Titelbeschrijving: Titel: Gijsbrecht van Aemstel Auteur: Joost van den Vondel Oorspr. Uitg. : Amsterdam : Wilhelm Blaeu, 1637 Motivatie boekkeuze: Ik heb voor dit boek gekozen, omdat ik er het een en ander over gelezen had in het Nederlands boek. Daarnaast vertelde mijn oom dat het een goed boek was dat ik zeker moest lezen. Samenvatting van Gijsbrecht van Aemstel Eerste bedrijf Het toneelstuk speelt zich af in Amsterdam, waar op de ochtend voor Kerstmis grote opwinding heerst. Gijsbrecht heeft net vernomen dat de Waterlanders en de Kennemers de belegering plotseling hebben gestaakt en zijn vertrokken. Gijsbrechts broer, Arend, gaat polshoogte nemen en vindt een man, dit is Vosmeer, in het riet. Deze vertelt hem dat ze zijn vertrokken omdat er onenigheid was ontstaan over het dichtgooien van de gracht met rijshout, om zo makkelijker binnen te kunnen vallen. Hij wijst daarbij naar een schip, die rijshout vervoert. Gijsbrecht gelooft deze vijandelijke spion en laat het schip de stad binnen varen. Een rij van meisjes zingen een overwinningslied.
Tweede bedrijf De Amsterdammers blijken bedrogen te zijn, want in het schip zit een groep soldaten die van binnenuit de poort gaan proberen te veroveren, om zo de rest van het leger binnen te krijgen. De voorhoede vindt een plaats in het klooster om af te wachten tot de actie kan beginnen. Onbewust van het dreigende gevaar maken de Amsterdammers zich klaar om kerst te vieren. Derde bedrijf In het slot van de Aemstels staan Gijsbrecht en zijn vrouw Badeloch op het punt om naar de kerk te gaan. Zijn vrouw is echter in slaap gevallen. In haar droom wordt ze bezocht door haar nicht Machteld van Velsen en krijgt ze de boodschap dat de stad verloren is en dat ze de stad moeten verlaten. Gijsbrecht moet echter wel eerst bisschop Gozewijn en Machtelds dochter Klaeris redden. Gijsbrechts ongeloof wordt gelijk gestraft als Peter komt binnen hollen en verwart begint te vertellen dat de stad is overrompelt door vijanden. Gijsbrecht maakt zich direct klaar om zich te gaan verdedigen met al zijn andere adellijke bondgenoten. Vierde bedrijf Gozewijn van Aemstel, de uit zijn ambt ontzette bisschop van Utrecht, spoort de nonnen aan te vluchten, zelf wil hij blijven om te sterven als martelaar. Klaeris van Velsen weigert te vluchten. Ze wordt in haar besluit gesteund door de andere nonnen die ook het klooster niet willen verlaten. Terwijl Gijsbrecht probeert hen te redden, nadert de vijand. Het enige wat Gijsbrecht nu nog kan doen is de kloosterpoort van af het dak proberen te verdedigen, alleen dit zal zoals blijkt tevergeefs zijn. Arend van Aemstal is op bevel van Gijsbrecht teruggekeerd om het gezin van Gijsbrecht te beschermen. Arend heeft voor de van Aemstels geen positieve mededelingen. Tijdens het bloedige gevecht in de Nieuwe Kerk zijn Gijsbrechts broer, proost Willem, en zijn zus Kristijn vermoord. De Dam en daarmee het stadhuis is door de vijand veroverd. Arend kan Badeloch echter niet vertellen of Gijsbrecht nog in leven is.  De vrouw van Gijsbrecht is heel blij als ze de stem van Gijsbrecht bij de poort hoort, omdat ze had gedacht hem nooit weer te zien. Vijfde bedrijf Gijsbrecht vertelt over de hopeloze strijd om het stadhuis, Waar hij uit heeft weten te ontkomen om Gozewijn en Klaeris als nog in veiligheid te brengen. Ook dit was een tevergeefse poging. De hele stad staat in brand en het enige toevluchtsoord is nu nog het slot van de Aemstels. Alsof het allemaal niet erg genoeg is ,komt er een bode verslag doen van gruwelen die hij in het klooster heeft gezien. Alle nonnen en Gozewijn zijn door Witte van Haamstede vermoord. Hij dringt aan om nog een laatste poging te doen de aanstormende vijand tegen te houden, via een uitval uit de burcht. Bij de slotbrug wordt nu hevig gevochten, Arend wordt gewond binnen gedragen en sterft. De heer van Vooren komt nu de overgave van het slot eisen, omdat volgens hem verder vechten nu absoluut geen zin meer heeft, Gijsbrecht weigert in te gaan op zijn eis. Nu de vijand op het punt staat het slot te bestormen wil Gijsbrecht zijn familie en weerlozen per schip wegsturen. Zijn echtgenote weigert dit, hierdoor ontstaat een hevige discussie, waarbij ook de kinderen bestrokken zijn. Als Gijsbrecht in razernij naar buiten wil stormen, geeft Badeloch toe. Ze wil vertrekken na een laatste gebed van de deken. Plots verschijnt de aartsengel Rafaël, De aartsengel draagt Gijsbrecht op om Amsterdam om Gods wil te verlaten. Hij zegt Gijsbrecht dat Amsterdam in latere eeuwen schitterend zal herrijzen. Gijsbrecht kalmeert en onderwerpt zich aan Gods opdracht en hij verlaat de stad om op Gods bevel in Pruissen een nieuwe stad te stichten Eerste persoonlijke reactie     Ik vond het een mooi verhaal en het heeft in zekere zin wel indruk op mij gemaakt. Ik had namelijk niet echt een voorstelling van het leven in die tijd en dit boek laat je zien hoe men leeft in tijden van belegeringen. Hierin kan ik mij niet echt inleven, omdat ik gelukkig nog nooit zo iets heb meegemaakt. Het is tevens een mooi verhaal, omdat je ziet hoe mensen zich geven voor hun stad en niet zomaarr alles opgeven en weglopen. Dit vind ik een hele mooie mentaliteit. Ik vond het boek op bepaalde punten wel een beetje traag en saai maar dat komt mede door het oude taalgebruik en de vorm waarin het verhaal is geschreven( dichtvorm). Het verhaal is soms
lastig te volgen doordat er veel namen in voorkomen en ik vaak niet meteen het verband zag met de hoofdpersonen . Uitgewerkte persoonlijke reactie onderwerp Het onderwerp van dit verhaal is de strijd om de stad Amsterdam. Deze strijd ontstond door de betrokkenheid van Gysbrecht van Amstel en Gereard van Velsen bij de dood van Floris de Vijfde. De Waterlanders en de Kennemers willen zijn dood wreken en proberen al een tijd Amsterdam binnen te vallen dit lukt niet totdat de spion Vosmeer hen helpt. Ik vind het onderwerp op zich niet erg interessant, maar het verhaal eromheen maakt het boek erg interessant en komt zeker ten goede aan het onderwerp. Ik had dan ook niet verwacht dat ik een boek over de val van de stad Amsterdam interessant zou vinden ,maar dat deed ik dus wel. Ik had verwacht dat het een saai en langdradig verhaal zou zijn. Dit komt ,omdat het onderwerp nu niet een spectaculair beeld bij je oproept, maar dat is bij de meeste boeken waaruit je kon kiezen bij dit tijdperk zo. Dus kon ik er maar beter niet al te veel van verwachten , want dan kan het niet zo erg tegen vallen. Gelukkig viel het deze keer helemaal niet tegen en vond ik het leuk om te lezen. Ik vind dat het onderwerp goed wordt uitgewerkt door Vondel, omdat hij je heel nauwgezet verteld wat er allemaal in de stad gebeurt. Daarnaast zie je de gebeurtenissen niet alleen door de ogen van een persoon, maar door dat van meerdere. Dit zorgt ervoor dat je over de hele aanval alles te weten krijgt wat belangrijk is. gebeurtenissen Een van de belangrijkste gebeurtenissen vind ik het moment waarop Gijsbrecht beslist het schip 't Zeepaard binnen te halen. Dit betekent namelijk het begin van de ondergang van zijn eigen stad. Eigenlijk heeft hij het onheil zelf binnengehaald. Daarnaast was het natuurlijk dom om naar de spion Vosmeer te luisteren, want een spion is natuurlijk nooit te vertrouwen , omdat je niet weet aan wiens kant hij staat. Eeen andere belangrijke gebeurtenis en tevens mooie gebeurtenis is de verschijning van aartsengel Rafael. Zij geeft Gijsbrecht een mooie boodschap waardoor hij zelf toch Amsterdam verlaat samen met zijn vrouw, kinderen, familieleden en burgers. De boodschap van Godgeeft het verhaal natuurlijk een goede afloop en daarom vind ik de komst van Aartsengel Rafael eveneens belangrijk. Natuurlijk gebeuren er nog meer belangrijke dingen in het verhaal, maar ik vind dat deze twee gebeurtenissen een speciale en belangrijke bijdrage leveren aan de loop van het verhaal. Ik denk dat de gebeurtenissen in dit verhaal zeker invloed hebben op de gevoelens en gedachten van de hoofdpersonen. Hun handelen wordt namelijk bepaald door een gevoelens. Zo vindt je in dit verhaal vooral angst. Dit komt natuurlijk, omdat in een belegering je nooit zeker bent van je eigen leven en dat van je dierbaren. Zo vreest Badeloch dat ze haar man nooit meer terug zal zien ( vierde bedryf  versregel 1237). Maar in het boek heerst niet alleen maar angst. I n het eerste bedryf zie je ook hoe de burgers feestvieren na het vertrekken van de vijand. Niets blijkt echter mindeer waar. Deze vreugde wordt vervolgens omgezet in angst en verdriet. Het verband tussen de verschillende gebeurtenissen is niet onlogisch, maar de logica zie je pas na de gebeurtenissen geheel te hebben gelezen. Je verwacht in bepaalde gevallen namelijk een hele andere gebeurtenis of reactie. Maar als je er later over nadenkt blijkt de reactie helemaal niet zo gek of vreemd als gedacht. Zo verwachtte ik dat Gijsbrecht meteen nadat hij doorkreeg dat de stad verloren was zou vluchtten, maar hij ging de stad in om mensen te helpen en zijn familie te redden. Uiteindelijk moest hij zelfs worden overgehaald om te vertrekken dooreen afgevaardigde van God. Een andere vreemde reactie is die van Gozewijn en de nonnen. Als ik daar was geweest had ik er toch voor gekozen om weg te gaan. Zij kozen er echter voor om te sterven als martelaren van God en zij steunden elkaar hierin. Als dit achteraf bekijkt is dit best wel logisch, omdat zij leven voor God. De gebeurtenis die de meeste indruk op mij heeft gemaakt is de beslissing van Gozewijn en de nonnen. Dit komt denk ik, omdat ik zo'n beslissing nooit zou durven maken, omdat je de gevolgen van zo'n beslissing van te voren in kunt zien. Ik zou niet genoeg lef hebben om mijn leven op te offeren voor iemand. Dat klinkt heel egoïstisch, maar het is me veel te veel waard. Zelfs wanneer de vijand naderbij komt en hen een laatste kans geboden wordt te ontsnappen, laten zij deze kans liggen. Heel moedig. Ik vind dat de schrijver de moord op de nonnen en Gozewijn op een zeer mooie wijze beschrijft. Ondanks dat het een gruwelijke gebeurtenis is. De gebeurtenissen bleven mij boeien, omdat ik wilde weten hoe het nou af zou lopen met Gijsbrecht van Amstel en zijn familie. De gebeurtenissen in de stad zorgen er daarnaast voor dat het boek je blijft boeien. De gebeurtenissen zijn van dergelijke verscheidenheid dat het leuk blijft om te lezen. Personages Ik vind Gijsbrecht in zekere zin wel een held. Hij onttrekt zich niet aan het feit dat de stad hem nodig heeft en probeert de bevolking dan ook te helpen. Dit blijkt echter wel zinloos te zijn. Aan de andere kant is het natuurlijk niet meer dan logisch dat hij dit doet, want hij heeft de vijand zelf zijn stad binnen gelaten. Hij wil dan ook niet de stad verlaten op het moment dat dat nog mogelijk was. Hij wilde sterven voor zijn eigen stad. Ik vind dat best wel heldhaftig. Ik vind de personages best wel herkenbaar. Ik ben alleen bang dat je tegenwoordig niet meer van dit soort mensen zult vinden. Mensen die bereid zijn te sterven voor God en vaderland. Ik denk dat dit best wel standaard types zijn. Nonnen die bereid zijn te sterven voor god en een stadsheer die alles geeft voor zijn stad en er niet zomaar tussen uitknijpt. Ik denk dat mensen vele eigenschappen hebben en misschien ook wel iets van de hierboven genoemde. Alleen laten mensen zich veel meer leiden door hun egoïsme. Ik vind Badeloch  geen sympathiek persoon in dit verhaal. Zij denkt alleen aan zichzelf en vergeet zelfs haar eigen kinderen. Ik vind het slecht dat je je kinderen zelfs boven je  man stelt. Ze wil niet vertrekken, omdat haar man niet meegaat. Ik vind dat ze vrijwillig had moeten vertrekken om haar kinderen te redden. Daarnaast heb ik ook geen respect voor de spion Vosmeer. Hij liegt en bedriegt mensen. Dit is natuurlijk een slechte eigenschap. Zolang dit echter geen gevolgen heeft voor de mensheid valt er wel mee te leven, maar door zijn leugens zijn er en hoop mensen vermoord en is er een stad ten onder gegaan. Dit alles alleen maar om de dood van iemand te wreken. Ik vind dat daar te veel onschuldige mensen bij omgekomen zijn. Hierdoor kom ik natuurlijk tot de conclusie dat ik ook het gedrag van de Waterlanders en de Kennemers niet goed keur. Er is eigenlijk geen enkel persoon in dit verhaal die ik sympathiek vindt. Ze hebben allemaal wel minne trekjes. Of ze doen dingen die ik niet juist vind. Ik vind sommige beslissingen niet begrijpelijk vanuit mijn standpunt. Dat neemt niet weg dat ik ze waarschijnlijk wel geaccepteerd had, maar dat is moeilijk te zeggen, want ik bevind me niet in die situatie. Zo vind ik de beslissing van de nonnen nog steeds wonderbaarlijk en onbegrijpelijk. Ik kan me niet voorstellen dat mensen zich zo over kunnen geven aan God. Maar als iemand zou willen sterven voor God zou ik dat accepteren , want het is tenslotte zijn beslissing, maar hij moet niet verwachten dat ik het begrijp ( is het nog te begrijpen?) Ja, ik zou zeker anders reageren dan de personen in dit verhaal. Ik denk dat dit ondertussen wel duidelijk is geworden. Ik keur het niet goed vanuit de positie waar ik nu in verkeer, maar ik was er allang tussenuit geknepen. Opbouw Ik vind de opbouw van dit verhaal niet moeilijk. Er zit een logische volgorde in en dit maakt het makkelijk om te lezen en erg begrijpelijk. Je bent namelijk niet de hele tijd bezig om uit te vinden waar je nu eigenlijk bent en in welke tijd. Het verhaal verloopt namelijk chronologisch dus je weet hoe de tijd in het verhaal verloopt. Daarnaast wordt er door Vondel duidelijk verteld waar je bent, het stadhuis, de burcht enz.   Ik vind de opbouw die gebruikt is passend. Wanneer er gebruik gemaakt zou zijn van veel flashbacks zou dat alleen maar verwarrend werken. Omdat je in een overname van een stad zit is het fijn dat er in volgorde van verloop van tijd verteld wordt zodat je in het verhaal blijft zitten. Je ziet elke gebeurtenis door de ogen van een persoon die datgene opdat moment meemaakt. Dus het totale verhaal zie je door de ogen van verschillende mensen. Dit vind ik op zich leuk gedaan, maar je krijgt een eenzijdig beeld van de situatie. Eigenlijk zou je alles moeten bekijken van twee kanten, maar dat zou het boek langdradig en ontzettend saai maken. Ik zou het dus gewoon zo laten zoals het is, want het is goed zo. Aan het eind van het boek heb je geen vragen meer over. Het eindigt slecht en goed tegelijk. Dat vind ik een van de mooie dingen van het verhaal. Amsterdam staat in brand, er zijn veel doden en gewonden, maar een aantal mensen weten te ontkomen. Hieronder bevinden zich Gijsbrecht en enkele familieleden van hem. Hij is gevlucht, maar hij laat zijn stad niet zomaar achter. God heeft hem belooft dat Amsterdam later groot zal worden en daarnaast gaf God hem een nieuwe missie. Dat vind ik toch nog wel iets weg hebben van een goed einde. Op zich ben ik eigenlijk niet kapot van gesloten eindes, want dan is er niets meer om over na te denken. Maar in dit geval zit ik daar niet zo mee. Het boek is goed zoals het is. Het boek begon me te boeien op het moment dat bleek dat er mensen in de boot zaten en Amsterdam helemaal niet af was van de vijand.
Taalgebruik Ik vind het taalgebruik best moeilijk, maar dit komt denk doordat het is geschreven in oud Nederlands en daarnaast ook nog eens in dichtvorm. Er is vrij veel dialoog in dit boek, maar dit komt denk ik doordat het een toneelstuk is. Ik vind niet dat het overvloed aan dialoog nadelig is voor het boek. Doormiddel van de dialogen zie je de gebeurtenissen en dus is het niet erg dat er zoveel dialogen zijn. Het taalgebruik van de personages is erg netjes. Dit hoort natuurlijk ook bij de verwachting die je hebt van de personages, want diegene die aan het woord komen zijn van hoge klasse. Eindoordeel Ik vond het een leuk boek om te lezen. Het boek zorgde er niet voor dat ik opeens geen behoefte meer had om te lezen. Het was dus voortdurend de moeite waard. Ik vond sommige personages wel een beetje vreemd, maar ze handelden zoals zij dachten dat goed was. Ik blijf me toch verbazen over die nonnen , maar dat heb ik inmiddels ruim behandeld. Ik vond het eigenlijk wel heel irritant dat het niet in het Nederlands van nu geschreven was, maar daar is niets aan te doen. Al met al vond ik het boek zeker de moeite waard. Verdiepingsopdracht De hervorming De hervorming heeft in directe zin geen verband met dit verhaal. Wel laat Vondel duidelijk zijn mening doorschemeren. Hij nam in het stuk veel katholieke handelingen op. Vanwege de hervormingen die op godsdienstig niveau bezig waren, zorgde men ervoor dat de opvoering van het toneelstuk werd uitgesteld. De nonnen en het klooster wijzen natuurlijk op het katholieke geloof. Ik denk niet dat Vondel over het katholieke Amsterdam had geschreven als hij er zelf niet achter stond. Eigenlijk duid dit er op dat Vondel het niet eens was met de hervormingen. De tachtigjarige oorlog Gijsbrecht van Aemstel is geschreven ten tijde van de tachtig jarige oorlog. Echter in het verhaal wordt hier niets over gezegd. Het verhaal speelt zich dan ook niet af in die tijd , maar in de middeleeuwen. Wel schreef Vondel zijn geuzevesper als protest op de terechtstelling van Johan van Oldenbarnevelt. In de Gijsbrecht probeert hij te laten zien dat je niet mag laten leiden door wraak. Zoals Maurits deed bij van Oldebarnevelt en De Kennemers en Waterlanders deden bij Gijsbrecht. Alleen in het laatste geval kreeg men geen succes, want Gijsbrecht kon op een eerlijke manier de stad verlaten. Zo laat Vondel zien dat het geen nut heeft om je te laten leiden door wraak, want je bereikt toch niet wat je wil. En met een oorlog bereik je al eveneens niets. De mensen waren de oorlog eigenlijk ook zat en wilde liever iets horen over hun eigen vaderland en de mooie geschiedenis hiervan. De positie van Amsterdam Het boek is wel geschreven in de tijd dat Amsterdam een toonaangevend handelscentrum was geworden. Alleen speelt zoals ik hierboven al zij het boek niet in die periode af. Wel staat er in het boek een voorspelling van aartsengel Rafael. Deze zegt dat Amsterdam zal uitgroeien tot een grootse stad. Daarnaast houd Vondel er wel rekening mee in zijn beschrijving van de stad. Hij wil de mensen een mooie stad laten zien en maakt de stad dan ook groter dan deze is. Eveneens verzint hij er zelf een beursgebouw bij, want die bestond toen nog niet.Hij laat zien dat de mensen hier waarde aan hechten.
Renaissance denkbeelden Vondel probeerde met zijn Gijsbrecht van Aemstel klassieke verhalen over te nemen , na te bootsen en zelfs te overtreffen. Vondel gebruikte in zijn tragedie situaties en personen ( hij zou ze echter wel aanpassen)die afkomstig waren uit een klassiek werk. Vondel gebruikte het werk van een door hem zeer bewonderde schrijver Vergilius. Hij gebruikte zijn tweede boek van zijn Romeinse epos Aeneis. Hierin verteld de Trojaanse prins Aeneas aan de Carthaagse koningin Dido het verhaal over de ondergang van zijn vaderstad. De ondergang van Troje betekende echter ook de geboorte van de wereldstad Rome. Aeneas had namelijk na de val van zijn stad de goddelijke opdracht gekregen om over zee een nieuwe stad te stichten. In de Gijsbrecht van Aemstel vergaat net als in de Aeneas een stad. In dit geval Amsterdam. Ook de manier waarop dit gebeurt vertoont overeenkomsten met de val van Troje. Werd bij de val van Troje nog gebruik gemaakt van een houten paard waar soldaten in zaten, bij de Gijsbrecht werd dit paard vervangen voor een schip genaamd het 'Zeepaerd'. De stad Troje werd in de brand gestoken en hetzelfde overkwam Amsterdam. Nog een overeenkomst met de verhaallijn van Vergilius is de goddelijke opdracht die beide heren krijgen. Aemultatio: Vondel  probeerde al zijn voorgangers te overtreffen door zijn verhaal ook nog eens in een christelijk daglicht te plaatsen. Hij laat de val van de stad Amsterdam gebeuren op kerstavond. Een heilige avond voor Christenen, want dan wordt Christus geboren in Bethlehem. Vondel vergelijkt de kindermoorden die door Herodes worden uitgevoerd om de nieuwe koning te doden en zo zijn eigen plaats veilig te stellen met de moordpartijen die in Amsterdam plaatsvinden ten tijde van de belegering. Humanistische ideeën Joost van den Vondel was een overtuigd humanist.Het humanisme greep terug op de idealen van de oudheid en poogde klassieke teksten zo nauwkeurig mogelijk te reconstrueren. Het humanistisch ideaal was een mondige verdraagzame en breed ontwikkeld mens. Ik heb echter niet het idee dat Vondel zijn humanistische ideeën echt gebruikt in dit verhaal. Hij gebruikte wel een klassieke tekst als basis voor zijn verhaal, maar de andere punten kan ik niet plaatsen in dit verhaal. Stoicisme Stoïcisme.Tegenover tirannie, dood of het wrede lot moest men standvastig staan. Alles moest men kalm en met gemoedsrust aanvaarden. De veranderlijkheid van alle dingen en de wisselingen van het lot diende men in kalme berusting te ondergaan. In de Gijsbrecht van Aemstel zie je deze punten duidelijk terug komen. Het wrede lot zie je terug in het feit dat God de stad niet beschermt, maar laat verwoesten. Dit is de voorbestemming van de stad. Ondanks alle brute moorden en het verliezen van de stad, laat Vondel Gijsbrecht toch alles accepteren. Je krijgt niet het beeld dat hij alles op alles zet om zijn stad nog te redden. Gijsbrecht aanvaard het verlies en verlaat in alle ruste de stad op Gods bevel. Maatschappelijke taak van de schrijver Waren de kunstenaars in de Middeleeuwen nog afhankelijk van hun mecenas, in de zestiende en zeventiende eeuw verloren zij hun opdrachtgevers. Voor de schrijvers waren de traditionele opdrachtgevers ook weggevallen. De schrijvers verloren hun maatschappelijke taak echter niet. Ze wilden nog steeds beleren, wijze lessen geven, inzicht geven, oproepen en kritiek leveren. Ik denk dat Vondel zijn maatschappelijke taak niet zeer duidelijk heeft doorgedrukt in de Gijsbrecht. Wel kunnen mensen hieruit leren dat je god moet gehoorzamen, omdat hij degen is die een weg voor je uitstippelt. Utile dulce - idee Uit dit verhaal kun je leren dat je je hoort over te geven aan God. Dat je alles moet opgeven voor hem, hoeveel het je ook waard is. De pater en de nonnen geven hun leven voor God en Gijsbrecht verlaat uiteindelijk toch zijn eigen stad ( soort vaderland voor hem) om voor God een nieuwe stad te stichten. Ondertussen wordt je natuurlijk ook vermaakt met het verhaal over de gebeurtenissen rond de val van Amsterdam.
Tragedie De Gijsbrecht van Aemstel is een tragedie. In een tragedie zijn de hoofdpersonen hooggeplaatste personages. Een tragedie toont de ondergang van de hoofdpersoon. De gebruikte taal is dikwijls ontleend aan de klassieke oudheid, de geschiedenis en de bijbel. Een klassieke tragediemoest uit vijf bedrijven bestaan, waarvan de eerste vier meestal gevolgd werden door reien. Een rei is een gedicht dat buiten de toneelhandeling staat. Hierin worden de ideale gedachten van de ideale toeschouwer vertolkt. De hoofdpersonen moesten hooggeplaatste personen zijn, die getroffen werden door gruwelen en ellende. Als hun lotwisseling leidde tot een ongelukkig einde, dan moest dit in het geval van de schurken gezien worden als straf voor hun zonde. De Gijsbrecht van Aemstel zou men het beste kunnen rekenen tot de Aristotelische tragedie. In dit type tragedie wordt teruggegrepen op de vaste handelingsgerichte stuctuur met de eenheid van tijd, plaats en handeling van de Griekse wijsgeer Aristoteles. Gijsbrecht van Aemstel voldoet nog niet voledig aan de Aristotelische tragedie. Het stuk heeft wel een eenheid van plaats en tijd , maar de eenheid van handeling ontbreekt in dit stuk nog. Later slaagde Vondel er wel in een treurspel naar de regels van de Aristotelische tragedie te schrijven. Hij schreef toen Jeptha ( 1659) Functie van het boek en het oorspronkelijke publiek Joost van den Vondel schreef deze tragedie voor de opening van de Amsterdamse schouwburg. Hij gaf de mensen het gevoel dat Amsterdam voorbestemd was om uit te groeien tot een grote handelsstad. Hij schotelde de mensen een mooi beeld van het oude Amsterdam voor. In werkelijkheid zag het er allemaal wat minder spectaculair uit. Voor veel jonge Amsterdammers was dit hun eerste contact met het toneel. Ik denk echter wel dat de mensen die naar dit toneel kwamen uit de gegoede burgerij kwamen. Het lijkt me namelijk niet geschikt voor de lagere sociale klasse. Volgens mij kwamen die ook niet naar de stad voor een toneelstuk. Het taalgebruik duidt er ook op dat Vondel de rijkere burgers onder zijn publiek verwachtte. Joost van den Vondel Joost van den Vondel is een van Nederlands grootste auteurs. Hij werd geboren in Keulen ( 17-11-1587) en stierf in Amsterdam ( 5-2-1679) De doopsgezinde ouders van Vondel vluchtten uit schrik voor de contrareformatie weg uit Antwerpen en vestigden zich na een verblijf in Duitsland in 1597 in Amsterdam. Daar nam Vondel na zijn huwelijk met Maria de Wolff de kousenhandel van zijn vader over. Vondel kwam toen al snel in aanraking met de Amsterdamse literaire wereld. In 1606 trad hij toe tot de rederijkerskamer Het wit Lavendel In 1610 schreef Vondel zijn eerste toneelstuk, "Het pascha ofte de verlossinge Israels Egypten"De bijbelse stof die aan de basis van dit werk ligt, zou een groot deel van Vondels latere werken blijven beheersen. Andere inspiratiebronnen waren de politieke actualiteiten en de literatuur van de klassieke oudheid. De lyriek van Vondel bestaat onder meer uit hekelende gelegenheidsgedichten. Zo schreef hij tijdens het twaalfjarig bestand onder andere het "Geuzevesper"als protest tegen de terechtstelling van Johan van Oldenbarnevelt. Tegen de godsdienstige onderdrukking door Maurits schreef hij onder andere "Decretum horrible". Dit was voor Vondel een persoonlijke zaak. Hij zou dan ook omstreeks 1640 toetreden tot het katholicisme. Ook in zijn werk was rond 1632 een keerpunt merkbaar. Hij schreef minder hekeldichten en produceerde enkele autobiografisch geinspireerde gedichten. Bijvoorbeeld "Kinderlijck" en "Lijckklaght aan het vrouwekoor Ook de toneelspelen die Vondel schreef na 1632 kwamen steeds dichter bij het Katholicisme te staan.Deze verschuiving blijkt duidelijk uit zijn toneelstuk "Gijsbrecht van Aemstel". Absolute hoogtepunten uit zijn oeuvre zijn toneelspelen "Lucifer" en "Adam in Ballingschap". In zijn toneelwerk probeerde hij zijn theoretische opvattingen over drama te verwerken. Zo zijn de stukken uit de laatste twintig jaar van zijn leven toegespitst op het ten tonele brengen van dramatische gemoedsveranderingen. Onder meer in "Adonias"ging dit duidelijk samen met Vondels persoonlijke gemoedstoestand. Hij ging de laatste jaren van zijn leven gebukt onder het faillissement van zijn kousenhandel en de sterfgevallen in zijn familie. Joost van den Vondel zijn Gijsbrecht van Aemstel Ruim drie eeuwen lang is de Gijsbrecht van Aemstel  van Joost van den Vondel het meest populaire Nederlandse toneelstuk geweest. Vanaf 1641 tot 1968 werd de tragedie over de ondergang van de stad Amsterdam bijna ieder jaar omstreeks de nieuwjaarswisseling in de Amsterdamse stadsschouwburg opgevoerd. Na het einde van deze toneeltraditie verdween het stuk niet definitief. In 1988 en 1991 werd het stuk in een nieuw jasje gestoken. Met de première van Gijsbrecht van Aemstel werd op 3 januari 1638 de Amsterdamse Schouwburg geopend. Het theater dat gebouwd was in Italiaansclassicistische trant was ontworpen door Jacob van Campen. De nieuwe Schouwburg zou het centrum van een bloeiende cultuur worden. De band met het stadsbestuur was nauw. Het gebouw was gefinancierd door twee grote stedelijke sociale instellingen, het Weeshuis en het Oude-Mannen- en Vrouwenhuis.Uit Vondels Voorspel blijkt dat Vondel afgevaardigden van deze instellingen verwachtte onder zijn publiek. Vondels tragedie speelde zich af tijdens de kerstnacht in het katholieke Amsterdam van 1300 en had oorspronkelijk op tweede kerstdag 1637 de schouwburg moeten openen. Op 16 oktober was de tekst klaar om gedrukt te worden bij Willem Jansz Blaeu, maar door klachten van de gereformeerde predikanten , in hun ogen was elke toneelopvoering uit den boze, werd zowel de première als de inwijding van de Schouwburg een week verschoven. Gijsbrecht van Aemstel was in 1638 voor het Amsterdamse publiek een bekend historisch personage. Men kende hem als een van de medestanders van Gerard van Velsen, die in 1296 de Hollandse graaf Floris de vijfde had gedood, en als degene die daarna door de partijgenoten van de graaf uit het toen nog kleine Amsterdam was verdreven. Het Amsterdam van Gysbrecht van Aemstel De Gysbrecht van Aemstel speelt omstreeks het jaar 1300 in een veel kleinere plaats dan het zeventiende-eeuwse Amsterdam: een nog ommuurde stad met kloosters en kerken in hun oorspronkelijke functie uit het katholieke verleden. Vondel hield echter niet geheel vast aan het Amsterdam van vroeger. Het ging hem er meer om, om een stad uit te beelden met enkele prachtige oude gebouwen die er vroeger ook al stonden en die de mensen kenden. Op de kaart hiernaast is in het zuidwesten  net binnen de muren het Klarissenklooster te zien, waarin na 1578 het stedelijke tuchthuis was gevestigd. Op de Oude Zijde staat in het noorden aan het IJ de schreierstoren, die in het stuk wordt voorgesteld als de toren van Gijsbrechts kasteel. Op de Nieuwe Zijde zijn onder andere de Nieuwe Kerk en het stadhuis aan het Damplein te zien. Aan de westzijde van de stad omsluiten de muren alleen de twee burgwallen. Het singel is de gracht buiten de muren. Het Kartuizerklooster, in 1638 een ruïne binnen de stad, waarin naast een kerkhof een herberg was gevestigd, staat niet op deze kaart aangegeven. Alleen de Beurs, te water uitgebouwt', waarover de bode het heeft, kon nog niet op de oude kaart staan. Het publiek moet deze vergeleken hebben met de koopmansbeurs van Hendrick de Keyser, waarvan in 1608 de eerste steen werd gelegd. Mogelijk paste een voorstelling van Amsterdam zonder een mooi beursgebouw niet in het historisch bewustzijn van de Amsterdammers. Vondel maakte dus gebruik van zijn vrijheid als dichter.
De Gysbrecht van Aemstel en het vergelijk met Vergilius'Aeneis Vondel wilde met zijn Gijsbrecht van Aemstel aanknopen bij een traditie die ooit was begonnen door de grote klassieke dichters. Maar hij wilde ook, zoals hij in de opdracht aan De Groot zegt, 'den schoonen brand van Troje t'Amsterdam in het gezicht zijner ingezetenen, stichten, na het voorbeeld des goddelijcken Mantuaens'.  Dat betekende dat hij figuren en situaties in zijn tragedie zou vormen naar een tekst van de door hem bewonderde dichter Vergilius.Vondel gebruikte het tweede boek van zijn nationaal Romeinse epos Aeneis, waarin de Trojaanse prins Aeneas aan Carthaagse koningin Dido het gruwelijke verhaal vertelt over de ondergang van zijn vaderstad. De ondergang van Troje betekende ook de geboorte van het machtige Rome. De Trojaanse prins Aeneas had immers na de val van zijn vaderstad de goddelijke opdracht gekregen om over zee een nieuwe stad te stichten, het toekomstige Rome. Vondel gebruikt vele scènes van de Aeneis in zijn boek. Zo gaat de stad Amsterdam net als Troje ten onder en moet Gijsbrecht een nieuwe stad stichten. Ook de personages in het boek van van den Vondel hebben grote overeenkomsten met de personages van Vergilius. Zo kunnen een vergelijking trekken tussen Gozewijn en de oude koning Priamus trekken. Beide hebben zich in het harnas gestoken en zijn vervolgens bij het altaar vermoord. Gozewijn heeft ook nog overeenkomsten met andere personages uit de Aeneis, waaronder de oude Anchises. Belangrijkste personages uit de Gijsbrecht. Gijsbrecht van Aemstel Willebrordvader van het Kathuizers klooster Arend van AemstelGijbrechts broer Vosmeerde spion Willem van EgmontVeldheer Diedrick van Haerlem Maerschalk Badelochvrouw van Aemstel Gozewijn van Aemstelbisschop van Utrecht Klaeris van Velzenabdis Rafaeleen aartsengel Evaluatie Mijn eerste mening over "Gijsbrecht van Aemstel" is na het maken van de verdiepingsopdracht niet veranderd. Ik vind het nog steeds een leuk boek om te lezen. Ik denk ook niet dat mijn mening over boek zal veranderen nadat ik enkele opdrachten heb gemaakt, want mijn mening staat vast na het lezen van een boek. Er zijn geen elementen die ik na het uitvoeren van de verdiepingsopdracht nog niet begrijp. Ik vond het boek op zich niet heel erg moeilijk, maar ik vond het lastig om het boek in het "standaard Nederlands"te lezen. Dit zorgde er wel voor dat ik over sommige stukken iets langer deed. Ik vond wel dat het vrij pittig was om de vragen van de verdiepingsopdracht te beantwoorden. Dit maakte me wel aan het twijfelen over de betekenissen van het verhaal. Mijn eindoordeel is niet veranderd na het uitvoeren van de verdiepingsopdracht en is dus nog gewoon hetzelfde als na de beschrijvingsopdracht. Ik blijf het een leuk boek vinden met indrukwekkende gebeurtenissen en vreemde personages. Ik ben dik tevreden met mijn uitvoering van de beschrijvingsopdracht. Ik vind dit altijd een leuke opdracht om te doen en je komt duidelijk achter je mening over het boek. Met de verdiepingsopdracht had ik wat meer problemen. Ik vond het moeilijk om te bepalen of de punten van toepassing waren op het boek. Als ik dat dan eenmaal bepaald had wist ik al helemaal niet hoe ik het moest uitleggen. Al met al denk ik dat ik me er toch wel redelijk uit gered heb en dat het aardig in elkaar steekt. Ik vind dan ook dat ik over het totaal wel tevreden mag zijn. Ik heb er immers veel tijd ingestoken en heb er erg mijn best voor gedaan. Ik vond het ten eerste lastig om de tekst onvertaald te lezen, dus in het Nederlands van toen. Daarnaast had ik soms kleine problemen met het begrijpen van sommige reacties. Dit komt doordat we in verschillende maatschappijen leven. Ik denk dat ik op zich wel voldoende kennis had om de opdracht uit te voeren. Maar zodra je over kennis beschikt. Wil dat niet zeggen dat je die ook moeiteloos kunt toepassen. Ik beloof me iedere keer weer dat ik het anders aan ga pakken, maar daar komt toch niets van terecht. Dus deze keer geef ik hier maar geen antwoord op , want ik hou me daar toch niet aan.