Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2014
• 288 pagina's
• Uitgeverij: Atlas/ Contact

Flaptekst

Eerste zin

De pij irriteert mijn huid. Het lompengewaad van Franciscus van Asisi die met wolven sprak. Kloosterlingen die in de orde zijn getreden dragen zijn habijt dat de vorm van een kruis heeft.

Samenvatting

Deel I (blz. 9-108)
De 26-jarige broeder Bonuventura (eigen naam: Eldert Haman ) is oppasser in de slaapzaal. Hij mist de mooie, blonde leerling Mark Freelink die in de middag na schooltijd naar het schoolhoofd Mansuetus moest komen. Het verhaal speelt op een jongensinternaat in het zuiden van het land in de mijnstreek. Eldert is eigenlijk als leraar Duits aangenomen, maar het schoolhoofd Mansuetus ziet het in hem niet zo zitten. Hij is langzaam "ingepakt" en moet nu als oppasser van de slaapzalen dienst doen. Ook de vriend van Mark, Wil van Lanschot, is verdwenen.
Broeder Bartholomeus komt bij het ontbijt en hij vertelt dat hij Mark Freelink heeft aangetroffen in de tuin, terwijl hij vrijwel lag te stikken. Hij had een das stevig rond zijn hals geknoopt en bovendien was zijn broekriem om zijn nek gebonden. Hij had hem van de verstikkingsdood kunnen redden en hij had de jongen bij de ziekenbroeder gebracht.
Langzamerhand wordt er wel duidelijk gemaakt aan de lezer dat enkele mensen binnen de internaatsmuren niet deugen o.a. dus het veel te strenge schoolhoofd en enkele andere (vieze) mannen binnen de muren die niet van de piemeltjes van de jongens kunnen afblijven. Al met al een onfrisse toestand. Wie bijvoorbeeld bij de ziekenbroeder voor een puistje in zijn gezicht op bezoek komt, moet zich vervolgens helemaal naakt uitkleden, waarna de broeder met hem seksuele handelingen gaat verrichten.
De volgende morgen zal de bisschop op bezoek komen in het internaat en speciaal voor die Witte Donderdag wordt het Christusbeeld op zijn plaats getakeld, maar het valt uit de touwen naar beneden, wat niet alleen hilarisch maar ook symbolisch is.
Bonaventura heeft intussen wel een vriendinnetje Patricia en die heeft hem al kunnen verleiden tot seks, waarover hij zich wel een beetje schuldig voelt. Kuisheid is namelijk een van de beloften van de Franciscaner monniken die het internaat besturen. Toch besluit deel I met de herinnering aan de vrijpartij tussen Eldert en Patricia.

Deel II (blz. 111-174)
Dit deel begint met de episode van twee jaar ervoor. Het nieuwe schoolhoofd Mansuetus doet zijn intrede in het klooster. Het is een dikke, vadsige man die nog het meest weg heeft van een everzwijn. Hij is van oorsprong een Duitser en het is nog maar een paar jaar na de Tweede Wereldoorlog. Bonuventura verdenkt hem er dan ook van dat hij onder de nazi's een goede rol kan hebben gespeeld. Hij hamert in zijn begintoespraak op ijzeren discipline en de leerlingen zullen met straf worden opgevoed. Hij tuchtigt ze dan ook flink, ook als ze nauwelijks iets gedaan hebben. "Het hout" staat symbool voor de straf. Hij voert een waar schrikbewind uit, waarin de rol van Bonaventura als docent Duits waarvoor hij was aangenomen steeds meer ingekrompen wordt. Uiteindelijk is hij niet meer dan een slaapzaalsurveillant.
Eldert Haman bezoekt op de morgen na de verdwijning van Mark Freeling de jongen in de ziekenboeg. Hij ziet er eerst de andere jongen Wil van Lanschot. Die is van de gebeurtenissen gaan stotteren en zegt dat Mansuetus de omgang tussen hen beiden verboden had. Het zijn echte vrienden maar dit soort homo-erotische contacten werden door het schoolhoofd niet erg op prijs gesteld. Bonaventura gaat met Wil op ziekenbezoek bij Mark.
Mark vertelt dat hij voor straf bij het schoolhoofd moest komen, maar dat die smeerlap hem in plaats van te slaan met "het hout" seksueel benaderd had. Uiteindelijk had hij zich kunnen bevrijden en was gaan rennen naar de plek waar hij met zijn vriend Wil had afgesproken, maar èn de stropdas èn zijn broekriem had hij niet goed vast kunnen maken en in het donker had hij zich zelf in een moeilijke positie gebracht. Ze waren beide om zijn nek gaan zitten. Toen was hij wakker geworden in de ziekenboeg. Wil van Lanschot is woedend. Hij wil wel wraak nemen op het schoolhoofd (moord?).
Het is het einde van de woensdag. Eldert Haman krijgt een boek van een medebroeder waarin een briefje van Patricia DeLahaye zit. Hij heeft blijkbaar iets met haar.

Deel III (blz. 177-283)
Het is januari 1953. Eldert heeft zo'n verschrikkelijke kiespijn door een verwaarloosd gebit dat hij toestemming krijgt om een tandarts buiten het internaat te raadplegen. Hij gaat er in zijn armoedige pij naar toe en ontmoet tot twee keer toe, het mooie en lieve weduwetje Patricia Delahaye. Ze is heel vriendelijk en Eldert (26 jaar maar nog maagd) wordt verliefd op haar. Als hij daarna nog twee keer naar de tandarts moet, wacht ze hem op. Ze heeft een eigen winkeltje en vertelt hem dat haar man in 1950 omgekomen is bij een verkeersongeluk. Ze is nu 28 jaar en gretig en gruizig, maar Eldert is een hopeloze man: hij snapt niets van seks. Daarom geeft ze hem eerst maar sokken van haar overleden man. Hij kan nog helemaal geen seks met haar hebben, maar hij verlangt wel naar haar. Ze zegt dat hij het vunzige internaat met het vele seksuele misbruik moet verlaten, maar hij is bang, durft dat niet te doen en doet er vooral het zwijgen toe. Toch gaat hij een keer uit het internaat terwijl hij niet naar de tandarts hoeft. Dan sleept ze hem mee het bed in en die middag/avond bedrijven ze wel drie keer de liefde. De eerste keer is het niet veel soeps, maar broeder Bonaventura leert snel. Dus dat is seks, denkt hij. Ze zegt dat hij niet naar het internaat moet teruggaan, maar als ze doucht, vlucht hij stiekem weg. 

Voor straf moet hij tien dagen naar een streng kamp in Duitsland (in Germisch) , maar hij blijft aan haar denken en masturbeert op haar beeltenis. Dan wordt hij teruggebracht naar Limburg. Intussen correspondeert Patricia met hem via stiekeme briefjes in uitgeleende boeken en hij schrijft haar terug. Een minnebroeder helpt hem erbij. Die vertelt hem dat ze erg verliefd op hem is. Maar Eldert is een schijtebroek en neemt nog steeds geen beslissing die Patricia wil.

Terug naar het heden. Mansuetus vindt het niet fijn dat Bonaventura op de hoogte is van wat hij met Mark heeft uitgespookt. Er worden hem meteen een aantal andere zaken ten laste gelegd waar Mansuetus niet blij mee is. Ook zijn relatie met Patricia komt uit door verraad. Over vijf dagen, op Paasmaandag, zal Bonaventura dan ook naar Duitsland worden overgeplaatst waarna hij in een warm land de missie kan versterken. Maar nu komt het verzet in Eldert Haman boven.
Op Witte Donderdag bezoekt de bisschop het internaat. Hij wordt met veel poeha ontvangen. Dan pleegt Eldert zijn daad van verzet. Hij kleedt zich ten overstaan van alle minnebroeders uit en loopt bijna helemaal naakt door de eetzaal. Mark Freeling en Wil van Lanschot sluiten zich bij hem aan en ze lopen met zijn driëen het internaat uit. De twee jongens gaan hun eigen weg, maar Eldert Haman gaat naar het winkeltje van Patricia dat OPEN is.

Personages

Kloosterbroeders

Stuk voor stuk zijn het slapperiken die de misstanden niet durven aan te kaarten. Ze laten het seksueel misbruik van de jongens maar gebeuren.

Matsuetus

Het van oorsprong Duitse schoolhoofd is een "zwijn." Hij is veel te streng, gebruikt regelmatig het hout" Hij misbruikt ook de leerling Mark Freeling . Hij heeft alle macht binnen de muren van het internaat,

Patricia Delahaye

Zij is de vrolijke weduwe. Haar man Rogier is drie jaar ervoor om het leven gekomen bij een ongeluk en ze ziet nieuwe kansen in de broeder Bonaventura die ze bij de tandarts ontmoet. Hij is verlegen en op het gebied van de liefde niet slim. Ze sleurt hem uiteindelijk in bed, moet eerst een onbeholpen sekspartij ondergaan maar diezelfde dag kan Eldert het al beter. Ze beweegt Eldert afstand te nemen van de misstanden en ze aan de kaak te stellen. Ook als hij weer teruggaat naar het internaat, blijft ze contact zoeken en uiteindelijk krijgt ze hem toch in haar bezit, wanneer Eldert het internaat verlaat.

Eldert/Bonuventura

Eldert heeft een moeizame start gehad in het leven, want in de oorlog hij hij zijn vader in Rotterdam zien weggevoerd worden door de nazi's. Eldert heeft als beginneling gesolliciteerd naar de baan van leraar Duits, maar na de komst van het nieuwe schoolhoofd raakt hij steeds meer in een verdomhoekje. Hij is uiteindelijk slaapzaal surveillant en hij laat alles wat er gebeurt over hem heenkomen. Hij is een slappe zak en houdt zijn mond uit angst dicht. Dat verandert als hij de mooie, jonge weduwe Patricia ontmoet. Die maakt hem ervan bewust dat hij niet mag zwijgen over wat er in het internaat gebeurt en dat hij daarvan moet verdwijnen. Eldert durft dat niet: het is al heel wat als hij zonder afspraak naar Patricia gaat en hij moet dat duur bekopen met tien dagen cel in een Duitse inrichting. Daarna gaat hij stiekem door met briefjes schrijven aan zijn geliefde. Toch durft hij het het einde op te nemen voor zichzelf. Hij kleedt zich uit in het bijzijn van de bisschop en loopt vrijwel naakt het internaat uit, regelrecht naar Patricia.

Quotes

"Hij (Wil van Lanschot-red) slikte. En slikte. Ik mag in de klas en de studiezaal niet meer naast Mark zitten, mompelde hij, en wij mogen niet meer met elkaar praten. Een vriendschap als die van David en Jonathan, loyaal met elkaar tot over bergen en ravijnen. Verboden, verdacht. De pensionaatsjeugd moet altijd ten minste met zijn drieën zijn, nooit met zijn tweeën en men mag elkaar niet aanraken." Bladzijde 19

"De methode Plechelmans is deze. Hij pikt een jongen op en zegt: "Jongen toch, wat heb jij daar een gemene vlek op je broek. Kom eens hier, ik weet wel; raad met vlekken. Wrijven, steviger wrijven. Voelen. Zo gaat het niet, zegt Plechelmans dan. Weet je , als je die broek nu even uittrekt . O, Je onderbroek heeft zo'n zelfde vlek. Waar heb je in gezeten, knul;? Doe die ook meteen maar even uit. Legt zijn hand onder het knikkerzakje. Knedend spreekt hij het verlegen piemeltje toe: wat een groterd en flinkerd ben jij al. Kan die nog groter worden. Vind je wel fijn hè, wat ik doe?"" Bladzijde 66

"Christus al tot halverwege uit de hemel zijn gezakt, ik zie niet wat er gebeurt, maar de kracht slaat uit me weg omdat er opeens geen tegenwicht meer is, ik klap met mijn rug en achterhoofd tegen steen en er davert geluid als van een kanonschot, gevolgd door nog meer geluid, gekraak gekletter, gegil van de katrol, kreten van Hyacintus, uit de hemel slaat het touw in zware lussen over en naast mij neer, alles tegelijk. Het kruis is op de staande balk neergestort , omdat Hyacintus het touw heeft laten schieten." Bladzijde 98

"De lompenjurk van Franciscus wordt rond het middel bijeengegord door een wit koord mr drie knopen erin, die ons zijn leefmotieven in herinnering houden: Knoop een: armoede. Knoop twee: gehoorzaamheid. Knoop drie: onthouding of kuisheid. ga er maar aan staan. Il Poverello heeft er gedichten over nagelaten, ze hangen ingelijst in de kloosterrefter." Bladzijde 10

"Het gebeurde alsof ik er niet bij was, zegt Mark maar het schuurde en trok zo verschrikkelijk, dat ik. Hij drukte zijn dijen in kramp tegen Mansuetus'flanken. Hij zag het niet, maar hoorde het dat de ever speeksel verzamelde en het in zijn holle hand liet druipen. Toen voelde Mark de grote hand met dat warme spuug rondom zijn binnenstebuiten getrokken penisje en rondom zijn klootjes die van onder door het elastiek werden afgeklemd." Bladzijde 156

Thematiek

Seksualiteit

Een van de twee grote thema's in deze roman van Brouwers is het seksueel misbruik dat door de broeders in het internaat in Limburg structureel wordt gepleegd. De oorzaak daarvan ligt meer dan waarschijnlijk in de regels van de Katholieke kerk, die mannen verbiedt omgang te hebben met een vrouw. Hun seksuele gevoelens kunnen ze niet bedwingen en het gevolg is allerlei misstanden die gepleegd zijn door vertegenwoordigers van de Katholieke Kerk. In het eerste decennium van de 21e eeuw stapten veel slachtoffers naar voren en hebben functionarissen van de kerk van het misbruik beschuldigd. Het gebeurde namelijk op grote schaal en de Kerk was er alles aan gelegen om het deksel op de doofpot te houden. Brouwers doet met de inhoud van zijn roman mee aan de maatschappelijke discussie en beschrijft het misbruik op indringende wijze..

Geheim/ familiegeheim

Het tweede thema is dat van het grote zwijgen omtrent het seksueel misbruik. De mensen die ervan wisten, hebben heel lang gezwegen. Ze durfden uit angst voor represailles niet te onthullen wat er binnen de muren van internaten en kloosters gebeurde. Dat was het grote zwijgen. Ook in de roman worden diverse citaten gegeven die met het zwijgen te maken hebben. Er wordt zelfs een tekst uit de Bijbel geciteerd: (blz. 166) "Wil blijft zwijgen, zodat ik opnieuw denk: Zal ik? Maar ook ik houd mijn mond en bewaar zo mijn leven, want wie zijn lippen openspert, hem wacht het verderf. [Spreuken 13;3]" Patricia zegt tegen Eldert:"(blz. 204) Die paar misbruiken wel op een schandelijke manier hun macht over die ventjes en jij houdt net als de hele bende je mond erover dicht, want de macht van zo'n opperjurk strekt zich uit over de hele kwezelgemeenschap die uit schijtlaarzen en laffe apen bestaat. Jij bent medeplichtig, snap je dat?" Aan het einde snapt Eldert het inderdaad wel."(blz. 274) Dat moet de eerwaarde Glaudemans zijn, herder van de dorpsparochie. Goed doorvoed middelbaar gluiphoofd waarin een slappe wat scheefgetrokken mond te getekend. Ook hij moet worden aangeklaagd, jeugdmisbruik door de geestelijkheid moet al eeuwen aan de gang zijn en zal in stilte doorgaan, iedereen weet het maar houdt de lippen dicht want vreest de Gestapomacht van de kerk. En ook op blz. 275: In de boog boven de deur naar de kapel staat Extra ecclesian nulla salus, dat er geen heil bestaat buiten de kerk. Heil dat woord alleen al, dat bestaat uit schaapse onderworpenheid en zwijgen. daarna gaat iedereen naar de hemel.

Motieven

Moeizame liefdesrelaties

Patricia heeft haar man verloren bij een ongeluk. Ze ziet wel echter iets in Eldert Haman die ze bij haar tandarts ontmoet. Als ze de verhalen uit het internaart hoort, wil ze dat hij weggaat en voor haar kiest. Maar Eldert gaat toch terug. Hij wordt tien dagen voor staf opgesloten. daarna corresponderen ze via briefjes. Uiteindelijk stelt Eldert toch een daad: hij kleedt zich voor de ogen van de bisschop uit en verlaat het internaat. Hij gaat naar Patricia die hem verwelkomt met de woorden: "Waar bleef je nou zo lang.

Godsdienst

De rol die de Rooms-Katholieke kerk in het verleden heeft gespeeld met betrekking tot het seksueel misbruik van jongens en meisjes, heeft o.a. zijn basis in het fenomeen van het celibaat. Mannen mogen niet trouwen met een vrouw als ze een functie hebben in de kerk.

Machtsverhoudingen

De Katholieke kerk heeft veel macht om het seksueel misbruik onder het deksel van de doofpot te houden. Eldert vergelijkt die macht met die van de Gestapo uit de oorlog. Dat kun je symbolisch terug zien in de macht van het Duitse schoolhoofd.

Schoolleven

Het is natuurlijk wel een bijzondere vorm van onderwijs, maar een internaat is toch een soort school. het gaat er op het internaat sinds de komst van het nieuwe schoolhoofd ongelooflijk streng aan toe. De jongen worden regelmatig bij de directeur geroepen om daar een pak slaag met het hout te krijgen. En om seksueeel misbruikt te worden.

Inwijding

Eldert Haman is 26 jaar als hij nog geen seks heeft gehad met een vrouw. Patricia Delahaye wijdt hem in de liefde in.

Motto

"Want indien zij dit doen aan het groene hout, wat zal met het dorre hout geschieden?" ( Lucas 23: 31)
Het "groene hout" moet hier worden gezien als de jongelingen die in het internaat seksueel misbruikt zijn.

Trivia

Jeroen Brouwers was zelf door zijn ouders naar een Katholieke kostschool gestuurd op 10-jarige leeftijd.

Namen als Bonaventura en Haman zijn afgeleid van bijbelse verhalen en symbolisch gebruikt in het boek.

Titelverklaring

Het hout komt enkele keren letterlijk in de tekst voor. Al op blz. 19 van de roman staat. "Heb je prugel gekregen met het hout, vroeg Roelofs Smits van Waesberghe. Prugel woord als een brandnetel. En het hout. Alleen die aanduiding al is verschrikkelijker dan een hoeftrap van een keiler van honderdvijftig kilo. De leraar Mansuetus slaat daar de leerlingen mee als ze in zijn ogen straf verdienen (blz. 25)

Het hout blijft als leitmotiv in de roman een rol spelen. (blz. 42) Wat er met Mark Freelink kan zijn gebeurd nadat hij van Knorremans met het hout heeft gekregen. En waarom hij van Knorremans met het hout heeft gekregen.
Op blz. 49 wordt verteld dat het laatste hout van de leraar Mansuetus het hout van een strijkstok is. "Dit was het definitieve hout, door de schoolbevolking nog meer gevreesd dan het hout, dat het schoolhoofd tot gisteren nog hanteerde. Zo'n strijkstok is van pernambukhout. Zo'n stok is licht elastisch, je kan ermee zwiepen. Als je ermee door de lucht slaat veroorzaakt het een zoefgeluid."
In deel III wordt in een preek tijdens het bezoek van de bisschop aan het internaat met "het hout" ook het kruishout van Christus aangeduid. Zo wordt in de titel prachtig uitgedrukt dat het seksueel misbruik en de filosofie van de Rooms-Katholieke kerk met zijn celibaat hand in hand gaan. "Het hout" van Jeroen Brouwers is dan ook een serieuze en felle aanklacht tegen het seksueel misbruik in de Rooms-Katholieke kerk.
Der kerk zal zijn vertegenwoordigers nooit streng straffen voor dat misbruik. In het heden van 2014 lijkt Brouwers gelijk te hebben gekregen.

Structuur & perspectief

De roman wordt onderverdeeld in drie delen die met Romeinse cijfers worden aangeduid. Deze delen worden op hun beurt weer onderverdeeld in kleine hoofdstukken zonder titel. Vooral in deel II en III grijpt de verteller terug naar het verleden. In deel II is dat de komst van het nieuwe schoolhoofd Mansuetus en hoe hij het strenge regime in het internaat introduceert. Dat is in 1951 gebeurd. In deel III vertelt Bonaventura hoe hij kennis maakt met de jonge weduwe Patricia Delahaye. Dat is twee maanden voor het verhaalheden, nl. in de maand januari. De structuur van de roman is daardoor niet chronologisch.

Het perspectief berust bij de jonge kloosterling Bonuventura. Hij is een ik-verteller die afwisselend vertelt in de o. t.t. (het meest) en af en toe in de o.v.t. Hij is 26 jaar, in feite geen kloosterbroeder en hij is geboren in Rotterdam. Hij heeft gesolliciteerd als leraar Duits in het Instituut.

Decor

Het verhaal speelt zich op enkele dagen af voor Pasen 1953. (nl. 8 jaar na de Bevrijding) Het eerste deel speelt op woensdag. Bonaventura zegt dat het "morgen witte donderdag is." Dat jaar valt Goede vrijdag op 3 april en dat houdt in dat het woensdag ervoor 1 april is.
Maar in deel II wordt een groot deel van het verhaal gewijd aan de komst van de verschrikkelijke broeder Mansuetus. Dat heeft plaatsgevonden in 1951. In deel III vertelt Eldert Haman over zijn ontmoetingen met Patricia Delahaye. Die vinden plaats in januari 1953. 

Het decor is het jongensinternaat Sint Jozef ter Engelen, dat gesitueerd is in het afgelegenste zuidoostelijke deel van Nederland. Het ligt in de mijnstreek bij het mijnwerkersdorp Blijderhagen. Dat is natuurlijk een katholieke streek en Brouwers wil met dit boek het rooms-katholieke element van seksueel misbruik aan de kaak stellen. Juist in onze tijd kwam aan het licht dat vertegenwoordigers van die kerk vaak seksueel misbruik hebben gepleegd. Vrijwel het gehele verhaal speelt zich af op het internaat. Bonaventura wordt door zijn leidinggevende tien dagen naar een "gevangenis" in het Duitse Germisch gestuurd voor de straf dat hij het internaat zonder toestemming heeft verlaten.

Stijl

Brouwers is een voortreffelijke stilist. Hij heeft dat al vanaf het begin van zijn schrijversloopbaan. Ook maakt hij vaak gebruik van dezelfde tactiek, waarin alle feiten in elkaar grijpen, waardoor er een prachtig geheel ontstaat. Soms lijken passages heel erg op elkaar, maar verschillen ze weer in details, waardoor de lezer op den duur de overeenkomsten wel leert zien. Een van de eerste romans waarin dat duidelijk zichtbaar werd, is 'Bezonken Rood." Maar ook in deze roman over seksueel misbruik is dat het geval.

De beeldspraak van Brouwers is origineel en vaak heel indringend. Een paar voorbeelden van zijn stijl wat dit element aangaat:
- (blz. 39) Ik constateer dezelfde erectie als gisteren. Natuurlijk niet dezelfde maar een nieuwe zoals in de bakkerij hetzelfde brood steeds vers gebakken wordt. Een verse erectie, warm als een puntbroodje in mijn eromheen gesloten hand.
- (blz.59)Toen Mark zich wist om te kantelen lagen ze borst tegen borst, woorden roepend, proestend en slikkend. En elkaar aankijkend. Opeens iets beseffend, zoals een pester beseft dat de kleinste zandkorrel die in zijn schelp is gedrongen kan opzwellen tot parel.
- (blz. 86) Ambrosius pakte me niet stevig vast maar aaide me, begeleidde de heilwens met een tikje tegen mijn borst en knipoogde. De kloosterparkieten, beiden ene eind over de zestig en in de rui, altijd samen te midden van de gemeenschap, wat niet mag volgens de regel, el elkaar hatend als een echtpaar dat toch niet zonder de ander kan. Genoeg aan elkaar.
- (blz. 188) Mijnwerkers legden in het zwarte massief een zenuw bloot als het voorhistorisch monsterdier dat toch vlammen spuwt en brult dat de gewelven ervan daveren. Er knalde bliksemvuur van mijn gebit naar mijn hersenen, ontploffend licht in het klokhuis van mijn hoofd waar pijn aangeraakt werd met een lasbrander.
- (blz. 198) Eldert, zei ik bedeesd. Haman. Eldert Haman. Of ik rag van een vergeten koffer veegde en mezelf daarin terugvond.

Slotzin

Wil van Lanschot en Mark Freelink en nog een knaap zijn voor mij uit gerend, kijken nog naar me om met uitbundige van armen en benen. Andere ontvluchte desperado's verdwijnen naar andere richtingen, joelend, zoals het joelt in mij, bevingen over mijn hele rug. In al het wit knalt nog het wit van een fotoapparaat drie meter recht voor me. Patricia, OPEN, zegt: "Waar bleef je nou zo lang."

Beoordeling

Een indrukwekkende roman van Jeroen Brouwers over de seksuele misstanden in de Rooms-Katholieke Kerk in de jaren vijftig van de vorige eeuw. Hij schrijft er in een prachtige maar cynische stijl over. Kenmerkend is ook het grote taboe dat er op rustte. Maar ook in de 21e eeuw geeft de kerk niet gemakkelijk toe wat er in het recente verleden is gebeurd. Het boek is misschien minder geschikt voor al te jeugdige lezers, maar is een prima boek voor de vwo-lijst.

Je kunt met dit boek een mooi thema voor je lijst maken. Dat zou dan te maken kunnen hebben met de macht van de diverse geloven en sekten>
Een paar voorbeelden:
- De romans van Jan Wolkers en Maarten 't Hart
- Jan Siebelink - Knielen op een bed violen (Zwaar gereformeerd)
- Francesca Treur Dorsvloer vol confetti (idem)
- Anne Heimericx Wij dansen niet (Noorse kerk) 
- Leon de Winter - zijn romans over het Joodse geloof
- Ariëtte Kornmehl (idem over het Joodse geloof)
- Robert Haasnoot - De heugling
- De roman van Yasmine Allas (islam)
Dat is een buitengewoon interessant thema om de diverse geloven en hun uitingen met elkaar te vergelijken.

Recensies

"De wansmakelijke praktijken die hij op luisterrijke wijze serveert, zijn een aanslag op het fatsoen. Even bekruipt je de twijfel om verder te lezen. Verbijsterd door de gruwel bijt je desondanks door, op zoek naar een kruimel verlichting voor Bonaventura. En voor de scholieren Mark Freelink en Wil Van Lanschot, van wie de innige vriendschap garant staat voor - hoe kan het ook anders in deze roman - een ferm pak rammel." http://www.cuttingedge.be...s-het-hout

"Het hout van Jeroen Brouwers is geen aangenaam boek om te lezen. De sfeer is – net zoals op het pensionaat – beklemmend. De toon – net zoals die van broeder Mansuetus, een Duitser die het Nederlands niet volledig machtig is – af en toe bijzonder agressief. Brouwers laat weinig aan de verbeelding over als hij het over lijfstraffen en het afblaffen en betasten van jongetjes heeft. Er is, kortom, geen ontkomen aan het hypocriete geloven en handelen van de Franciscaner monniken." http://www.hanta.nl/hanta...-brouwers/

"Het verleden op een kostschool blijkt wederom een (pijnlijke) goudmijn voor een schrijver. Brouwers zorgt met Bonaventura/Haman voor de intrede van de menselijkheid, van waarachtige hoop en troost in een nagelharde, verknipte wereld. De ervaring leert dat daar maar zeer zelden sprake van was." http://www.tzum.info/2014...-het-hout/

"Het hout is cynisch, soms hilarisch maar bovenal prachtig geschreven. En om het cynisme te duiden, het hout staat voor het kruis waar ooit Christus aan werd genageld, maar ook voor een werktuig waar de jongens mee gestraft worden, al zal Mansuetus daarbij kwijlen dat deze straf hem meer pijn doet dan de betreffende pupil zal voelen. Het slotakkoord is bombastisch om het anti-Brouweriaans te duiden: met trommels en trompetten. En filmische apotheose die lang nagalmt." http://postscriptum.nl/bo...-hout.html

"Ergens is het ironisch: zeven jaar lang sleet Brouwers als knaap in een jongenspensionaat, een fase die hem voor het leven getekend heeft. Of beter: geschreven. En nu ademt elke zin van Het Hout ademt die katholieke zin voor orde uit, en wemelt de tekst van jargon en rituelen, en van verwijzingen naar Franciscus van Assisi, stichter van de orde. Die instrumenten, die van hem een mak schaap in de kudde van de Heer hadden moeten maken, zet Brouwers dus nu in als instrument van zijn mooiste wraak: Het Hout. Woorden als kogels door de kerk: daar gaan wij als rechtgeaarde atheïst graag voor door de knieën." http://www.8weekly.nl/art...-kerk.html

"De schrijfstijl van Jeroen Brouwers is prachtig. Mooie, lange, poëtische zinnen. De beschrijvingen over het misbruik zijn niet grof of vulgair maar heel respectvol naar de onschuldige slachtoffers. Ook de woorden die hij gebruikt over Patricia en zijn contact met haar zijn heel sierlijk. Er komen veel woorden voor uit de katholieke kerk met af en toe een komische twist zoals dat bij enkele broeders de naamdag genoemd wordt. Ook Latijnse woorden en een vreemd Duits worden gesproken." http://www.hebban.nl/boek...n-brouwers

"Het hout is, ondanks de beklemmende sfeer, een genot om te lezen. Het is schitterend geschreven, heeft een heldere toon die niets aan de verbeelding overlaat, de geilheid van de broeders en de variatie daarin past helemaal in de door en door verziekte cultuur van zo’n katholieke mannengemeenschap. De namen van de broeders zijn mooi symbolisch gekozen en weerspiegelen de tegenstellingen die er op vele vlakken heersen: tussen werkelijkheid en intentie, tussen binnen- en buitenwereld, tussen contemplatie en zelf niet nadenken. Zo wordt medegedeeld dat je niet hoeft te bidden voor de overleden Stalin (!) maar wel voor slachtoffers van de Watersnoodramp." http://www.literairnederl...-brouwers/

"Het Hout' excelleert in groots opgezette tableaus, te ontdekken als een veelluik waarin oneindig veel details, allegorieën of parafernalia verstopt zitten. Taferelen die je soms ook een schaterlach ontlokken: wanneer Jezus Christus amper een paar dagen voor Pasen bij takelwerken in de kapel van zijn kruis dondert en de broeders het noorden kwijt zijn. Finaal grijpen alle tentakels ingenieus in elkaar, volgens het horlogemakersproza dat Brouwers bedrijft, met daarbovenop een ongewone apotheose waarin hij alle sluizen openzet. Toch handhaaft hij zijn grondtoon en dwingt hij ons tot traag savoureren. Zo wint de romancier het van de aanklager." http://www.demorgen.be/ni...-a2072264/

"Uiteindelijk gaat het in Het hout om volharding. Die van Bonaventura, die wel buigt maar niet barst, die van de jongens Mark en Wil die zich een weg naar de vrijheid vechten en vooral die van de schrijver. Want de extreme, haast ondraaglijke benauwdheid die Brouwers in zijn beschrijving van het internaatsleven weet op te roepen, overlapt met het bestaan van een man die weet dat zijn lichaam door het verval wordt bestormd. En die zich niet laat kennen. Zin na zin, regel na regel wil Brouwers laten zien waartoe hij in staat is. De zinnen zijn in het papier gekerfd alsof elk woord het laatste kon zijn." https://www.nrclux.nl/het...t/1096392/

Bronnen

Gedeelte van een interview over het boek

http://www.nrc.nl/boeken/...e-avonden/