Feitelijke gegevens
- 1e druk, 2004
- 128 pagina's
- Uitgeverij: Anthos
Flaptekst
Een meesterlijke combinatie van een detectiveroman en een oorlogsverhaal.
Een gepensioneerde 89-jarige man woont al jaren op het Engelse platteland. Over hem wordt gezegd dat hij ooit een beroemd detective is geweest. Dan komt de negenjarige Linus Steinman op zijn pad, die nooit iets zegt. Hij is uit nazi-Duitsland gevlucht, met als enige gezelschap een grijze roodstaartpapegaai, die hele cijferreeksen in het Duits uitspuwt. Wat is de betekenis van deze cijfers? Een supergeheime ss-code? Een Zwitsers bankrekeningnummer? Of hebben ze een meer prozaïsche en duistere betekenis? Dan verdwijnt de papegaai. Zal de ooit beroemde detective zijn laatste zaak weten op te lossen?
Chabon bespeelt weer een ander register dan in zijn vorige romans in deze prachtige novelle over verlies, die zich afspeelt tegen de achtergrond van de Tweede Wereldoorlog.
Eerste zin
Over het spoor liep een jongen met een papegaai op zijn schouder.Samenvatting
Op een dag ziet een 89-jarige man (waar nooit de naam van wordt genoemd) een jongen (Linus) gevaarlijk dichtbij het spoor naast zijn huis lopen met een papegaai op zijn schouder. De man gaat snel naar de jongen toe om hem er op te wijzen dat hij dat niet moet doen. Het blijkt dat de jongen stom is (hij kan niet praten) en zijn papegaai noemt vreemde cijfercombinaties op. Al snel wordt duidelijk dat de jongen een Joodse vluchteling is uit nazi-Duitsland (waarvan de ouders vermoedelijk zijn geëxecuteerd in een concentratiekamp) en dat hij een paar huizen verderop woont bij de pastoor Panicker.
In huize Panicker, waar twee kamers worden verhuurd aan twee mannen (ene Shane en nog iemand waar de naam niet van wordt genoemd), is er een grote fascinatie voor wat de papegaai allemaal vertelt. Naast de Duitse cijferreeksen zingt hij ook Duitse opera en draagt hij Duitse poëzie voor. Maar de grootste vraag in het huis is wat de cijfers inhouden, Shane wil zich er niet over uiten en de andere huurder denkt dat het rangen van het Duitse leger zijn of Zwitserse bankrekeningnummers.
De volgende morgen ontdekt de familie Panicker dat Shane is vermoord naast hun huis en dat de papegaai (Bruno) is vermist. Linus is overstuur, de politie denkt dat de zoon van de Panickers, Reggie, schuldig is omdat hij zich in meer duistere zaken verwikkelt - daarnaast heeft hij een visitekaartje van de exotische vogelhandelaar Black in zijn zak zitten. De oude man van 89 - die een bekende detective was - wordt gevraagd om dit mysterie te kraken.
De oude man heeft al snel door dat Reggie er hoogstwaarschijnlijk niks mee te maken heeft, de verhalen die hij over de moord hoort komen niet overeen met wat er echt gebeurt blijkt te zijn (gezien het bewijsmateriaal). Daarnaast waren er meerdere mensen in het dorp gefascineerd door wat de papegaai allemaal zei, bijvoorbeeld de architectuur historicus Kalb die ook dacht dat de cijfers die de vogel opnoemde een diepere betekenis moesten hebben.
De oude man merkt dat zijn geheugen en verstand met zijn leeftijd achteruit gaat en is niet zeker van zijn eigen conclusies waardoor hij niet het gevoel heeft dat hij het mysterie zal oplossen - hij laat het een beetje links liggen. Maar op een dag, wanneer hij bezig is met honing telen (hij is imker in zijn vrije tijd) komt de jongen naar hem toe en schrijft wat onbegrijpelijks op een papiertje (naast dat de jongen stom is, kan hij ook niet goed schrijven). Wanneer de man het blaadje omdraait ziet hij dat dit het visitekaartje is van exotische vogelhandelaar Black en besluit meteen naar Londen te gaan om de zaak op te lossen (ook omdat hij inziet hoe erg de jongen zijn papegaai nodig heeft).
De treinen rijden niet omdat het te gevaarlijk is door de oorlog. Op de weg ziet hij Panicker in zijn auto rijden en houdt hem aan. Hij en Panicker gaan samen naar Londen om het mysterie op te lossen. Eenmaal in Londen blijkt het dat de zaak van Black gesloten is -- ze besluiten te overnachten en de volgende dag verder te gaan met de zoektocht.
Het perspectief wisselt naar de papegaai die daadwerkelijk ontvoerd blijkt te zijn door Kalb (en vertelt ook dat Kalb Shane vermoord heeft). Kalb wil heel graag dat de papegaai het treinlied voor hem zingt wat de papegaai weigert - het treinlied zal hem namelijk leiden naar de betekenis van de Duitse cijferreeksen. De volgende ochtend klopt de politie aan bij Kalb, Kalb stopt de papegaai snel in een linnenzak en verstopt hem in de kooi. Het blijkt dat de politie samen met de oude man heeft ontrafeld dat Kalb de moordenaar en papegaai-kidnapper is. Kalb weet hun bijna te overtuigen dat het niet zo is, tot Bruno zich uit de linnen zak weet te bevrijden en lawaai maakt.
De volgende dag geven de oude man en Panicker de papegaai terug aan de jongen op het perron in het dorpje waar ze wonen. De jongen straalt geen dankbaarheid uit wat de oude man irriteert. Wanneer een trein langsrijdt vliegt de papegaai naar boven en zingt een lied.
Personages
De oude man/De 89-jarige man
Het is een intelligente man die met pensioen is en als hobby aan bijenteelt doet. Hij was ooit een beroemde detective en wordt daarom in het boek gevraagd om de mysterieuze dood van Shane en de verdwijning van Bruno de papegaai op te lossen. Echter is de man onzeker omdat hij merkt dat hij op zijn oude leeftijd regelmatig last heeft van een lichte vorm van alzheimer en hij langzaam zijn grote intelligentie voelt verdwijnen. Echter lost hij de zaak uiteindelijk toch op.
Bruno
De papegaai van Linus Stemman. Hij noemt steeds mysterieuze Duitse cijferreeksen op (waar de hele moord uiteindelijk om draait), zingt opera en draagt Duitse gedichten voor. Later in het boek blijkt het dat hij ook een bepaalde vorm van bewustzijn heeft.
Linus Stemman
De negenjarige jongen uit het boek die de eigenaar van Bruno de papegaai is. Hij is een Joodse vluchteling uit nazi-Duitsland en zat daar een tijd vast in een concentratiekamp. Momenteel is hij geadopteerd door familie Panicker. Hij is stom en kan nauwelijks schrijven. Echter helpt hij de oude man een heel eind met het oplossen van de zaak met zijn weinige woorden.
Pastoor Panicker
De pastoor waarbij Linus woont, het slachtoffer Shane woonde en is de vader van de gene die verdacht wordt van de moord op Shane (Reggie). Tijdens het boek realiseert hij zich dat het geloof langzamerhand bij hem wegvalt en blijkt het dat hij een alcoholist is. Hij helpt de oude man met het oplossen van de zaak.
Kalb
Is de moordenaar en papegaai kidnapper. Hij geloofde dat wanneer hij de raadsel van de cijferreeksen die de papegaai steeds opnoemde verbrak hij heel rijk zou worden en heeft daarom deze moord en ontvoering gepleegd.
Quotes
"En hij wuifde met een langvingerige, zeesterachtige hand, een en al wratten en sproeten, ten teken dat ze konden gaan. Hij stuurde ze weg. Daarna beklopte hij de zakken van zijn gekreukte pak op zoek naar zijn pijp." Bladzijde 29
"'(...) Hoe dan ook, de jongen en zijn ouders zijn in 1938 van deportatie gered. Op het laatste moment uit de trein gehaald, als ik het wel heb.' 'Door iemand met nachtmerries,' zei de oude man. 'Zou me niets verbazen.' 'Iemand die zich met codes en cijfers bezighield.' 'Of in elk geval met iets heel geheims.'" Bladzijde 67
"Daarop volgde een korte, mompelende uitwisseling van gezang tussen de mannen, waar Bruno net echt naar luisterde. Hij was ernstig gedesoriënteerd en de echo van de brute bejegening schalde nog steeds onder zijn schedeldak." Bladzijde 111
Thematiek
Wo ii: jodenvervolgingLinus Stemman is een joodse vluchteling uit Nazi-Duitsland. Hij is stom en heeft een papegaai die voor hem spreekt en Duitse cijferreeksen opnoemt. Uit het verhaal blijkt dat de ouders van Linus gestorven zijn in een concentratiekamp. Wanneer je de puzzelstukjes bij elkaar legt - de titel die verwijst naar de 'Endlösung'; het feit dat de papegaai het over een treinlied heeft terwijl de joden zijn weggevoerd in treinen - kom je er als lezer achter dat de cijferreeksen vermoedelijk de cijferreeksen die joden in concentratiekampen kregen als naam en tattoo. Omdat Linus alleen is, verwijst naar het feit dat zijn ouders hoogstwaarschijnlijk dood zijn.
Motieven
Moord
Het hele boek draait om het oplossen van de moordzaak op Shane en de ontvoering van de papegaai van Linus. Het is in feiten een detective roman waarin het oplossen van de moord de leidraad is.
Papegaai
In de literatuur staan vogels, voornamelijk papegaaien omdat papegaaien kunnen praten, voor toezicht en boodschap overdragers. In dit boek zijn beide betekenissen van toepassing. Toezicht omdat de vogel toezicht hield op wat er gebeurde in de concentratiekamp en de cijfernamen van de ouders van Linus waarschijnlijk opnoemt om de boodschap over te dragen dat zij dood zijn. Maar daarnaast is hij überhaupt de boodschap overdrager, de spreekbuis van stomme Linus die waarschijnlijk niet spreekt door trauma. Verder staat de papegaai ook in verband met het imperialisme wat heel belangrijk was in de Victoriaanse Tijd in Engeland. Papegaaien komen namelijk uit de kolonies en waren niet in Europa te vinden voor de ontdekkingsreizen. Pas na de introductie van het wezen "papegaai" in Engeland, is de literaire traditie ontstaan om papegaaien als symbool van toezicht en boodschappers te gebruiken in de literatuur.
Vergankelijkheid
In het boek heeft de oude man in eerste instantie geen zin om de zaak op te lossen of er onderzoek naar te doen omdat hij onzeker is over het wegvallen van zijn verstand/het feit dat hij oud en seniel is geworden. Dit wordt geillustreerd met het feit dat hij imker is wat in de literatuur symbool van de dood is. Verder staat het ook voor vergankelijkheid van de mooie wereld vol met vooruitgang uit de Victoriaanse Tijd die vervallen is in iets zo walgelijk als de Tweede Wereldoorlog.
Motto
De scheidslijn tussen opsporing en interventie is altijd smal. - Mary Jo Salter
Het boek gaat over een opsporing van een moordenaar en een gekidnapte papegaai. Ik denk dat de mevrouw Salter met haar zinnetje bedoelt dat een opsporing een zoektocht is naar een dader waarin het doel is om een interventie te plegen - het tegenhouden van de dader om nog meer slechte dingen te doen - echter zijn opsporingen vaak erg complex en is vaak het proces van de opsporing op zich al een interventie, ook op meerdere terreinen zoals bij de slachtoffers en de verdachten.
Opdracht
Ter nagedachtenis aan Amanda Davis, die deze regels als eerste las
Trivia
De 89-jaar oude man is (of is gebaseerd op) Sherlock Holmes.
Sherlock Holmes wilde in de boeken van Arthur Conan Doyle daadwerkelijk ook imker worden wanneer hij met pensioen zou gaan.
Bijen zijn over het algemeen in de literatuur symbool voor de dood en behoud. Het zou kunnen dat Doyle hiermee het personage Sherlock Holmes in feiten "dood" is wanneer hij met pensioen gaat (want het hele personage draait om mysteries oplossen wat hij tijdens zijn pensioen vermoedelijk niet meer zal doen).
Titelverklaring
De titel luidt 'de laatste oplossing' deze titel heeft meerdere betekenissen.
1. Tweede Wereldoorlog en de Holocaust:
Mijn eerste link die ik legde - wat later ook zorgde dat ik wat theorieën die nooit in het boek worden beschreven kreeg - is dat het refereert naar de Endlösung of in het Engels Final Solution van de Tweede Wereldoorlog.
De Endlösung is het begrip voor het besluit dat de Duitsers maakten omtrent de Joden in de Tweede Wereldoorlog, kort gezegd, het feit dat de Nazi's besloten om de joden met Zyklon-B gas uit te roeien. Gekeken naar deze betekenis is het jammer dat de titel Final Solution vertaald is naar 'de laatste oplossing' omdat het begrip 'Endlösung' in feite in de Nederlandse geschiedschrijving niet wordt vertaald - wanneer we het over de holocaust en Endlösung hebben in Nederland zeggen we ook gewoon Endlösung. Hierdoor had ik in eerste instantie even tijd nodig om te ontdekken dat de titel op de Tweede Wereldoorlog sloeg omdat ik niet meteen door had dat 'de laatste oplossing' de vertaling was van The Final Solution.
Het feit dat de titel op de Endlösung slaat liet mij geloven dat de cijferreeksen die Bruno de papegaai opnoemde de cijfercode's waren die Joodse gevangenen in concentratiekampen kregen als naam van de Nazi's (en op hun armen getattoëerd kregen). Daarnaast denk ook door de titel dat de ouders van Linus zijn omgekomen in een concentratiekamp door The Final Solution. Echter wordt dit nooit expliciet in het boek gezegd.
2. Sherlock Holmes:
De tweede betekenis van de titel is dat de Engelse titel The Final Solution heel erg op de titel van een Sherlock Holmes boek door Arthur Conan Doyle lijkt die The Final Problem luidt.
Hoewel het ook niet expliciet gezegd wordt, wordt het tijdens het lezen duidelijk dat de 89-jarige man gebaseerd is op het personage Sherlock Holmes of zelf Sherlock Holmes voor moet stellen. Dit wordt duidelijk omdat hij onderzoek doet met een vergrootglas, een groene trenchcoat en een jagerspet draagt en pijp rookt. Daarnaast was de 89-jarige man een beroemde detective en is hij imker geworden tijdens zijn pensioen (wat ook een hobby was van Sherlock Holmes) -- daarnaast wordt er verwezen naar een aantal belangrijke personages uit de Holmes serie, is de schrijfstijl van het boek op de negentiende eeuwse schrijfstijl gebaseerd en heeft de mysterie in het boek dezelfde soort vorm en manier hoe de waarheid naar voren komt als de Holmes boeken van Doyle. Ook historisch gezien klopt het: uit de originele boeken blijkt dat Sherlock Holmes vermoedelijk rond 1854 is geboren, dit boek speelt zich af in 1945 wat betekent dat als dit personage Sherlock Holmes is, hij inderdaad in 1945 89 jaar oud zou moeten zijn.
Verder heeft het verband tussen de titels van dit boek en het Sherlock Holmes boek ook een betekenis. In het boek The Final Problem laat Arthur Conan Doyle Sherlock Holmes sterven/zelfmoord plegen omdat hij de zaak met zijn aartsrivaal Moriarty niet kan oplossen. Echter worden de fans van de Sherlock Holmes verhalen toentertijd woedend dat hun geliefde boekenreeks voorbij is en besluit Doyle tegen zijn zin in toch nog een aantal boeken te schrijven over Sherlock Holmes. Met de overeenkomst in titel laat Chabon blijken dat dit boek ook een herrijzenis is van de dode Sherlock Holmes is en dat zijn verhaal 'verder gaat'.
Structuur & perspectief
Het korte boekje van 120 pagina's bestaat uit elf hoofdstukken. Ieder hoofdstuk wordt aangeduid met alleen het getal van de hoofdstuk en hebben verder geen titels. Vaak wisselen de hoofdstukken zich af in tijdsprongen of perspectiefwisselingen. Ook bevat het boek vijf illustraties van een aantal belangrijke momenten uit het boek (wat overigens ook een brug legt naar Victoriaanse literatuur waarin het ook gebruikelijk was om illustraties in boeken voor volwassenen te stoppen).
Het perspectief in het boek wisselt tussen de 89-jarige man, pastoor Panicker en een hoofdstuk van Bruno de papegaai. Het is echter wel geschreven door een alwetende verteller die zich per hoofdstuk richt op een van de personage's en is het in hij/zij-perspectief geschreven. Deze perspectieven zijn gekozen omdat de 89-jarige man de lezer inzicht geeft over de loop van de zaak en het oplossen van het mysterie. De pastoor is de grootste levende slachtoffer van de moord omdat zijn zoon hierdoor als moordenaar gezien wordt, zijn adoptiekind verdrietig is door zijn vermiste papegaai en een van zijn huurders is omgekomen -- hiermee biedt de schrijver een inzicht op het probleem van de slachtoffer. Allerlaatst is het gewaagde hoofdstukje waarin de papegaai de lezer 'insider' informatie biedt over wat er daadwerkelijk is gebeurt zodat we een objectief beeld van de zaak krijgen.
Decor
Het verhaal van het boekje strekt zich over een week of enkele maanden, in ieder geval een korte tijd waarin een kleine mysterie wordt opgelost. De precieze tijd wordt echter nooit duidelijk in het boek beschreven. Het verhaal speelt zich af in 1945 in Engeland. Voornamelijk in een plattelandsdorpje naast Londen en een stuk van het boek vindt plaats in Londen zelf.
Dat het zich in en rondom Londen afspeelt is redelijk logisch als je stil staat bij het feit dat het hoofdpersonage vermoedelijk gepensioneerde Sherlock Holmes is. Sherlock Holmes benoemd in zijn eigen echte boeken ook dat hij tijdens zijn pensioen graag imker wilt worden en hij daarom op het platteland moet wonen. Ook was het tijdens de oorlog gevaarlijk om in Londen te wonen door de bombardementen. Holmes woonde zelf voor zijn pensioen in Londen waar hij ook detective was, dit is waarschijnlijk de reden waarom de zaak ook uiteindelijk in Londen blijkt te zijn en daar opgelost wordt.
Verder is Engeland nog om twee redenen een belangrijke locatie voor het boek. Ten eerste staat Engeland aan de kant van de geallieerden waardoor het logisch is dat een Joods kindje als vluchteling hier heen gaat. Ten tweede is de historische aanduiding 'de Victoriaanse tijd' afgeleid van de Engelse cultuur in de negentiende eeuw geïnspireerd door de lifestyle van Queen Victoria (destijds koningin van Engeland) op is gebaseerd en waar een literaire stroming uit voort is gekomen waar de schrijver zijn stijl heeft gebaseerd.
Stijl
Het boekje heeft een erg complexe, onduidelijke schrijfstijl, die pittig te lezen is door allemaal moeilijke woorden en lange zinnen. In eerste instantie, omdat ik de Nederlandse vertaling heb gelezen, was ik van mening dat Chabon niet erg goed kan schrijven (maar dacht dat hij het wel kan) of dat zijn vertaalster waardeloos is. Ik kon niet meteen de link leggen tussen dit boekje en de schrijfstijl die populair was in Victoriaans Engeland ten tijden dat Sherlock Holmes geschreven.
Pas toen ik onderzoek had gedaan naar dit boek en ik in een recensie las dat het gebaseerd is op de Victoriaanse tijd vielen alle puzzelstukjes bij elkaar en begreep ik waar die complexe lange zinnen vandaan kwamen.
Kortom: lees het boek voor je Engelse leeslijst en ervaar hoe een eigentijdse schrijver van de grote meesters uit de Victoriaanse tijd leert in plaats dat je de slechte Nederlandse vertaling leest en niet begrijpt waarom zo'n simpel verhaal zo stom en complex beschreven wordt.
Slotzin
Toen vloog de papegaai, wellicht opgeschrikt door het lawaai van de trein, naar de dakspanten van het station, waar hij, met de vlekkeloos geïmiteerde stem van een vrouw die ze geen van allen ooit meer zouden zien of spreken, heel liefelijk begon te zingen.Beoordeling
Mijn mening over dit boekje is een beetje verdeeld. Aan de ene kant was het een vermakelijke novelle met een interessant verhaal waar ik snel doorheen las, maar aan de andere kant was de schrijfstijl (of hoogstwaarschijnlijk de zeer slechte vertaling) zo vermoeiend dat ik vaak tijdens het lezen de draad kwijt raakte (wat mij normaal nooit overkomt).
Daarnaast paste de complexe schrijfstijl niet bij het simpele verhaal (het blijkt dat Arthur Conan Doyle zelf in de Victoriaanse Tijd niet eens zo schreef omdat zijn boeken eigenlijk simpele detective romans zijn van zijn tijd en geen hoogstaande literatuur zoals Jane Austen) en vond ik het jammer dat erg veel mysteries in het boek, zoals de betekenis van de cijferreeksen die Bruno steeds uitkraamt, niet werden onthuld. Ja, ik heb erg veel theorieën over ieder stukje boek dat onduidelijk is, maar toch twijfel ik in deze situaties altijd aan mijn gedachte en wil ik graag weten wat de schrijver eigenlijk bedoelde. Ik vind het veel leuker om eigen theorieën over verborgen symboliek in boeken te maken -- bijvoorbeeld waar de papegaai voor staat -- in plaats van dat ik de helft van het verhaal zelf moet invullen. Ik wil nadenken over "waarom" en niet over "wat". Want mijn "waarom" gedachtes kunnen naar mijn mening niet vastgesteld worden als ik de "wat" in een boek niet weet (het verhaal).
Daarnaast had ik ook een beetje moeite met het Victoriaanse Tijd in combinatie met de Tweede Wereldoorlog idee. Het zijn beiden twee periode's waarvan ik heel erg hou maar in combinatie werkt het bij mij niet omdat de Zeitgeist (tijdsgeest) van de twee periode's niet overeen komt in mijn hoofd en het daarom een lastige combinatie maakt: de Victoriaanse tijd staat voor grote vooruitgang, Brits imperialisme, Brits nationalisme, wetenschappelijke revolutie en dergelijke. De Tweede Wereldoorlog is in feiten het negatieve voortvloeisel van deze hoogtijdagen, de achteruitgang na een grote vooruitgang. Naar mijn mening mág de geweldige Sherlock Holmes uit de geweldige periode uit de geschiedenis niet gecombineerd worden met de achteruitgang en vervolgens versobering na de Tweede Wereldoorlog. Hem verbeelden als een fragiel en seniel mannetje in een slechte tijd neemt het hele spannende en indrukwekkende van het personage Sherlock Holmes weg.
Echter zijn dit allemaal conclusies die ik heb gemaakt nadat ik lang over dit boek heb nagedacht en over mijn mening en analyse's heb gebroed. Tijdens het lezen en toen ik het net uit had was ik blij dat ik het had gelezen (ook al vond ik de schrijfstijl niks) en daarom wil ik het boek echt aan scholieren aanraden die van Sherlock Holmes houden, geïnteresseerd zijn de Tweede Wereldoorlog/Holocaust en het net als ik vermakelijk vinden om te lang na te denken over 120 magere bladzijdes. Alleen moet ik jullie echt op het hart drukken dat je het in het Engels moet lezen voor je literatuurlijst, laat de pauper-vertaling maar lekker liggen (sorry Gerda Baardman)!
Recensies
"This will probably not be the last we ever hear of Sherlock (indeed, I hope Chabon brings his "old man" back for encore performances), but it is a way to close out Holmes' adventurous career on a wistful, beautiful postscript." http://januarymagazine.co...ution.html
"Certainly The Final Solution demonstrates that detective fiction can have as much literary merit as you like; but we hardly needed to be told that. The more difficult problem, as Chabon knows, is how far literary fiction can solve mysteries." http://www.theguardian.co...conandoyle
"De roman De laatste oplossing lijkt in eerste instantie een detectiveverhaal. Goed geconstrueerd en in een literair jasje, daar niet van." http://www.literatuurplei...nsieId=518
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden