Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2016
• 227 pagina's
• Uitgeverij: Boekscout

Flaptekst

Eerste zin

Beste Willem, Als je niet als te diep in een ander proces bent verwikkeld, kom dan op de vleugels van de vriendschap naar mij toe of, meer van deze tijd, met de eerste de beste sneltrein die je vanuit je provinciestadje kunt bereiken, want ik zit danig in het nauw.

Samenvatting

Leopold van Zonshoven ontvangt een brief van zijn oudtante, die hij amper kent, dat hij de erfgename is. De vrouw heeft ruzie met alle andere familieleden, maar van Leopold weet ze eigenlijk niets. Zolang ze niets slechts weet, is het goed. Ze stelt de voorwaarde dat hij trouwt met zijn achternicht Francis, ook wel Majoor Frans genoemd. Ze is een meisje dat is opgegroeid te midden van mannen en haar vader wilde liever een zoon en heeft daarop de opvoeding aangepast. Ze hekelt vrouwen en geniet van het leven op een ‘mannelijke’ manier.

Leopold vertrekt uit Den Haag om haar op te zoeken op het platteland. Ze vinden het vermakelijk om met elkaar te praten en hebben serieuze gesprekken. Wanneer het eens over het huwelijk gaat, spreekt Francis haar afkeer erover uit. Ze moet er niet aan denken om ooit met iemand te trouwen, daaraan gebonden te zijn voor het leven. De toon is gezet voor Leo, maar hij kan het niet helpen verliefd op haar te worden. Haar excentrieke gedrag en haar unieke kijk op het leven raakt hem en hij kan zich niet bedwingen om te denken aan hun huwelijk. Hij wacht het nog even af, tot het moment daar is. De twee worden in de loop van de tijd steeds beter bevriend, ze liggen elkaar goed. Leo dient als een voorbeeld voor Francis, hij is standvastig en dat doet haar hem respecteren. Leo correspondeert over alles met zijn beste vriend Willem, die werkt in Nederlands-Indië.

Leo doet uiteindelijk een aanzoek als ze aan het wandelen zijn. Ondanks dat ze eerst gezworen had nooit te trouwen, is ze dolgelukkig als hij haar toch ten huwelijk vraagt. Leo verzwijgt bewust dat hij naar haar op zoek is gegaan vanwege de voorwaarde aan de erfenis, zodat ze ja zal zeggen. Als ze terugkeren bij het kasteel vertelt hij het toch, en Francis is hevig ontdaan van deze nieuwe informatie. Ze voelt zich bedrogen en denkt dat hij het alleen maar doet voor het geld, iets waar ze nooit mee in zee zou zijn gegaan. Ze verbreekt de verloving, Leo keert terug naar Den Haag en maakt plannen om te gaan reizen zodat hij even niet in de buurt van Francis hoeft te zijn. Echter, voor zijn vertrek ontvangt hij een bericht dat Francis’ grootvader plots is overleden en bijgaand zit een briefje van haarzelf, dat ze met hem wil praten. De grootvader heeft een hartaanval gehad nadat hij plots geconfronteerd werd met zijn zoon, die zijn eigen dood in scène had gezet omdat hij voortvluchtig was. Het is de uitgelezen kans voor Francis om Leo te schrijven en het bij te leggen. Leo schrapt al zijn plannen en keert terug naar de Werve. Francis wil alle problemen vergeten en de bruiloft doorzetten. Ze trouwen en ze genieten van het geld dat ze toekomt door de erfenis. Ze hebben nu de mogelijkheden om de Werve in ere te herstellen en het een huis te maken dat past bij hun stand, wat eerder niet mogelijk was omdat ze beide min of meer verarmd waren.

Personages

Leopold van Zonhoven

Leopold is de enige erfgename van zijn oudtante en zij stelt de voorwaarde dat hij het geld krijgt als hij trouwt met Majoor Frans. Hij gaat op onderzoek uit en wordt verliefd op haar. Hij is iets ouder dan Francis als hij haar ontmoet, ongeveer 26 jaar oud. Voor hij Francis ontmoette was hij gesteld op ‘vrouwelijke’ vrouwen, maar Francis heeft hem doen inzien dat het daar niet om draait. Hij heeft veel geduld en doorzettingsvermogen als het om Francis gaat. Hij had het geld namelijk ook zonder het huwelijk kunnen bemachtigen.

Francis Mordaunt

Ze heeft de bijnaam Majoor Frans, omdat ze zich nogal mannelijk gedraagt. Ze is immers opgegroeid met alleen maar mannen om zich heen en ze trekt zich dus niet zo veel aan van de conventies die bestaan rondom de vrouw in de 19e eeuw. Ze heeft gezworen nooit te trouwen, maar uiteindelijk kan ze Leopolds liefde niet weerstaan. Ze is 22 jaar oud als ze Leo ontmoet. Ze woont alleen, is gesteld op haar onafhankelijkheid en verafschuwt de roddelcultuur die leeft onder vrouwen. Ze leeft in de Werve met haar grootvader, die oud is en afhankelijk van haar zorg tot zijn dood. Er wordt in het dorp waar ze woont veel geroddeld over haar, de wildste verhalen worden verteld. Dit alleen omdat ze niet in het typische vrouwbeeld past.

Quotes

"Dat was misschien niet haar schuld, maar wel dat ze zich zo raar had toegetakeld dat je eraan kon twijfelen of je een man of een vrouw voor je had. Ze had haar amazonerok zo geplooid, dat het wel een zouavenbroek leek, en over het jasje droeg ze een wijd vest van ruige wol, dat vast wel een heel doeltreffend was tegen de frisse voorjaarslucht, maar niet bepaald geschikt was om een goed figuur te laten uitkomen, als ze dat al had." Bladzijde 47

"Virago, jazeker, zo probeert zij zich voor te doen. Ze wil dat iedereen denkt dat ze echt zo is. Maar ik weet dat de kern onder dit ruwe omhulsel een echt vrouwelijke is, zoals de oosterse vrucht waarvan je nu geniet beschermd wordt door een harde bast." Bladzijde 109

"Het zou nog heel lang duren voor ik met mijn eigen verdienste een vrouw zou kunnen onderhouden. Met mijn jonkheerstitel een rijke vrouw aan de haak slaan, wilde ik al helemaal niet. Ik was er zo van overtuigd dat ik als vrijgezel moest leven, dat ik me dat nooit erg zwaar heb gevonden. Ik had er ook geen tijd voor, ik moest hard werken en had ook veel zorgen." Bladzijde 45

"'Je zit me te plagen, Francis, je wilt dat ik spijt krijg dat ik Majoor Frans naar de achtergrond heb geduwd.' 'Nee, dat is niet mijn bedoeling. Ik vind ook dat hij daar blijven moet. Maar ik ben er niet zeker van dat hij niet steeds weer op de voorgrond komt. Want ik zeg je ronduit, Leo, kostschoolmanieren heb ik nooit willen aannemen.'" Bladzijde 122

Thematiek

Liefde

Het boek draait om het kunstmatige verlangen van liefde dat bestond in de 19e eeuw. Als er verwacht werd dat je trouwde, bijvoorbeeld door een erfenis of uithuwelijking, dan deed je dat ongeacht of er sprake was van echte liefde. Leopold gaat op onderzoek uit naar zijn mogelijke bruid en wordt daadwerkelijk verliefd. Hij onderzoekt eerst de romantische fundatie van het huwelijk, voordat hij haar vertelt dat het eigenlijk een kunstmatige opzet had. Ze verloven omdat er daadwerkelijk sprake is van liefde op een gelijkwaardige manier, ze houden allebei van elkaar. Het boek onderzoekt zo de betekenis van het huwelijk, de liefde en de verhouding van man-vrouw in de 19e eeuw.

Motieven

Feminisme en emancipatie

Het boek is geschreven tijdens de eerste feministische golf in Europa. Het feit dat het een andere vrouwelijke hoofdrol neerzet, een die niet stereotyperend of satirisch bedoeld is, maakt het boek direct gelinkt aan deze activistische beweging - ook al is dat niet per se door de auteur zo bedoeld. Je zou het kunnen vergelijken met Madame Bovary, de klassieker van Flaubert, waarin de hoofdrol is weggelegd voor een vrouw die overspelig is en verlangt naar meer liefde dan ze van haar man krijgt. Majoor Frans is anders dan Madame Bovary, maar evengoed verschillend van de vrouwen die de maatschappij verwachtte op dat moment. Dat Francis uiteindelijk toch trouwt, ondanks dat ze zwoor het niet te doen, kan worden gezien als een anti-feministisch element, maar het is ook juist een hele bewuste, eigen keuze geweest van haar om het uiteindelijk wel te doen.

Maatschappelijke verhoudingen

Wat veel terugkomt in het boek, zijn de maatschappelijke verhoudingen van mensen onderling. Welke mensen zijn van stand, wie hoort er tot het gepeupel en wie kan met wie trouwen? Daarbij horen natuurlijk ook de verwachtingen die aan mannen en vrouwen worden toebedeeld. De man moet betrouwbaar zijn en de goede naam waarmaken, de vrouw ondersteunt dat door als accessoire te dienen en het traditionele plaatje van een getrouwd stel compleet te maken. In dit boek is deze opzet niet direct van toepassing op de hoofdpersonages en plaatst met de onorthodoxe leefstijl van Majoor Frans vraagtekens bij deze maatschappelijke constructie.

Titelverklaring

Majoor Frans is de bijnaam van Francis Mordaunt, de achternicht van Leopold en een van de hoofdpersonages in de roman. Het feit dat zij bij deze mannennaam wordt genoemd en zich 'mannelijk' gedraagt en hoe dat zich verhoudt tot de maatschappij, is de kern van dit boek en daarom is het ook een logisch gekozen titel. 

Structuur & perspectief

Het boek is opgedeeld in 25 hoofdstukken, verder heeft het geen duidelijke structurering. Het hele boek is geschreven vanuit het perspectief van Leo. Je leest mee in zijn innerlijke gedachten, zijn gesprekken en de brieven die hij schrijft naar zijn vriend Willem in Indië. Zijn twijfels en gedachten over Francis en de onmiskenbare liefde die hij voor haar voelt, krijg je dus als lezer direct mee. Je weet dat zijn liefde geemend is, en dat hij niet op geld belust is. Van Francis' motivaties en gevoelens krijg je dus minder mee, zij blijft het object dat Leo observeert. 

Decor

Het verhaal speelt zich af in ongeveer dezelfde omgeving, namelijk op Kasteel de Werve op het platteland in het oosten van Nederland. Hier woont Francis en Leo komt bij haar op bezoek om te ontdekken of hij haar zou kunnen trouwen. Zelf komt hij uit Den Haag, waar ook een kort deel van het boek plaatsvindt. 

Het boek speelt zich af in de jaren 1860. De industriële revolutie is op gang, de maatschappij is langzaam aan het veranderen maar bij de hogere adellijke kringen staat de traditionele man-vrouwverhouding hoog in het vaandel. Je merkt dit aan details die door de verteller genoemd worden. Het boek beslaat ongeveer 4 maanden, waarin de kennismaking, de opbloeiende liefde, de verloving en de bruiloft worden behandeld. Er is geen sprake van flashbacks, het verhaal wordt chronologisch verteld vanaf het moment Leo op de hoogte is gesteld van de voorwaarden aan de erfenis.

Stijl

Het taalgebruik is wat ouderwets en vooral in een stijl die we in hedendaagse boeken niet meer gewend zijn. Ik las de hertaalde editie van G.J. de Bruijn, waardoor het in elk geval leesbaarder was voor de 21ste eeuwse lezer. In deze versie worden Franse, of typisch 19e eeuwse woorden toegelicht voor de lezer, zodat het begrijpelijk blijft. De zinnen zijn desalniettemin nog steeds lang en hebben vaak vele komma's. In het boek wordt er afgewisseld met dialogen, brieven en innerlijke bedenkingen van Leo. 

Slotzin

Wacht maar niet tot uw Indische dienstjaren voorbij zijn, om ons te komen opzoeken op de Werve. Alle ramen worden hersteld en er is ruimte genoeg voor een vriend, al kwam die met een heel gezin!

Recensies

"Ten slotte: kun je het iemand aanraden om Majoor Frans nu nog te lezen? Ja hoor, dat kan best. Je moet van een stevige portie romantiek houden, van ruïnes, vermomde verloren zoons, van donkere bossen en wandelingen op de hei. Je moet voor lief nemen dat je al op de eerste bladzij precies weet hoe het afloopt. Je moet je niet te snel ergeren aan merkwaardig taalgebruik en houterige dialogen. Je moet dol zijn op verhalen waar de held en de heldin elkaar krijgen." https://literom-nbdbiblio...tail/38204

"De hoofdpersoon, Majoor Frans, een eigenzinnige en onafhankelijke vrouw, werd in verband gebracht met de voorzichtig opkomende vrouwenemancipatie in deze periode. Toussaint wilde hier echter niets van weten en ontkende een emancipatieroman te hebben geschreven. De roman werd desalniettemin door velen gezien als een pleidooi voor een betere positie van de vrouw." https://www.literatuurges...-toussaint