Meningitis

Onmiddellijk de huisarts verwittigen en indien hij niet beschikbaar is, naar het dichtstbijzijnde ziekenhuis gaan.

7. Hoe wordt de ziekte verspreid?

De bacillen die bacteriële meningitis veroorzaken leven van nature achter in de neus of keel. Iedereen kan drager van deze bacillen zijn. De bacteriën worden verspreid tussen de mensen door hoesten, niezen, zoenen, uitademen of schreeuwen. Buiten het menselijk lichaam kunnen de bacteriën niet lang leven; in openbare gelegenheden, zoals zwembaden, is de kans op besmetting zeer klein. Daarentegen is de kans op overdracht het grootst in volgepakte ruimten, zoals discotheken.

I. Besmettelijkheid van bacteriële meningitis
Met uitzondering van vaccinatie, is er geen bescherming tegen meningitis mogelijk. Alleen nauwe contacten van de patiënt hebben een verhoogd risico. Aan deze personen en de patiënt zelf kan een korte antibioticakuur worden gegeven, omdat zij een grote kans hebben om de ziekte te ontwikkelen. Schoolvrienden, collega's en dergelijke lopen zelden een verhoogd risico en hebben meestal geen speciale behandeling of onderzoek nodig.
Bacteriële meningitis/sepsis is niet besmettelijk, de bacterie die het veroorzaakt wel. Als er een patiënt met een pneumo- of meningococcen meningitis/sepsis zit, betekent het dat er op dat moment een ziekmakende (oftewel virulente oftewel invasieve) uitvoering van die bacterie in de directie omgeving van de patiënt aanwezig is. Tot 30% van de directe contacten kunnen zo besmet maken. Bij sommigen van deze besmette contacten kan de bacterie ziekmakend worden en ziekte veroorzaken. Dit komt gelukkig zelden voor. Waarom de een wel gevoelig is voor de bacterie en de ander niet, is nog onbekend. De incubatietijd ligt tussen de twee en tien dagen.
Door een zogenaamde profylactische (d.w.z. voorkomende) behandeling is ziekte te voorkomen. Er is nu consensus dat in zo'n geval de directe gezinscontacten profylactisch behandeld worden met een antibioticum (rifampicine gedurende 2 dagen).
Voor infecties op scholen is dit minder aangewezen omdat de kans op tweede gevallen daar veel kleiner is dan in gezinnen. De meeste ziektegevallen staan overigens op zichzelf en zijn niet veroorzaakt door een ander ziektegeval of een epidemie.

II. Besmettelijkheid van virale meningitis
Virale meningitis kan veroorzaakt worden door verschillende virussen. Sommigen worden verspreid onder de mensen via hoesten of niezen of door slechte hygiëne. Andere worden gevonden in door het riool vervuild water. De incubatietijd kan oplopen tot drie weken.

8. Waar in België en waar in de wereld komt meningitis voor?

I. België
In 2000 heeft het referentielaboratorium voor meningococcen in bijna alle arrondissementen van het land gevallen van meningitis vastgesteld. Tweeënzestig procent van alle gevallen werd in Vlaanderen waargenomen, 25% in Wallonië en 13% in Brussel (figuur).

II. Wereld

Zoals je kan zien komen er in heel Afrika gevallen van meningitis voor. Vooral dan nog in de streek rond de evenaar ( donkerbruin ). Ook in Alaska en Argentinië in Amerika komen veel gevallen voor. In Europa hebben vooral Spanje en de Joegoslavische landen te kampen met veel meningitispatiënten. Ook in Noord-Indië komen er veel gevallen voor.

9. Hoe kan meningitis worden behandeld?

De behandeling is met antibiotica, aangepast aan de veroorzaker van de meningitis. Hoe sneller ermee gestart wordt, hoe beter de prognose is. Het onderzoek naar het juiste antibioticum duurt enkele dagen. Daarom wordt alvast gestart met breedspectrum antibiotica die tegen de meest voorkomende veroorzakers werken. Als de kweekuitslagen en de gevoeligheid (antibiogram) bekend zijn, kan de medicatie evt. worden aangepast. Vaak wordt penicilline, amoxicilline of een middel uit de groep van de cefalosporinen gebruikt. Bij schimmels of gisten wordt bv. amfotericine B gebruikt.

10. Zijn er vaccins tegen meningitis?

· De enige bescherming is mogelijk door vaccinatie. Sinds 1993 is een vaccin tegen Haemophilus Influenza type B (HIB) meningitis dat ook toegediend wordt. HIB was tot 1993 de grootste veroorzaker van meningitis bij kinderen tot ongeveer 4 jaar. Door de invoering van het vaccin is het aantal gevallen door deze vorm tot vrijwel 0 gereduceerd. In maart 2000 beslisten de verschillende ministeries van volksgezondheid van ons land dat zuigelingen vanaf 1 januari 2001 gratis gevaccineerd worden tegen hersenvliesontsteking.

· Tegen meningococcen B, de grootste boosdoener, is het (nog) niet gelukt een vaccin te ontwikkelen. Meningococcen A komt vooral voor in Afrikaanse landen. Meningococcen C is in ons land verantwoordelijk voor minstens 1 op 3 gevallen. Sinds het voorjaar van 2001 is een nieuw vaccin verkrijgbaar (Meningitec van de firma Wyeth Lederle), dat langdurige bescherming zou bieden aan zuigelingen en jonge kinderen. Enkele maanden later pas beslist de Vlaamse regering een vaccinatieprogramma op te zetten waarin zuigelingen en adolescenten gratis gevaccineerd worden. Inmiddels zeggen de mutualiteiten de inenting van ook andere kinderen gedeeltelijk te zullen terugbetalen. Omdat het aantal gevallen van meningitis C in 2001 sterk toeneemt, komt de interministeriële conferentie Volksgezondheid overeen dat niet alleen Vlaanderen, maar de drie gemeenschappen zo snel mogelijk een vaccinatiecampagne moeten organiseren. Die wordt voor twee derde betaald met federaal geld en voor één derde door de gemeenschappen. De federale regering trekt hiervoor 332,75 miljoen frank (8,25 miljoen euro) uit. Ten minste alle kinderen tussen één en vijf jaar - 400.000 in totaal - moeten gratis worden ingeënt.
In november 2001 begint men via de diensten van Kind & Gezin met de gratis inenting van kinderen van één jaar, geboren in het jaar 2000. Begin 2002 komen niet alleen de eenjarigen, maar ook de leerlingen uit het derde jaar secundair onderwijs in aanmerking voor een gratis spuitje. Vanaf 2003 zouden de overige kleuters en adolescenten tussen 15 en 18 jaar, de twee grootste risicogroepen voor hersenvliesontstekingen door meningococcen, worden ingeënt. De vaccinatiecampagne moet voltooid zijn tegen eind 2005.
· Tegen pneumococcen, na meningococcen b de grootste veroorzaker van hersenvliesontsteking, is een gangbaar vaccin beschikbaar dat echter kortdurend werkzaam is en niet bij jonge kinderen. Vooral ouderen wordt aangeraden zich om de 5 of 6 jaar hiermee in te enten. Sinds kort is echter ook een medicijn beschikbaar voor jonge kinderen, Prevenar.

11. Wat moet er gebeuren indien er zich een geval van meningitis voordoet binnen een gezin of een gesloten gemeenschap?

· De enige bescherming is mogelijk door vaccinatie. Sinds 1993 is een vaccin tegen Haemophilus Influenza type B (HIB) meningitis dat ook toegediend wordt. HIB was tot 1993 de grootste veroorzaker van meningitis bij kinderen tot ongeveer 4 jaar. Door de invoering van het vaccin is het aantal gevallen door deze vorm tot vrijwel 0 gereduceerd. In maart 2000 beslisten de verschillende ministeries van volksgezondheid van ons land dat zuigelingen vanaf 1 januari 2001 gratis gevaccineerd worden tegen hersenvliesontsteking.

· Tegen meningococcen B, de grootste boosdoener, is het (nog) niet gelukt een vaccin te ontwikkelen. Meningococcen A komt vooral voor in Afrikaanse landen. Meningococcen C is in ons land verantwoordelijk voor minstens 1 op 3 gevallen. Sinds het voorjaar van 2001 is een nieuw vaccin verkrijgbaar (Meningitec van de firma Wyeth Lederle), dat langdurige bescherming zou bieden aan zuigelingen en jonge kinderen. Enkele maanden later pas beslist de Vlaamse regering een vaccinatieprogramma op te zetten waarin zuigelingen en adolescenten gratis gevaccineerd worden. Inmiddels zeggen de mutualiteiten de inenting van ook andere kinderen gedeeltelijk te zullen terugbetalen. Omdat het aantal gevallen van meningitis C in 2001 sterk toeneemt, komt de interministeriële conferentie Volksgezondheid overeen dat niet alleen Vlaanderen, maar de drie gemeenschappen zo snel mogelijk een vaccinatiecampagne moeten organiseren. Die wordt voor twee derde betaald met federaal geld en voor één derde door de gemeenschappen. De federale regering trekt hiervoor 332,75 miljoen frank (8,25 miljoen euro) uit. Ten minste alle kinderen tussen één en vijf jaar - 400.000 in totaal - moeten gratis worden ingeënt.
In november 2001 begint men via de diensten van Kind & Gezin met de gratis inenting van kinderen van één jaar, geboren in het jaar 2000. Begin 2002 komen niet alleen de eenjarigen, maar ook de leerlingen uit het derde jaar secundair onderwijs in aanmerking voor een gratis spuitje. Vanaf 2003 zouden de overige kleuters en adolescenten tussen 15 en 18 jaar, de twee grootste risicogroepen voor hersenvliesontstekingen door meningococcen, worden ingeënt. De vaccinatiecampagne moet voltooid zijn tegen eind 2005.
· Tegen pneumococcen, na meningococcen b de grootste veroorzaker van hersenvliesontsteking, is een gangbaar vaccin beschikbaar dat echter kortdurend werkzaam is en niet bij jonge kinderen. Vooral ouderen wordt aangeraden zich om de 5 of 6 jaar hiermee in te enten. Sinds kort is echter ook een medicijn beschikbaar voor jonge kinderen, Prevenar.

11. Wat moet er gebeuren indien er zich een geval van meningitis voordoet binnen een gezin of een gesloten gemeenschap?

Nauwe en langdurige contacten met de patiënt verhogen het risico op meningitis.
In geval van meningococcen meningitis en soms ook H. influenzae meningitis wordt een behandeling met antibiotica aangeraden voor de familieleden en de personen die in nauw contact staan met de patiënt. Deze behandeling vermindert, maar sluit het risico op besmetting niet uit. Het is raadzaam om gedurende één maand waakzaam te blijven.
Contacten met klasgenoten en collega's op het werk zijn zelden riskant. Bijgevolg is er geen onderzoek, noch behandeling vereist.
Raadpleeg uw huisarts indien u vragen heeft over preventieve maatregelen.