Feitelijke gegevens

• 3e druk, 2017
• 222 pagina's
• Uitgeverij: Querido

Flaptekst

Eerste zin

We wonen ruim twaalf jaar in Den Haag in een mooi huis in een niet al te goeie buurt. Het is niet verstandig om hier om drie uur 's nacht op straat rond te lopen, hoorden we van een buurman toen we er net woonden.

Samenvatting

De verteller is 52 jaar en conrector op een Haagse School. Zijn vrouw is 17 jaar jonger en was vroeger zijn  leerling. Tijdens een werkweek naar Rome was ze hem opgevallen. Hij heeft een ex-vrouw voor wie hij alimentatie betaalt en een dochter van 25. Ze wonen in Den Haag in een niet zo fraaie buurt. Het Ziggokastje is een aantal keer onder geklad en  hij wordt  aangesproken door een voorbijganger die hem de oplossing aanbiedt. De organisatie "Wederzijds" lost eigenhandig overlast op, buiten de politie om, die er toch niets aan doet. Je kunt lid worden voor 400 euro, waarna elke klacht zich vanzelf oplost. Je moet alleen af en toe wat terugdoen. Zo moet de verteller een keer een surveillance doen aan de Hoefkade. Alleen weet hij niet waarom.  Na een paar dagen komt er ook een man aan de deur die een dure racefiets heeft die de conrector even moet verbergen. 
Een ander vervelend iets in de buurt van Wies en haar man is dat in een oude school Afrikaanse kunstenaars nogal voor wat geluidsoverlast zorgen. Dat is vervelend want Wies en hij verhuren via Airbnb kamers en binnenkort komen er Franse toeristen. Samen met zijn rector Koos en diens vrouw José gaan ze er een keer kijken. Ze ontmoeten er  een jonge vrouw Jennica, die andere dingen beheerst dan de kunstenaars. Wies ziet haar een tijdje later een kunstenaar vlak bij hun huis heel vakkundig aftrekken. Het heeft er alle schijn van dat Jennica een hoertje is.

Maar het lidmaatschap van Wederzijds zorgt voor twee dingen. Twee auto's worden onder geklad met dezelfde tags als die op het Ziggokastje stonden. Dat gebeurt bij familieleden van de kladderaars en de oude school wordt in de fik gestoken. Bij Koos, die bestuurslid van de kunstenaarsschool, wordt ook een auto in de fik gestoken.  "Wederzijds" zorgt dus voor wraakacties. Mensen die lid zijn van de organisatie, weten echter hun identiteit goed geheim te houden en veranderen nogal eens van naam. Daardoor krijg je moeilijk grip op de organisatie.
Een ander probleempje voor de verteller is dat de ex-vriend van Wies  haar weer opzoekt en eigenlijk een beetje stalkt. Later vraagt hij haar of ze mee wil gaan naar Botswana. De conrector reageert toch wel wat jaloers. Nu is Wies nogal los in de mond als ze het over "neuken" heeft en misschien gaat ze inderdaad wel vreemd, denkt de verteller.

Een mooi voorbeeld van de werkwijze van "Wederzijds". 
Een bewoner komt uit de wijk Duinoord  en achter zijn huis wordt een groot kantoor gebouwd, waar ’s nachts de lichten blijven branden. Klagen helpt niet. Op een dag belt er een aardige vrouw aan, die zegt dat ze iets aan de licht-overlast kan doen. Een mooi aanbod. Vervolgens gooien vreemde  krachten bij dat kantoorpand alle ruiten in, en in Vlaardingen wordt ingebroken in de villa van de vastgoedbeheerder. Alle lampen, alles waar licht uit kan komen, dus ook de televisie en computer, worden gesloopt. 

De politie komt poolshoogte bij de conrector nemen. Een  leuke jonge agente (Kelly Zwarts)  komt hen ondervragen over de brand en over de bekladde auto's. De verteller krijgt een beetje in de gaten dat Wederzijds een terreurorganisatie is, die wraak neemt voor overlast, wanneer de politie het niet aankan. Ze merken ook dat er een Hoofdletter W op hun deurpost zit; zo herkennen de leden elkaar. En op die manier kunnen ze een beroep op elkaar doen. De verteller moet ook nog een keer surveilleren bij de Sligro, die later onder gekalkt blijkt te zijn met grote letters A en C.   (Appellation Controlé - een wijnwaardering) Een dag of wat erna ontvangt de conrector een doos heel dure wijn van de de Sligro. Kelly Zwarts komt hun weer een bezoekje brengen. Ze zegt dat het lijkt alsof er bewegingen zijn die wraakacties organiseren. 

Op school van de conrector speelt een vervelend incident.  Een meisje is met een naaktfoto op internet gezet. Er is een vermoedelijke dader, haar ex-vriendje. José is mentor van het meisje en moet samen met de conrector de situatie oplossen.  Ze wil de zaak onorthodox oplossen en ze heeft al eens gebruik gemaakt van een organisatie die mensen een lesje leert. Die organisatie heet ViceVersa en het lidmaatschap kost maar 350 €. De conrector houdt zich van de domme, maar José wil ViceVersa wel inschakelen bij de oplossing van het internetprobleem.  Er zijn dus blijkbaar meer organisaties die betaald wraak nemen.

De conrector wordt door Wies naar huis geroepen en in de kamer zit Jennica die problemen heeft met haar pooiers uit de Geleenstraat. Ze vraagt onderdak bij hen. Ze staan het toe en in de loop van de week komen enkele "vrienden" bij Jennica op bezoek. Ze oefent gewoon haar beroep dus uit. Een andere taak die ze moeten uitvoeren is een geluidsbom bij mensen in Scheveningen door de brievenbus doen die later via een mobiele telefoon wordt geactiveerd. Het blijkt op een misverstand te berusten, maar dan is het leed al geschied.
Het probleem van de pornofoto wordt inderdaad door ViceVersa opgelost. De wraakactie houdt in dat de moeder van de jongen die van het plaatsen van de foto wordt verdacht nu zelf op internet in een porno-pose wordt afgebeeld. Kelly Zwarts komt hem weer ondervragen. Tijdens het gesprek komt een brugklasmeisje een envelop overhandigen. Later blijkt er een (plastic) afgehakte vinger in te zitten. Wat is dat voor boodschap? De zaak komt nu trouwens snel uit: een andere jongen had de foto op het internet gezet. De conrector neemt contact op met de moeder van de eerste verdachte. Ze neemt het de school niet kwalijk.

Wanneer de conrector gaat nadenken, merkt hij dat een lid van Wederzijds in een contact met een ander lid altijd de woorden "weg , op weg' of onderweg zijn". gebruikt. Zijn het codewoorden? Hij probeert alle contacten na te gaan. "Wederzijds" pakt bij de wraakacties niet de dader zelf aan, maar zijn familieleden. Dat is eigenlijk wel een stukje safer. Bij een volgende klus moeten ze een roofvogel uitzetten vlak bij een duivenbedrijf dat overlast geeft. Een van de actievoerders, Suus,  wordt  door de vogel gebeten.

De ex-vriend van Wies, de stalker, wordt van zijn fiets getrokken en in elkaar getremd. Heeft de conrector het gevraagd aan Wederzijds uit jaloerse motieven? Kelly Zwarts komt hem weer ondervragen. Vermoedt ze iets? Niet veel later wil de verteller schoon schip maken. Hij gaat naar de politie, maar dan blijkt dat Kelly Zwarts is overgeplaatst. Hij ontmoet nu mijnheer Ramoetar, maar die geeft aan zelf lid te zijn van Wederzijds. Hij zegt dat er ook veel andere politiemensen lid zijn. Dat is tenminste effectief werken.
De conrector gaat naar huis. José kan de volgende dag niet naar school komen. Ze zegt later dat ze een ongelukje had gehad, waarbij ze bijna een vinger was kwijtgeraakt (!) 

Maar ook zelf zijn ze nog niet van de ellende af. Op een avond ligt er een Wederzijdslid voor zijn deur. gewond geraakt in de strijd met ViceVersa. Hij moet hem binnenhalen. Er is op de man geschoten.
Dan komt er nog een laatste ledenvergadering. De agenda stelt niet veel voor, zij het dat de voorzitter aftreedt. Tot verbazing van hemzelf wordt de conrector gekozen tot nieuwe voorzitter. Hij die twijfelde aan de mogelijkheden van "Wederzijds" gaat nu zelf de kar trekken : een bizar einde.  

 

Personages

Wies

Wies is de leuke, veel jongere vrouw van de verteller. Ze heeft hem als leraar verleid en met de seks tussen die twee zit het ook wel goed. Ze steunt haar man in moeilijke tijden, maar je weet niet of ze niet ondertussen toch iets met haar ex-vriendje bekokstooft. In moeilijke tijden zoals op school met internet-pesten staat ze wel achter haar man en ze is ook trots op hem als hij voorzitter van "Wederzijds" wordt.

de verteller

Hij is conrector op een school en 52 jaar. Hij heeft in het verleden zijn vrouw verlaten voor de jonge leerling Wies die hem tijdens de werkweek verleidde. Verder staat de meeste informatie over de betrouwbaarheid van de verteller onder het thema Goed en Kwaad. Zie daar verder.

José

José is leraar bij de verteller op school. Ze is getrouwd met de rector en mentor van de leerling die zich naakt op internet terugvindt. Ze schakelt ook de criminele organisatie ViceVersa in om het probleem op te lossen. Maar de moeder van de jongen wordt ook op internet gezet in een Patricia Paay-achtige gefotoshopte afbeelding. Later blijkt dat verkeerd te zijn geweest, omdat niet haar zoon de dader was. Vraagteken blijft wel waarom José bijna een vinger verspeelt, zoals de voorbode van het afgehakte plastic vingertje had voorspeld. Was dat weer een wraakneming van de bewuste moeder? Later komt de verteller die namelijk tegen op een ledenvergadering.

Koos

De man van José, Koos, is rector van de school van de verteller. Hij is ook bestuurslid van de school met kunstenaars die voor overlast zorgt. Daarom wordt hij slachtoffer van een wraakactie van 'Wederzijds", Een grote rol speelt hij niet in het verhaal. In de zaak met het internet-pesten blijft hij handig buiten schot door de kwestie aan zijn vrouw en aan zijn conrector over te laten..

Quotes

"Precies onder ons voorraam stond een kabelkastje van Ziggo. We hebben er toen we hier kwamen wonen een plantenbak op gezet, anders gingen nachtbrakers , zatladders en junks erop zitten. Dat kastje oefende plotseling grote aantrekkingskracht uit op kladderaars." Bladzijde 10

"De waarheid over Wederzijds begon tot ons door te dringen, voor zover dat niet eerder gebeurd was. We hadden tot nu toe onze kop in het zand gestoken. Het was een doodordinaire terreurbeweging, een ander woord was er niet voor, en we zaten er middenin. We moesten onmiddellijk de politie inlichten." Bladzijde 62

"Ik moest maar kijken, en niet te erg schrikken, er stond een foto op van de moeder van die jongen. "de moeder? Van welke jongen?" "De jongen die de foto's van dat meisje heeft geplaatst." "Maar is dat zeker? Heeft hij het wel gedaan?" "Ja, geloof het nou maar. Niet schrikken. Het is heel erg. En de link is ook naar die moeder gestuurd."" Bladzijde 135

"Hans Polter was in het ziekenhuis opgenomen. Een paar onbekende mannen hadden hem in het Zuiderpark van zijn fiets getrokken en hem met een knuppel een forse aframmeling gegeven. Hersenschudding. Hechtingen. Twee gebroken ribben. Gebroken kaak.Wies was in snikken uitgebarsten." Bladzijde 181

"Op de link was het hoofd van de moeder van de jongen gefotoshopt op een mollig en volledig getatoeëerd vrouwenlichaam. De montage was veel beter dan die van het meisje. Dit was door professionals gedaan. Er was een groot mannelijk geslachtsdeel in optima forma bij gemonteerd, laat ik de details maar voor me houden. Het was verschrikkelijk." Bladzijde 138

Thematiek

Goed en kwaad

Een tweede thema betreft de betrouwbaarheid van de verteller. Je denkt dat het een betrouwbare man is: een conrector op een middelbare school die een liefdesrelatie heeft met een leuke, jonge vrouw. Maar hij is lang niet zo onkreukbaar als je zou denken. Hij heeft zijn jonge vrouw als leerling versierd en dat is "not done" in het onderwijs. Wat er met zijn eerste vrouw is gebeurd, wordt niet door hem verteld. Over zijn 25-jarige dochter vertelt hij niets over wederzijdse contacten. Wat is er tussen hen gebeurd? Het lijkt erop alsof hij morele bezwaren heeft tegen organisaties als 'Wederzijds en ViceVersa", keurt hun handelingen af, maar verzwijgt toch dingen voor de politie als die (Kelly)hem komt ondervragen. Hij doet ook dingen waarvan hij niet weet of ze wel deugen. Misschien is hij zelf wel opdrachtgever om de ex-vriend van Wies een lesje te leren. Zo raakt hij toch dieper verstrikt in de netten van de organisatie. Aan het einde heeft hij zich volgens de andere leden zo voorbeeldig gedragen dat hij voorzitter van "Wederzijds"wordt. Hij vindt dat erg prettig en zwelgt in het applaus. Nee, onze verteller is helemaal niet zo'n betrouwbare man, misschien is hij moreel gezien, wel een echte slechterik: het type wolf in schaapskleren.

Wraak / bloedwraak / eerwraak

Omdat de politie niet veel kan doen tegen kleine criminaliteit (vandalisme, geluidoverlast, lichtoverlast, internetpesten) springen crimineel getinte organisaties erop in door tegen betaling van een lidmaatschapsgeld de zaken kordaat op te lossen. "Wederzijds" is de eerste organisatie waarmee de verteller kennismaakt. De bekladderaars van zijn Ziggokastje worden zelf niet bestraft maar wel de familie van hen van wie auto's worden beklad met dezelfde tags. De kunstenaars die geluidsoverlast veroorzaken, verliezen hun school omdat die in de fik wordt gestoken en van bestuurslid Koos wordt de auto ook in de brand gestoken. De stalker/ex-vriend van Wies krijgt een lesje en de moeder van de jongen die verdacht wordt dat hij een pornofoto van zijn klasgenootje op het internet heeft gezet, wordt ook slachtoffer als ze haar eigen foto gefotoshopt als pornomodel terug ziet. Dat is dan weer gedaan door een andere organisatie Viceversa. Maar iedereen komt in feite aan de beurt. Ook José die al een waarschuwing kreeg van een afgehakt vingertje, verliest in de werkelijkheid bijna die vinger. Het maatschappelijk probleem dat de politie geen tijd heeft voor kleine zaken, is hier natuurlijk een onderliggend thema. De politie onderzoekt de zaak ook wel, maar eigenlijk is de politie corrupt, merkt de verteller. De pientere Kelly Zwarts wordt van het project afgehaald en later merkt de verteller dat er bij de politie veel mensen lid zijn van de "Wederzijds-club". Op die manier kunnen ze dus ongestoord hun weg vervolgen. De oprichting van andere clubs in andere steden staat op de agenda.

Motieven

Seksualiteit

Op de school van de verteller wordt een meisje gepest door een pornofoto van haar op het internet te zetten. Daarmee wordt zo'n meisje dan voortdurend geconfronteerd. Het wordt een zaak voor organisatie ViceVersa. Die zet een gefotoshopte foto van de moeder van de jongen op internet. Later blijkt dat hij de dader niet is. Seks is ook een terugkerend element in de relatie tussen Wies en haar partner. Er wordt wel een paar keer gesproken over het feit dat ze fijne seks met elkaar hebben.

Jaloezie

Met Wies wordt contact gezocht door een ex-vriendje. De veel oudere partner van Wies reageert toch wel wat jaloers. Ze is los in de mond me het woord "neuken", ze keert vrolijk aangeschoten van een feestje terug en ze reageert niet meteen afwijzend op de voorstellen van haar ex-vriend. Dan kan een oudere partner zich zorgen maken.

Schoolleven

De verteller is conrector op een Haagse school wat inhoudt dat een deel van de handeling zich op school afspeelt. Allereerst was Wies vroeger een leerling van hem en seks tussen een leerling en een leraar is natuurlijk streng verboden. Maar er speelt ook een situatie waarin een leerling een pornofoto van een klasgenootje op internet zet. Aan de school de opdracht dat probleem op te lossen.

Sociale problemen

In de buurt van de verteller komt overlast voor. Hij heeft zelf last van graffiti op zijn Ziggokastje waarop steeds tags worden geplaatst die hij weer overschildert. Maar daar heeft Wederzijds een andere oplossing voor. Ook is er veel geluidsoverlast die de kunstenaars in de school veroorzaken. Zo zijn er andere problemen waaraan de politie niets doet omdat het kleine criminaliteit omvat en de politie mankracht tekort komt. Er zijn dan commerciële organisaties die in dat gat springen zoals Wederzijds en VIceVersa.

Prostitutie

Het meisje Jennica werkt in de Geleenstraat als hoer. Wies betrapt haar een keer met een kunstenaar van de school achter hen die ze heel vakkundig aftrekt.Later komt ze bij hen in huis wonen als lid van Wederzijds en ze zet haar prostitutiepraktijken gewoon voort. Er komen in een week wel een aantal mannen bij haar op bezoek.

Macht en corruptie

De politie is corrupt. De verteller merkt dat de pientere agente Kelly Zwarts van het project is afgehaald, omdat ze te dicht bij "Wederzijds" kwam en dat haar plaats is ingenomen door een 'Wederzijds-lid." Deze man vertelt dat er heel veel mensen van de politie zich hebben aangesloten bij de beweging.

Motto

Geen motto

Opdracht

Voor Euf

Titelverklaring

"Wederzijds"  is de  naam van de organisatie die zich bezig houdt met criminaliteitsbestrijding op klein niveau. Burgers die er lid van worden, spelen voor eigen rechter.

Structuur & perspectief

De roman heeft het verhaal van een verslag dat door een 52-jarige conrector van een Haagse school wordt opgesteld naar aanleiding van zijn deelname aan een organisatie die zich bezig houdt met wraak nemen op mensen die overlast veroorzaken. Het is dus eigenlijk niet de bedoeling  dat het verslag onder andere ogen komt, maar dat is juist het aardige aan deze gekozen tactiek. Als lezer voel je je een stiekeme deelgenoot van de vertelde acties. Dan word je wat  gemakkelijker heen en weer geslingerd met je gevoelens van instemming maar ook van afkeer.

Het verslag wordt opgedeeld in twaalf genummerde hoofdstukken. Er is sprake van een ik-verteller (de conrector) die achteraf verslag doet van zijn belevenissen. Hij vertelt daarom in de o.v.t. en maakt af en toe opmerkingen als "later zou ik merken dat...." De lezer weet dan ook dat de hele geschiedenis al achter de rug is. Het is een onbetrouwbare verteller. In zijn verslag laat hij dingen weg en daar moet de lezer naar gissen. Er wordt hem informatie onthouden. 
 

Decor

Het decor speelt zich volledig af in Den Haag De buurt waar de conrector woont, is niet eens zo'n nette buurt. Er komen ook veel namen van straten en bezienswaardigheden uit Den Haag in de tekst voor. Geleenstraat (hoerenbuurt) Schilderswijk (achterstandswijk) Zuiderpark etc.  
Wat de tijd  betreft kun je opmerken dat het een actueel verhaal is met verwijzingen naar moderne bedrijven als Ziggo en naar actuele social media. Het geval van sexting op de school van de verteller is daar een voorbeeld van. Dat komt anno 2017 wel een flink aantal keer voor. Bovendien wordt er gesproken over het faillissement van V&D en dat vond plaats in 2016.

De vertelde tijd in het vertelde verslag is ongeveer een half jaar. Zo lang is de verteller namelijk lid van de organisatie voordat hij tot voorzitter wordt gekozen.

Stijl

De  stijl is in deze luchthartige roman aangepast aan de inhoud: nl. lichtvoetig. Er zit steeds een ondertoon van satire en onderkoelde humor in. Dat maakt het boek leuk om te lezen.
Een mooi voorbeeld staat op blz. 203:
"Af en toe barstte ik in wilde lachbuien uit.Je lacht je gewoonweg kapot!"riep ik. Die José. Zo'n keurige vrouw . Ik danste naakt voor Wies in de slaapkamer. We neukten als een stel halvegaren. Ik kwam twee keer klaar (moet dit erin, vraagt Wies zich af. Dan moet je ook schrijven hoe vaak ik klaarkwam. )

Of bij de introductie van zijn vrouw Wies als personage. (blz. 26) "Twaalf jaar geleden kwamen we vanuit Gouda hierheen. Wies was toen drieëntwintig (ik schreef eerst tweeëntwintig, maar ze verbeterde me) Ik wilde weg en ik werd hier aangenomen, daar komt het op neer. Oorspronkelijk was ik leraar wiskunde, maar ik geef geen les meer. Wies is in Gouda een leerling van me geweest. Bij zoiets springen alle stoplichten uiteraard op rood, leraar verleidt leerling, ouders komen klagen op school, geroddel in de lerarenkamer, doofpot helpt niet, enzovoort. Ze zat in 5 vwo (een keer blijven zitten) en ze verleidde me."

In deze zin komt ook het onbetrouwbare van de conrector naar voren. Hij werd verleid door een meisje. Maar als je goed leest, heeft hij al seksueel contact met haar terwijl ze nog op school bij hem zit.
Die onbetrouwbaarheid neemt steeds grotere vormen aan in de loop van het verslag.

Slotzin

Hij wees naar mij. Angst golfde in me omhoog. Hij riep met krachtige stem mijn naam. Iedereen stond op. Wies kuste me. Er klonk minutenlang applaus en gejuich.

Beoordeling

Een luchthartige roman over een maatschappelijk probleem. Dat kun je wel aan Kees 't Hart overlaten. Hij schept er plezier in zijn personages een dubbelzinnige opdracht mee te geven en hij laat het aan de lezer over wat die ervan vindt. De gehanteerde structuur, een verteller die niet het achterste van zijn tong laat zien in een geheim verslag  en de humoristische stijl maken het lezen van "Wederzijds" heel plezierig. Ook vanwege de gebruikte motieven (schoolleven, internetpesten)  en de lengte van het verhaal (222 bladzijden in een fijne bladspiegel) een ideaal boek voor scholieren. Je leest het boek vlot achter elkaar uit.

Qua thematiek zou het boek op je literatuurlijst te combineren zijn met andere boeken die over organisaties gaan die het niet altijd even goed voor hebben met de mensen.
Een klassiek boek is dan van Willem Elsschot: "Lijmen- Het Been"
Verder Ward Ruyslinck  "Golden Ophelia" 
Recenter is Kluun:  "Haantjes." 

Recensies

"Hoe onbevangen de conrector zijn verhaal ook lijkt te doen, en hoe licht en hilarisch Wederzijds daardoor mag ogen, er is echt iets mis in Den Haag. In de niet al te goede buurt waar de conrector woont, in de rest van de stad, en in het Den Haag waar de toekomst van het land gesmeed wordt. Wederzijds staat niet los van die realiteit, waarin de elite het gedaan heeft, het populisme de toon van het gesprek zet en normaal doen niet langer de norm is. Kees ’t Harts conrector is de verpersoonlijking van die glijdende schaal." http://www.hanta.nl/hanta...es-t-hart/

"Wederzijds is een zeer vermakelijk boek, in vele opzichten: literair, maatschappelijk, esthetisch – wat heb je nog meer? Het blijkt volgens mij uit de volgende passage: 'Terug achter mijn bureau zocht ik op internet naar 'contactboard'. Er verscheen een site met een ingewikkeld verhaal bij een onduidelijk plaatje over een 'training board'. 'Our most deluxe training board with an amazing variety of holds and ergonomics, variable-with pinches.' Wat kon je er ermee? Het leek op een bord waar je in parfumerie-zaken de nieuwste lippenstiften in tentoonstelt. Het bleek bedoeld om de knijpkracht van je handen te trainen. Je moest je vingers in de uitsparingen plaatsen en dan kracht zetten. Het was een trainingsbord voor bergbeklimmers." http://www.woestenledig.c...prijs.html

"Zeker na het verrassende slot begin je te twijfelen. Heeft hij zich echt tegen Wederzijds verzet, of praat hij zijn eigen rol goed? En wat is eigenlijk zijn bezwaar tegen het handelen van de organisatie? Hij wil vooral dat 'de ideologie' klopt, dat het samenhang vertoont, maar van de wraakacties zelf lijkt hij eigenlijk wel te genieten. Wederzijds wordt zo onvermoed grimmig. Als zelfs modelburgers hiertoe in staat zijn, wordt het echt tijd wakker te worden." http://www.volkskrant.nl/...~a4451085/

"Wat voor wereldbeeld doemt op uit Wederzijds? Dat van een man die zich danig door de buitenwereld bedreigd voelt. Die ook bepaald geen gefortuneerde hand heeft om die wereld naar zijn hand te zetten. Zelfs van zijn steun en toeverlaat, wederhelft Wies, is hij niet zeker. Er is dus al die ex, die met haar naar Botswana wil verhuizen, en zich kennelijk niets aantrekt van haar gehuwde staat. En Wies spreekt wel erg lichtvaardig over ‘neuken’ met een ander, en ook komt ze erg lacherig van een borrel… Gelukkig hindert het lot – of Wederzijds? – die akelige ex. Of komt dat ten laste van de ik-persoon, die een onbetrouwbare verteller is?" https://www.vn.nl/vulling...es-t-hart/

"Er ontspint zich een verhaal waarin complottheorieën, verdachtmakingen en hypotheses over elkaar heenbuitelen met een oplopende graad van ergernis. Zo ontstaat een geschiedenis die jeukt in de handen, optrekt naar de oksels en afzakt naar de onderbuik. Je moet een stoïcijns karakter hebben als de inhoud van dit boek niet herkenbaar overkomt en de onderkoelde humor niet aanslaat." http://www.postscriptum.n...-hart.html

". Boven het boek zweeft aanhoudend een sfeer van menselijke eenzaamheid en grimmige cultuurimpasse die door een luchthartige schrijfwijze ‘verteerbaar’ wordt. De in ruim 200 bladzijden voorbijglijdende zwarte wolken boven het hoofd van de verteller doen de lezer glimlachen en soms zelfs schaterlachen. De roman is zoals gezegd veel meer dan een verhaal over een (mysterieuze) vereniging. Evenals in andere boeken van ’t Hart draait het om de thematiek van de raadselen die ons omringen. Telkens weer moeten vaste standpunten verlaten worden om er nieuwe voor in de plaats te stellen." http://www.literairnederl...zijden-af/