Feitelijke gegevens
- 3e druk, 2016
- 146 pagina's
- Uitgeverij: Querido
Flaptekst
De verkiezingen: wat doen de partijen voor jongeren?
Eerste zin
Een geleerd man, Van de Kerckhove genaamd, heeft ooit betoogd dat de gracht waaraan ons gebouw ligt de langste van de wereld zou zijn, want verderop verandert ze van naam, loopt door tot in de Rijn en de Rijn mondt, zoals bekend, uit in zee.Samenvatting
Kapel
De omgeving wordt beschreven en het wordt duidelijk dat het verhaal zich afspeelt in een Nederlandse stad op een prachtige historische locatie. Er wordt beschreven hoe Mandaat naar een sollicitatiegesprek gaat. Duidelijk wordt ook dat Mandaat een eenzaam man is die nog niet veel heeft bereikt in z’n leven en nog nooit een baan heeft gehad. Hij krijgt een rondleiding van directielid Van Uffel door zijn toekomstige werkplek en wordt voorgesteld aan heel veel voornamelijk saaie en mislukte collega's.
Het persoonlijke vlak
We ontmoeten de assistente van Mandaat, die Mandaat continu vertelt hoe meneer Brugman dingen aanpakt, die tijdelijk afwezig is en hiervoor Maandaats’ functie had als referent van Germaanse talen. Ook krijgt Mandaat te maken met de verschrikkelijke collega Krijtkramp die erg agressief op Mandaat reageert. Mandaat krijg ontzettend veel brieven en het is niet duidelijk of hij heel goed weet wat hij doet of juist helemaal niet. In de pauzes komen eerst de magazijnkrachten en administratief medewerkers naar beneden, dan de assistenten, dan de referenten waaronder Mandaat en als laatste de leden van de directie en de conservatoren. Er is sprake van een hiërarchie. Er wordt weer duidelijk benadrukt dat het een levenloze bende is in de universiteitsbibliotheek.
Jakobsladder
Mandaat heeft avonddienst en ziet collega Tiny weggaan. Hij heeft een mollig lichaam en wordt opgehaald door zijn vrouw. In de avonddienst hoeft hij normaal nooit iets te doen behalve aanwezig zijn. Deze keer kwam er iemand naar Mandaat met zijn wijsvinger op het woord “Doppelmistbeet” en Mandaat zei waar hij heen moest om meer over dat woord te vinden.
Mandaat vraagt de sleutels van het magazijn aan de magazijnmeester. Hij loopt door meerdere gangen om bij de kapel te komen. Van Uffel zei tijdens de rondleiding dat de kapel net als een menselijk brein is en Mandaat kan dit beamen. De kapel zit bomvol met allerlei verschillende soorten teksten. Mandaat vergelijkt zichzelf met een jakobsladder, een speeltje wat je onbeperkt kon omklappen. Er is zoveel tekst en taal, maar zo weinig is echt te vinden. Dan hoort Mandaat plots een ritme zonder geluid. Hij wil wegrennen maar ziet een lichtnevel in de vorm van een mens. Hij denkt dat het een spook is. Mandaat is volledig verward en lijkt te denken dat de kapel zijn brein is en alles daarin in hem afspeelt.
De nieuwe meneer Brugman
Mandaat denkt dat de plotselinge verdwijning van meneer Brugman en de aanwezigheid van het spook met elkaar te maken hebben, omdat er over beide niet gepraat wordt. Alleen mevrouw Qualing praat over meneer Brugman, maar die vertelt hem niet meer dan hij al weet. Uiteindelijk belt Brugman naar z’n huis en hoort Mandaat dat Brugman weg is gegaan omdat hij ziek werd van de plek. Dan maakt Mandaat kennis met de man van Qualing. Plots voelt hij een bepaalde jaloezie en begint hij iets voor Qualing te voelen. Hij hoort van Tiny dat de baby van Qualing ook weleens van Brugman zou kunnen zijn in plaats van de man van Qualing.
Mandaat zit omhoog
Mandaat merkt dat de warmere dagen beginnen te komen en dat hij veel meer levenszin heeft als het buiten koud is. Er staat een normale dag in de bibliotheek te wachten, totdat Mandaat een erectie krijgt en er duiven via het raam naar binnen vliegen. Hij loop de leeszaal uit en gaat naar de WC om van zijn erectie af te komen. Als hij terugkomt probeert mevrouw Qualing de duiven met een stok weg te jagen. De duiven poepen overal en het is een grote chaos. Mevrouw Qualing valt uiteindelijk op Mandaats schoot en Mandaat komt hierdoor klaar.
Twee beschamende herinneringen
Een herinnering van Mandaat wordt beschreven, waarin hij met een meisje in een natuurgebied met zandpad was. Ze had mooie bruine ogen en liep zo’n veertig meter voor Mandaat op het zandpad. Ze liepen richting de steenovens. Plots was ze de hoek omgegaan en zag Mandaat haar niet meer. Toen werd hij door een jongen bekogeld met steentjes terwijl de jongen naast het meisje stond. De tweede herinnering die wordt besproken is een bruiloft van vijf jaar geleden. Hij volgde een vrouwenstem en zag haar naakt in bed liggen. Hij moest ook z’n kleren uittrekken en zag toen dat hij midden in een toneelstuk was beland. De gordijnen gingen open en het publiek was aan het juichen.
De Witte Ballon
Er verdwijnen boeken en mevrouw Qualing is met zwangerschapsverlof. Mandaat vertelt van Uffel dat er een spook in de bibliotheek rondhangt. Van Uffel lacht hem niet uit, maar nodigt hem uit om ergens buiten de bibliotheek een drankje te doen in de Witte Ballon. Uiteindelijk gaan ze op zoek naar het spook en zien ze hem niet. Dan hebben ze het lang over hun eigen spiritualiteit en geloof. Van Uffel legt vervolgens zijn hand op Mandaats’ wang en hij gat enorm blozen. Hij durft Mandaat niet meer onder ogen te zien. Van Uffel legt op afstand uit hoe het er in de Witte Ballon aan toe gaat en het lijkt er op een soort spel. Van Uffel wil heel graag dat Mandaat meegaat. Van Uffel en Mandaat spelen een soort verstoppertje in een donkeren bibliotheek. Uiteindelijk probeert van Uffel Mandaat te wurgen. Mandaat rent weg naar buiten en naar het station. Van Uffel komt er met een taxi achteraan en wilt iets uitspreken, maar het lukt hem niet.
Phaëton
Een directeur komt de bibliotheek binnen om te zeggen dat Brugman dood is aangetroffen en Qualing is bevallen van een dochter. Er wordt aan Mandaat gevraagd of hij Brugmans plek dus vast wil overnemen. Vervolgens wordt verteld dat Mandaat in de pauze plots een verhaal begon te vertellen over zijn grootvader terwijl hij normaal nooit praat. Hij bedacht de seconde dat woorden zijn mond verlieten het verhaal, wat ervoor zorgde dat hij in een stilte belandde. Mensen wilden weglopen en weer aan het werk gaan, maar op het laatste moment zij Mandaat dat he plot van het verhaal: zijn grootvader was overleden.
Laatste rit
Mandaat krijgt terug op zijn honderd dagen werk bij de bibliotheek en beseft zich dat hij nauwelijks iets heeft meegemaakt en dat dagen enkel verstreken. Duidelijk wordt dat Mandaat Brugmans functie niet overneemt en weggaat. Er wordt een afscheidsborrel georganiseerd waar Mandaat beseft dat hij er nooit bij gehoord heeft. Hij gaat verder met zijn zinloze leven.
Personages
Felix Mandaat
Mandaat is de hoofdpersoon van het boek. Hij neemt tijdelijk de functie over van Brugman in de bibliotheek en is dus tijdelijk referent van Germaanse talen. Hij spreekt gedurende zijn tijd als referent nauwelijks met zijn collega's. In het boek wordt duidelijk dat de man wel erg veel gedachten heeft en dus heel veel nadenkt over alles. Hij vindt het prima om geen levensdoel te hebben en vindt het ook niet erg om dit te beamen.
van Uffel
Dit is een directielid van de universiteitsbibliotheek. Hij zorgt ervoor dat het voor Mandaat duidelijk is hoe het in de bibliotheek in z'n werk gaat. Mandaat komt ook naar hem toe als hij denkt dat de ziel van Brugman in de bibliotheek ronddwaalt. Van Uffel neemt hem serieus, maar gebruikt Mandaats' verhaal uiteindelijk om hem seksueel te betasten.
Qualing
Qualing is de assistente van Mandaat en gaat uiteindelijk met zwangerschapsverlof. Ze heeft het vaak over hoe Brugman bepaalde dingen anders deed dan Mandaat en had ook als enige contact met Brugman. Collega's denken dat Qualing dan ook zwanger is van Brugman in plaats van haar man. Mandaat begint ook gevoelens te krijgen voor Qualing.
Brugman
Brugman is de man waarvan Mandaat de functie overneemt. Hij was, net als Mandaat, erg stil en levenloos. Geen enkele collega naast Qualing had gesprekken met hem.
Quotes
"Een dwingende reden om de geestverschijning in verband te brengen met de heer Brugman is er niet. Maar wel is Mandaat één overeenkomst opgevallen: beiden worden verzwegen." Bladzijde 56
"Mandaat loopt de gang in die onder de stalen, acht verdiepingen hoge boekenstellage door voert, tot in het hart van het gevaarte, waar het trapgat is, en klimt dan naar boven, langs onafzienbare rijen boeken die daar in de loop der jaren min of meer op volgorde van ontvangst zijn neergezet, de Poésies van Mallarmé naast The Life and Letters of Charles Darwin, theosofie naast astrofysica, duplo’s van uitleenformulieren op de opengevallen plaatsen, acht rijen boeken per verdieping, folio’s en kwarto’s onder, daarboven zes rijen octavo’s, en op de bovenste planken smalle rijtjes duodecimo’s of dozen met pamfletten, en het enige waarneembare verband tussen al die geschriften is hun signatuurnummer, 2347 d 35 staat naast 2347 d 36, een systeem, rekent Mandaat snel uit, waaronder tegen de zesentwintig miljoen titels geborgen kunnen worden." Bladzijde 49
"De ander buigt zich naar Mandaat toe, er ligt een geheim op zijn tong. ‘" Bladzijde 11
"Het is een mannengestalte, recht van postuur, met een kalme, krachtige tred. Hij is het duidelijkst waarneembaar op donkere plekken en wanneer hij in het schijnsel van een lamp treedt verbleekt hij eerst en lost dan geheel op." Bladzijde 53
Thematiek
Eenzaamheid en isolementIn dit boek is er sprake van een hoofdpersonage die zich afzondert van de maatschappij en van andere mensen. Hij doet enigszins een poging zich te mengen met de rest, maar dit lukt hem helaas niet.
Motieven
Geest
In dit verhaal komt continu een geest aan bod die volgens de hoofdpersoon rondspookt in de kapel van de bibliotheek. Deze geest zorgt ervoor dat Mandaat met mensen in contact komt, maar ook met zichzelf in contact komt.
Liefde
In dit boek komt liefde veel voor, maar vooral ook liefde die niet aanwezig is. Veel mensen in het boek proberen wel lief te hebben, maar allen kunnen dit eigenlijk niet.
Kapel
In de kapel van de bibliotheek, ook wel de ruimte waar miljoenen boeken zijn opgeslagen, maakt Mandaat heel veel mee en komt hij vaak als hij mentaal niet in orde is. Hier wordt van Uffel agressief en vindt Mandaat het spook.
Trivia
Acht jaar na het publiceren van dit boek overleed de schrijver van dit boek, ook wel Frans Kellendonk
Het bekendste boek van Frans Kellendonk is Mystiek Lichaam
'Letter en geest' is een verhaal uit het Nieuwe Testament verteld door apostel Paulus en kan een inspiratiebron voor dit verhaal zijn geweest.
Titelverklaring
De titel letter en geest is te verklaren door wat Mandaat, de hoofdpersoon, in het boek meemaakt. Mandaat gaat werken in een universiteitsbibliotheek waar ze dus vanzelfsprekend veel boeken hebben. Hier komt 'letter' vandaan. het woord 'geest' uit de titel is te verklaren door het spook wat Mandaat vindt in de krochten van de bibliotheek. Het spook zou volgens Mandaat de ziel van de man waarvan Mandaat de funtie tijdelijk overneemt. Dit spook is de rode draad in het boek. Ook zou het kunnen dat de titel uit het Nieuwe Testament komt, waar 'letter en geest' spookverhaal betekent.
Structuur & perspectief
Het boek wordt verteld door een alwetende verteller, maar tegelijkertijd zijn enkel Mandaats' gedachten te lezen. Mandaats' gedachten worden afgewisseld met dialogen die de man heeft met anderen. Dit zijn er echter vrij weinig en komen enkel voor als het echt nodig is, omdat Mandaat niet veel spreekt. Soms is het lastig om te duiden wat er gaande is in het verhaal, omdat Mandaats' gedachten vaak erg veel de overhand nemen en het verhaal zich dan dus niet meer in het hier en nu afspeelt.
Decor
Het verhaal speelt zich voornamelijk af in universiteitsbibliotheek, maar af en toe ook in cafés die gelinkt zijn aan de bibliotheek of in de trein als Mandaat van en naar zijn werk reist. Het verhaal speelt zich hoogstwaarschijnlijk in de vorige eeuw af, omdat er geen tenchinsche apparatuur in de bibliotheek aanwezig is en alles met de hand nog wordt geordend. Dit kan zijn rond de tijd dat de eerste druk uitkwam, in 1982. Het boek is chronologosch verteld in een tijdspan van honderd dagen.
Stijl
De stijl van Frans Kellendonk zou gezien kunnen worden als er gedetailleerd en duidelijk. Tegelijkertijd kunnen zijn zinnen echter gecompliceerd en overdreven lang zijn. Dit kan juist weer voor onduidelijkheid zorgen. Ook is er sprake van veel satire in de personagebeschrijvingen en schrijft hij op een manier dat de hoofdpersoon erg tragisch overkomt. Er is ook vaak sprake van speaking names, denk aan 'Mandaat' en 'Qualing'. De namen van de personages beschrijven dus de personages van de mensen.
Slotzin
Wapperend met zijn jaspanden zwalkt hij richting uitgang, keert dan min of meer terug op zijn schreden, boert vol overgave, onderwerpt de inhoud van een gele vuilnisemmer aan een vrijblijvend, visueel-aftastend onderzoek en voor hij zich definitief naar de uitgang begeeft grijnst hij nog eens vriendelijk naar Mandaat, die op dezelfde perrontegel is blijven staan, onbeweeglijk als een puntBeoordeling
Ik vond het boek persoonlijk erg fijn om te lezen omdat het mij minder eenzaam maakte. De hoofdpersoon heeft in zijn leven niets bereikt en ook zijn eerste baan is iets wat hij opgeeft. Er wordt heel erg de nadruk gelegd op de mislukking van de hoofdpersoon, maar tegelijkertijd ook op dat de hoofdpersoon hier zelf eigenlijk geen problemen mee heeft. In het verhaal is nauwelijks sprake van een plot waardoor het haast een verhalenbundel van één persoon leek. Het spook die in het boek voorkomt lijkt voor even het plot te zijn, maar heeft richting het einde van het verhaal geen enkele waarde meer. Ik vond het erg fijn om een boek te lezen die niet per se een verhalend doel had. Daarnaast trooste het verhaal mij dus heel erg. Wel was ik soms volledig de draad kwijt in Mandaats' gedachten en had ik geen idee wat nou wel en niet echt gebeurde.
Recensies
"‘Een spookverhaal’ luidt de ondertitel van het boek. De flaptekst deelt mee dat Letter en geest een ‘waarachtige spookroman’ is ‘met vele dubbele bodems’. Er wordt gesteld dat het verhaal gaat over een dertiger die bij een universiteitsbibliotheek gaat werken en daar ontdekt dat er een geest in het magazijn rondwaart. Gesuggereerd wordt dat die geest aan de verbeelding van de hoofdpersoon is ontsproten." https://www.dbnl.org/teks...w00325.php
"Na zijn doctoraalexamen, in 1975, verhuisde Kellendonk naar Amsterdam. Hij wijdde zich aan zijn proefschrift en aan zijn literaire werk. Daarnaast fungeerde hij naar eigen zeggen als ‘een soort eenmansuitzendbureau’." https://www.dbnl.org/teks...l00294.php
"Kort, maar krachtig." https://www.hebban.nl/rec...r-en-geest
REACTIES
1 seconde geleden