Even Magister checken. Het draaiende wieltje terwijl hij ververst, spanning, en... nog geen nieuw cijfer. Pff, waarom schiet die wiskundedocent nou nooit eens op?! Je wilt je cijfer weten, want je gemiddelde moet wel een voldoende blijven, zodat je voor de volgende toets niet zoveel hoeft te stressen. Steeds meer scholen nemen afscheid van dit scenario.

Volgens het AD beseffen scholen dat ze zijn doorgeschoten met toetsen. Steeds meer middelbare scholen vinden dat er teveel getoetst wordt en dat er teveel waarde wordt gehecht aan de uitslag ervan: het cijfer. In het huidige schoolsysteem bepalen alleen cijfers de voortgang van de leerling, niet of ze de stof na een maand nog snappen. Gestreste leerlingen die alleen aan de slag gaan als ze een cijfer krijgen is het gevolg.

Elke les een vraag

Wouter Modderkolk, docent economie op de Stichtse Vrije School Zeist en onderzoeker op de hogeschool Leiden, geeft geen tussentijdse so's meer op. "In plaats daarvan krijgen al mijn klassen elke les een vraag over de essentie van de vorige les. Ze krijgen daar geen cijfer voor, maar ik kan daar veel uit halen. Veel meer dan hetgeen waar ze voor leren. Het is een waarneming om te kijken of je het begrepen hebt. Niets meer en niets minder."

Wat Wouter doet, is geen uitzondering. Het AD praat over tientallen middelbare scholen waar een docent of zelfs de hele school experimenteert met nieuwe manieren om voortgang te bepalen. Zonder cijfers. Docenten doen quizzen, projecten met de klas of stellen leerlingen tussendoor veel vragen. Scholieren leren hierdoor voor zichzelf en niet voor een cijfer, wat ze gemotiveerder maakt. Daarnaast zien docenten het op tijd als leerlingen iets niet goed snappen.

Cijfers niet objectief

Waarom we cijfers geven, is omdat het een objectief meetinstrument is, maar Wouter is het daar niet helemaal mee eens: "We denken dat cijfers prestaties objectiveren, maar een toets is samengesteld en kan per jaar verschillen. Cijfers geven is heel selectief," zegt Wouter. "Mensen, en vooral ouders, willen graag cijfers. Ze denken dat ze dan grip krijgen op de grillige ontwikkeling van het kind, maar dat is onzin."

Daarnaast zorgen cijfers volgens Wouter voor een 'fixed mindset': "Ik zal hiervan een voorbeeld geven. Stel ik ga verhuizen en ik vraag aan mijn vrienden wie me daarbij wil helpen. Dan denken ze na: 'wil ik dat? Kan ik dat? Ben ik vrij?' Stel dat ik aan ze vraag wie me wil helpen voor vijftig euro, dan kijken ze alleen of een vrije dag hun vijftig euro waard is. Het leidt af van waar het om gaat en zo werken cijfers ook. Het gaat erom dat je de stof begrijpt en dat je jezelf ontwikkelt, maar cijfers leiden je van dat doel af."

Het roer om is lastig

Scholen willen een rem op de toetsfabriek die voor gestreste leerlingen zorgt en waardoor die leerlingen alleen oog hebben voor het najagen van hoge cijfers. Desondanks is het roer omgooien lastig. Scholen moeten namelijk zeker zijn dat docenten de voortgang van leerlingen goed in de gaten kunnen houden. Met minder of zelfs geen cijfers is dat lastig te meten. Immers, ondanks dat cijfers af en toe hun doel voorbij streven, zijn ze wel het meest overzichtelijke en makkelijkste middel om voortgang mee uit te drukken.