze is nog maar 20 en ze was ook even bang dat ze al zwanger was. Daardoor had ze in het begin zo raar gereageerd Gelukkig is nu haar ongesteldheid gekomen en wil ze voorlopig met de verteller blijven omgaan. Ze gaan naar zijn kamer, maar de verteller laat haar alleen naar binnen gaan. Hij is bang dat hij het opnieuw zal verpesten. Het is dus niet echt een “eind goed-al goed”-situatie.



Titelverklaring
“Misfit” betekent in het Nederlands misbaksel. Die term gebruikt de vader van de ikfiguur voor Krijn, diens 5 jaar jongere broertje. Het broertje is een soort verjaarscadeau voor de ik-figuur maar omdat hij intellectueel achterblijft is hij na de geboorte de oorzaak van het slechter wordende huwelijk tussen de ouders. Ook de verteller noemt zijn broertje later misbaksel, waarna de jongen een dag later dood gevonden wordt. Hij voelt zich schuldig aan de dood van zijn broertje en leidt daarna een leven ver onder zijn niveau. Hij wordt onzeker ook in de liefde en hij ziet overal spoken. Misschien if hij zelf ook wel een “mistfit”geworden.

Structuur en/of verhaalopbouw
Er zijn tien hoofdstukken die niet getiteld zijn en die het verhaal in twee grote tijdlagen beschrijven. Er is het verhaal-Nu (waarin de ikfiguur zijn ontmoetingen en zijn relatie met Kaat beschrijft) en er is het verleden van de ikfiguur waarin de rol van zijn broertje centraal staat. Daardoor krijgt het boek ene niet-chronologisch karakter. De lezer wordt lang in onzekerheid hoe het met het broertje van de ikfiguur gegaan is. Dat wordt bereikt door de
vertelstructuur.
De roman heeft een opening in handeling (het begint ergens middenin de gebeurtenissen in het Verhaal-Nu) De roman heeft een open einde: je weet als lezer niet hoe het met de verteller en zijn grote liefde Kaat zal aflopen. De verteller is door alle gebeurtenissen een onzekere jongen geworden.

Gebruikt perspectief
Er is sprake van een ikfiguur (een 18- jarige jongen die niet bij name wordt genoemd.)
Hij vertelt in de o.v.t. als een achterafverteller over zijn relatie met Kaat (een 20-jarige schoonheid) In de tijdlaag van het verleden beschrijft hij zijn relatie met zijn 5- jaar jongere broertje Krijn. Het is wel opvallend dat hij enkele hoofdstukken over zijn broertje vertelt in de o.t.t., wat een spannend verhogend effect heeft.

Tijd van het verhaal
De tijdlaag van het Verhaal- Nu speelt zich af in de snikhete maand augustus. De ikfiguur kent Kaat dan een aantal weken. Het is niet duidelijk
in welk jaar die affaire zich afspeelt. Wel wordt er één keer gesproken over het betalen met euro’s. Daaruit mag je concluderen dat het verhaal in ieder geval na januari 2002 speelt.
Verder worden er geen tijdgegevens prijsgegeven: dat lijkt opzet van de schrijver.

Plaats van handeling
Ook de twee plaatsen van handeling worden niet concreet beschreven. In zijn jeugd tot aan zijn eindexamen woont de ikfiguur in een dorp waar zijn vader veearts is. In het ouderwetse dorp voelt hij zich daarna gevangen (iedereen kent elkaar) Waarschijnlijk is het een dorp in de provincie Gelderland, omdat er wordt gesproken over “hei” maar ook over “uiterwaarden.”
Verder zijn er nauwelijks aanwijzingen voor dit decor te vinden.

Het verhaal-Nu speelt in ieder geval in een grote stad. Er rijden trams, maar er is ook sprake van een haven die aan zee ligt en er is een dierentuin en een universiteit in de stad. De grote stad die het dichtst bij zee ligt, is Den Haag met voorstad Scheveningen, (daar rijden trams en er is een boulevard ) maar die stad heeft als sinds jaar en dag geen dierentuin meer en geen universiteit. Het lijkt er dus op of de schrijver gegevens van diverse steden heeft gecombineerd en dat hij net als met het begrip “tijd” een soort versluiering van gegevens heeft willen bereiken. Het lijkt alsof het er voor de schrijver niet toe doet waar het wanneer het verhaal zich afspeelt.

Motto en opdracht
Er is geen motto.
De roman heeft wel een opdracht: “Voor J.E.O.-E”

Thema, motieven en interpretatie
Het boek gaat over twee belangrijke thema’s: de liefde voor een meisje en de liefde voor een broertje. De ene lijkt ten onder te gaan door het verzwijgen over de liefde voor de ander. De liefde dus die de liefhebbenden voor problemen en zorgen stelt. In dit geval liggen d e problemen bij de mannelijke verteller.
De verteller wilde, toen hij klein was, graag een broertje voor zijn verjaardag: zijn moeder kon daarin meegaan, maar zijn vader niet. Als het jongetje wordt geboren, beschouwt de vader het als een misbakseltje: hij kan niet goed meekomen: op fysiek en intellectueel gebied. Het huwelijk tussen de ouders wordt daardoor erg slecht: ze hebben geen seks meer met elkaar en de verteller ervaart dat het eigenlijk zijn schuld is. Hij trekt daarom veel op met zijn broertje Krijn: hij beschermt hem op school en leert hem van alles (o.a. zwemmen) Hij krijgt van zijn vader de verantwoordelijkheid opgedragen, wanneer het broertje in de brugklas blijft zitten. Maar het gaat ook de tweede keer in de brugklas slecht en de verteller ziet al weer de slechte sfeer in huis terugkeren. Hij vertelt dat zijn broertje beter zijn best moet doen en dat hij eigenlijk een misbaksel is. Ook vertelt hij dat zijn vader vroeger wel een vrolijke man was. Krijn zal het zich allemaal aangetrokken hebben en hij is de volgende dag verdwenen. Hij is verdronken in de bosvijver en waarschijnlijk is er sprake van zelfmoord. Het huwelijk en de thuissituatie wordt dan werkelijk een hel en de verteller wil na het eindexamen naar de stad om bij zijn oom en tante te wonen (die hebben wel een goed huwelijk)


Daar ontmoet hij de huisbaas en vloerenlegger Stadig die hem een baan aanbiedt. Maar het kwaad is geschied en de verteller is zijn zelfvertrouwen kwijt en een schuldgevoel rijker. Kort daarna ontmoet hij Kaat, een mooie en seksueel aantrekkelijke meid. Maar ten opzichte van haar voelt hij zich onzeker. Dat wordt nog versterkt door de opmerkingen van het buurjongetje (een verbeelding van zijn broertje?) dat hem aangeeft dat hij wel moet oppassen voor Stadig en Kaat. Ook zijn schuldgevoel wordt weer groter wanneer de hond van de buurvrouw mede door zijn toedoen wordt dood gereden.
Wanneer hij later die dag Kaat en Stadig in een omhelzing aantreft, slaat hij haar en gaat hij opnieuw door de stad zwerven. Maar Kaat toont zich de volgende dag vergevingsgezind, wanneer ze hoort wat er met zijn broertje is gebeurd. Ze wil het wel met hem proberen. Maar de verteller blijft een onzekere jongen. Hij durft zijn huis niet in te gaan, Kaat achterna, in de veronderstelling het weer te verzieken. Is hij er bang voor zelf een misbaksel te zijn? Een zeer geslaagde vwo-leerling die vloerenlegger wordt en bijna aan de zelfkant van de maatschappij terecht komt.

Recensies
Een uitvoerige en belangrijke recensie schrijft Max Pam in HP de tijd van 20 juni 2008.
Misfit is geen boek met een grote filosofische reikwijdte. De psychologie erin is adequaat, maar niet erg diepgravend. Misfit is gewoon een love-story, recht toe recht aan, met vaart opgeschreven. Boy meets girl and after a while they will be happy. Of niet. Er bestaan in de literatuur talloze van dit soort romans en erg origineel is het allemaal. Je zou hier van het perfecte vakantieboek kunnen spreken en het kost mij niet veel moeite mij voor te stellen dat Misfit door een Kaat-achtig meisje wordt gelezen aan het strand van Ibiza.
Toch heeft Van Overeem iets in zijn stijl dat verder gaat dan alleen maar doorsnee. Hij heeft een techniek waarmee hij af en toe werkelijk kan ontroeren. Ook is hij in staat personages neer te zetten die meer zijn dan alleen het cliché van de zoekende jongen en het wispelturige meisje. In het reeds eerder aangehaalde interview zegt Van Overeem dat hij is geïnspireerd door het werk van Willem Frederik, zeker als het gaat om beschrijvingen van de seksualiteit. Hermans zou de seksualiteit zien als uitingen van “onbeholpenheid, lelijkheid en een totaal gebrek aan idylle”. Volgens Van Overeem gaat Hermans hierin van koud naar koud, terwijl Van Oevereem zichzelf typeert als een schrijver die van warm naar koud gaat. Die karakterisering lijkt hoog gegrepen, maar er zit wel iets in. Misschien gaat Van Overeen niet van warm naar koud, maar eerder van warm naar lauw. Ook is van Overheem nog niet in staat een dwingend wereldbeeld te scheppen, zoals Hermans dat heeft gedaan. Er wordt ook gesproken op een andere toon. Terwijl bij Hermans het zusje zelfmoord pleegt, is dat bij Van Overheem de broer, maar dat wil niet zeggen dat er iets van de Hermansiaanse misantropie in Van Overheem is overgegaan. Van Overheem geeft uiteindelijk als een onvervalste moralist de liefde nog een kans. Dat zou Hermans nooit hebben gedaan.Een aardig soms ontroerend boek, maar het gaat er om dat behalve de schrijver zelf nu ook zijn personages nog volwassen worden.

In het NRC van dezelfde datum bespreekt Arjen Fortuin het romandebuut erg positief. Met die stijlmiddelen en een hechte compositie neemt Overeem je steeds steviger in de houdgreep, tot je Misfit amper nog los kunt laten. Dat betekent overigens niet dat er helemaal niets op de roman aan te merken valt: Overeem schuwt het effectbejag niet en zet naderend onheil – of het nu op de hete zolderkamer is of in de jeugdherinneringen – soms erg stevig aan. Ook is de plot in het tweede deel van de roman wel erg uitgesponnen en is het einde niet het sterkste deel van Misfit. Dat slot is een beetje sentimenteel, maar – eerlijk is eerlijk – ik heb het ademloos gelezen.
Overeem heeft de halfvolwassen state of mind van het jonge koppel in zijn boek prachtig getekend. Het ene moment denken en handelen ze als volwassenen, het andere moment laat de schrijver ze in volle onschuld precies het verkeerde zeggen, zoals dat een achttienjarige nu eenmaal vaak overkomt. En de sfeer is knap getroffen, net als het portret van een bijfiguur als de goedhartige maar niet helemaal betrouwbare huisbaas/werkgever van de hoofdpersoon. Bovendien laat Overeem een aantal motieven (warmte, regen, water, dieren) subtiel en in steeds nieuwe gedaanten laat terugkeren.
De verhalen in Novembermeisjes waren veelbelovend in hun sfeertekeningen en beheerste plots, maar met Misfit (een titel die aan het eind van de roman naar veel méér dan een persoon blijkt te verwijzen) heeft Overeem de belofte van die debuutbundel méér dan ingelost

Over de schrijver
Vincent Overeem (1974) publiceerde in De Gids en Tirade en is regelmatig te gast bij het VPRO-radioprogramma De Avonden. Eind 2005 debuteerde hij met de verhalenbundel Novembermeisjes, die zeer lovend werd ontvangen en werd genomineerd voor de Literatuurprijs Gerard Walschap. In 2008 verscheen zijn romandebuut Misfit.

Bibliografie
De schrijver publiceerde eerder de verhalenbundel “Novembermeisjes.” (2005)