Smetvrees, dingen herhaaldelijk aanraken, controledwang… het zijn de meest bekende uitingen van een obsessieve compulsieve stoornis (OCS/OCD). Claire, een 19-jarige SPW-studente én vriendin van mij, heeft deze ziekte.

We hebben afgesproken op Utrecht Centraal, twee uur ’s middags. Mijn trein is net gestopt bij de één-na-laatste halte vóór ik er uit moet. Plotseling trilt mijn telefoon. 'Zou het een probleem voor jou zijn om door te reizen naar Hilversum? Ik zie best wel op tegen het reizen met de trein.'

Als we een uur later een leuk koffieplekje hebben gevonden in het centrum van Hilversum, is mijn eerste vraag vanzelfsprekend of het openbaar vervoer in combinatie met een dwangstoornis vaker een probleem is.

Goed of fout

"Mijn dwang is voornamelijk gericht op woorden en getallen", vertelt Claire. "Ze zijn goed of ze zijn fout, niet ertussenin. Even getallen zijn bijvoorbeeld goed, maar oneven getallen zijn heel erg verkeerd. De bus naar Hilversum neem ik vaker en ik weet dat de lijn een even getal heeft, dat de bus op een even tijdstip vertrekt en op een even tijdstip aankomt. Dat is veilig. Als een trein of bus vertraging heeft en op een oneven tijdstip aan zou komen of een oneven lijn is, neem ik een omweg of wacht ik op een vervoersmiddel dat wél goed is."

Naar school gaan is best lastig voor haar, nu ze in Utrecht studeert. Die reis is ze nog niet gewend. "Als er een onvermijdbaar oneven getal in mijn reis zit, blijf ik thuis." Van de goede en foute woorden geeft ze aan minder last te hebben. "Ik vermijd foute woorden al zó lang, dat ik automatisch om ze heen praat."

Spelletje

"Ik zou echt niet kunnen zeggen hoe oud ik was toen dit alles een dwang begon te worden, vroeger was het kenmerken van goed of fout namelijk gewoon een spelletje voor mij wanneer ik mij verveelde", lacht ze. "In mijn tienerjaren merkte ik wel dat ik er echt veel last van had, maar pas twee jaar geleden, toen ik 17 was, bereikte de stoornis zijn dieptepunt." 

Toen ze 17 was, vertelt ze, ging ze in behandeling voor haar eetstoornis en depressie. De controle op het gebied van eten werd van haar afgepakt, dus ging ze nóg meer controle ontwikkelen op het gebied van dwanghandelingen.

Dieptepunt

Claires eerste psycholoog raadde haar een aantal jaar vóór haar dieptepunt aan om iedere dag wat positieve dingen aan de dag op te schrijven en cijfers te geven aan hoe ze zich voelde. "Waarschijnlijk was de opdracht na ons volgende gesprek afgerond, maar de controle over mijn gedachtes en gevoelens die ik bij het herhalen van de dag voelde, werkten verslavend. Iedere dag werd ik een beetje banger om te vergeten en iedere dag ging ik meer schrijven. Ik ging bijhouden met wie ik had gepraat, hoeveel ik had gedronken, wat ik had gedaan, op welke tijden ik wat deed. Er kwam een punt, een paar jaar later, dus, waarop ik 40 veertig schriftjes tegelijk had, allemaal voor verschillende onderwerpen en allemaal voor dagelijks gebruik. Tot nu toe zijn het er 130. Allemaal vol. Ik maakte mezelf wijs dat ik alles wat ik niet op zou schrijven, zou vergeten. Als ik overdag een boodschappenlijstje zou maken, zou dat betekenen dat ik alleen de boodschappen opschreef en dus niet alle details over mijn dag, dús zou ik die vergeten voordat ik 's avonds mijn vaste schrijfmoment van de dag zou hebben. Ik was gedurende de hele dag bang om te schrijven en deed dat dus niet." 

Pas na 12.00 ’s nachts mocht Claire beginnen met het herzien van haar dag: de dag was pas na middernacht officieel afgesloten. "Ik schreef urenlang, soms had ik na één nacht bijna een half schriftje vol. Als ik dan eindelijk klaar was, was het al 5 uur ’s ochtends en werd het buiten weer licht. Ik ging dan pas slapen en opende mijn ogen niet meer tot laat in de middag."

Heel erg

Haar sociale leven verschrompelde, feestjes waren geen optie, maar school ook niet. Ze was óf aan het schrijven óf aan het slapen. Ze deed op dat moment voor de tweede keer vwo, maar miste alle lessen en haalde het jaar opnieuw niet. Daardoor moest ze van school en kwam op speciaal onderwijs terecht. Daarover vertelt ze: "Ik belandde tussen mensen die alleen maar rookten, drugs deden en alcohol misbruikten. Ik vond het balen dat ik mijn middelbare school ergens ander af moest maken, maar het kon niet anders. Gelukkig heb ik in die periode wel weer kunnen wennen aan een normaal schoolritme, zodat ik nu een opleiding kan volgen."

Psychiatrische afdeling

In de afgelopen twee jaar heeft Claire veel tijd doorgebracht bij een in dwang gespecialiseerde psychiatrische afdeling in Amsterdam. Daar heeft ze afgelopen zomer ook haar schriftjes ingeleverd. Met behulp van de therapeuten daar en een zware, maar helpende exposure week in het AMC (een week lang zo veel mogelijk angsten in de praktijk uitdagen) heeft ze het tot nu toe volgehouden om de schrijfdrang op een laag pitje te houden, hoe groot de behoefte af en toe ook is.

Komende herfstvakantie wil ze haar tweede exposure week aangaan en zichzelf bewijzen dat het gebruik van foute woorden en getallen haar niet tot een slecht persoon maakt. "Ik ga er echt voor, want ik wil niet dat deze angsten mij nog langer tegenhouden om een normale student te zijn."