Congo

Wat is dekolonisatie?

In het woordenboek vinden wij:

de•ko•lo•ni•sa•tie de; v het tot zelfbestuur brengen van een kolonie

Dus, dekolonisatie is het proces waarbij kolonies zelfstandig worden van het overheersende land. Want het tegenovergestelde is kolonisatie. Maar wat is kolonisatie? Simpel gezegd: de ene staat valt de andere binnen en beschouwt het bezette land als een deel van zichzelf. Dat deel wordt een kolonie genoemd. De kolonie staat onder gezag van de kolonisator. Maar op een gegeven moment wil de kolonie geen kolonie van een kolonisator meer zijn, maar een eigen land. Ook een oorzaak van de dekolonisatie ligt in de achterstelling van de inheemse bewoning in de koloniën, deze worden misdeeld, of zelfs gewoon uitgemoord.

Dit is natuurlijk niet de bedoeling van de wereld. Daarom ontstond er vaak dekolonisatie.

Deze meestal klein beginnend en langzaam uitgroeiend. Van protesten tot gehele burgeroorlogen, zoals de Congolese Burgeroorlog tussen de Hutu’s en de Tutsi’s en van rellen tot staatsgrepen. Het plaatje hiernaast is een zeer duidelijk voorbeeld. We zien hoe een oorspronkelijke bewoner een kolonist wurgt met een keten. De keten staat symbool voor het spreekwoord ‘koekje van eigen deeg krijgen’. Dekolonisatie vond vooral plaats rond de 19e eeuw, omdat de koloniën toen besloten dat ze geen kolonie van de desbetreffende kolonisator wilden zijn. Want kolonisatie begon al in de 17e eeuw, want vooral de Europese landen profiteerden van de nieuwe grondstoffen en de slavenhandel.

Welk land had de macht in Congo?

Portugal

Omstreeks 1480 zetten de Portugezen voet aan wal in Congo. Toen Koning Emanuel en zijn gevolg aan land kwamen werden zij gastvrij onthaald en kregen de mooiste geschenken om te laten zien wat het land te bieden had. De koning van Portugal zag toen veel in de rijkdommen van het land en hoopte dat beide landen bondgenoten zouden worden tegen de Islam uit het oosten.  Binnen enkele jaren werd koning Nkuwu van Congo gedoopt volgens Christelijk gebruik. Ook hij zag toekomst in de samenwerking en verwelkomde daarom de Portugese missionarissen en handelswerklieden hartelijk in zijn land. Hij zag grote voordelen in het verdrag met de machtige Europeanen. Later werd Nzinga, de zoon van Nkuwu, de koning van Congo. Hij was zich er beter van bewust dan zijn vader, dat een hechte band met Europa de Congolese economie erg goed zou doen. Dat zou voor hem betekenen dat zijn macht over het volk groter werd, omdat hij dan meer geliefd zou zijn. De Portugezen zorgden er voor dat het onderwijs in Congo gestimuleerd werd. Portugese priesters en onderwijzer gaven enkele Congolezen les in taal en geloof. Er brak een periode aan van samenwerking tussen Congo en de Portugezen. Portugal zorgde er voor dat alles in Congo op rolletjes verliep. Koning Nzinga had de volledige macht over het volk en alle handelingen die tussen Portugal en Congo plaatsvonden gingen via hem. Nzinga vroeg om militaire hulp, technici, ambachtslieden, priesters en onderwijzers. En Portugal zond deze mensen dan ook regelmatig naar Congo uit. Natuurlijk verwachtten de Portugezen uiteindelijk meer van Congo dan alleen bekering tot het christendom en modernisatie van het land. Ze hadden gezien dat de hulp aan Congo veel geld kostte en de Portugezen stelden dan ook voor om daar handel tegen over te stellen. Er bestond nog altijd de hoop dat het land grote goud, zilver en koper voorraden had.

En omdat veel Congolezen sterk verlangde naar de westerse luxegoederen, verleende zij in het geheim medewerking aan de handel voor de handelaren van Sao Tome. Nzinga was niet alleen boos op de bevolking die zijn gezag probeerde te ondermijnen, maar hij was voornamelijk boos op alle blanken die nog steeds Congolezen tot slaaf maakte. Aanvankelijk dreigde hij alle blanken, behalve priesters en onderwijzers, uit Congo te verbannen. (Lees meer over het einde van de macht van de Portugezen in de deelvraag Hoe verliep strijd om de onafhankelijkheid?)

België

Toen België net gevormd was besloot de politici van dat land dat ze een kolonie nodig hadden voor de nodige back-up. Congo werd een onafhankelijke staat, maar onder toezicht van België. Eigenlijk werd het meer een soort privé bezit van de koning van België, koning Leopold II. Hij werd schatrijk door de export van rubber uit Congo, en gebruikte het geld niet voor Congo of België maar om paleizen te bouwen. Hierdoor ging het met de Congolezen zelf minder goed. Al snel werd er over de hele wereld bekend dat er in Congo veel dwangarbeid en zware mishandeling op de rubberplantages voorkwamen. Langzamerhand kwamen de mishandelingen van koning Leopold aan het licht. Wanneer men de vereiste hoeveelheden rubber niet had geleverd, werden dorpen in brand gestoken en vrouwen weggehaald om die in de factorijen op te sluiten en tot de dood toe te mishandelen om hun echtgenoten te straffen. Strafexpedities, gewapende zwarte schilwachten werden in de verdachte dorpen achtergelaten, die ongestraft de ergste dingen konden doen.

Nadat dit bekend werd, kwam de Belgische regering onder zware druk te staan en moest Congo wel overnemen in 1908. Maar zelfs toen België Congo geheel als kolonie had ging het nog niet goed. Als nog keek de grote helper België niet hoe het met Congo ging, maar alleen naar de export. Er werden wel mooie nieuwe wegen en spoorwegen aangelegd, maar ook alleen te behoefde van de export. Na de oorlog waarin Congo de geallieerden had geholpen, was er geld over om een deel van de bevolking naar school te kunnen laten gaan. Hierdoor ontstond een soort bovenlaag van hoogopgeleide Congolezen. Deze zagen in dat het niet goed ging met het land. Daarom besloten zijn dat ze het land zouden overnemen en zelf een soort regering zouden vormen. Dit werd goed gekeurd door de Belgen. En in 1960 was Congo een echt eigen land geworden.

Hoe verliep de strijd om de onafhankelijkheid?

“In naam van de Congolese regering groet ik u, triomferende strijders voor een vandaag overwinnende onafhankelijkheid. Ieder van u, mijn vrienden, die onvermoeibaar aan onze kanten hebben gevochten, vraag ik om deze 30 juni, 1960, een beroemde datum te maken die u onuitwisbaar in uw harten zult graveren, een datum van betekenis waarover u aan uw kinderen zult leren, zodat zij aan hun zonen en aan hun kleinkinderen de grootse geschiedenis van onze strijd voor vrijheid zullen voortvertellen.” Citaat van Patrice Lumumba, de eerste Premier van Congo. De strijd om de onafhankelijkheid ging gepaard met veel geweld. Bij beide kolonisaties.