Blok 1 en 2

• foutieve inversie (foute volgorde persoonsvorm en onderwerp)
• niet-bedoelde dubbelzinnigheid (niet door wie i.p.v. niet wie)
• storend figuurlijk taalgebruik (té veel figuurlijke zinnen en uitdrukkingen)
• verkeerd gebruik van de lijdende vorm (té veel gebruik van de passieve vorm)
• overdrijving (voorkom overdrijving, zoals velen in Nederland i.p.v. heel Nederland)

<i>HS 4.1</i>
Een tekst is opgebouwd uit alinea’s, deze zijn vaak te herkennen aan een kleine pauze, het kan ook zijn dat ze genummerd zijn.
Elke alinea bevat een kernzin, die bestaat uit een hoofdmededeling of een hoofdbewering. Meestal is dit de eerste zin, maar het kan ook zijn dat er een inleidende zin vooraf gaat. Ook wil het nog wel eens voorkomen dat de laatste zin de kernzin is, dan is het een samenvatting van de voorgaande zinnen (conclusie). Let op: het hóeft niet de 1e, 2e of laatste zin te zijn, dus pas op!
Bij het citeren van een kernzin, zet je hem tussen aanhalingstekens.

<i>HS 4.2</i>
Een stuk tekst gaat over een onderwerp, deze is vaak af te leiden uit de kernzinnen van een aantal alinea’s. Uit het onderwerp moet je ook een hoofdgedachte kunnen formuleren. De hoofdgedachte is een uitspraak/mening van de schrijver, en moet géén lange zin zijn! Je kunt hem vinden door naar de titel, inleiding, slot en kernzinnen te kijken.

<i>HS 3.2</i>
Objectieve teksten verschaffen informatie, en bevatten controleerbare feiten (en zéér licht meningen). Subjectieve teksten kunnen feiten bevatten, maar de mening van de schrijver is duidelijk aanwezig.

<i>HS 7.2</i>
Verschillende soorten samenvattingen:
• Uittreksel (leesverslag)
• Samenvatting (documentatiemap)
• Representatieve samenvatting (tekst die een andere kan vervangen)
• Geleide samenvatting (bevat alléén belangrijke elementen)

Eisen voor een samenvatting:
• Hoofdzaken (informatie elementen)
• Strekking (de bedoeling en de hoofdgedachte)
• Goed Nederlands
• Niet té groot
• Representatief

• Zet boven samenvatting: Samenvatting van …. door ….
• Schrijf in directe stijl
• Details, voorbeelden, herhalingen e.d. weglaten

Voor een samenvatting is een goede structuur erg belangrijk:
• Stel per alinea het onderwerp en de kernzin vast
• Proberen van meerdere alinea’s het onderwerp vast te stellen
• Stel de functie van alle delen uit de tekst vast
Schema voor een goede samenvatting:
Inleiding
Vraagstelling
Antwoorden
Antwoorden
Antwoorden
Afweging
Slot/conclusie

Zorg bij een informatieve tekst dat alle belangrijke informatie is toegevoegd, maar gebruik toch alleen de hoofdzaken. Ook is het handig om de soort tekst vast te stellen. En ook de hoofdmededeling is belangrijk om te weten.

In een persuasieve tekst moeten de mening en de argumenten sterk naar voren komen, maar vergeet de informatieve elementen niet!

TIPS BIJ HET MAKEN VAN EEN SAMENVATTING:
1. oriënterend lezen
2. onderwerp en hoofdgedachte noteren
3. intensief lezen (omcirkelen/onderstrepen)
4. tekst indelen
5. maak structuurschema
6. maak kladversie
7. controleer of de belangrijke elementen aanwezig zijn
8. controleer of de hoofdgedachte voldoende naar voren komt
9. maak de netversie

<i>HS 5.1</i>
Tussen alinea’s zit een bepaald verband, deze kunnen aangegeven staan op 4 manieren:
• herhaling woorden (ook wel overlappers, uit vorige alinea)
• overgangszinnen (verwijzende woorden als deze, zulke, die)
• aankondigende zinnen (“Daarvoor zijn 3 redenen te noemen”)
• signaalwoorden (maar, eerst, vervolgens)

<i>HS 1.3.2</i>
Veel informatie komt uit media, zoals naslagwerken (encyclopedie, woordenboek, jaarboeken, bibliografieën). Ook kan er veel uit boeken, kranten en tijdschriften worden gehaald. Er zijn verschillende kranten, zoals regionale en landelijke.
Ook is er de mogelijkheid van het Internet, bijvoorbeeld via zoekmachines als Google. Knipsel/documentatiemappen zijn ook makkelijk, net als keuzelijsten, foldermateriaal en digitale media (CD-ROM, DVD).

<i>HS 1.3.3</i>
Belangrijk is het vermelden van de bronnen, via een bronvermelding. Je kunt een literatuuropgave toevoegen bijvoorbeeld, via het auteur-jaarsysteem. Zie voorbeeld:

<i>HS 3.5/3.8/1.5.5</i>
In een uiteenzetting geeft niet alleen informatie, maar legt ook iets uit. Het is objectief. Een beschouwing belicht een onderwerp van verschillende kanten, maar kan ook een eigen mening bevatten. Een beschouwing is wel persoonlijker dan een uiteenzetting. Een schrijver zoekt gevolgen en mogelijkheden. Een schrijver van een beschouwende tekst moet op vele dingen letten, zoals het richten op het publiek, goede samenhang alinea’s en behandel niet meer deelonderwerpen pér alinea.

<i>HS 8.2/8.2.3/8.5</i>
Bij een discussie is het de bedoeling dat er een gemeenschappelijk standpunt komt. Het is dus een doelgericht gesprek. Een discussie moet meningvormend zijn, en kan ook probleemoplossend zijn.
Het discussieonderwerp moet open, controversieel, actueel en interessant zijn. Ook moet er genoeg informatie over te vinden zijn.

De fases in een forumdiscussie:
• introductie door voorzitter
• om de beurt laten horen van standpunt
• de échte discussie begint, verdedigen en aanvallen
• voorzitter zoekt naar gemeenschappelijk punt/oplossing

Bij een discussie zijn naast de voorzitter ook nog beoordelaars en verslaggevers aanwezig.

Bereid je goed voor op een discussie, en gebruik niet steeds dezelfde argumenten. Luister ook goed naar wat anderen zeggen! Het moet immers een prettige sfeer blijven.

Er kan ook een verslag worden gemaakt van een discussie. Hierop moet veel worden genoteerd, zoals de datum, namen van deelnemers en voorzitter. Ook is het resultaat erg belangrijk. Het kan handig zijn tijdens de discussie aantekeningen te maken.

<i>HS10</i>
Er zijn 2 types spellingsproblemen, problemen met regeltoepassing (cafés), en spellingsproblemen als woorden anders worden geschreven dan dat ze uitgesproken worden (pyjama).

Aaneenschrijven:
Samengestelde zelfstandige naamwoorden: antiblokkeersysteem
Samengestelde bijvoeglijke naamwoorden: koolzuurhoudend
Samengestelde werkwoorden: koffiezetten
Voornaamwoordelijke bijwoorden: erin, hiervoor, daarvoor
Getallen tot honderd en -honderd - duizend: negenentwintig

Let op: tekort/te kort - tenslotte/ten slotte - teveel/te veel
Onthouden: halfnegen, tezamen, per se, wel eens, linkerzak, rechterachterlicht, linker fietspad

Let op: tekort/te kort - tenslotte/ten slotte - teveel/te veel
Onthouden: halfnegen, tezamen, per se, wel eens, linkerzak, rechterachterlicht, linker fietspad

Liggend streepje:
In sommige gevallen zetten we bij samenstellingen een streepje:

Bij 2 gelijke klinkers: massa-artikel, milieu-uitgave
Indien verkeerd lezen: reclame-industrie, video-installatie
Let op: massaontslag, taxionderneming
Tussen gelijkwaardige delen: collega-bestuurder, minister-president
Let op: bij volledige naam van gehuwde vrouwen:
Mevrouw Mirjam Rademakers-van Dorp
Bij hoofdletters soms: Middellandse-Zeegebied
Samenstelling St./letters/cijfers: vwo-leerling, 40+-kaas, St.-Nicolaas
Samenstelling aardrijkskunde: Heythuysen-Goudkust, Roggel-Kamp
Samenstelling eigennaam: Knorr-soepen, Fiat-dealer
Samenstellingen met:
Privé, pro, ex, niet, non, quasi, loco, semi, vice, oud:
Ex-zakenman, niet-vakman, oud-collega
Samenstelling met anti, indien
tweede deel met hoofdletter: anti-Neers, antiraketraket.

Let op: sommige hebben meer liggende streepjes:
Kop-en-schotel, laag-bij-de-gronds

Onthouden: all-riskverzekering, drive-inwoning, iktijdperk, fiftyfifty, aspirant-koper, hightechbedrijf

Meervoud van zelfstandige naamwoorden:

Woorden eindigend op klinker: pinda’s, kano’s, sherry’s
Let op: indien verkeerd lezen uitgesloten is:
Garages, etuis, abonnees
Let op: indien klinker vóór y:
Sprays, playboys
Let op: afkortingen: cd’s, pc’s, dvd’s, PS2’s
Klemtoon valt niet op laatste lettergreep:
Oliën, bacteriën
Klemtoon val op laatste lettergreep:
Knieën, zeeën
Woorden op -ee: sleeën, pygmeeën
Verdubbelen medeklinker: mollen, blikken
Woorden met een onbeklemtoonde slotlettergreep (-erik,- es, -et):
Gemeneriken, lemmeten, lafwammesen
v:->z, f->Meervoud s wolven, buizen
Let op: kansen, wensen, fotografen
Let op: sponsen/sponzen

Trema:

Trema geeft lettergreep aan: reünie, egoïsme, vacuüm
Meervoudsvormen: zeeën, fantasieën
Bij -iee en -ii trema overbodig: financieel, dieet

Onthouden: elektricien, atheneum, hobbyisme, fonduen, luxueus

Verkleinwoorden:

Klinkerverdubbeling a, é, o, u: dramaatje, radiootje, menuutje
-i wordt -ie: taxietje
Woorden op -y, afkortingen en apostrof:
Baby’tje, tv’tje, cd’tje
Onthouden: chocolaatje, jongetje, koninkje, machientje, souveniertje, dineetje, karbonaadje

Weglatingsstreepje:
Bij een woorddeel dat 2x voorkomt, en wat we weg kunnen laten, plaatsen we een weglatingsstreepje:

Als het ‘vast’ zit in het andere woord:
Zomer- en winterseizoen
Let op: alléén als er een deel dat vast zit wegvalt:
Hoge en lage cijfers

<i>HS10.7</i>
Bijvoeglijke naamwoorden:

Indien afgeleid van voltooid deelwoord: vergrote, aangebrande
Soms wordt medeklinker verdubbeld: geknotte, geredde
Indien afgeleid van voltooid deelwoord op -en: gezouten, gemalen
Stoffelijke bijvoeglijke naamwoorden: kartonnen, zijden, houten
Let op: moderne bijvoeglijke naamwoorden hebben géén -en:
Polyester, nylon, aluminium
Na ‘te’ komt heel werkwoord: te verwachten
Let op: bijvoeglijke naamwoorden op -loos:
Kosteloos, zedeloos

Onthouden: beruchtste, welvarendste, mogelijk, wezenlijk

<i>HS11</i>
Interpunctie:

Einde van een zin komt een punt, behalve als het eindigt met een uitroepteken of vraagteken. Het is onnodig meer dan één vraag- of uitroeptekens te gebruiken.

Komma:
• opsomming
• aangesproken personen (Heren,)
• tussenwerpsel (Ach,)
• voegwoorden die deelzinnen verbinden (, maar)
• tussen 2 werkwoorden uit verschillende gezegdes (hier wordt geen spreekwoord mee bedoeld!) (heeft, kan)
• na een beperkende/bijvoeglijke bijzin (, die). Let op: het is duidelijk hoorbaar wáár de komma’s moeten worden geschreven!)
• voor en na tussengeschoven woorden (,…,)
• om verkeerd lezen te voorkomen

Onthouden:
• , bijvoorbeeld
• , dan
• kortom,
• stel,
• met andere woorden,
• , dat
• hoe…., hoe…
• , anders

Puntkomma:
Bij 2 zinnen die nauw met elkaar samenhangen en bij een langere opsomming.

Dubbele punt:
Bij zin in directe reden en vóór een opsomming.

Aanhalingstekens:
• Bij directe reden, let hierbij wel op de plaats van de punt. Want achter aangehaalde zinnen komt géén punt, wel soms vraag- of uitroepteken. Hierna vervalt dan ook de komma!
• Bij gedachten/wensen gebruiken zetten we géén aanhalingstekens.
• We zetten aanhalingstekens bij benadrukken dat het woorden van iemand anders zijn (citaten).
• Titels zetten we tussen aanhalingstekens.
• Bij ironie.