Huis clos door Jean-Paul Sartre

Inhoud (samenvatting) Het verhaal begint wanneer Garcin met een bediende een kamer binnenloopt. Kort na hem volgen twee vrouwen, Inès en Estelle. De kamer is een zaal(tje) dat de hel voorstelt. De salon is in de stijl van het Tweede Keizerrijk ingericht. Er is geen raam, geen spiegel en ook geen bed, omdat het licht toch blijft branden. Alle drie de personages zijn dood en belanden in de hel. Ze hadden de hel echter heel anders verwacht, met een beul en zwepen en tortuur, en niet zo normaal als het eruit ziet. De drie beginnen een gesprek met elkaar en al gauw wordt het duidelijk waarom ze in de hel beland zijn. Garcin is een lafaard die vluchtte toen de oorlog uitbrak, om niet in het leger te gaan. Daarom zegt hij dat hij pacifist is. Gedurende een aantal jaar is hij niet goed geweest voor zijn vrouw. Bij de grens loopt hij tegen de lamp en wordt hij gefusilleerd en zijn vrouw sterft kort daarna van verdriet. Estelle is met een oude rijke man getrouwd, van wie ze eigenlijk niet houdt. Ze heeft een verhouding met Roger, een arme jonge man. Roger die verliefd op haar is wil een kind met haar. Estelle krijgt een dochter tegen haar zin en doodt deze door haar van een balkon in Zwitserland in het water te gooien. Roger die het hele tafereel meemaakt, pleegt uit verdriet zelfmoord. Estelle overlijdt vervolgens aan een longontsteking. Inès is de slimste van de drie, en kwam met het idee om op te biechten wat ze allemaal in het leven hebben gedaan. Zijzelf is lesbienne, heeft een hekel aan mannen en is erg intelligent en uitgekookt. Inès heeft het vriendinnetje van haar neef, Florence, verleid. Deze maakt door leugens van Inès een einde aan zijn relatie. Door een ongeluk sterft de neef maar Inès laat Florence denken dat hij zelfmoord pleegde uit liefde voor Florence. Florence en Inès gaan beiden dood door een gaslek. Inès is de enige van de drie die toegeeft dat ze slecht is, de anderen hebben daar moeite mee, ze verzinnen allerlei smoesjes om te bewijzen dat ze niet slecht zijn. Ze zitten met zijn drieën dus voor eeuwig opgesloten, en al snel beginnen ze zich aan elkaar te irriteren. Ook ontstaat er een soort driehoeksverband (net als in hun echte leven): Inès wordt verliefd op Estelle, Estelle op Garcin en Garcin wil weer van Inès horen dat hij geen lafaard is. Inès vindt hem (evenals andere mannen) niets. Ook de koppigheid van Estelle werkt niet mee. Kortom iedereen werkt op elkaars zenuwen en er is geen ontsnappen aan. Al gauw wordt het duidelijk dat elke persoon de duivel/beul voor de ander is, of, zoals Sartre zegt: ”L’enfer, c’est les autres”. Titelverklaring De titel ‘Huis Clos’ betekent zoiets als ‘Achter Gesloten Deuren’. In het verhaal zitten de drie personen ook opgesloten in een kamer, uiteraard achter gesloten deuren. Het toneelstuk heeft geen ondertitel.
Motto Het boek heeft geen motto of opdracht. Thema Het thema van het boek is eigenlijk samen te vatten in de volgende twee zinnen: “Je bent verantwoordelijk voor alle keuzes die je neemt, en je moet ook de gevolgen van die keuzes onder ogen zien. Na je dood is het te laat om dingen recht te zetten, daarom moet je niets uitstellen. In het verhaal wordt hier veel aandacht aan besteed, en wijst men elkaar hier ook soms op, maar de karakters doen het vaak zelf ook fout. De schrijver probeert de lezer zo het thema aan te leren. Motieven Een van de motieven is het opgesloten zitten met elkaar. Sartre schrijft ook: “L’enfer, c’est les autres.” Op zich valt de hel hen reuze mee. Er is geen tortuur en andere verschrikkingen zoals men zich vaak voorstelt. Maar het constant met elkaar opgesloten zit valt ze ook zwaar tegen, ze worden helemaal gek van elkaar. Je kunt namelijk nooit aan elkaar ontvluchten, nooit even op jezelf zijn. Een ander motief uit het boek is vertrouwen. Ze zitten in een zaal in de stijl van het Tweede Keizerrijk, met alleen een bronzen beeld en wat slaapbanken. Er kan nergens een spiegelbeeld gevormd worden. Als een dame zich dus wil opmaken, moet ze dus aan een ander vragen of het goed gaat enzo. Die ander moet dan te vertrouwen zijn, en de derde die dan zijn mening (weer) anders geeft moet dus ook een vorm van vertrouwen met zich meedragen. Dit zorgt in het verhaal ook voor moeilijke situaties. Ook gaat het over of men vertrouwt wat men over elkaars leven vertelt, zoals Garcin die zich afvraagt of de anderen zijn verhaal over lafaard-zijn geloven. Het kijken naar elkaar is ook een motief. Door het gebrek aan spiegels zie je de hele tijd anderen. Maar dat is nog niet het ergste. Doordat men de hele tijd anderen ziet wordt men ook altijd gezien door anderen. Er is geen moment dat je je niet bekeken wordt. Dit brengt door het stuk heen spanningen en andere emoties met zich mee. Nog een motief zijn ‘de driehoeken’. In het gewone leven hadden ze allemaal iets met een driehoek te maken gehad. Het ging dan meestal om driehoeksverhoudingen en dergelijke. Tijd en Ruimte In het verhaal komt niet helmaal naar voren hoe lang nu de tijdspan is waarin het verhaal zich afspeelt. Wat wel vaststaat is dat er een groot verschil is tussen de tijdssnelheid op aarde en die in de hel. In de hel ziet men namelijk nog wel af en toe wat er op aarde gedacht wordt als het over hen gaat, en dat gaat allemaal heel snel achter elkaar. In het toneelstuk is ook sprake van eenheid avn tijd, en alles gaat heel snel. Het verhaal speelt zich dus af in de hel. De kamer waarin ze zitten is in de stijl van het Tweede Keizerrijk. De afmetingen zijn me niet echt duidelijk geworden. In de kamer staan enkele slaapbanken. En er is een grote deur, die natuurlijk op slot zit. Er is ook een belletje, dat het maar heel sporadisch doet. In het verhaal is ook sprake van eenheid van plaats, wat inhoudt dat het zich in één ruimte afspeelt. Personages - Garcin. Hij claimde tijdens zijn aardse leven pacifist te zijn, deserteerde, en werd daarom gefusilleerd. Hij vraagt zich af of hij een lafaard is, en de twee andere aanwezigen zeggen van wel. Hij weet, denk ik, diep van binnen, dat het zo is. Hij kan het alleen niet uitstaan. Daarom wil hij weg, maar hij blijft om Inès het tegenovergestelde te bewijzen. Inès staat wel open voor zijn argumenten, maar hij geeft al snel op (ook een bewijs voor zijn lafheid). Garcin blijft tijdens hun verblijf in de hel koel en nuchter, en windt zich niet zo snel op. Garcin mishandelde tijdens zijn leven zijn vrouw, en hij ging vreemd. Desondanks ging zijn vrouw dood van verdriet toen hij doodging. - Inès. Manipulatrice. Zij is lesbienne, en heeft dan ook in de hel een oogje op Estelle. Zij was om het leven gekomen door gasverstikking. In de hel speelt ze het ‘het spel van vertrouwen’ met Estelle. Estelle moet in de ogen van Inès kijken bij wijze van spiegel, maar ze is afhankelijk van de eerlijkheid van Inès. Het was wel noodzakelijk om het zo te doen, er waren immers geen spiegels. Inès komt over als een slimme vrouw, ze heeft overal een antwoord op. - Estelle. Zij heeft weer een oogje op Garcin. Toch geeft ze uiteindelijk toe dat ze hem een lafaard vindt, maar dat ze evengoed seks met hem kan hebben. Estelle had een man, een affaire, en een ongewenst kind dat ze verdronk in Zwitserland. Ze is in het verhaal het snelst geïrriteerd van de drie. Ze is ook erg onrustig en ijdel.
Spanningsopbouw ‘Huis Clos’ ontbeert het aan echte spanning. Maar er zijn wel een paar gecompliceerde verhaallijnen, waarvan steeds een beetje meer duidelijk wordt. Aan het einde weet je pas precies hoe de vork in de steel zit. Ik vond dat wel een grappig aspect aan het verhaal. Biografische gegevens van de schrijver Jean-Paul Sartre leefde van 1905 tot 1980. Hij is na de Tweede Wereldoorlog zeer populair geworden. Hij behoorde tot de groep existentialisten waar o.a Camus en De Beauvoir ook toe behoorden. In Parijs doet een hele generatie aan existentialisme als mode: zwarte kleren, lang haar, zware tabak roken, drinken op een terras, luisteren naar Franse chansons en somber kijken, zo ook Sartre. Hij was de aanstichter van dit alles. ‘Le mur’ is een van zijn bekende verhalen, die vlak voor het uitbreken van de WOII is uitgegeven, verder schreef hij ook ‘L’ Être et le Néant’. Hij scoorde ook goed met zijn toneelstuk ‘Huis Clos’ dat voor het eerst in 1944 tijdens de bezetting uitgevoerd werd. Het boek Ik heb het verhaal gelezen van het begin van het schooljaar tot en met eind oktober in de lessen Frans 2. Mijn leesverslag was begin november klaar. ‘Huis Clos’ is niet door mij persoonlijk uitgekozen, maar door de docente. Ik moet zeggen dat ik niet ontevreden ben met haar keuze. Ik had van te voren weinig verwachtingen over het verhaal. De naam Sartre zegde mij wel iets, maar ik had geen idee wat voor werken hij gemaakt had. Ik liet het gewoon op me af komen. Persoonlijke reactie Mijn eerste persoonlijke reactie op het boek is dat ik het een ingewikkeld boek vond. Dit komt doordat er verschillende, in zekere zin ook filosofische, verhaallijnen door elkaar lopen. Wel vond ik het als ik er achteraf over nadacht ook wel een mooi boek, omdat er geprobeerd word je iets bij te brengen, geïnspireerd door het existentialisme. Professionele lezers delen die mening. Gebeurtenissen De gebeurtenissen in het boek spraken mij niet heel erg aan. Dit kwam doordat ik nog nooit in een dergelijke situatie heb gezeten als de drie personen uit het verhaal. Wel kon ik me goed voorstellen hoe het er aan toe ging. Ik was zo nu en dan geamuseerd door de gebeurtenissen in ‘Huis Clos’, de wijze waarop ze soms met elkaar omgingen maakte mij aan het lachen. In zekere zin hebben de gebeurtenissen in het verhaal mij wel aan het denken gezet, ik heb in ieder geval nagedacht over de ideeën van het existentialisme.
Personages Ik vond de personages die in het verhaal gebruikt worden interessant en amusant. Ze kwamen levensecht op mij over, omdat ze uitvoerig werden beschreven, en dan vooral qua karaktereigenschappen. Ik vond geen van de personages sympathiek, dit komt doordat het alleen maar gaat over negatieve kanten van het bij elkaar zijn en er dus weinig ruimte is om leuke kanten te tonen. Ik denk niet dat ik andere keuzes zou hebben gemaakt als ik in de schoenen van de personages zou staan, want wat moet je anders? Ik heb het dan wel over hun gedrag in de hel. In het gewone aardse leven zou ik bijvoorbeeld nooit opzettelijk een baby vermoord hebben. Opbouw Ik vond de opbouw van ‘Huis Clos’ goed. Het was wel lastig te volgen soms voor mij, maar aan het eind kwamen alle lijntjes bij elkaar en begreep ik (bijna) alles. Ik ben tevreden met het einde, het zorgde er immers voor dat ik alles begreep. Mijn mening over de opbouw had totaal niets van doen met de chronologie van het verhaal. Taalgebruik Ik vond het taalgebruik in het verhaal vaak nog erg moeilijk. Dit komt natuurlijk doordat het het eerste echte Franse boek is dat ik lees. Op zich vond ik de zinsbouw wel duidelijk, het zat ‘m meer in de woordkeus van Sartre. Maar dat kan ook aan mij liggen. Een stukje waardoor er zich wel een glimlach op mijn lippen krulde was natuurlijk het “L’enfer, c’est les autres”. Er was niet zo veel beeldend taalgebruik, maar ik kon de situaties wel aardig inschatten. Er waren namelijk ontzettend veel dialogen in ‘Huis Clos’, wat logisch is gezien het feit dat het een toneelstuk is. Conclusie Ondanks dat ik nog moest wennen aan het lezen in het Frans, vond ik het al met al wel een aardig verhaal.