Vulkanisme

Schollen of Platen. De aarde is opgebouwd uit verschillende lagen. Deze lagen van binnen naar buiten zijn: de aardkern, de aardmantel, en op de vloeibare aardmanten ligt de aardkorst. De aardkorst is hard en bestaat uit meerdere stukken. Deze losse stukken zijn enorm dik en heten schollen of platen. Die schollen drijven natuurlijk niet zomaar wat rond, nee die liggen vast tegen elkaar aan. Maar het blijven losse dingen en daar blijft natuurlijk altijd een klein spleetjes tussen en dat zijn nou precies de zwakke plekken in de aardkorst. De aardmantel stroomt en bouwt zo een enorme druk op. En op die zwakke plekken kan de aardkorst dan breken. Als de aardkorst breekt stroomt het vloeibare gesteente van de aardmantel naar boven in de aarde, dat heet magma en als het eruit komt heet het lava. Dus op zo'n breuklijn kan het dat er opeens lava uit de grond komt zetten. Dat is zo hard dat er geen kier meer overblijft tussen de Europese plaat en de Aziatische plaat. Daarom wordt het nu als één continent gezien, dus die zwakke plek waar het magma doorheen komt. Een breuklijn is niet de enige oorzaak van een vulkaan. In IJsland bijvoorbeeld is gewoon de aardkorst heel dun en op sommige plaatsen zelfs zo dun dat je door gaten in de vulkanische grond een paar meter onder je het magma kan zien stromen. Natuurlijk niet zonder beschermende kleding want je zou anders meteen verbranden. Maar in ieder geval is die zandsteen laag op de breuklijn onder Europa genoeg om ervoor te zorgen dat West Europa beschermt word tegen vulkanen. Wat is eruptie? Een eruptie is als er door een breuklijn in de aarde tussen die aardschollen met grote kracht lava omhoog gespoten wordt. Als een eruptie heeft plaats gevonden is er door het opgedroogde lava een bergje ontstaan, dus hoe hoger de vulkaan hoe ouder de vulkaan. Verder heb je ook verschillende soorten erupties wij zullen er een paar noemen: - Een instant eruptie dat is als er meteen na de eerste keer gerommel lavastromen op gang komen. - Een non instant eruptie als er na weken gerommel ineens as en lava komt. - Een Strombolieachtige eruptie, als lava in een fontein naar buiten word gespoten. Eruptie is ook een ander woord voor uitbarsting.
Lava (magma) Vulkanen zijn een van de mooiste dingen op aarde. Als vulkanen uitbarsten dan komt er lava uit, soms komt de lava eruit tot een snelheid van 35 miles ( 56 kilometer ) per uur. De snelheid van de lava hangt er van hoe hoog de temperatuur is. Magma is heet gesmolten gesteente in de aarde. Als een vulkaan uitbarst komt er uit de vulkaan magma naar boven en stroomt langs het oppervlak naar beneden. Lava is magma gemixt met stoom en gassen. Lava verandert van rood naar wit als het eenmaal heel heet wordt. Net uit de vulkaan gekomen lava is zo'n 1.300 - 2.200 graden Farenheit ( 704 - 1204 graden Celsius ). Als vulkanen uitbarsten dan komt er heel veel lava uit. Lava kan tot een snelheid van 35 miles ( 56 kilometer ) per uur langs de vulkaan naar beneden stromen. Er zijn verschillende soorten lava. In lava, zit een hoog percentage van kiezelaarde of een menging van kiezelaarde en zuurstof. Lava is heel dik met heel veel gas erin. Puimsteen ( is een licht wegende steen dat gebruikt word voor het schoon maken van hout, metaal en andere soorten materialen ) word gevormd door kleine belletjes dicht bij elkaar te hebben en losgelaten in lava. Puimsteen zit ook in beton, isolatie, dakpannen en gips. Puimsteen is meestal wit, geel, bruin of zwart. Je hebt ze in verschillende soorten uitbarstingen, puimsteen in Rhyolite uitbarstingen , in Andesite uitbarstingen en in Basaltic uitbarstingen. Puimsteen in Rhyolite uitbarstingen is wit, Andesite uitbarstingen geel of bruin en in Basaltic uitbarstingen is zwart. Puimsteen word meestal gevonden in Kanarische eilanden, IJsland, Italië, Hongarijë, Griekenland, Nieuw Zeeland en Duitsland. Ook in Noord - Amerika in de Rocky Mountains bij de west kust en in Hawai. Andesites, die benoemd zijn na de Andes bergen, zijn een grote familie stenen die je in de buurt van de vulkanen vind. Basaltic uitbarstingen kan twee soorten lava stromen veroorzaken, allebei benoemd na een Hawaiiaanse naam: aa en pahoehoe. Aa lava beweegt langzaam en is verhard in een steen die Clincker heet. In pahoehoe zit as en bevat heel veel gas. Het barst uit op 2.000 graden Farenheit ( 1093 graden Celsius ). Heel veel eilanden zijn gevormd door dat er steeds een laag lava opkwam. Daardoor werd het eiland steeds hoger totdat het boven het zeeniveau kwam. Begroeiing van een vulkaan Vulkanen die nog regelmatig uitbarsten verspreidde lava over hun eigendom, dus vulkanen die nog in werking zijn en continue lava over hun eigendom verspreiden hebben geen begroeiing. Maar je hebt ook vulkanen die niet meer werken, die vulkanen hebben wel begroeiing. De begroeiing dat op een vulkaan zit is meestal gras, bomen en andere soorten planten. Een vulkaan verspreid lava en as over zijn eigendom. Die lava en as heel erg vruchtbaar, dus kunnen er planten en bomen op groeien. Eilanden zijn gedeeltelijk niet werkende vulkanen waar nu door die vruchtbare grond, bomen en planten op groeien. Je hebt ook bergen zoals de Mount Hood, dat een vulkaan geweest is en die nu niet meer werkt met begroeiing. Maar omdat hij zo hoog staat 11.245 (3711 meter) duizend feet boven het zeeniveau) ligt er ook gedeeltelijk sneeuw op de berg. Soorten Vulkanen Bij de term vulkaan denkt men al gauw aan een steile kegelvormige heuvel of berg met kraterpijp waaruit een rookpluim opstijgt. Hoewel deze vorm (Stratovulkaan) veelvuldig voorkomt, zijn er ook vulkanen met een ander uiterlijk. De randen van kraters zijn veelal minder stabiel, zodat ze afbrokkelen waardoor de typische vorm van de krater onstaat. Vele vulkanen vormen zijkraters aan van de flanken. Vulkanen zijn naar vorm, grootte en samenstelling in te delen in drie hoofdtypes: 1. Tefravulkanen
2. Schildvulkanen
3. Stratovulkanen. Tefravulkanen: Tefravulkanen zijn herkenbaar aan hun steile hellingen van ongeveer 30°. Het materiaal dat na een explosieve eruptie vrij komt, belandt voor een merendeel nabij de krater. De stijlheid van de helling kan ten vervolge van de werking van de zwaartekracht niet groter worden dan 33°. Een Tefravulkaan is opgebouwd uit magma en nevengesteente. Het vloeibare of in vaste vorm uitgeworpen materiaal noemt men pyroklastica. Onder de noemer pyroklastica valt al het materiaal dat gedurende een vulkanische uitbarsting naar buiten komt. En zo’n afzetting opgebouwd uit los materiaal noemt men met de wetenschappelijke naam pyroklastische afzetting of tefra. Schildvulkaan: Schildvulkanen zijn opgebouwd uit gestolde lavastromen en zijn veel platter van vorm dan de tefra- en stratovulkanen. Het zijn brede, zwak hellende kegels. Ten gevolge van de lage stroperigheid van het magma verspreiden de lavastromen zich tijdens de erupties over een groot gebied. De helling van de schildvulkaan is veelal minder dan 10°; dat komt omdat de lava niet ophoogt nabij de centrale pijp, zoals bij een tefravulkaan, maar zich verspreidt. Bovendien stroomt de lava niet altijd uit een centrale pijp maar soms ook uit openingen in de flanken van de vulkaan.
Stratovulkaan: Stratovulkanen zijn de meest voorkomende vulkanen op aarde; ze zijn opgebouwd uit gestolde lavastromen afgewisseld met lagen pyroklastisch materiaal. De gestolde lavastromen werken als een beschermende deken voor de lagen die bestaan uit losse fragmenten pyroklastisch materiaal. De stijlheid van de helling ligt tussen die van de tefra- en schildvulkanen in. Voordelen van Vulkanen Men denkt meestal niet al te best over vulkanen. Toch bieden ze ook voordelen aan de mensen die in vulkanische gebieden leven en hebben ze enkele nuttige bijverschijnselen. Heetwaterbronnen: Heetwaterbronnen komen overal ter wereld voor waar water diep genoeg in het gesteente kan doordringen om door het magma te worden opgewarmd. Geisers zijn heetwaterbronnen die een spectaculaire fontein van heet water de lucht in spuiten. Sommige mensen benutten deze heetwaterbronnen om onder andere te koken of een ontspannend bad te nemen wat goed voor de gezondheid is. Geothermische energie: Diep onder de grond bevindt zich poreus gesteente waarin het water als in spons wordt opgenomen. Hieronder ligt een harde rotslaag die het bovenliggende water verwarmt. Het hete water kan naar de oppervlakte worden gepompt door een put te graven. In sommige koude landen wordt dit hete water gebruikt om warmte te produceren in de vorm van Geothermische energie. Landbouw: De landbouw profiteert nog het meest van vulkanische activiteit. Als een gebied met nieuwe lava wordt bedekt, ziet het er doods uit, maar oude, verweerde lava is erg vruchtbaar. De lava bevat veel mineralen en de planten hebben die mineralen nodig om goed te groeien. Gebieden met vulkanische grond geven een hoge opbrengst van gewassen. Het onderzoek van een Vulkaan Om meer duidelijkheid over vulkanisme te krijgen worden er onderzoeken naar dit verschijnsel verricht. Deze onderzoeken worden verricht door een vulkanoloog. Door jarenlange observaties proberen de vulkanologen het tijdstip en de omvang van vulkaanuitbarstingen te voorspellen (zie ook hoofdstuk: Zijn uitbarstingen te voorpellen?). Veel tijd besteden zij aan het analyseren van gegevens in een kantoor of laboratorium, maar het veldwerk op de hellingen van actieve vulkanen of ter plekke bij een uitbarsting is onmisbaar. Zei nemen monsters van lava en gas en meten de veranderingen in temperaturen en in landschapsvormen. Om heel dicht bij het vuur te komen gebruiken sommige vulkanologen speciale beschermde pakken. Zei moeten afgaan o- hun kennis van nadere vulkanen en vroegere erupties. Want zelfs na honderden jaren onderzoek is eruptie nog steeds niet exact te voorspellen. Zelfs een ervaren vulkanoloog komt voor verrassingen te staan, die fatale gevolgen kunnen hebben.
Veiligheidspak: Een veiligheidspak heeft een metalen coating die de intense hitte van een vulkaaneruptie reflecteert en de onderzoeker koel houdt. Maar het belet hem of haar ook om te voelen, horen en zien wat er gebeurd. Hard weglopen als het misgaat is in dit pak helaas niet mogelijk. Aantekenboek: Vulkanologen noteren elk verschijnsel in een “aantekenboek”. In dit boek staat de levensloop van een vulkaan. Tijdens een eruptie maakt hij aantekeningen en schetsen van alles wat hij waarneemt. Ook de kleinste details kunnen later heel belangrijk blijken voor het onder zoek. Temperatuur metingen: Een vulkanoloog trotseert de immense hitte om de temperatuur van een lavastroom te meten. Hij gebruikt een thermokoppel, een soort elektrische thermometer, want een glazen thermometer zou smelten. De gemeten waarde was 1.100 graden C°., 300 graden onder het smeltpunt van staal. Uitrusting van een vulkanoloog: Naast de bovengenoemde thermokoppel heeft een vulkanoloog bij zich: · Een pikstok, waarmee hij monsters van hete lava op een veilige afstand op kan pikken. · Een verrekijker, zodat hij op een veilige afstand de vulkaan bekijken. · Een meetlint, handig om barsten in de bodem te controleren, en meten of deze barsten zijn toegenomen in grote. · Hittebestendige handschoenen van astbest, om hete monsters op te pakken en dicht bij gloeiende lava te werken. · Een helm, beschermd de vulkanoloog tegen kleine vulkanische brokstukken die uit de vulkaan worden geworpen. · Een mijnkompas, is nodig om de omgeving snel en simpel in kaart te brengen. · Een waterpas, kan kleine veranderingen in grondniveau opmerken, die eruptie kunnen voorspellen.