Ballet

1. Inleiding Dit werkstuk maak ik voor het vak Nederlands. Juist dit onderwerp is zo leuk omdat ik zelf veel dans. Maar ja, de eerste vraag die bij je opkomt bij het zien van zo’n werkstuk is: “Wat is dans?”. Nou, om eerlijk te zijn weet ik dat niet precies, ik kan wel zeggen wat dans voor mij is: Dans is voor mij: het bewegen op een ritme, op muziek die iedereen kan horen of alleen jij. Ik persoonlijk dans vooral omdat ik het leuk vindt en even alle zorgen om mij heen vergeet, een goedkope drug is het voor mij dus eigenlijk. Er is eigenlijk niks van dans wat ik voor zover ik weet niet leuk vindt, behalve dansen in de disco, dat is zo oncreatief, daar houd ik niet van! Ik hoop dat je iets van dit werkstuk leert, ik behandel er een aantal dansstijlen in, maar ik hoop vooral dat je het leuk vindt om te lezen!!! 2. Het begin van ballet Het ballet is eigenlijk begonnen in de 16e en 17e eeuw. Het werd gedanst aan de grote Europese hoven, bijvoorbeeld aan dat van Lodewijk XIV. Toen waren die balletten grote feesten, om naar te kijken en om te doen, iets wat eigenlijk niet veranderd is in al die eeuwen. Maar toen was zo’n feest wel wat meer dan alleen maar ballet, er was ook muziek, zang, paardenparades, optochten (wat ik best knap vind in een danszaal of tuin waar die dingen meestal plaatsvonden) en toespraken. Het waren niet (altijd) aparte dansers, voor de dans, maar Lodewijk zelf deed ook graag mee, toen hij dertien was danste hij zijn eerste ballet. In 1653 danste hij zijn beroemste rol, de zonnegod Apollo (iets wat mij niet zo moeilijk lijkt voor iemand die zichzelf ‘le roi soleil’ = ‘de zonnekoning’ noemt) in ‘Le Ballet Royal de la Nuit’, dat wel meer dan 12 uur duurde, en dat allemaal op hoge hakken met zonnetjes erop! Je zal toch maar toeschouwer van zoiets moeten zijn! In het in zijn tijd, op zijn paleis van Versailles moest alles heel netjes, precies en elegant, gewoon omdat dat nou eenmaal in het ‘gewone’ hofleven ook moest. Aangezien het ballet waar hij aan deed de voorloper van het klassiek ballet van nu is, is het niet zo verwonderlijk dat dat ook heel precies en elegant is. Omdat het ballet dus allemaal vooral bij deze Franse koning begon, zijn vrijwel alle ballettermen in het Frans.
3. Klassiek Ballet Dit hoofdstuk gaat over Klassiek Ballet, één van de allerbekenste balletvormen in de wereld. De naam ‘Ballet’ komt van het spaanse woord ballo dat dans of bal betekent. Ontstaan
Het klassiek ballet is uit het ballet van de Europese hoven ontstaan, wanneer precies is moeilijk te zeggen omdat dat heel geleidelijk aan is gebeurt, bovendien is het lastig te zeggen omdat het lastig te zeggen is wanneer het nou klassiek ballet is. Wel is het zo dat rond 1830 de kostuums van het klassiek ballet zoals ze nu nog zijn maar de tutu kwam pas begin 20e eeuw echt in de mode. Een tutu is een wijduitstaande, niet al te lange rok die uit vele stoflaagjes bestaat, het was meestal tule. Romantisch ballet
Het romantisch ballet is ontstaan tijdens de industriële revolutie in de 19e eeuw. Het gaat altijd over dingen ver van onze wereld, over elfen, geesten en bosnimfen. Het was verre van feministisch; vrouwen werden erin gezien als tere wezentjes die veel (mannelijke) bescherming nodig hadden om te kunnen overleven. Maar het zat ook barstensvol fantasie. Het oudst bewaarde verhaal van een romantisch ballet is ‘La Sylphide’, de premiére was in 1832. Kijk voor het verhaal maar even in het volgende hoofdstuk. Het Klassiek Ballet
Het klassiek ballet was een stuk moeilijker dan het romantisch ballet, dat kwam door de techniek die een stuk gedurfder was, het is (dan)ook van een latere datum dan het romantisch ballet. ‘Het Zwanenmeer’ is een prachtig klassiek ballet met een sfeer in de romantische stijl. Op de tenen
Een tipisch onderdeel van het klassieke ballet zijn de spitzen, satijnen balletschoenen met linten en een harde punt, het zijn schoenen om mee op je tenen te lopen zodat het lijkt alsof je boven de dansvloer zweeft. De eerste die spitzen droeg was Marie Taglioni (1804-1884), ze was de eerste die geheel zelfstandig en pointe (op haar teenpunten) stond, zegt men, haar vader bedacht allerlei oefeningen om de voeten voor dit soort dingen te versterken. Spitzen zijn behoorlijk duur, toch kost het maken van een paar niet veel tijd; een ervaren vakman maakt er eentje in tien minuten, onbegrijpenlijk, maar waar! Daarna moeten de verse spitzen nog in de oven bakken voor ze klaar zijn. Elke danser en danseres heeft zijn of haar eigen paar spitzen, nu ja, een heleboel als ze optreden. Een paar spitzen gaat in de handen (of voeten) van een solist niet lang mee, vaak maar één voorstelling, daarom hebben ze er ook zoveel. De posities
Het klassieke ballet kent 5 basisposities voor de voeten, genaamd de eerste t/m vijfde, met bijbehorende armbewegingen en tendus (een tendu is een volledige uitstrekking van het speelbeen en de voet die daarbij hoort terwijl het topje van je tenen nog net op de grond blijft, tendus worden gedaan om de voeten sterker te maken, dit heb ik overigens niet overgeschreven, het zijn echt mijn eigen woorden), vanuit deze posities worden de plié’s geoefend die ook weer een basis zijn voor vele bewegingen. Een plié is een elegante soort van buiging van de knieën, de plié wordt gedaan als oefening voor je houding, voor het zachtjes oprekken van de beenspieren, als opwarming, een basis voor vele bewegingen en zo is het wel duidelijk dat plié’s uiterst nuttig zijn om te doen. Je hebt twee soorten plié’s; de demi plié en de grand plié; de kleine en de grote plié. Bij de eerste positie sta je met je hielen tegen elkaar met uitgedraaide voeten in een van ongeveer 90° of iets meer. Bij de tweede positie is dat hetzelfde maar dan met je voeten wat wijder uit elkaar, hoe ver is makkelijk te bepalen: je gaat in de eerste positie staan, je draait op je tenen je voeten recht naar voren (tweede positie van het jazzballet) en je draait op je hielen weer je voeten zo uitgedraaid als in de eerste positie. Bij de derde positie ga je weer net zoals bij de eerste positie staan maar dan met één van je voeten tegen de bal van je andere voet. Bij de vierde is het weer de positie van de eerste maar dan met één voet voor en eentje achter, de hiel van je voorste voet staat ongeveer voor de tenen van je achterste voet, en de hiel van je achterste voet staat achter de tenen van je voorste voet. En bij de vijfde positie tenslotte is de positie van je voeten weer hetzelfde als de eerste (men is echt bijster origineel in het klassieke ballet), de ene, voorste voet staat tegen de tenen van de achterste voet aan. Basisbewegingen
De pirouette is wel één van de bekendste bewegingen van het klassieke ballet. Als je leert een pirouette te maken, doe je dat vanuit de eerste positie, dat gaat zo: 1. je staat in de eerste positie
2. je maakt een tendu, naar welke kant heeft invloed op welke je opdraait
3. de voet waarmee je de tendu hebt gemaakt zet je achter je zodat je in een vierde positie staat
4. je zet je met je voorste voet af en draait op je achterste been naar achteren
5. als je landt, dan landt je weer in de eerste positie en in demi plié, waarna je je weer opstrekt. Als je dat eenmaal onder de knie hebt, kan je moeilijker dingen gaan doen, variaties op die vorm van pirouette. Om het maken van een pirouette makkelijker te maken kan je gaan spotten, je kijkt naar een punt op (jouw) ooghoogte en blijft er in je draai zo lang mogelijk naar kijken, als je niet meer verder kan is het de bedoeling dat je je hoofd zo snel mogelijk weer omdraait en naar hetzelfde punt als vlak daarvoor kijkt, zo wordt je minder snel duizelig. Ook basisbewegingen zijn des petites allegro (dit heb ik met mijn niet zo’n goeie kennis van de Franse taal een beetje geprobeerd duidelijk te maken en ik hoop dat het een beetje ergens op slaat), dat zijn kleine sprongen. Die worden (voor de verandering) gemaakt vanuit de basisposities. Als je dat leert begin je met de eerste positie: Een petit allegro vanuit de eerste positie is nog niet zo moeilijk, je gaat in de eerste positie staan, je maakt een demi plié en je springt omhoog waarbij je je benen en voeten voluit strekt om weer in een demi plié uit te komen en weer uit te strekken. Vanuit de tweede positie is dat eigenlijk precies hetzelfde, maar dan in de tweede positie. Maar vanuit de derde t/m vijfde positie kan je petit allegro een changement, een wisseling, worden. De naam zegt het al, je wisselt van voorste been. Dat is dus bij alle posities (van drie t/m vijf) zo, verder gaat alles hetzelfde als bij de eerste en tweede positie. Dan heb je nog de pas de chat, de kattensprong. Deze sprong is zo lastig uit te leggen op papier dat ik er maar een plaatje bij plak. Pas de deux

Een pas de deux is een soort duet, het is prachtig om te zien maar vreselijk moeilijk om te doen omdat je je danspartner volledig moet vertrouwen en voor jezelf ook betrouwbaar zijn. Ook moet je ervoor zorgen dat ook dit, net als al het andere bij ballet er moeiteloos uitziet. De mannen moeten heel erg hard trainen om de vrouwen te kunnen liften, hoog op kunnen tillen in de lucht, of te vangen bij een horizontale lift. Zoals hier bij het ballet Spartacus. Een ander prachtig voorbeeld van een pas de deux is het duet tussen Aurora en Florimund in het ballet De schone slaapster. 4. Beroemde balletverhalen In dit hoofdstuk heb ik een aantal bekende balletverhalen gestopt. Ik heb ze maar letterlijk uit het boek overgeschreven want zo waren ze al prima verteld, vond ik. La Sylphide
Première: 1832, Parijs; Choreografie: Filippo Taglionie; Muziek: Schneitzhoeffer; Versie August Bournonville: 1838, kopenhagen
James is een jonge Schotse boer. De avond voor zijn huwelijk met Effie, verschijnt er een mooie sylfide (een luchtgeest) aan zijn raam. James wordt nu verscheurd door zijn liefde voor zowel Effie, als de sylfide. De heks Madge voorspelt Effie en haar vrienden de toekomst, maar James stuurt de haks weg. De bruiloft wordt gevierd met Schotse volksdansen, maar net als ze de ringen willen omwisselen, wordt James weggelokt door de sylfide. Effie is wanhopig. Madge geeft James een betoverde sjaal om de sylfide te vangen. James en de sylfide dansen in het bos, maar dan wikkelt James de sjaal om de luchtgeest heen, en trekt haar naar zich toe. De heks heeft de sjaal vergiftigd, en de vleugels van de sylfide vallen af. Zonder haar vleugels zal ze sterven… Giselle
Première: 1841, Parijs; Choreografie: Jean Coralli en Jules Perrot; Muziek : Adolphe Adam
Giselle, een boerenmeisje, wordt verliefd op ‘Loys’, die eigenlijk graaf Albrecht is. Hilarion, de houthakker, is jaloers. Giselles moeder waarschuwt haar dat ze niet te veel moet dansen, anders zal het haar vergaan als de Wili’s: de geesten van meisjes die stierven vóór de huwelijksnacht en die ’s nachts dansen. De hertog en zijn dochter Bathilde doen het dorp aan tijdens de jacht. Giselle ontdekt dat ‘Loys’ verloofd is met Bathilde. Ze danst als een waanzinnige en sterft aan haar moeders voeten. Giselle en de Wili’s rijzen uit hun graf en dansen in het maanlicht. Hilarion bezoekt Giselle’s graf, maar wordt door de Wili’s al dansend de dood in gejaagd. Ook Albrecht moet van de Wili’s dansen tot hij dood neervalt, maar dankzij Giselle haalt hij de dageraad. Daarna zijn ze voorgoed gescheiden… Don Quichot
Première: 1869, Moskou; Choreografie: Marius Petipa; Muziek: Ludwig Minkus
Er zijn verschillende versies van dit ballet, dat gebaseerd is op de Spaanse roman van Cervantes. Don Quichot is een oude man die in de ban is van verhalen over edele ridders. Hij wil zelf ook dergelijke avonturen beleven. In moderne versies zijn Basilio en Kitri, twee jonge geliefden in Barcelona, de belangrijkste personages. Kitri moet van haar vader trouwen met de rijke Gamache. Don Quichot komt bij de herberg van Kitri’s vader, ziet dat ze ongelukkig is en daagt Gamache uit tot een duel. De namaakridder wordt echter weggejaagd. Dan doet Kitri’s vader om medelijden te hebben en hem met Kitri te laten trouwen. De vader stemt toe. Tijdens de bruiloft dansen Basilio en Kitri een grand pas de deux in Spaanse stijl. Don Quichot vertrekt, op zoek naar nieuwe avonturen. Coppélia
Première: 1870, Parijs; Choreografie: Arthur Saint-Lèon; Muziek: Léo Delibes

Franz en Swanhilda wonen in een stadje in Silezië, waar de magische Dr. Coppélius een speelgoedwinkel heeft. Zijn favoriete pop, Coppélia, lijkt zo echt dat Franz verliefd op haar wordt. Swanhilda is woedend en besluit in de winkel op onderzoek uit te gaan. Plotseling komt Dr. Coppélius terug. Swanhilda verbergt zich en trekt de kleren van Coppélia aan. Franz klimt op een ladder om de pop te bekijken, maar Dr. Coppélius grijpt hem. Met toverspreuken probeert hij de gracht van Franz te stelen om de pop tot leven te brengen. Swanhilda doet alsof ze Coppélia is. Ze danst een Schotse en een Spaanse dans. Dan windt ze alle klokken op, om Franz te wekken. Ze ontsnappen en laten Dr. Coppélius met een gebroken hart achter. Als de stad feest viert omdat er een nieuwe klok is, die de uten met dansen aankondigt, biedt Swanhilda Dr. Coppélius haar excuses aan, omdat ze hem bedrogen heeft, en danst daarna met Franz. De Schone Slaapster
Première: 1890, St. Petersburg; Choreografie: Marius Petipa; Muziek: Pjotr Iljitsj Tsjaikovski
In de proloog zien we hoe zes feeën onder aanvoering van de Seringenfee geschenken brengen bij de koninklijke doopplechtigheid. De rollen van de koning en koningin zijn karakterrollen. Zij maken gebruik van mime en acteerwerk om het verhaal ‘te vertellen’. De rol van de slechte fee, Carabosse, is ook een typische karakterrol, soms gespeeld door een man. Carabosse is kwaad, omdat ze niet bij de doopplechtigheid is uitgenodigd. Ze verschijnt onverwacht, en spreekt een vloek uit: Aurora zal zich prikken aan een spoel en sterven. In de eerste akte prikt prinses Aurora zich aan het spinnewiel, en valt neer. Ze wordt omringd door de koning en de koningin, door hovelingen en aanbidders. Dit is een dramatische scène. Dankzij de Seringenfee is de prinses niet dood, maar slechts diep in slaap. De rollen van Aurora en Florimund worden gedanst door eerste solisten: een prima ballerina en een premier danseur. Florimund komt in de tweede adte bij het kasteel en wekt Aurora met een kus. In de derde akte dansen ze een grootse huwelijks-pas de deux, gevolgd door twee solo’s en een opwindende finale. De Notenkraker
Première: 1892, St. Petersburg; Libretto: Marius Petipa; Choreografie: Lev Ivanov; Muziek: Tsjaikovski
Een geheimzinnige gast arriveert op het Kerstfeest van de familie Stahlbaum. Herr Drosselmeyer geeft de kinderen cadeaus: Fritz krijgt een soldatenpak, Clara een notenkrakein de vorm van een soldaat. ’s Nachts sluipt Clara de trap af om de notenkraker te pakken. Dan verschijnt Drosselmeyer. De speelgoedfiguren komen tot leven. De Notenkraker vecht met de slechte Muizenkoning en wordt door Drosselmeyer in een knappe prins veranderd. De prins neemt Clara mee op een magische reis. Eerst gaan ze naar het Land van Sneeuw, waar ze de Sneeuwkoningin ontmoeten. Dan naar het Land van Snoepgoed. De Suikertaartfee eert hen met een divertissement: dat bestaat uit een Oosterse koffiedans, een Chinese theedans, een Franse herderinnendans, een Russische dans en een Bloemenwals. De Suikertaartfee en haar Cavalier dansen een grand pas de deux, waarna Clara opeens thuis is en zich afvraagt of het een droom was. Het Zwanenmeer
Première: 1877, Moskou; Choreografie: V. Reisinger 1895, St Petersburg ; choreografie : Marius Petipa (akten I en III), Lev Ivanov (akten II en IV) ; Muziek: Tjaikovski
Op prins Siegfrieds 21ste verjaardag maant zijn moeder hem te trouwen. Zijn hoofd staat daar niet naar. Hij gaat het bas in, om te jagen. Bij een meer ziet hij een zwaan. Hij wil schieten. Maar de zwaan verandert in een mooi meisje. Ze smeekt Siegfried om heer niet te doden. Het is prinses Odette, die net als haar gezellinnen in een zwaan is veranderd door Von Rothbart, een boze tovenaar. Alleen ware liefde kan haar redden. De prins belooft met haar te trouwen. Siegfried zweert dat hij zijn belofte nooit zal breken en danst met Odette, te midden van de zwanenmeisjes, tot Von Rothbart ze weer onder zijn betovering brengt. De koningin organiseert een bal, waar veel prinsessen naar toe komen, maar Siegfried wijst ze allemaal af. Dan arriveert een geheimzinnige gast. Het is Von Rothbart met zijn dochter Odile. Siegfried denkt dat zij Odette is. Terwijl hij met haar danst, belooft hij haart eeuwige liefde. In een visioen verschijnt hem de gedaante van Odette. Von Rothbart en Odile lachen triomfantelijk. Siegfried beseft dat hij in de val is gelopen, en dat hij zijn belofte aan Odette heeft verbroken. Odette en de andere zwanenmeisjes dansen droevig bij het meer. Dan komt Siegfried en smeekt Odette hem te vergeven. Dat doet ze. Maar nu heeft Von Rothbart de zwanenmeisjes voor altijd in zijn macht. Wanhopig gooien Siegfried en Odette zich in het meer, en eindelijk is de betovering verbroken, door de kracht van hun liefde. De Vuurvogel
Première: 1910, Parijs; Choreografie: Michail Fokine; Muziek: Igor Stravinsky
De boze tovenaar Kosjtsjei houdt een prinses en haar elf hofdames gevangen in een tovertuin. Prins Ivan klimt over de muur en ziet een mooie vuurvogel, en vangt haar. Ze geeft hem één van haar veren, en in teil daarvoor laat hij haar gaan. Ze belooft terug te komen, als hij ooit in gevaar verkeert. Ivan verbergt zich en ziet de prinses dansen met haar vriendinnen, met gouden appels die ze uit de bomen schudden. Hij wordt verliefd op haar, maar dan neemt Kosjtsjei hem gevangen. Ivan roept de vuurvogel, die vertelt hoe hij de tovenaar kan vernietigen. Hij moet een groot ei, waarin de ziel van Kosjtsjei zit, stukslaan. De betoverde wezens van Kosjtsjei zijn nu bevrijd, en kronen Ivan en de prinses tijdens een groot feest tot koning en koningin. Petroesjka
Première: 1911, Parijs; Choreografie: Michail Fokine; Muziek: Igor Stravinsky

Het is 1830. Op de Jaarmarkt in St. Petersburg wordt kermis gehouden. Midden in de drukte presenteert Charlatan zijn poppentheater dat bestaat uit drie grote marionetten: de Ballerina, de Moor en Petroesjka, een Russische harlekijn. Als de show voorbij is en de marionetten weer in hun hokje staan, wordt Petroesjka geplaagd door de Ballerina. Hij voelt zich eenzaam. Ook zijn baas Charlatan behandelt hem slecht. Van woede trommelt Petroesjka met zijn vuisten op de wand. De Ballerina gaat naar de Moor, gevolgd door de jaloerse Petroesjka. De Moor jaagt hem weg en steekt hem neer met zijn kromzwaard. Het publiek is geschrokken want het lijkt wel echt allemaal. Charlatan tilt het levenloze lichaam op en laat zien dat het maar een pop van stro is. Als het nacht wordt, en de kermis sluit, zien we Petroesjka boven het marionettentheater uitsteken, alsof hij echt leeft en Charlatan tergt. Cinderella
Première: 1948, Londen; Choreografie: Frederick Ashton ; Muziek : Sergei Prokofjev
Assepoesters twee lelijke stiefzusters (karakterrollen en travestie, vertolkt door mannen dus) gaan naar het grote bal in het paleis, en laten haar alleen achter. In lompen gehuld, met haar bezem als partner droomt Assepoester dat ze danst. Plotseling verschijnt haar Petemoei met de feeën van de vier seizoenen. Zij spreekt een toverspreuk uit. Nu kan Assepoester naar het bal in een prachtige jurk. Maar om middernacht moet ze thuis zijn. Op het bal daalt ze bij haar entree op de spitzen de trappen af en danst met de prins. Als de klok middernacht slaat, rent ze weg, en verliest zo een muiltje. De prins zweert te trouwen met het meisje dat het muiltje past. De lelijke zusters proberen hun voet in het muiltje te persen. Verlegen probeert ook Assepoester het schoentje, dat past. De prins trouwt met haar, tot groot ongenoegen van haar stiefzusters. La Fille Mal Gardée
Première: 1960, Londen ; Choreografie: Frederick Ashton; Muziek: Ferdinand Herold (naar Jean Dauberval, 1789, Bordeaux) Lise en haar moeder, weduwe Simone (gedanst en travestie), wonen op een boerderij in Frankrijk. Lise is verliefd op de knappe Colas, en ze dansen samen met een lang lint. Weduwe Simone nodigt Alain uit, zoon van de rijke boer Thomas, maar Lise vindt hem onnozel. Tijdens de oogst dansen Lise en Colas met hun vrienden. Simone danst een boerenklompendans, en iedereen danst vrolijk om de meiboom. De oogst wordt naar het huis gebracht, en Colas heeft zich tussen het graan verstopt. Lise verbergt hem in haar kamer. Weduwe Simone brengt Alain mee naar huis, en Colas wordt ontdekt. Eindelijk geeft weduwe Simone toe en laar Lise met Colas trouwen. Het huis loopt leeg, Alain sluipt naar binnen om zijn geliefde rode paraplu te pakken. Romeo en Julia
Première: 1965, Londen; Choreografie: Kenneth MacMillan; Muziek: S. Prokofjev (naar Lavrosky, 1940, Leningrad) Dit ballet is gebaseerd op Shakespeares toneelstuk. De families Montague en Capulet hebben al jarenlang ruzie. De zoon van de Montagues, Romeo, wordt verliefd op Julia, dochter van de Capulets. Onder Julia’s balkon verklaren ze elkaar de liefde. In een kleine kapel trouwen Romeo en Julia. Maar de strijd laait weer op en Tybalt, de neef van Julia, vermoordt een vriend van Romeo. Hierop doodt Romeo Tybalt, en vlucht weg uit de stad. Julia’s ouders hebben inmiddels een huwelijk voor Julia geregeld. Wanhopig neemt ze een drankje in, waardoor ze dood lijkt, maar in werkelijkheid slaapt ze. Haar familie ontdekt haar schijndode lichaam en legt haar in een grafkelder. Romeo denkt dat Julia dood is, en neemt gif in. Als Julia wakker wordt, vindt ze Romeo dood aan haar zijde. Wanhopig steekt ze zichzelf met een dolk. 14. Bronvermelding 1. Het Nederlands Dans Theater en de balletten van Jiri Kylián
Foto’s: Peter Hense; Tekst: Luuk Utrecht
ISBN: 90-290-8002-7
1981
2. Margot Fonteyn dancers of today
Hugh Fisher
1952
3. Van Hofballet tot Postmoderne-dans
Luuk Utrecht
ISBN: 90-6011-578-3
1988
4. Beroemde ballet-verhalen in woord, beeld en geluid
Tekst Barbara Newman; Illustraties Gill Tomblin
ISBN: 90-257-3003-5
1997-1998
5. Het beste boek over BALLET
Kate Castle
ISBN: 90 257 2896 0
1996-1997
6. Een heleboel eigen ervaring. 7. Mijn dansleraressen. 5. Modern ballet Modern ballet wordt ook vaak moderne dans genoemd, dat geeft wel aan dat moderne dans- of balletstukken heel veel van het klassieke ballet af kunnen wijken. In dit hoofdstuk zet ik vooral een paar verschillen tussen klassiek ballet en modern ballet op een rijtje: · Aan een klassiek ballet is meestal een verhaal verbonden, een modern balletstuk heeft meestal een onderwerp, zoals ‘liefde’, bijvoorbeeld. · Bij modern ballet zijn de passen veel meer naar eigen idee van de choreograaf, bij klassiek ballet gaat elke beweging van een basisbeweging uit of heeft een basispositie, dat heb je bij modern ballet ook wel, maar veel minder. · Bij modern ballet hoeft niet alles sierlijk en elegant, het komt ook wel eens voor dat dansers als een gek in de meest vreemde houdingen op de grond staan te stampen of zo. · Bij modern ballet weet je van de muziek ook vaak niet precies wat je er nou aan hebt, het zijn vaak aan elkaar geplakte stukken uit verschillende muziekstukken en/of uit speciaal voor het stuk gecomponeerde stukken. Vaak gaat dit zó ver dat het niet meer met live muziek uit de orkestbak kan, gewoon omdat het zulke rare muziek is. · Nog iets met de muziek is, dat er soms geen muziek is! Dan zijn er soms hele stukken van de dans zonder muziek gedanst, om er dan een compleet orkest bij te zetten is dan ook nogal zot. Dit is overigens iets wat (vrijwel) nooit in die oude klassieke balletstukken voor komt. · De kostuums van moderne balletstukken zijn vaak een stuk eenvoudiger, soms zelfs, hebben de dansers alleen maar een soort onderbroekje aan! Ik denk zelf dat dit is om de aandacht volledig op de dans te vestigen. · Bij modern ballet (of –dans) wordt ook vaak gebruik gemaakt van videobeelden en gesproken tekst, bij het klassieke ballet was dat dus alleen maar mime. Er zijn al moderne choreografieën gemaakt met bijvoorbeeld: · motregen · papiersnippers van gerecycled papier met diepgaande spreuken/ teksten erop · rookmachines in de kostuums van de dansers

erin. · Wat ook vanzelfsprekend is, is dat moderne dans vaak ook op moderne(re) muziek is, dus dat hoéft niet klassiek te zijn. 9. Beroemde dansers en gezelschappen Margot Fonteyn Één van de allerberoemste danseressen is toch wel Margot Fonteyn, zij 10. Anna Pávlova
Wat wel gezegd kan worden, is dat de Russische Anna Pávlova toch één van de allerbe- roemdste danseressen aller tijden is. Anna Pávlova is geboren in 1881, in St. Petersburg. Ze was te vroeg geboren en heel zwak, maar ze haalde het. Toen ze acht jaar was, nam haar moeder haar rond de kerst mee naar De Schone Slaapster, in het Marjinski Theater. Anna was meteen verkocht, zij zou later ook zo gaan dansen! Toen ze tien jaar oud was ging ze naar een balletschool die aan het Marjinski Ballet verbonden was. Na heel erg hard werken onder leiding van haar beroemde leraar Enrico Cecchetti werd ze daar in 1899 aangenomen. In 1906 is ze zelfs al bevorderd tot prima-ballerina. Anna Pávlova trad 15 jaar lang op, daarbij danste ze ook haar beroemdste rol, De Stervende Zwaan. Dat stuk was speciaal voor haar gemaakt door Michail Fokine, in 1907. In totaal reisde ze meer dan 185.000 km, over zo ongeveer de hele wereld en gaf ze zo’n 4000 voorstellingen. (Even ter vergelijking: een schooljaar telt zo’n 200 werkdagen, als je 20 jaar op school hebt gezeten, dan pas heb je die 4000 dagen gehad - ik neem aan dat ze niet veel vaker dan 1 keer per dag optrad.) Dat Anna Pávlova goed was werd wel even door de zo mogelijk nog beroemdere Margot Fonteyn bevestigd, zij vond Anna ‘een genie’. Zelf zei Anna Pávlova dit: Ík hoop dat mijn boodschap over schoonheid, vreugde en het leven zelf wordt overgenomen, en doorgegeven. Ik hoop, dat wanneer Anna Pávlova vergeten is, de herinnering aan haar dans voortleeft. Als ik dat voor het ballet heb bereikt, ben ik tevreden.’ Maar dan waarschijnlijk in het Russisch. Vlak voordat ze in 1931 in Den Haag aan een longontsteking stierf, zou ze gefluisterd hebben: ‘Leg mijn zwanenkostuum klaar.’ De dag nadat zij stierf werd er ter ere van haar Saint-Saëns’ cellomuziek gespeeld, terwijl het spotlight haar parcours volgde, maar nu over een leeg toneel. 11. Het NDT en zijn choreografen Het NDT, het Nederlands Dans Theater, is opgericht in 1959. Het was al één van de balangrijkste balletgezelschappen van de wereld op de helft van de jaren ’60. Het is opgericht door mensen van het Nederlands Ballet (nu Het Nationale Ballet) die wel eens wat anders wilden. De eerste tien jaar (ongeveer dus) schoolde de Amerikaanse balletmeester Benjamin Harkarvy de dansers, die er al gauw heel werden. Het NDT gaat uit van de academische (klassieke) ballettechniek maar alles blijft wel heel eigentijds. Hans van Manen, één van de choreografen van het NDT, is er in 1961 bij gekomen als danser. Zijn stukken zijn vaak humoristisch en met zowel traditionnele balletthema’s, bewegingen, als ‘normale’ dingen als rennen, zitten, lopen enzovoorts. Een andere choreograaf van het NDT is de Amerikaan Glen Tetly, die zich richtte op de elegantere lijnen en de bloeiende danspatronen. Beiden zijn in 1970 vertrokken, iets wat dus niet zo gunstig voor het NDT was. Gelukkig kwam er toen door de Tsjechische choreograaf Jiri Kilián weer wat leven in de brouwerij, daardoor begon vanaf de helft van de jaren ’70 de tweede bloeiperiode van het NDT. Hij was zo goed dat hij ook wel ‘Europe’s Wonderboy’ werd genoemd. Jiri Kilián liet in zijn stukken de emoties vrije loop. Vaak zijn zijn stukken vlot en wervelend, wat een echt spektakel-effect geeft. De dansers moeten zich voor bijvoorbeeld voor de stukken van Jiri Kilián echt volledig inzetten. Ze hebben dan ook wekdagen van langer dan 8 uur (ik dus maar 3 ¾ uur in de week, ter vergelijking). Kortom, het NDT levert geweldige prestaties, maar daar wordt dan ook heel erg hard voor gewerkt. 11. Dans en ik Toen ik zes was ben ik op ballet gegaan, samen met mijn beste vriendin, Veerle. We zijn naar deze balletschool gegaan omdat ze hier roze balletpakjes hadden. We kwamen in ‘algemene basisvorming 1’ terecht en we kregen les van Inge van den Broek zelf. Dat jaar was mijn eerste voorstelling, in de schouwburg, ik geloof dat we gele jurkjes aanhadden en een dansje deden op een muziekje van De Notenkraker. Na een jaar gingen we naar ‘algemene basisvorming 2’, met juf Ita, daar zat ik, geloof ik, 2 jaar en we hadden 1 voorstelling, ook in de schouwburg, we waren poppen en iedereen had óf een tasje, óf een hoedje, óf een paar handschoenen, ik had geloof ik handschoenen. Verder droegen we rode pakjes met een zwarte panty zonder voeten en een roze met rood rokje. Toen ging ik, toen ik negen was dus, naar de ‘algemene basisvorming 3’ (kon het nóg orgineler?), daar had ik les van Coragonde, die we gewoon Cor moesten noemen, want iedereen noemde haar Cora en grapte dan vrolijk: “Cora, mmm, van Mora”. Ik had in die tijd 1 voorstelling, met twee dansjes, eentje op Celtic Myst, helemaal zwart en met een donkerblauw rokje. En ook eentje op ‘Hit Me Baby One More Time’, van Britney Spears, met ontzettend gave roze pakjes, het waren haltertopjes en broeken met vanaf de knieën super wijduitlopende pijpen, de broeken van nu zijn er niks bij! Hier heb ik bijna 3 jaar gezeten, omdat ik te jong was voor de tieners, toen ik dan eindelijk twaalf was heb ik niet eerst het jaar afgemaakt maar ben ik dan ook direct naar de tieners gegaan. Toen ik elf was, in september 2000, ging ik naar de Opleidingsklas bij toneel, waar ik ook moderne dans krijg, daar heb ik twee voorstellingen gemaakt, beiden met ook veel eigen creaties van de leerlingen erin. Ook heb ik een keertje op straat gedanst (en toneel gespeeld en gezongen), en een keertje met de optocht op 3 oktober meegedanst, of je het wil geloven of niet, maar dat is echt heel erg zwaar! Maar helaas, nu ben ik dertien en ik ga er weer vanaf, gewoon omdat het te lang is, toneel, zang en dans, samen meer dan 4 uur in de week, ik houd het niet meer bij met mijn huiswerk. In de tieners had ik Nelleke, de dochter van Inge, er was toen weer een voorstelling, maar dan nu in het LAK-theater. Één middag- en een avondvoorstelling. We droegen hele korte broekjes die strak moesten zitten maar vreselijk flubberden (ze waren nog wel op maat gemaakt!) en een topje, je mocht daarbij kiezen: gekruiste bandjes, halter of maar één bandje, ik had een haltertopje. Dat alles was van een soort omagordijnstof zoals ik het noemde en er zaten soms wel hele rare vormpjes van legerprint op. Verder was het nummer dat we deden wel heel leuk. Nu ben ik dertien en ik ga er vanaf, ik vind het niet leuk meer, het is mij wat te saai en te makkelijk. Na een halfjaar tieneren mocht ik naar de jeugdselectie, toen werd er gelukkig niet meer zo moeilijk gedaan over leeftijden (ik was toen twaalf en de jeugdselectie is voor mensen van veertien tot achttien jaar oud). Daar zijn we nu heel hard aan het werken voor de uit-voering, want dan dansen we wel 3 nummers! Nu dans ik zo’n 3¾ uur in de week. Daarin zitten moderne dans, jazzdance, klassiek ballet, streetdance en eigen creativiteit in. Meer lees je daarover in het volgende hoofdstuk en zie je op de video, het is wel behoorlijk jammer maar helaas dat ik niet al mijn lessen er helemaal op kon zetten, maar dat ging gewoon niet, een tipisch voorbeeld van jammer maar helaas. Dit is mijn weekindeling, voor januari-juni 2002: Dag/onderwerp Groep: Lerares Wat leer ik: Tijd: Maandag Tieners Nelleke Te weinig, haha, vooral streetdance, en Jazz. 17.30-18.30 u. Dinsdag Jeugdselectie Nelleke Jazz, klassiek, modern, streetdance, eigen creativiteit. 17.15-18.45 u. Woensdag Donderdag Vrijdag Zaterdag Opleidingsklas, gevorderden, 2A Penina Modern en veel eigen creativiteit. 14.00-15.15 u. zondag Ik vind zelf de Jeugdselectie het leukst, dat is omdat je daar veel moeilijke(re) dingen doet en de mensen daar het meest gemotiveerd zijn, en dat geeft een hele leuke sfeer, ookal zijn ze dan ouder dan ik. Bij ons op de balletschool (balletschool Inge van den Broek) is er ieder jaar een voorstelling, in het LAK-theater. Vroeger was dat in de schouwburg, maar om de ene of andere reden zijn ze daar vanaf gestapt. Nu is het in het LAK-theater maar zijn er wel 2 voorstellingen, in plaats van 1. De eerstvolgende voorstelling is in het LAK-theater, op 27 april 2003. Verder zijn er in de algemene basisvormingen ook nog openbare lessen, daarna niet meer, iets wat mijn ouders uitermate jammer vonden, maar ja, ik heb nu die video dus ze hebben niks te klagen. 14. Handleiding bij de video
Deel 1: Les van Penina, moderne dans

1. Opwarming, steeds neemt weer iemand anders het initiatief om iets te doen wat de rest na moet doen. 2. Choreografie van ‘de confrontatiedans’. Deel 2: Les van Nelleke in de tieners, vanalles en nog wat
1. Opwarming, nieuwe oefening, nog maar één keer gehad, dus ff herhalen. Helaas is dit ook de laatste want de week daarop doet de cd het niet meer. 2. Weer een stukje van het ‘hoofddansje’ van de weken hier omheen dat we net kennen, dus ook dit wordt nog even herhaald. Daarna wordt het hele stuk gedaan. Deel 3: Les van Nelleke in de jeugdselectie, vanalles en nog wat maar dan een stuk lastiger
1. Opwarming, grondstretch, bij iedereen overbekent dus uitleg is uiteraard niet nodig. Wel voeten in point houden, hè mensen! Daarna de ‘gewone stretch’, nog bekender bij iedereen. Nu doet Nelleke mee, maar dikwijls ook schenkt ze terwijl wij zelfstandig aan het stretchen zijn nog even een kopje thee voor zichzelf in ofzo. Daarna ook nog de schouderoefening, waarbij het de bedoeling is dat (het lijkt alsof) je armen het stukje leiden. 2. Oefenen voor de uitvoeringscombinatie voor de voorstelling van 27 April 2003 in het LAK-theater. Weleens over nagedacht hoe lastig het is om dít op video te krijgen. Ik heb in dit stuk ook een rol, maar dat kon dus niet opgenomen worden op de video. Als er iemand een keer niet geweest is, wordt in de jeugdselectie diegene alles geleerd door de leerlingen zelf, dat moet je ook kunnen, maar ik denk dat Nelleke dat vooral doet om ervoor te zorgen dat iedereen oplet in de les, wieweet moet je dat éne stukje volgende week wel uitleggen. 15. Tot slot
Ik wil nu eigenlijk nog twee dingen zeggen: 1. Je moet nu echt niet denken dat alles altijd maar makkelijk is, maar dat is niet zo, dansen is echt een sport, je moet danook hard trainen, de helft van mijn lessen bestaat uit het trainen van je spieren en je conditie, en dat is behoorlijk zwaar! 2. Verder vond ik het wel leuk om aan dit werkstuk te werken, en zeker de video! Ik heb een heleboel dingen moeten schrappen om het niet allemaal uit de hand te laten lopen maar ik hoop dat dit wel genoeg is voor een v op mijn verslag!