Feitelijke gegevens

• 2e druk, 2019
• 202 pagina's
• Uitgeverij: Uitgeverij Van Oorschot

Flaptekst

Eerste zin

Het voltrekt zich altijd min of meer hetzelfde: ze zeggen een paar dingen tegen elkaar, ze drinken een glas bier of tonic of water, soms neemt hij een douche, en dan gaan ze naar bed.

Samenvatting

De samenvatting van de daadwerkelijke gebeurtenissen in dit verhaal (in chronologische volgorde) is erg kort en doet het verhaal geen recht, want het gaat veel meer over wat de personages denken en voelen.

Terri is 25 jaar getrouwd met David en heeft twee kinderen: Krista van vijftien jaar oud en Ally van rond de twaalf jaar oud. Zij voelt zich beklemd in haar huwelijk en begint een affaire met de filosoof Lucas, iemand die ze kent via haar werk. Lucas hecht veel waarde aan het individu binnen een relatie en dat vindt ze aantrekkelijk. Hoe meer tijd ze met hem doorbrengt, des te heftiger haar bijna afkeer van David wordt. Alles wat ze ooit in hem waardeerde en zelfs stimuleerde, zijn betrouwbaarheid en volgzaamheid bijvoorbeeld, keurt ze nu af als angstig en saai. Ze vertelt hem over de affaire en David wil haar daar in eerste instantie vrij in laten maar als Terri zegt dat het niet om Lucas gaat maar om hun huwelijk waar ze genoeg van heeft, besluiten ze na de nodige ruzies uit elkaar te gaan.

Er breekt een periode aan waarin ze het aan anderen vertellen, in eerste instantie aan de kinderen natuurlijk die vanwege die ruzies allang van alles door hadden. Krista is zelf verliefd op Rafik. Zij zet zich af tegen haar moeder, zeker als ze haar telefoon met seksgesprekken vindt. Ally is vooral bang dat haar moeder niet meer van haar houdt en dat haar vader ook weggaat. Vervolgens volgen vrienden, collega's maar Terri wil haar ouders nog niet op de hoogte brengen. Eerst zijn David en zij om en om thuis en elders - Terri bij een vriendin, David op een zolder van een collega -, dan krijgt Terri een eigen appartement. Krista wil inmiddels niet meer met haar praten en Terri schrijft haar twee brieven, die averechts werken. Ally gaat nog wel twee keer per week naar haar toe, maar ontmoet daar dan onverwacht Lucas, van wie ze erg schrikt. Als Terri naar huis komt om het goed te maken, is Rafik bij hen en hij wijst haar de deur.

Inmiddels heeft David via een datingapp een andere vrouw ontmoet: Sev. Ook Sev heeft vrij onorthodoxe ideeën over de liefde en dat vrije trekt David in haar aan. Ze hebben seks, praten en eten wat en ze hebben geen relatie. David wil haar echter alleen in haar huis ontmoeten en dat gaat Sev steeds meer tegen staan. Als ze hem dwingt tot een etentje buitenshuis, gedraagt hij zich zo schichtig dat ze snapt dat dit geen toekomst heeft en dat dat toch niet is wat ze wil. Ze wil hem niet meer zien.

Terri ziet ook steeds duidelijker dat ze van Lucas af moet. Waar zijn eigengereidheid en individualisme eerst vooral spannend waren, maken ze haar steeds meer onzeker. Ze verwacht bepaalde dingen van hem die hun relatie volgens Lucas in no time weer op die van David en haar zal doen lijken: veilig en saai. Lucas lijkt niet geïnteresseerd in haar en lijkt haar alleen maar te willen neuken. Ook Terri zet een punt achter deze relatie en gaat alleen verder.

Personages

David

'David is de brave echtgenoot die steeds in de keuken de tomaatjes en uitjes staat te snijden'. (Van der Werf 2019) Hij is in zijn ogen 25 jaar lang gelukkig getrouwd en volledig verrast door de 'natuurramp' zoals hij de scheiding noemt. Terri vindt hem voorspelbaar, behoudzuchtig, te toegewijd en te verantwoordelijk. Hij ziet zichzelf als slachtoffer en verliest zich regelmatig in eten en drinken. In eerste instantie is hij niet boos, wil hij haar terug en het oplossen, maar hoe venijniger Terri wordt, des te meer verwijten hij haar maakt. Hij verwijt haar vooral dat zij hem zo gemaakt heeft zoals hij nu is en dat dat nu ineens niet goed meer lijkt te zijn. David is liever en minder veeleisend tegenover de kinderen. Zij hangen in deze periode ook meer aan hem omdat hij hun rust en veiligheid kan bieden.

Terri

'Terri zijn rusteloze echtgenote die maar van hot naar haar fietst om haar heil te zoeken'. (Van der Werf 2019) Terri voelt zich opgesloten in haar huwelijk en is op zoek naar vrijheid. Die zoektocht uit zich eerst vooral in lust voor Lucas en pas later in iets meer. Heel lang komt ze dan ook vooral egoistisch over. Ze is altijd op zoek naar verbetering, wil altijd iets leren en eist dat ook van haar man en kinderen, dat maakt haar vermoeiend. Ze is ook veeleisend ten opzichte van huisregels en dergelijke. Ze eet gezond, loopt hard en is gespierd. David en de kinderen zeggen dat ze altijd boos kijkt. Ze haat Davids afhankelijkheid maar is zelf binnen no time afhankelijk van Lucas. Dat lijkt ze zelf niet echt door te hebben, maar wat ze wel ziet is dat Lucas lelijk tegen haar doet, dan maakt ze het uit.

Lucas

'de minnaar van haar moeder, die hoewel antipathiek ook volkomen natuurlijk overkomt in zijn nonchalante zelfzucht.' (Van der Werf 2019) Lucas vind ik meer een typetje dan een uitgewerkt karakter. Hij staat heel autonoom in het leven en wil geen last hebben van relaties en gevoelens. Hij wil Terri wel maar alleen haar leuke dingen, hij wil niets weten van haar scheiding, haar kinderen, haar verdriet. Hij wil voor Terri ook geen enkele concessie doen ten opzichte van zijn behoefte aan doen wat hij wil. In theorie klinken zijn ideeen best logisch, maar in de praktijk komt ook hij toch wel egoistisch over.

Sev

Sev (schrijver) is Davids minnares en hij vindt haar onconventioneel, ongebonden en vrij. Volgens hem wil ze geen relatie maar dat ziet hij verkeerd want dat lijkt ze wel te willen. Wat hij als onwil bestempelt, ziet zij als onvermogen. Ze is heel lief tegen David en eist niets van hem, alsof ze haar eigen behoeften of zichzelf wegcijfert. Sev heeft enkele relaties gehad, van heel vrije tot heel beklemmende, en heeft niet het idee dat ze iets mist door geen relatie te hebben of niet getrouwd te zijn. Het lijkt echter alsof ze zich tegen haar eigen verlangens probeert te beschermen in die gedachtegang want uiteindelijk wil ze toch meer met David, wil ze toch echt samen zijn, lotsverbondenheid.

Quotes

"Hij wilde dat ze dood was, met gebalde vuisten ligt hij in bed, hij wilde dat ze dood was en hij weduwnaar." Bladzijde 26

"Ze pakt het boek. 'Je moet je leven veranderen' van Peter Sloterdijk. [...] Hij heeft dat boek niet gelezen. Het leven is een spel, niet vergeten, alle relaties zijn proefopstellingen." Bladzijde 45

"Vroeger dacht Ally soms dat iedereen een rol speelde, dat iedereen haar voor de gek hield, dat mevrouw Brakema eigenlijk een heks was vermomd als een lieve buurvrouw, dat soort dingen. Deze ontmaskering van haar moeder als moeder, onthuld als niet-moeder, als speler die de rol beu is, lijkt verdacht veel op haar kinderangst." Bladzijde 96-97

"Kinderen zijn een van die zeldzame dingen in het leven waar je niet op terug kunt komen, en dat gezin is onderdeel van dat besluit." Bladzijde 126

"Ze denkt aan Erich Fromm die de liefde een fata morgana noemt in een woestijn van eenzaamheid, ze denkt aan films waarin mensen binnen een halve minuut en met de grootste vanzelfsprekendheid van zoenen naar neuken bewegen, waarin geen syncopische beweging of onhandigheid de gang eruit haalt, [...], ze denkt aan de inwisselbaarheid van mannen, of die waar is, wie zij is, waar zij is." Bladzijde 142

Thematiek

Liefde: verbroken relatie

Het moge duidelijk zijn dat liefde het thema van dit verhaal is en dan met name de vraag hoe autonoom je nog kunt zijn, hoezeer nog een individu, in een liefdesrelatie. Terri en Lucas zullen die vraag negatief beantwoorden. Lucas, Terri's minnaar, wil om die reden uberhaupt geen relatie, zijn ex zegt dat hij moeite heeft met intimiteit, hij zegt zelf spanning belangrijker dan veiligheid te vinden. Terri voelt zich in haar huwelijk met David en in haar gezin beklemd en verwijt dat David en haar kinderen. Zij wil meer zichzelf kunnen zijn en lijkt dat in eerste instantie bij Lucas te kunnen, maar zoekt uiteindelijk ook bij hem naar veiligheid en als hij dat niet accepteert, snapt ze dat ze alleen verder moet. David zelf lijkt die autonomie onbelangrijk te vinden, hij heeft zich met liefde aan Terri aangepast en is nu verrast dat zij hem die inschikkelijkheid verwijt. Als hij iets krijgt met Sev, een relatie noemen ze het niet, lijkt hij zelfs bang om niet alleen een ex-man en een vader te zijn maar ook een geliefde, want hij wil Sev alleen bij haar thuis ontmoeten. Sev heeft er al verschillende relaties op zitten en haar wordt steeds verweten dat ze niet met de ander samensmelt, dat ze niemand nodig lijkt te hebben, dat is wat David zo aantrekkelijk in haar vindt. Zij zegt: 'Wat is liefde anders dan je bereidheid mobiliseren en een object vinden waarop je je verlangen projecteren kan?' (p.142) Zij doet dit bij David maar lijkt uiteindelijk toch meer dan dat te verlangen, ze wil wel samensmelten maar kan het niet. Tot slot zijn er nog Krista en Ally, de kinderen van David en Terri. Krista is ook verliefd, maar zij is niet bezig met bovenstaande vraag.

Motieven

Vriendschap

Vriendschap is in dit verhaal net zo veranderlijk als liefde. Ally heeft een vriendinnetje in de buurt maar zij is volwassener dan Ally. Op school negeert ze haar en ze groeien uit elkaar. Haar moeder blijft echter vragen of ze haar een keer meeneemt. Krista heeft ook een vriendin en op een gegeven moment realiseert ze zich dat ze alleen maar met Rafik wil zoenen om daarover aan die vriendin te kunnen vertellen. Als ze dat loslaat, wil ze niet meer zoenen en kan ze veel meer zichzelf zijn bij Rafik. Terri slaapt bij een vriendin die wat ze doet met David en Lucas afkeurt en uiteindelijk voelt ze zich niet meer welkom. Sevs vriendinnen keuren ook af wat ze met David heeft: ze gunnen haar zoveel meer.

Ouder-kindrelatie

David en Terri gaan uit elkaar en hebben twee dochters: Krista en Ally. Krista is vijftien jaar oud en aan het puberen. Haar relatie met haar moeder was al lastig omdat ze zo veel van haar moet en de scheiding maakt die er niet beter op, ook omdat Krista en zij Terri als de schuldige zien. Als Krista dan per ongeluk haar moeders telefoon meeneemt, ziet ze de appjes over seks die Lucas en zij elkaar geschreven hebben en dan walgt ze helemaal van haar. Ze kan haar niet meer als liefdevolle moeder zien en weigert elk contact met haar. Terri schrijft haar dan een brief waarin ze probeert uit te leggen dat ze nu op een leeftijd is dat ze elkaar misschien minder als moeder en dochter en meer als vriendinnen kunnen zien, maar die maakt alles alleen maar erger. Ally zit net in de brugklas maar ze gedraagt zich nog jong. Haar oude vriendin is al met jongens bezig terwijl zij alleen wil tennissen. Ze lijdt het meest onder de scheiding omdat ze bang is dat haar vader ook weggaat en beslist haar verdriet zo veel mogelijk voor zich te houden. Haar vader probeert haar te troosten met lekker eten, bij haar moeder moet ze huiswerk maken en ze ontmoet er onverwacht Lucas. Sev is ook gescheiden en heeft ook een zoon: Hendrik. Toen ze nog samen met haar partner Ernst was, probeerde ze hem te beschermen voor zijn depressies. Nu gaat het beter en heeft Hendrik het echt naar zijn zin als hij bij Ernst is. Ernst zegt heel bewust dat zijn huis ook zijn thuis is.

Rivier

De rivier staat symbool voor de afstand tussen twee partners die er altijd zal zijn. Heel lang proberen geliefden elkaar zo goed mogelijk te leren kennen en op een gegeven moment weten ze genoeg en accepteren ze dat ze wat ze wel en niet weten. Vervolgens ontstaat er een ravijn van gedachten en gevoelens die ze voor zichzelf houden. Terri gaat letterlijk aan de andere kant van de rivier wonen, Sev heeft het steeds over deze rivier. 'Ze denkt aan de mop van twee domme blondjes aan weerszijden van een rivier. De een zet haar handen rond haar mond en roept: Hoe kom ik aan de ooooverkant? De ander zet ook haar handen rond haar mond en roept terug: Daar ben je al!' (p. 166)

Motto

Er is geen motto.

Opdracht

Er is geen opdracht.

Structuur & perspectief

Het verhaal heeft een hoofdstukindeling en is daarna verdeeld in zes delen, vernoemd naar de jaargetijden. Het eerste deel heet 'Zomer' en het laatste 'Herfst' en die delen volgen elkaar chronologisch gezien op. Het tweede deel heet 'De herfst daarvoor', gevolgd door de daarop volgende jaargetijden tot en met de zomer, en die delen spelen zich voor deel 1 en 6 af. Binnen de delen zijn de hoofdstukken voorzien van titels. Volgens Miriam Piters van Tzum past deze opbouw volgens de jaargetijden goed bij dit verhaal over het verloop van de liefde: 'Net zo fluïde als de jaargetijden wisselen, verschuift het perspectief. Niet alleen van personage naar personage, maar tevens van opvatting over wat liefde behelst. De wetmatigheid en voorspelbare afwisseling van de jaargetijden staat lijnrecht tegenover de onbestendigheid van de liefde, tegenover de wisselvalligheid van individuen. Beide delen het cyclische: een relatie kent net als een seizoen een bepaald verloop. Iets komt, iets gaat.' (Piters 2019)

Je zit in de hoofden van alle personages maar er is wel sprake van een alwetende verteller volgens mij, omdat er op een gegeven moment staat dat Terri een brief aan het schrijven is waarvan ze nog niet weet dat die haar dochter juist bij haar weg zal jagen.

Decor

Het verhaal speelt zich af in een stad. David en Terri wonen in een nieuwbouwhuis, iets wat Terri inmiddels verafschuwt. Als Terri vertrekt, krijgt ze een appartement in de straat waar ze woonde toen ze studeerde, aan de andere kant van de rivier. Sev woont in de binnenstad. Zij zegt dat David Amsterdams klinkt maar ik weet niet of dat betekent dat het verhaal zich ook in Amsterdam afspeelt.

De tijd is het heden, er wordt gesproken over een bijzonder warme zomer. De vertelde tijd in het heden is twee jaargetijden.

Stijl

'Deze roman kent een net zo zorgvuldige, poëtische stijl en precieze constructie als haar vorige twee. Het lukt Schermer weer moeiteloos om je te infecteren met de gevoelens van de romanpersonages.' (Piters 2019)

Slotzin

'Dus?' 'Nee,' zegt Sev. 'Dus nee.' 'Nee?' 'Nee.' 'Niet naar jou, bedoel je?' 'Ja: nee. Dit was dan toch de laatste keer.'

Beoordeling

'Liefde, als dat het is' heb ik in een ruk uitgelezen. Ik ervoer hetzelfde als de recensent van 'Trouw': je wordt meegezogen in de gedachten van de verschillende personages en bent de hele tijd bezig met het vergelijken van je eigen ideeën over liefde en je eigen relatie met die van hen. Ik vind het heel knap hoe de schrijver soms op een pagina vanuit drie personages schrijft en hoe gemakkelijk het is om die uit elkaar te houden. Op de achterflap staat: 'Schermer grijpt de lezer bij zijn oor en sleurt hem het verhaal door, dicht op de huid van haar personages.' Daar kan ik me helemaal in vinden. Of het verhaal ook interessant is voor jonge mensen vind ik een lastigere vraag. Ze zullen zich zeker kunnen herkennen in Krista, maar zij is in mijn ogen geen hoofdpersonage. Als je als jongere geïnteresseerd bent in ideeën over liefde en daar op een wat hoger/abstracter niveau over wilt en kunt nadenken, dan is dit boek zeker iets voor jou. Je zou het dan kunnen lezen samen met bijvoorbeeld 'Efter' van Bervoets en/of 'Godin, held' van Peek.

Recensies

"Liefde als dat het is wroet en wrikt aan bij jezelf vastgeroeste concepten. Waar de personages langzaamaan vrede lijken te hebben met hun situatie, bekruipt de lezer een ongemakkelijk gevoel. Als een besmettelijke ziekte is hun twijfel op ons overgedragen en heb je je te verhouden tot indringende vragen: ‘Is liefde een gewoonte? Of een wilsbesluit? Is er iets, iets echt, waar?’ Zijn alle relaties proefopstellingen? Hoe bewaar je je eigen identiteit in een relatie? Hoe kun je het moment voor zijn dat het ineens verdwenen is, ‘dat op de plaats waar die liefde zat een reservoir geheime gedachtes’ is gegroeid? Hoe kan het dat iemand ineens verandert? Hoe kan de ander daar ooit rekening mee houden? En hoe leg je vervolgens uit dat ‘gevoelens die je voor elkaar bewaart alleen in jezelf bestaan, en daar ineens aan hun einde kunnen komen, zonder dat die ander noemenswaardig is veranderd’. Het feit dat het gewoon, sluipenderwijs, gebeurt, net als de herfst onvermijdelijk overgaat in de winter, maakt dat Liefde, als dat het is een ontnuchterende en ontluisterende uitwerking heeft." https://www.tzum.info/201...at-het-is/

"Wat wel een grappig bijeffect is, is dat je als lezer voortdurend de neiging hebt je eigen relatie tegen het licht te houden (neeee, zo érg is het bij ons niet!) – je krijgt ook het idee dat Schermer daar op uit is, dat ze wil laten zien hoe wij allemaal tragisch mistasten in de liefde. Het was immers een onderzoek, waarbij ze zes proefpersonen nodig had, en dit is de uitkomst. Om die reden is ‘Liefde als dat het is’ een minder goede roman dan ‘Noodweer’, maar Schermer schrijft zo trefzeker dat het ook niet heel bezwaarlijk is." https://www.trouw.nl/rece...~b0508777/

Bronnen

Miriam Piters - Recensie: Marijke Schermer - Liefde, als dat het is

https://www.tzum.info/201...at-het-is/