Kinderjaren door Jona Oberski

Over de auteur:
Jona Oberski werd op 20 maart 1938 in Amsterdam geboren. Zijn ouders waren een paar jaar eerder van Duitsland naar Nederland gevlucht. Als de oorlog ook in Nederland uitbreekt is er geen vlucht meer mogelijk. Ze gaan de weg van zoveel Nederlandse joden: via kamp Westerbork naar Bergen-Belsen. Jona overleeft de oorlog, zijn ouders niet. Na de oorlog komt hij in een peeggezin.
Na de oorlog ging hij studeren en hij specialiceerde zich als kernfysicus. Oberski is getrouwd en heeft 3 kinderen. In de jaren '70 volgt hij een literaire workshop o.l.v Judith Herzberg. Zo komt hij op het idee zijn eigen ervaringen op te gaan schrijven. Pas in 1978 verschijnt de novelle Kinderjaren.

Inhoud
De hoofdpersoon in Kinderjaren is een jongetje dat aan het begin van het boek ongeveer 3 jaar is en 8 aan het eind. De 4 eerste hoofdstukken geven het kleinste kringetje van de leefwereld van het kind te zien: in zijn eerste herinneringen blijkt zijn moeder van levensbelang als er een vergissing is begaan. Plotseling wordt hij wakker in een vreemde omgeving: een koud vijhandigkamp vol mensen en geuren. Het is zijn moeder die hem kust, geruststelt en vol vertrouwen is en zegt dat zijn vader die zorgt dat alles goed komt. Zij heeft gelijk: bij vergissing zijn moeder en zoon in kamp Westerbork terecht gekomen, binnen een week zijn ze weer veilig bij vader.

De veiligheid wordt beschreven in Harlekijn, het jongetje is jarig en krijgt een kleurig houten harlekijntje . Er zijn nog meer cadeaus, maar de trekpop laat hem met zijn ouders lachen.
Huilen moet hij trouwens ook. Deze herinnering hangt samen met gepest worden. In Kruidenier lees je hoe de zoon van de kruidenier zijn kans schoon ziet als hij het kind alleen in het zand ziet spelen. De vader van het jongetje blijkt machteloos: als hij op een volwassen manier probeert te onderhandelen over deze kinderruzie heeft dat tot gevolg dat moeder een andere kruidenier moet zoeken.
In Glazenwasser lees je een herinnering aan de veiligheid en rust van voor de oorlog. Moeder is aan het strijken, Mozart klinkt door de kamer en buiten is een aardige man die ook bergrijpt hoe mooi het harlekijntje van de jongen kan dansen.
De volgende 5 hoofdstukken (Pont, Meneer Paul, Muiderpoort, Blanke Top en Verzamelplaats) drijven het kind steeds verder weg van die veilige binnenwereld. Samen met vader, ieder een gele ster met de letters 'Jood' in zwarte letters op de jas, de Amstel over varen is een avontuur om nooit meer te vergeten. Ook de herinnering aan vaders kantoor met al die glimmende typemachines en die aardige meneer Paul, die hem leert typen, geeft nog een gevoel van veiligheid. Maar als ze voor de 2e keer door de Duitsers worden opgehaald is het met die veiligheid gedaan. Dit keer moet vader ook mee en gaan ze echt naar Westerbork. Zijn 'lurk' en zijn harlekijn vergezellen hem.
In het kamp is het dit keer heel anders. Ze kunnen niet naar huis, maar als ze de juiste stempels krijgen kunnen ze met zijn drieën naar Palestina en dat geeft hoop. Intussen is kamp Westerbork allerminst veilig. Zelfs zingen -normaal toch een ongevaarlijke bezigheid- blijkt levensbedrejgend te zijn. Het jongetje begrijpt niets van de wereld om hem heen en voor het eerst wordt hem niets uitgelegd en mag hij niets vragen.
Ieder kamp heeft een verzamelplaats, zo ook kamp Westerbork. En het is op die plaats dat zijn ouders hun naam horen afroepen om naar het beloofde land, Palestina, te gaan. Hun bezittingen moeten in een laken worden geknoopt. Onderweg in de trein wordt er een lied gezongen dat de jongen bekend voorkomt: het lied van de hoop. Hij zingt mee en valt in slaap terwijl het zingen doorgaat
Deel III bevat 5 verhalen met herinneringen aan het kamp Bergen-Belsen. Vader is gescheiden van vrouw en kind, al verblijft hij wel in hetzelfde kamp. In dit kamp gelden weer nieuwe regels, en omdat het jongetje zich volledig afsluit van iedereen moet hij die regels zelf ontdekken. Pas de 2e keer dat hij in de keuken de kans krijgt om extra eten te bemachtigen doet hij dat. Zijn wereld is verandert. Hij is volkomen afhankelijk van de hulp van zijn moeder, terwijl dit kamp van hem eist dat hij voor zichzelf vecht.
In het hoofdstuk Taart ervaart het kind heel duidelijk dat het allemaal zelfs voor zijn moeder te veel is. Ze stuurt hem weg als ze samen met zijn vader wil zijn en cadeaus op zijn verjaardag zijn er niet.
In Lange neus zoekt de jongen aansluiting bij 'de groten.' Door de oudere kinderen opgestookt brengt hij zichzelf in gevaar:hij maakt een lange neus naar een 'mof' met een hond. Als zijn moeder dat hoort slaat ze hem, maar vertelt later duidelijk waarom dat niet mag. Hij begrijpt het. Met 'de groten' mag hij toch nog niet meedoen omdat ze hem beschuldigen van verraad,
In Schaduw wordt verteld hoe zijn vader dood gaat. Men zegt hem dat zijn vader ziek is, voor het kind betekent dat 'hem tenmiste elke dag kunnen zien.' Als hij in plaats van zijn moeder in de ziekenbarak aankomt wordt hij snel teruggestuurd om zijn moeder te gaan halen. Op de terugweg verliest hij zich in een spel met de schaduw en de zon, uren zwerft hij door het kamp en het is zeker niet aan hem te danken dat zijn moeder nog voor het overlijden van zijn vader in de ziekenbarak komt. Het kind is de enige die ziet hoe zijn vader zijn laatste adem uitblaast en ook de enige die niet snapt wat hij ziet. Aan het eind van de dag huilt hij omdat hij de hand van zijn vader heeft gekust en bang is om dood te gaan. Zijn moeder zegt dat hij gerust kan zijn: familie mag elkaar kussen, maar een vreemde op de mond kussen, dát is levens gevaarlijk.

Door de dood van zijn vader is de jongen eindelijk groor. Maar om echt bij 'de groten' te horen moet hij nog een proef afleggen. Hij moet het ketelhuis binnengaan. Het ketelhuis blijkt een knekelhuis te zijn, waar de lijken liggen opgeslagen. Hij gaat op zoek naar zijn vader. Maar voor hij hem vindt wordt hij er door de kinderen weer uitgehaald.
De hoofdstukken in deel IV (Snoep, Soldaten, Aardappels, Slachting en Ziekte) herinneren aan de eerste tijd na het verlaten van kamp Bergen-Belsen. De jongen denkt nog steeds dat ze met zijn allen onderweg zijn naar Palestina als hij wakker wordt in de trein. Zijn herinneringen lopen niet gelijk meer met die van zijn moeder. Ze vertelt hem allerlei gebeurtenissen en als hij merkt hoe belangrijk het voor haar is stelt hij haar gerust en wijst haar op de realiteit: ze zitten nu gewoon samen in de trein. De trein staat echter stil, de deuren staan open en mensen lopen gewoon naar buiten. Hij mag met Trude mee. Ze plukken brandnetels en maken daar soep van. Hij hoort een soldaat zeggen dat het afgelopen is, maar zwijgt daarover tegen zijn moeder, zoals Trude hem heeft gezegd.
In Soldaten ziet hij soldaten als hij de volgende morgen wakker wordt. Zijn moeder blijft slapen, maar Trude legt alles uit. Ze zijn vrij, het is afgelopen. De Russen voeren de Duitse soldaten weg. Pas na lange tijd ziet hij het verschil tussen de twee groepen soldaten. Een locomotief brengt hen naar Tröblitz. Moeder wordt met een kar naar het ziekenhuis vervoert en hij komt samen met Trude en iemand die Eva heet op de zolder van een groot wit huis terecht. Er staat een bed waar ze met zijn drieën in slapen.
In Aardappels bezoekt hij een paar dagen later samen met Trude zijn moeder in het ziekenhuis. Het is de laatste keer dat hij zijn moeder ziet. Ze is verandert, hij herkent haar aan haar rode haar, niet aan haar handelingen. Ze gooit met de aardappels die Trude voor haar heeft meegebracht. Pas als ze een injectie heeft gehad en ze weer naar hem glimlacht is ze weer zijn moeder. Ze gaan weg als ze in slaap valt. Weer een paar dagen later vertelt Trude hem dat ze niet meer naar zijn moeder kunnen omdat de weg afgesloten is. Hij gelooft haar niet, maar moet wachten tot later, dan zal ze hem alles uitleggen.
Slachting geeft het bloederige tafreel weer dat ze zien als ze thuiskomen na het gesprek over de afgesloten weg. Evan vindt hem terwijl hij, alleen, staat toe te kijken hoe de volwassenen een varken opjagen en slachten. Ze neemt hem mee naar de andere kant van het huis en probeert een gesprek met hem aan te knopen over de dood van zijn moeder. De jongen begrijpt haar niet. Eva dwingt Trude hem de waarheid te zeggen. Als tot hem doordringt dat zijn moeder dood is schreeuwt hij en trapt hij naar alles wat er in de kamer is. Hij heeft koorts en wordt in bed gelegd.
Ziekte beschrijft hoe hij na dagen weer wakker wordt. De koorts is minder maar in zijn herinnering is leegte. Hij weet alleen dat hij gedroomd heeft over sneeuw en vuur.
Het laatste deel van Kinderjaren bestaat uit 2 hoofdstukken: Mokkum en Tante Lisa, en een opdracht met datering. Het eerste hoofdstuk beschrijft de aankomst in Amsterdam. Op een vrachtwagen rijden ze de hoofdstad binnen. Trude is er nog steeds en zorgt voor hem. Na aankomst wordt hij gewassen en krijgt andere kleren. Er wordt uitbundig feest gevierd.
In Tante Lisa moet hij, tegen zijn zin, afscheid nemen van Trude. Ze laat de jongen achter bij meneer Paul G en zijn vrouw, tante Lisa. Als Trude nog een keer langs komt blijkt hij zich redelijk aan te passen, maar tante Lisa maakt zich zorgen om zijn eetlust. Trude schuift het probleem 'kind' van zich af door te zeggen dat ze er niets aan kan doen en dat ze weg moet. Die avond wordt het de jongen duidelijk dat hij bijna 8 is, en geen klein kind meer. Hij moet alle rommel die door zijn doodsangst ontstaan is zelf opruimen.

Titel en genre
De titel van het boek dekt 2 lagen van het verhaal. Enerzijds kun je denken dat de hoofdpersoon een kind was: op de eerste bladzijde moet het jongetje nog jaar worden, aan het eind is hij 8. Maar anderzijds weet je na het lezen van het boek dat er in de oorlog zoveel met het kind gebeurd is dat hij op een bepaalde manier juist volwassen is geworden. Dan betekent de titel juist dat de kinderjaren van de jongen voorbij zijn.

Oberski had nog een reden om zijn boek deze titel te geven: in een interview heeft hij gezegd, dat hij een aantal jaren voor hij zijn eigen boek schreef, Kinderjaren van Tolstoj had gelezen. Oberski vond dat een heel helder boek en wilde dat zijn eigen boek zó zou worden.
Kinderjaren is een novelle. Dat beteken dat het om een korte tekst gaat. Het eerste kenmerk van een novelle is dat de hoofdpersoon direct, op een kritiek moment van zijn leven, getoond wordt. In Kinderjaren zijn dat de jaren tussen het vierde en het achste jaar van de hoofdpersoon.
In een novelle is sprake van 1 conflict. In Kinderjaren is de oorlog het conflict.
Het derde kenmerk van een novelle is dat de hoofdpersoon weinig karakterontwikkeling vertoont. Het zwaartepunt ligt vooral bij het beschreven conflict. Ook in Kinderjaren is dat zo. De oorlog waar het jongetje onschuldig in verzeilt raakt is het hoofdthema van het boek.
Oberski maakt bij het schrijven van het boek gebruik van een grote tegenstelling: macht en onmacht.

Verhaaltechniek
Kinderjaren is in de ik-vorm geschreven. Omdat de hoofdpersoon een jongetje van nog geen 8 is, moest de schrijver zich inleven in de wereld van een jongetje van die leeftijd. Het lijkt of je kijkt door de ogen van een kind. Die keuze van Oberski heeft gevolgen voor de stijl waarin het boek geschreven is. Je leest in Kinderjaren alleen korte, makkelijke zinnen. In Kinderjaren heeft de schrijver overduidelijk geprobeerd de visie van een kind op de oorlog weer te geven. Niet de mening van een volwassene, niet de mening van een jonge Oberski, maar van een joods kind in oorlogstijd.

Het motto
Het motto is een regel uit een gedicht van Judith Herzberg uit de bundel Beemdgras. De drie regels die Oberski aanhaalt zijn:
gras, in een blauwe theepot
apart, tussen het groeiend
uitbloeiend, doorlevend gras gezet
Het gedicht kan 2 dingen betekenen:
- Het jongetje uit Kinderjaren is het gras in de blauwe theepot. Er wordt even, apart, naar gekeken. Het gras in de theepot kan niet verder leven. Dat komt door het vreemde element waar het instaat: in een theepot hoort geen gras. Gras hoort met de wortels in de grond te zitten, zodat het kan groeien en bloeien en doodgaan op een natuurlijke manier. Zoniet dit gras, dit gras is voortijdig apart gezet. Een kind hoort niet in de oorlog. Het hoort bij zijn ouders te zijn zodat het een volwaardig mens kan worden. Zoniet dit kind. Maar die blauwe theepot kan ook heel mooi staan midden in het levende gras.
- Met het gras worden de mensen in het concentratiekamp bedoeld. De joden werden apart van de andere mensen in een concentratiekamp gezet.


De opdracht
De vorm waarin de opdracht geschreven is lijkt op die van het motto: prozaïsch. Maar de inhoud is zuivere nuchterheid:
Aan mijn pleegouders
die heel wat met me hadden
uit te staan

Stroming
Moderne Nederlandse Literatuur. Omdat het verhaal naar de werkelijkheid geschreven is en er 1 waarheid in zit.

Thema
Het thema is: de onmacht van een joods kind in WO II. Met deze interpretatie lopen er 2 aparte werelden door elkaar: de wereld van Oberski en de wereld van de hoofdpersoon uit Kinderjaren.

Tijd/Tijdsvolgorde
Het verhaal speelt in de Tweede Wereldoorlog en een poosje erna
. Het verhaal wordt chronologisch verteld. Het speelt zich in ongeveer 4 jaar tijd af.

Plaats
Het verhaal speelt op verschillende plaatsen: Westerbork, Bergen-Belsen, Tröblitz en Amsterdam.

Personages
- De ik-figuur: Hij is een rond karakter. Hij is aan het begin van het boek zo'n 4 jaar oud. Van de oorlog snapt hij niet veel, zo vindt hij zijn 'vrienden' belangrijker dan de dood van zijn vader.

- Moeder: Zij is een vlak karakter. Ze beschermt de ik-figuur. Als haar man, van wie ze veel houdt sterft is zij de enige die hij nog over heeft. Ze houdt veel van hem.
- Vader: Hij is een vlak karakter. Ook hij houdt veel van de ik-figuur en lost aan het begin van het varhaal alle problemen op. Hoe verder je in het verhaal komt hoe minder goed dat lukt.
- Trude: Zij is een vlak karakter. Als moeder dood is vangt zij de ik-figuur een tijdje op en zorgt dat hij in een pleeggezin komt. Ze heeft in dezelfde concentratie kampen gezeten als de ik-figuur. De ik-figuur kent haar al wel van voor de oorlog. Ze is een tante of kennis.
- Eva. Zij is een vlak karakter. Zij woont een tijdje met de ik-figuur en Trude op de zolder van een huis in Tröblitz. Ze vertelt de ik-figuur de waarheid als Trude heeft gelogen over de dood van zijn moeder.
- Tante Lisa en meneer Paul. Zij zijn vlakke karakters. Ze zijn de pleegouders van de ik-figuur. Ook hen kent hij van voor de oorlog.

Tot slot: mijn leraar Nederlands heeft ons een lijstje met vragen gegeven. Als je die goed kon beantwoorden had je het boek goed gesnapt. Dit zijn ze:
Vragen over de auteur:
* Waarom heeft hij juist dit boek geschreven?
* Omdat dit boek gebaseerd is op zijn eigen belevenissen in die tijd.
* Is er een verband tussen de auteur en de hoofdpersoon in het boek, zo ja, welk?
* Er is een verband. Ze hebben allebei in grote lijnen hetzelfde meegemaakt. Zowel Oberski als de jongen in het boek zijn in Westerbork en Bergen-Belsen geweest, ze hadden allebei joodse ouders en bij allebei zijn de ouders in de oorlog overleden en zijn ze naar een pleeggezin gegaan.
* Wat wou Jona Oberski bereiken met het schrijven van dit boek?

* Dat mensen begrijpen hoe machteloos een kind in de oorlog is.
* Wat is zijn achtergrond?
* Hij heeft joodse ouders en in WO II moesten ze vluchten voor de Duitsers. Eerst gingen ze naar Nederland, maar toen brak ook daar de oorlog uit en werden ze toch opgepakt. Via Westerbork gingen ze naar Bergen-Belsen. Uiteindelijk kwamen zijn ouders te overlijden en ging hij naar een pleeggezin. Hij ging studeren en werd kernfysicus.
* Is iè getrouwd, heeft hij kinderen?
* Hij jheeft een vrouw en 3 kinderen.
Vragen over de tijd:
* Wat heeft de tijd te maken met de gebeurtenissen in het boek?
Wat heeft de tijd te maken met de gebeurtenissen in het boek?
* Veel, het speelt in WOII. In deze tijd werden de joden vervolgd etc. Het verhaal had niet eens in een andere tijd kunnen spelen, dan had het niet eens kunnen gebeuren
* Hoe komt het dat het boek zoveel jaar later is geschreven nadat alles is gebeurt?
* Pas toen Jona die litteraire cursus bij Judith Herzberg volgde kwam hij op het idee zijn ervaringen op te schrijven.
Vragen over de inhoud:

* Wat gebeurt er als ze voor de eerste keer worden opgepakl?
als ze voor de eerste keer worden opgepakl?
* Dan komen ze in Westerbork terecht, maar dat blijkt een vergissing, dus mogen ze weer terug naar huis.
* Waarom moet het kind aan het eind van het verhaal zijn eigen kots opruimen?
* Hij is al 'groot' .
* Waarom wil zijn moeder dat hij pannen gaat schoonmaken?
* Hij eet weinig en in die pannen zitten nog etensresten die de kinderen die ze schoonmaken mogen eten.
Vragen over de theorie:
* Waarom juist dat gedicht van Judith Herzberg?
* Het slaat op het verhaal en bovendien had hij bij Judith Herzberg die workshop gevolgd.
* Waarom is het verhaal in de ik-vorm geschreven?
* Zo wordt je gedwongen om het verhaal door de ogen van een 4-jarig jongetje te kijken en niet door de ogen van een volwassene.
* Wat is het thema?
* De onmacht van een joods kind in WO II
* Hoe zit het boek in elkaar qua hoofdstukken?
* Het boek is verdeeld in 5 delen, ieder met een romeins cijfer aangeduidt. Het bestaat uit 20 korte hoofdstukjes,

Vragen over de stroming:
* Waarom is het Moderne Nederlandse Literatuur?
* Het gaat om de werkelijkheid en er zit één waarheid in.
* Wat is de enige waarheid in het boek?
* Een kind is in tijd van oorlog volkomen machteloos.
* In hoeverre wordt Oberski beïnvloed door andere schrijvers?
* Hij had, voordat hij aan zijn eigen boek begon Kinderjaren van een Russische schrijver (Tolstoj) gelezen. Hij vond dit een helder boek en wou dat zijn eigen boek ook zo zou worden. Hij is dus wel degelijk beïnvloed.