Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2019
• 230 pagina's
• Uitgeverij: De Geus

Flaptekst

Eerste zin

Hand in hand sta ik met mijn toneelbroer op de rand van het podium. We spelen de laatste scène uit De Kersentuin van Tsjechov waarin broer en zus noodgedwongen afscheid nemen van hun dierbare oude huis..

Samenvatting

De roman is fragmentarisch opgebouwd. Het zijn alle korte scènes uit het leven van de schrijfster in diverse perioden van haar leven.

-deel I (ho 1-22) over haar vroegste jeugd
Dit zijn herinneringen uit haar vroegste jeugd: de ervaringen met haar ouders en grootouders. Haar vader was jong weduwnaar met één kind (Broer) en hertrouwde. De stiefbroer van de ik-vertelster doet niet erg leuk tegen haar, maakt haar vaak bang.
Pijnlijk is ook de situatie waarin ze meemaakt dat ze een doodgeboren zusje krijgt. En natuurlijk over het pesten op school. Over de communie die ze doet, over het geld dat ze van haar moeder steelt. Broer maakt problemen in het gezin en verlaat het tenslotte met ruzie. Hij wordt priester, maar blijft verder altijd op afstand. Hij mag de moeder van Carine niet.
De ik-vertelster hoort van een buurmeisje met wie ze speelt dat zij  door haar vader seksueel wordt misbruikt en ze vertelt het uiteindelijk toch aan haar eigen vader. In die periode dat ze naar de middelbare school gaat, voelt ze in het begin nog weinig voor jongens. Als puber beschrijft ze haar ontwikkeling van het lichaam (borsten). Ze houdt veel van muziek en vindt het leuk om samen met haar moeder liedjes te zingen. 

-deel II (ho 23-49) over haar puberteit en haar verliefdheden
De relatie met haar moeder is niet eenvoudig: zij  is altijd veeleisend tegenover de vertelster. Maar ze hebben ook veel plezier. Ze krijgt ook een beugel, waardoor ze weer op school gepest  werd. Ze wil eigenlijk thuis geen problemen geven, daar zorgt haar broer wel voor. Carine speelt het liefst met jongens op straat. (voetbal en vooral softbal). Wel kleedt ze zich wat uitdagend voor een schoolmeisje, waardoor ze op een dag wordt weggestuurd door de conrector. 
Maar uiteindelijk komen toch de verliefdheden, de één wat succesvoller dan de ander. De ontdekking van seks met jongens . Maar de eerste keer dat ze een echt orgasme beleeft, is toch wanneer ze masturbeert. Na de middelbare school gaat ze psychologie studeren in Nijmegen, maar ze vindt de colleges allemaal veel te saai. Ze besluit naar de Toneelacademie in Maastricht te gaan en krijgt er weer diverse vriendjes. Haar moeder is erg blij met haar keuze, maar haar vader vindt het eigenlijk jammer. Ze krijgt tijdens de toneellessen soms rare opdrachten om uit te voeren, maar ze ontwikkelt zich steeds beter in het acteren. Ook bouwt ze   aan een  vriendenkring.  

- deel III (ho 50-57) over de depressie waarin ze verkeerde
Na de toneelschool gaat Carine naar Amsterdam. Ze krijgt later in haar leven grote rollen in bekende tv--series.(o.a.  Pleidooi en Vuurzee)  maar toch schrijft ze in deze roman niet veel over het toneelleven. Het gaat in deel III voornamelijk over de "hel waarin ze een hele tijd heeft geleefd." Ze krijgt namelijk een depressie en weet gewoon niet hoe ze daaruit moet komen. Je krijgt vaak een hekel aan jezelf, gedachten aan zelfmoord spelen ook een rol. Na een tijdje gaat het steeds beter en weet ze de depressies te overwinnen.
(“Ik heb de bodem geraakt, en gevoeld dat de dood troost kon bieden. Omdat er dan een uitweg is. Ik heb daardoor ook leren leven met doodsverachting. Leven is dít. Nu. Meer is er niet. Voor wie zou je bang moeten zijn? Voor iets arbitrairs als de mening van anderen? 

- deel IV (ho 58--91) over de ziekte en de dood van haar vader
Dit deel begint met een schuldgevoel wanneer Carine merkt dat ze de verjaardag van haar vader vergeten is. Hij is er laconiek onder. Ze heeft altijd wat beter met haar vader dan met haar moeder kunnen opschieten. Die eiste teveel van haar en is bovendien wat egocentrisch ingesteld. Carine wordt zwanger en opa en oma zorgen heel wat dagen in de week voor de (twee) kinderen. 
Carine en haar man willen dat opa en oma ook meegaan op vakantie naar Frankrijk, maar vader houdt de boot af. Hij krijgt last van Parkinson en dat betekent een langdurig aftakelingsproces. Af en toe komt hij ten val en breekt hij wat. Kunnen ze niet beter naar Amsterdam komen, wat dichter in de buurt bij hun dochter? Nee, toch maar liever in het Limburgse land. Wel veranderen ze van huis, maar ze blijven in Zuid-Limburg wonen, vader tijdelijk in het ziekenhuis. Hij is wel altijd dankbaar voor de zorg van Carine, haar moeder veel minder. De ziekte van Parkinson gaat vaak vergezeld door Alzheimer en Carines vader gaat inderdaad dementeren. Carine is zorgzaam en lief voor hem. Hij valt weer een keer en breekt een heup. Hij moet eerst naar  het ziekenhuis, daarna  naar een revalidatiehuis. Communiceren met hem wordt steeds lastiger. Zijn zoon (Broer) komt af en toe, maar heeft geen empathie voor zijn vader. Carine wel. Vader wil op een zeker moment niet meer eten. Zoon dient vlak voor zijn dood nog wel het heilig oliesel toe. Carine wil haar vader niet langer laten lijden, en vraagt de arts om morfine. Als hij tachtig jaar is, sterft vader. Carine zingt een lied voor hem bij zijn crematie. 

- deel V  (ho 92-101) over de dood van haar moeder.
In het voorstukje schrijft Carine dat ze eerst liever niet over de dood van haar moeder wil schrijven, maar in de afzondering van Zuid-Limburg (dorpje Vijlen) gaat ze er toch aan beginnen. Ze neemt haar een paar keer mee op vakantie naar Turkije. Ze gaat nog zwemmen. Ook doet ze een gehoortest.  Na de tweede keer Turkije gaat ze hoesten en dan komt de niet verwachte diagnose longkanker, terwijl ze nooit heeft gerookt. Bij de behandeling gaat van alles mis. Der behandelend arts geeft dat later ook toe. Carine wil haar moeder ook niet langer laten lijden en vraagt weer om morfine. Als ze even van de zaal is, sterft haar moeder.
"Ik huil mijn hart uit op haar buik. De buik waarin ik woonde, de buik waar ik vandaan kwam. "(blz. 231)

Personages

Carine

Als haar ouders gestorven zijn, beseft actrice Carina dat ze voortaan haar herinneringen aan haar jeugd met niemand meer kan delen. Ze neemt het besluit om een tijdje lang geen toneel-of filmrollen aan te nemen en zich terug te trekken in een Zuid-Limburgs dorpje (Vijlen) om een aantal episodes in haar leven te beschrijven. Daarbij komt vooral de relatie met haar ouders op papier, Ze kan overigens met haar vader beter overweg dan met haar moeder. Die laatste heeft iets egocentrisch over zich en is ook jaloers. Haar vader is een rustige beschermheilige op de achtergrond. Carine ontwikkelt zich van een klein bang meisje tot een zelfbewuste vrouw die een bekende BN'er wordt. Ze kiest er ook zelf voor om naar de Toneelacademie te gaan, in plaats van haar studie psychologie af te maken. Maar ook in haar leven in Amsterdam beleeft ze een zwarte periode, omdat ze geplaagd wordt door een depressie. Ze overwint die tenslotte wel. In de delen IV en V toont ze zich een empathische vrouw die zowel voor haar vader (Alzheimer) als haar moeder (longkanker) zorgt tot aan het einde toe. Ze maakt in beide situaties ook een einde aan het lijden van haar ouders door morfine aan de artsen te vragen.

Moeder

Moeder heeft twee soorten omgang met haar dochter. Ze is soms erg leuk met haar bezig: ze willen graag samen liedjes zingen. Moeder vindt het ook fijn wanneer Carine kiest voor de Toneelacademie. Eigenlijk voldoet haar dochter dan aan haar eigen wensen. Ze durfde zelf alleen nooit het podium op en dan is het een menselijk verschijnsel dat de dochter dan de plaats van de moeder moet innemen. Maar in de familiaire omgang kan ze ook jaloers zijn: ze wil graag het middelpunt van de belangstelling zijn. Als dat niet lukt, kan ze boos worden. Het moet dan wel allemaal om haar draaien. Ook vindt ze het niet meer dan normaal dat haar dochter voor haar zorgt als ze ziek wordt. Ze toont weinig dankbaarheid. Toch maken ze samen nog twee reizen naar Turkije, waar ze zich beiden erg vermaken. De tweede keer wordt haar laatste reis.

Vader

Vader blijft erg op de achtergrond. Hij heeft al een eerder huwelijk achter de rug, waarbij zijn vrouw in het kraambed stierf. Hij heeft een zoon (Broer). Die maakt het hem erg lastig door de tweede vrouw niet te accepteren. Vader is wel een erg goede vader voor Carine. Hij treedt ook op als Carine hem verteld heeft dat het buurmeisje door haar vader misbruikt wordt. Vader had graag gewild dat Carine in Nijmegen was blijven studeren, maar is er later toch trots op dat ze het zover geschopt heeft. Met zijn gezondheid gaat het niet goed. Eerst krijgt hij Parkinson en later komt daar Alzheimer bij. Hij kan zichzelf niet goed meer onderhouden en is aangewezen op de hulp van anderen. In tegenstelling toont hij wel zijn dankbaarheid aan Carine. Zijn dochter verlost hem later uit zijn lijden.

Quotes

"Man en zoon kwamen met een busje om de spullen die ik wilde houden in te laden en toen was het huis leeg. Ik poetste keuken en badkamer, stofzuigde, veegde het terras aan, sloot de deur af, leverde de sleutel in, nam afscheid van mensen die haar na stonden en liep naar de garage waar haar "Golden Girl" op mij wachtte. Samen reden we weg uit het land van mijn jeugd, mijn kindertijd achterlatend, de levende noodzaak om terug te keren was gestorven met mijn ouders." Bladzijde 11

"Mama zei tegen de dokter dat ze het kindje niet meer voelt bewegen. De dokter pakte een toeter en luisterde aan haar buik. Hij zei dat ze thuis moest wachten op wat komen gaat. Mama huilde. Ik kreeg een poesieplaatje." Bladzijde 20

"Verdriet is onnavolgbaar. Het ene moment kijkt er niets aan de hand, tot het veelkoppige monster je bij de kladden grijpt. Een vrouw die eenzelfde jas draagt als zij, een oude man die net zo stram en onzeker uit de trein stapt als hij, ze veroorzaken scheuten van pijn en een intens gevoel van missen." Bladzijde 57

"Niemand reageert raar en het maakt me eigenlijk ook niet uit. Het helpt. Omdat ik mijn geheim heb prijsgegeven. Ik heb de duivels ontwapend. Ze hebben geen macht meer, ik heb de controle. In mijn hoofd zie ik ze kleiner worden en verschrompelen, ik ben de baas. Zo moet het dus, ik moet toegeven, overnemen, niet vechten met monsters." Bladzijde 128

"Plas loopt langs zijn benen naar de grond. Hij wil de natte luier die op zijn enkels hangt weer omhoogtrekken, denkend dat het ene pyjamabroek is, maar ik hou hem tegen. Ik trek de luier uit, pak een washand, maak die nat en doe wat ik noot gedacht had ooit te moeten doen. Ik was mijn vaders geslacht, alsof het niet mijn vader is, maar mijn kind, terwijl hij in zijn waakslaap denkt dat ik zijn vrouw ben." Bladzijde 176

"Buiten lopen we zwijgend naar de auto. Mama staat opeens stil en slaat haar armen om mijn nek, "Er is toch niemand op de wereld die zo'n lieve dochter heeft als ik." Ze heeft het gezegd, daadwerkelijk gezegd. in omhelzing staan we, bijna gelukkig. Mama mijn moeder, ik haar kind." Bladzijde 228

"Mijn briefschrijver zegt dat hij me vrijlaat, maar hij wacht. Hij wacht tot ik voor hem kies, met een zekerheid die hem nog aantrekkelijker maakt. Ik kan het niet. Ik kan niet vrijen met twee mannen omdat ik niet bekrompen wil zijn. Ik wil de een als minnaar , de ander als vriend. Ik ben niet geboren voor de vrije liefde, maar voor redeloze romantiek." Bladzijde 97

Thematiek

Herinneringen

Als de beide ouders van de vertelster zijn overleden en zij het huis van haar moeder moet opruimen, beseft de actrice dat de herinneringen die ze in haar leven heeft niet meer kan delen. Haar (stief)Broer laat zich namelijk nauwelijks zien. Op blz. 9 : "Het is daar dat ik ten diepste besef dat ik geen ouders meer ben, geen kind van iemand meer ben, alleen gelaten met herinneringen die ik niet meer kan delen.

Ouder-kindrelatie

Na de dood van haar ouders voelt de ik-vertelster zich alleen en verlaten. Ze wil haar leven opschrijven. Dat doet ze op een openhartige manier. In deel I bekijkt ze vooral hoe het huwelijk van haar ouders in het begin van het leven van Carine is geweest en dan vooral de manier waarop zij er als kind tegen aan keek. Vooral in deel IV en V wordt het lijden van de ouders beschreven. In die delen wordt ook fijngevoelig beschreven hoe de rol van iemand in het leven kan veranderen. Ouders beschermen hun kind, als ze ouder en behoeftig worden worden ze geholpen door hun kinderen. Vgl. de fraaie en emotierijke scène op blz. 176, waarin de vertelster het geslachtsdeel van haar vader wast. Een kind dat als het ware moeder is geworden.

Motieven

Incest

De kleine Carine hoort van een buurmeisje met wie ze speelt, dat die seksueel misbruikt wordt door haar vader. Ze verzoekt het geheim te houden, maar Carine doet dat niet en vertelt het tegen haar eigen vader. Die spreekt zijn buurman erop aan. Voor Carine voelt het aan als verraad van haar vriendinnetje, maar achteraf gezien is het natuurlijk weel de manier om dit grote probleem op te lossen.

Seksualiteit

Carine leert in haar puberteit de seksualiteit kennen.Ze schrijft er heel openhartig over. Niet elk seksavontuur met jongens is een succes. Haar eerste echte orgasme krijgt ze pas als ze masturbeert.

Godsdienst

Carine wordt Rooms-Katholiek opgevoed en dat is niet vreemd in Zuid-Limburg. Ze doet zelf communie .Haar stiefBroer wordt priester. Hij bedient zijn vader voor zijn dood het heilig oliesel.

Relatie tussen broer en zus

Haar stiefbroer (Broer) is niet aardig tegen haar. Hij maakt haar (als ze klein is) vaak bang in het donker. Hij verziekt later expres de sfeer in huis, waardoor Carine zich als puber genoodzaakt voelt geen problemen te maken en vaak haar ouders te 'pleasen'' . Broer die priester wordt, blijft een afstandelijke, en toch wel wat vreemde man. Hij bezoekt zijn ouders nauwelijks, heeft een hekel aan haar moeder en misschien ook wel aan Carine, die voor hem toch als een indringer in de relatie met zijn vader aanvoelt.

Dementie en geheugenverlies

De vader van Carine krijgt na Parkinson ook de ziekte van Alzheimer en dan is de aftakeling van de goede man compleet.

Depressief gedrag

In Amsterdam raakt Carine ernstig depressief. Ze weet gewoon niet hoe ze daar uit moest komen. Eigenlijk verlangt ze soms naar de dood. De depressiviteit heeft lang geduurd, maar uiteindelijk weet ze die te overwinnen. In een radio-interview zegt ze dat het haar het inzicht heeft gebracht dat ze bepaalde dingen (als ze het te druk kreeg) gewoon niet meer moest doen. Zo heeft ze het acteren op zij gezet, omdat ze een boek over haar relatie met haar ouders wilde schrijven. Daar is moed voor nodig. Ze heeft in een latere fase van haar depressie steeds de houding aangenomen er openlijk over te praten. Dat schiep wel lucht.

School- en studentenleven

Carine wordt op de basisschool door klasgenoten gepest. Ze mist zelfs een keer een flinke pluk haar. Haar moeder zet dat wel even recht. Later krijgt ze vriendjes op school. Er is ook een keer een vriendje met een lagere opleiding. (LTS) Hij is wel aardig, maar het lukt uiteindelijk niet om met elkaar door te gaan. Ook stort ze zich in het studentenleven. (Nijmegen en Maastricht) Hoewel de studie psychologie saai is, doet ze er ook weer vriendje op. Dat gebeurt ook als ze aan de Toneelacademie studeert.

Schuld(gevoel)

Carine heeft soms schuldgevoelens tegenover haar ouders. Zo is dat bijv. het geval wanneer ze vergeet haar vader op zijn verjaardag te bellen. Ook de arts die haar moeder verkeerd heeft behandeld, geeft uiting aan zijn gevoel van schuld.

Motto

"O mijn lieve, o mijn heerlijke tuin.
Mijn leven, mijn jeugd, mijn geluk.... vaarwel. Vaarwel".
- Ljoebov Raneveskaja in De Kersentuin van Anton Tsjechov-

De levens van het personage dat Carine speelt in Tsjechov en dat van haar zelf worden in het motto net elkaar verbonden. De zinnen kunnen ook van toepassing zijn op het leven in Zuid-Limburg waar het ouderlijk huis staat van Carine.

 

Opdracht

Voor mijn ouders

Trivia

Uit het interview in De Volkskrant: "Hoe schrijft de schrijver? Toneelspelen en schrijven gaat niet samen, merkte actrice Carine Crutzen (58). Dus ging de carrière op pauze voor een roman over haar jeugd, waarin geen woord verzonnen is."

Titelverklaring

Carine Crutzen is in Zuid-Limburg geboren. Ze is er opgegroeid en heeft de toneelacademie in Maastricht gevolgd. Daarna is ze naar Amsterdam verhuisd, maar keerde steeds terug naar haar ouders die in Zuid-Limburg bleven wonen. Daarom komt "het zuiden" steeds terug in de roman. Het wordt enkele keren gebruikt met diverse voorzetsels:  naar , in , uit.  

Uit het interview in De Volkskrant:
‘Zoals u hebt gezien, staat er geen enkele plaatsnaam in het boek. Het Zuiden is het zuiden van de wereld, of mijn zuiden. Ik kom ervandaan, het is mijn bron. Bij wijze van verzamelnaam heb ik het een hoofdletter gegeven. Ik zal altijd uit het zuiden blijven komen. Alleen is een deel van mij, een levend deel, mijn ouders namelijk, daar niet langer. Er is geen noodzaak meer voor mij om ernaartoe te gaan – ik heb geen broers of zussen, alleen een halfbroer, maar met hem heb ik geen contact.

Structuur & perspectief

Er is een ik-vertelster, Carine Crutzen zelf. ze schrijft een autobiografisch verhaal over haar leven, met nadruk op de relatie met haar ouders, aan wie ze het boek heeft opgedragen. 
Ze heeft haar roman opgebouwd in Vijf delen.
-deel I (ho 1-22) over haar vroegste jeugd
-deel II (ho 23-49) over haar puberteit en haar verliefdheden
- deel III (ho 50-57) over de depressie waarin ze verkeerde
- deel IV (ho 58--91) over de ziekte en de dood van haar vader
- deel V  (ho 92-101) over de dood van haar moeder.
Deze delen worden verteld in de o.t.t.
 
De vijf delen worden elk voorafgegaan van een gecursiveerd stuk tekst (niet genummerd) waarin de ik-vertelster (55 jaar)  in het verhaalheden aangeeft dat haar moeder kort ervoor is overleden en zij in haar  geboortestad moet spelen. (deel I)  Ze denkt terug aan haar verleden dat er eigenlijk nu niet meer is. Ze valt in een gat  en vraagt zich bepaalde dingen in het leven af. (deel  II). Ze besluit haat herinneringen van het leven thuis te beschrijven. Ze doet dat in het eigen Zuid-Limburg (deel III ) Ze beseft dat dit het land waar ze thuishoort. Ze maakt lange wandelingen en schrijft (deel IV). Tegen de kerst voelt ze zich eenzaam en ze heeft moeite met het laatste deel, het schrijven over de dood van haar moeder. (deel V) Toch is het laatste hoofdstuk van de roman een beschrijving van de dood van haar moeder.
 

Decor

Het decor is het Zuiden van Nederland, meer specifiek Zuid-Limburg. Crutzen werd geboren in Heerlen (1961) maar noemt die stad zelf niet. Ze studeert in Nijmegen (psychologie) maar gaat later naar de Toneelacademie in Maastricht. Voor haar carrière als actrice  vertrekt ze naar Amsterdam (deel III). Deel IV en V spelen weer  voornamelijk in Zuid-Limburg. In de gecursiveerde stukjes brengt Carine de tijd door in het dorpje Vijlen (niet ver van Maastricht) Ze wil een roman schrijven.

De tijd van de delen (die wel chronologisch zijn) is fragmentarisch. Carine Crutzen werd geboren in 1961. Deel I speelt daarom ook in de zestiger jaren. Deel II is haar puberteit, dus dat deel speelt in de zeventiger jaren. Deel III speelt in Amsterdam en betreft de depressie in de negentiger jaren. De dood van haar vader vindt plaats in 2007, de dood van haar moeder in 2013. Een aantal jaren daarna besluit ze  het verhaal op te schrijven van haar leven en een tijdje niet meer te  acteren. De roman kwam af in november 2018. 

Stijl

De roman van Crutzen is door de heldere stijl  heel goed te lezen. De eerste hoofdstukjes van deel I doen wat stijl betreft kinderlijk aan. Ze zijn dan ook echt geschreven vanuit een kinderlijk perspectief. In het begin dacht ik - eerlijk gezegd- dat ik dat als lezer niet zou kunnen volhouden, maar het knappe van de stijl van Carina Crutzen is dat de stijl van het verhaal steeds mee-evolueert met  de levensfases waarin ze verkeert. Deel IV en V zijn vol medelijden. mededogen en empathie geschreven. Die delen geven een indrukwekkend beeld van het lijden van haar ouders en de manier waarop Carine daarmee omgaat. Het zijn knap geschreven hoofdstukken. En zeker niet melodramatisch, wat je bevooroordeeld zou kunnen denken van  een toneelspeelster die een boek schrijft.

Slotzin

Als ik bij haar kom,.is ze weg. In de vijf minuten dat ik haar alleen liet, is ze vertrokken. Ze wilde alleen, zo heeft ze het zelf besloten. Ik huil mijn hart uit op haar buik. De buik waarin ik woonde, de buik waar ik vandaan kwam.

Beoordeling

Prachtige roman over een (bekende) dochter die de herinneringen uit haar jeugd  beschrijft in relatie tot het lijden van haar ouders. Door de opbouw in vijf delen en 101 korte fragmentarische hoofdstukken kun je het verhaal snel doorlezen. (Het lukte mij tijdens de vlucht van Malaga naar Rotterdam).

Natuurlijk is het thema niet origineel, want de ouder-kindrelatie is al vele malen beschreven in de literatuur.  Maar Carine Crutzen doet dat knap en openhartig. Ze is realistisch, niet alles is 'goud wat er blinkt in het leven'. Je moeder heeft soms ook een negatieve kant, je stiefbroer doet minder leuke dingen bij je. Er wordt gepest op scholen.  Er is incest in de wereld en ouders moeten vaak erg lijden voordat ze mogen sterven. 

De roman is helemaal autobiografisch en dat is een doelbewuste opzet van Carine Crutzen. In een radio-interview zegt ze dat ze ook voor een romanfiguur in Noorwegen had kunnen kiezen, maar ze koos ervoor om 'dicht bij haar zelf te blijven.'Dat geeft de roman inderdaad een meerwaarde. 

Recensies

"Interview met de schrijfster over haar debuutroman. Prachtig kan ze verwoorden wat haar heeft aangezet tot het schrijven van deze roman." https://www.volkskrant.nl...~baba5960/

"Een radio-interview met de schrijfster over haar roman en over haar leven." https://www.vpro.nl/nooit...iden~.html

"Interview met de schrijfster over haar jeugd en haar ouders." https://www.parool.nl/kun...ogle.nl%2F

"De korte hoofdstukken geven een overzichtelijk geheel door de jaren heen. Geen opsomming van feiten, die kom je niet tegen, maar wel liefde, geluk, geboorte, verdriet en verlies, overlijden. Wat zo typerend is voor de verhaallijn er worden geen namen genoemd. Wel uiteraard vader, moeder, opa en oma. Het is heel duidelijk weergegeven je weet ook precies over wie ze schrijft. Ja moest ik bij de humoristische gebeurtenissen lachen maar toch kreeg ik een brok in mijn keel bij de beschrijving van ziekten." https://www.hebban.nl/rec...het-zuiden

"Nu staat het allemaal op papier. Carine Crutzen legt haar hand op het boek. ,,Dit mag de wereld in.’’ Haar moeder staat op het omslag, zwierig, dansend, vrij, tijdens een vakantie ergens aan het IJsselmeer. ,,Zo wilde ze graag zijn. Ze was een mooie vrouw, slim, ze had een mooie zangstem maar durfde niet op het podium te staan. Eigenlijk moest ik worden wie zij niet kon zijn. Mijn moeder ging ervan uit dat ik alles kon, en aankon. Als ik het niet zag zitten, moest ik het tóch zien zitten.’’ Ze hééft het ook gedaan, zij durfde het podium wel op, ook al was het soms met pijn in haar buik. Zingen, acteren, en nu ook schrijven. Eerlijk en schaamteloos. ,,Mijn moeder zou hebben gezegd: kindj, móste dat noe allemoal opsjrieve? Nou, ja dus. Dat moest.’’" https://www.ad.nl/show/ee...google.nl/