Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2020
• 256 pagina's
• Uitgeverij: Podium

Flaptekst

Eerste zin

Het was knudde. Nog drie minuten te spelen, stand 1-1, niets aan de hand. maar natuurlijk moest Henk weer een nieuwe truc demonstreren en lette Edwin niet op.

Samenvatting

Thijs is na de dood van zijn vrouw Toos coach geworden van het derde elftal van zijn geel-zwarte club. De naam van de club wordt niet in de tekst genoemd, maar de club speelt in een dorp in de buurt van Den Haag, want enkele spelers zijn fan van ADO. In het begin is er sprake van een familieclub. maar dat gaat snel veranderen. De voorzitter die een Tapijtenfabriek heeft, gaat steeds meer Bulgaren in zijn eerste elftal halen. Ze staan op de loonlijst van zijn fabriek. De sfeer in de club wordt er niet beter op.
In het derde spelen vooral vrienden. Langs de kant staat af en toe de mooie weduwe Anita (zoontje Gerben is de mascotte) te kijken. Haar man Kees is bij een auto-ongeval in Bulgarije onder verdachte omstandigheden omgekomen.

De nu eenzame Thijs heeft nog wel een hond thuis,  Belle. Zijn zoon woont nu in Amerika. Hij heeft via Skype contact met hem. In het begin van de competitie zijn de resultaten van het derde slecht, maar als Thijs het systeem van de driedubbele ruit op het middenveld invoert, gaat het eigenlijk steeds beter. Tijdens de wedstrijd staat hij altijd pal naast het doel om zijn keeper Joris te sturen. De spelers gaan elkaar steeds beter kennen en de resultaten komen vanzelf. Op sociaal gebied helpt Thijs Miel (een kamper) met het leren lezen, anders kan hij geen rijbewijs halen. Het hele team steunt ook Anita en Gerben.

In de club komt steeds meer onrust, want er komen steeds meer goed spelende Bulgaren in het eerste. De  Nederlandse spits Jasper wil daarom in het derde komen spelen en dat lukt. De voorzitter Junior, zit in de greep van de sponsors (suikerooms) en hij ontstaat de barjuffrouw Noor. Het derde neemt stelling daartegen en Noor mag daarna blijven. Er komt een bloedmooie,  Bulgaarse vrouw Newena bij de Bulgaren 'wonen'. De spits van het derde,  Frans, wordt stapel verliefd op haar. Als ze langs de lijn staat bij uitwedstrijden, speelt hij steengoed.

Er wordt in der oman natuurlijk steeds verslag gedaan van de wedstrijden van drie. Met het eerste gaat het daarentegen 'raar', vindt Noor. De Bulgaren spelen steeds in de eerste helft goed, maar zakken na de rust ver weg, vooral tegen zwakke tegenstanders. Dat is wel 'raar'. 
Maar er komen steeds meer Bulgaren naar Nederland om te spelen.

Anita, die wedstrijdanalyses van het eerste maakt, merkt op een dag dat haar computer is gestolen. Ook dat is vreemd. Ze praat erover met Thijs en ze wil  ook wel analyses van het derde maken. Daarbij wordt op een heel andere (moderne) manier gekeken naar de capaciteiten van de diverse spelers.

Als ze de beelden van het eerste met Thijs bespreekt, zien ze beiden dat er mogelijk sprake is van matchfixing. Stomme fouten worden voornamelijk door de Bulgaren gemaakt. Maar de Bulgaarse coach wil er niets van weten. Omdat Anita en Thijs ervan overtuigd zijn dat het geen zuivere koffie is, besluiten ze het hele derde in te lichten en daarna actie te ondernemen. Ze lichten voorzitter Junior in en die ontslaat noodgedwongen de Bulgaren.

Maar dan gaat de beerput pas echt open. Er is sprake van een Bulgaars misdaadsyndicaat dat zelf op de wedstrijden gokt en zó veel geld kan verdienen. De voorzitter en zijn vrouw worden bedreigd en de Bulgaarse Newena wordt kort daarna dood in de Kagerplas gevonden. De suikerooms willen tien miljoen terug zien van de voorzitter.

Er wordt voor de Bulgaren een val opgezet en op de bewuste avond  is ook het derde paraat. De Bulgaren worden met Hyperlijm aan hun auto geketend en gearresteerd. Waarschijnlijk is Newena door de Bulgaren vermoord, omdat die haar verdachten van verraad. Het team regelt ook de begrafenis van Newena in het dorp. Lee Towers komt zingen. ('You never walk alone')
 
Het eerste wint na het vertrek van de Bulgaren niets meer, maar het derde kan nog wel kampioen worden in de laatste competitiewedstrijd. Ze staan in de rust dik voor, maar omdat twee zwarte spelers van het derde door het uit- publiek worden uitgescholden, stapt het hele vriendenteam eensgezind van het veld. Dan maar geen kampioenschap.

De voorzitter van de tegenpartij, Achilles,  vindt dat te gek voor woorden en trekt persoonlijk zijn team terug, zodat het derde alsnog kampioen wordt. 
Het wordt een mooi dansfeestje waarbij Frans intussen Anita gevonden heeft. Thijs komt in het lege huis terug en ziet zijn hond.

Personages

Thijs

Thijs is de belangrijkste figuur in de roman. Hij is een ex-gymleraar. Hij heeft zijn vrouw Toos aan kanker verloren. Zijn enige kind Fred is naar de overkant van de plas geëmigreerd. met hem heeft hij slechts via internet contact. Hij is eenzaam in zijn eengezinswoning. De enige die hem gezelschap houdt, is Belle, de hond met wie hij de lange dagen doorbrengt. Een vriendenteam van zijn club wil hem uit medelijden vragen als coach. Thijns neemt zijn taak serieus en bedenkt voor het niet al te prominent spelend team een ideale tactiek. Dat werpt zijn vruchten af. Thijs staat midden tussen zijn jongens en die mogen hem wel graag. Het team speelt met Thijs in een belangrijke rol als aanjager een rol in het oplossen van het Bulgarenprobleem. Als een wedstrijd afgelast wordt, zie je hoe groot de eenzaamheid van Thijs is. Hij gaat dan toch naar de kantine om wat gezelschap te hebben en een potje te klaverjassen.

Anita

Anita is weduwe van de bij een auto-ongeluk in Bulgarije omgekomen Kees die ook deel uitmaakte van het derde. Ze twijfelt aan de omstandigheden van het ongeluk. Hij was een perfecte chauffeur en zijn auto was pas nagekeken. Als liefhebster analyseert ze de wedstrijden van het eerste en later ook van het derde. Ze komt het matchfixing-probleem van het eerste op het spoor en licht Thijs c.s. in. Anita is een jonge, mooie vrouw en is op die manier een inspiratiebron voor de spelers van drie. Na de korte affaire met de sexy Bulgaarse Newena lijkt aanvaller Frans wel gecharmeerd te zijn van weduwe Anita en haar zoontje Gerben.

Daalmeier junior

Junior is de voorzitter van de club en hij wil graag hogerop met zijn vereniging. Hij ziet de steun van Bulgaarse suikerooms daarbij wel zitten en hij zet enkele Bulgaarse spelers op de loonlijst van zijn bedrijf. Hij doet het wel een beetje voor zijn eigen ego, maar een echte slechterik lijkt hij niet. Hij schrikt ervan als Thijs c.s. hem vertellen van de Bulgaarse praktijken. Ondanks de bedreigingen aan zijn adres en dat van zijn enigszins omhooggevallen vrouw, zet hij alle Bulgaren aan de kant. Hij werkt ook mee aan de uiteindelijke oplossing en daarin toont hij zich zeker geen bange schijterd.

Quotes

"Junior was een heel ander type dan zijn vader. Theo Daalmeier was een kerel uit één stuk. In Thijs' tijd een bikkelharde verdediger, ze hadden nog samen in het eerste gespeeld. De man was toen stapelverliefd geweest op Toos. Thijs was nog steeds blij dat zijn Theo had laten staan en voor hem had gekozen." Bladzijde 6

"Mijn dag is weer goed, dacht hij, toen hij naar de uitgang liep. Snuf haalde hem in. "ken je dat programma "Het mooiste meisje van de klas?", vroeg hij. "Dat was Anita. We waren allemaal verliefd op haar, maar voor haar was er maar één. Daarom hebben we haar en Gerben geadopteerd."" Bladzijde 47

"Thijs had ook niets met kunstgrasvelden en skyboxen of on-der-de-tafel betaalde Bulgaren, maar er was geen reden om te twijfelen aan Juniors goede bedoelingen . En als hij Jannie -Jeannette corrigeerde hij zichzelf- zo zag zitten, was dat toch geruststellend." Bladzijde 85

""Is ze dood?" fluisterde Laura. Snufs vader knikte. "Gisteren werd op de Kaag haar stoffelijk overschot vanuit ene boot waargenomen. De schipper belde onmiddellijk 112, maar het was al te laat. We weten nu in elk geval wie ze is. Dank daarvoor."" Bladzijde 207

"Thijs grinnikte: " We moeten dat afwachten, maar voorlopig gaan Belle en ik ervan uit dat de Bulgaren hun wedstrijden van het eerste verkopen. En dat ook de trainer in dat spel is betrokken."" Bladzijde 183

Thematiek

Het wel en wee van het amateurvoetbal in nederland

Pieter Winsemius schetst één beeld van het moderne amateurvoetbal. Familieclubs worden heel lang door echte clubmensen geleid. Er wordt aandacht besteed aan de jeugdafdeling en er zijn veel vrijwilligers die hun handen uit de mouwen steken, bijv. achter de bar zoals Toos en Noor. Maar soms gaan 'ego en geld' een rol spelen. Er zijn suikerooms (sponsoren) die ter wille van de eigen glorie met de club hogerop willen. Kleine clubs zijn afhankelijk van de doorstroming in de jeugd. Goede spelertjes worden vaak al op hele jonge leeftijd weggetrokken door grote amateurclubs of BVO's. Een sponsor die de club in de vaart der volkeren omhoog wil krijgen, trekt spelers aan tegen hoge vergoedingen. dat zijn broodspelers die verder niets hebben met de club. Supporters kennen die spelers ook niet, want na een gespeelde wedstrijd zijn ze al vertrokken voordat de scheids heeft afgefloten. Sponsors willen zo hoog mogelijk spelen en halen steeds meer spelers. In de streek waarin ik zelf woon (toevallig omgeving Rotterdam / Den Haag) komt het voor dat een club vierentwintig nieuwe spelers per seizoen aantrekt. De helft daarvan is natuurlijk een jaar later weer vertrokken. Er zijn bonafide sponsoren, maar er gaat ook een heleboel zwart en zelfs crimineel geld om in het circuit. (witwassen van drugsgelden) Ook goksyndicaten spelen op het lagere niveau een rol, omdat die buiten de schijnwerpers blijven. Soms lukt het clubs om een paar jaar achter elkaar te promoveren naar een hogere afdeling en uiteindelijk kan de nieuwe eigenaar de club verkopen tegen een hoge prijs. Deze praktijken doen zich voor in de roman van Winsemius. De eigenaar van een tapijtfabriek, Junior, laat zich inpalmen door suikerooms uit Bulgarije. Die stoppen veel geld in spelers die ook weer uit Bulgarije komen en moeten dansen naar de pijpen van de eigenaar. Dat wil soms zeggen dat ze met opzet wedstrijden moeten verliezen. De analyticus Anita kan dat met cijfers bewijzen en ze licht Thijs en andere spelers van het derde in. Die willen maar wat graag van de criminele Bulgaren af en beginnen actie te ondernemen. Het doel is de eigen sfeer van de familieclub terug te krijgen. Dan maar geen kampioenschap. De ontknoping lijkt in dit geval toch meer op een aflevering van een voetbaljongensboek van Kick Wilstra dan van een roman voor volwassenen. Vooral de Hyperlijm die gebruikt wordt om de Bulgaren aan hun auto te lijmen past toch beter in een jongensboek. En als kers op de slagroomtaart, een kampioenschap voor het derde,.... het kan niet op.

Motieven

Moord

Het Bulgaarse meisje Newena gaat om met de spelers van het derde, in het bijzonder met Frans. De Bulgaarse maffia gaat er blijkbaar van uit dat Newena het gokken heeft doorverteld aan het derde tam. Nadat de Bulgaren zijn ontslagen, wordt er uit wraak brand gesticht in de kantine en wordt het lichaam van Newena in de Kagerplassen gevonden.

Matchfixing

Een Bulgaars misdaadsyndicaat heeft een systeem van matchfixing in het kleine dorpsclubje in de buurt van Den Haag geïntroduceerd. De Bulgaren in het team spelen vooral tegen zwakkere tegenstanders in de tweede helft erg slecht en hun bazen gokken dan op de uitslag. Het wordt ontdekt door de analyticus Anita en die brengt de misdaad aan het licht.

Prostitutie

Naast de vele Bulgaarse spelers worden er in de roman drie mooie Bulgaarse vrouwen aangetrokken. Van twee ervan wordt later bekend dat ze in de prostitutie in Amsterdam terecht zijn gekomen. Van de bloedmooie Newena zou je dat ook kunnen vermoeden. Maar die eindigt in de Kagerplassen. Ze wordt door de Bulgaren verdacht van verraad.

Vriendschap

Het derde elftal is zo'n in voetbalkringen bekend vriendenteam, waarover elke voetbalvereniging wel beschikt. De eerste twee elftallen vormen meestal de selectie en moeten verplicht trainen. Zo' n vriendenteam, met vaak goede en wat oudere spelers erin, wil die verplichting niet. In zo'n team vallen sociale rangen en standen weg en komen de spelers voor elkaar op. Iedereen kent elkaars familie en achtergronden. Zo is er "het student", maar ook een Kamper-analfabeet, een 'biker' en een fysiotherapeut. Als er iemand ziek is zoals Thijs, wordt er voor hem gezorgd. "Derde elftallen" kenmerken zich ook door kleedkamerpraat waarin flauwe maar ook vaak seksistische grappen rondgaan. In de roman staan enkele voorbeelden daarvan.

Eenzaamheid

Thijs is een eenzame figuur na de dood van zijn vrouw Toos. Zijn zoon Fred is naar Amerika verhuisd en daar getrouwd. Hij heeft alleen contact met hem via Skype. Zijn trouwe metgezel is de hond Belle met wie hij dagelijkse wandelingen maakt en tegen wie hij praat en met wie hij dingen overlegt. Het derde heeft hem gevraagd coach te worden en dat is eigenlijk een daad van medelijden. Je kunt zien dat Thijs eenzaam is, want op de dagen dat het voetbal is afgelast, gaat hij toch naar de kantine om bier te drinken of te klaverjassen.

Dood

Thijs' vrouw Toos is aan kanker gestorven. Anita's man Kees is bij een ongeluk in Bulgarije om het leven gekomen. Ze vreest voor een Bulgaarse misdaad. Newena wordt dood in de Kagerplassen aangetroffen. Dat zal een wraakactie van de Bulgaren zijn.

Alcohol

In vriendenteams is "de derde helft " vaak belangrijker dan de wedstrijd zelf. Na afloop van de partij is het vaak 'bieren' geblazen. Wie betaalt het eerste rondje? Er worden ook wel weddenschappen afgesloten wie de meeste goals maakt en welke spelers domme fouten maken. Soms stappen enkele spelers na zo'n derde helft wel wat aangeschoten in de auto.

Titelverklaring

Het draait in deze voetbalroman om de spelers van het derde elftal van een geel-zwarte dorpsclub uit de buurt van Den Haag.

Structuur & perspectief

Er zijn 59 korte hoofdstukken met een jorte titel waarin het verloop van een competitiejaar wordt verteld. Er is sprake van een hij-verhaal waarin coach Thijs de vertellersrol lijkt te hebben, maar er zijn ook passages die je aan een alwetende verteller kunt toeschijven. Over het algemeen kun je stellen dat er sprake is van een chronologisch vertelde roman in de o.v.t. 

Decor

De club (er wordt geen naam genoemd) speelt in een dorp in de buurt van Den Haag. Ook voor de andere clubs in de competitie worden fictieve namen gebruikt. (Meerkoeten, KSD, Achilles etc.)

De tijd van het verhaal ligt waarschijnlijk in de buurt van 2018 of 2019. Er wordt namelijk nog wel vermeld dat Feyenoord in 2017 het landskampioenschap heeft veroverd. Er is nog geen sprake van een coronavirus, dus 2020 is niet erg aannemelijk. Een competiotie loopt van september tot juni. Het meest aannemelijk is dus een vertelde tijd van september 2018 tot juni 2019.

Stijl

Het verhaal van het derde team wordt verteld in de typische stijl die elke amateurvoetballer herkent nl. en die van de kantine- en kleedkamerpraat. Er worden voetbalgrappen gemaakt op het niveau van het tv-programma "Veronica Inside". Er worden opmerkingen over mooie vrouwen langs de lijn gemaakt en worden grappen over en weer over de kwaliteiten van de medespelers gemaakt. Wie een domme blunder maakt, moet het een tijdje ontgelden of een eerste rondje bier betalen. 
Dat maakt de toon van het verhaal natuurlijk erg licht. Eigenlijk lijkt het soms alsof je een oud voetbalboek van vroeger aan het lezen bent. Natuurlijk gaat het eerst niet goed met het derde in de competitie, maar uiteindelijk wordt het team kampioen. Dat lijkt op een mooi jongensboek. 

Slotzin

Thijs was niet meer van de dansvloer gekomen en werd pas laat thuis afgeleverd. Hij was doodmoe maar zielsgelukkig. "Kom op Belle", zei hij, "nog één blokje om en dan is het seizoen voorbij." Zijn hond keek hem aan met haar scheve koppie. Hij was er zeker van dat ze knipoogde.

Bijzonderheden

Pieter Winsemius (oud-minister) heeft aangegeven dat de opbrengst van de verkoop van zijn boek geheel ten goede komt aan de voetbalschool van de Rotterdammer Soufiani Touzani. In grote steden lopen diverse projecten waarin kansarme kinderen via de voetbalclub een sociaal onderkomen kunnen vinden. Zo heeft Sparta een sociaal project "De betrokken Spartaan." 

Beoordeling

Een lichtvoetige voetbalroman, anders kan ik het niet noemen. Er verschijnen op literair niveau niet heel veel voetbalromans. De laatste jaren worden er wel veel  biografiën over bekende voetballers als "Gijp, "Wesley", "Louis van Gaal"  "Ik Zlatan." uitgeven.  Deze non-fictie boeken verkopen goed en worden soms bekroond met literaire prijzen. In de jeugdliteratuur zijn er de bekende voetbalboeken over Kick Wilstra, De wondersloffen van Sjakie,  het grote boek van Rafiie.
Toch heeft het voetbalgenre in de 'literatuur' zelden bestsellers opgeleverd. 

Dat is ook niet het geval bij "Het derde" van Pieter Winsemius. Zeker het is een humoristisch verhaal, maar heel erg spannend is het feitelijk niet. Halverwege het verhaal snap je,  zeker als voetbalkenner,  precies wat er aan de hand is. Gokken, matchfixing, zwartbetaalde spelers en malafide suikerooms die aan het roer komen van een amateurclub.
Bij een aantal verenigingen komt dit verschijnsel in de werkelijkheid ook voor. Beroemde familieclubs uit het amateurvoetbal (Zwart-Wit '28 uit Rotterdam, recent Leonidas uiit dezelfde stad) zijn in het verleden door deze praktijken failliet gegaan en opgedoekt. Iets nieuws brengt het verhaal van Winsemius dus niet. Kranten staan er vol mee.
Een voetballer zal dan ook zeker veel zaken herkennen. Het  beschrijven van een voetbalaanval die al of niet tot een doelpunt leidt, lees je elke week in de krant en tegenwoordig op websites. Niet in een roman. Voor een voetbalverslaggever is het dan al moeilijk om origineel te zijn.  

Maar aan de andere kant, het is daarom eigenlijk best een geschikt boek voor voetballende scholieren van mavo,  havo en vwo. Voor de laatst genoemde  groep leerlingen is het m.i. de vraag of de docent Nederlands toestemming zal geven om deze roman op de lijst te zetten. 

Ik verwacht eerlijk gezegd niet dat de Rotterdamse voetbalschool van Soufiani Touzani een groot bedrag tegemoet kan zien. Winsemius heeft aangegeven dat hij de opbrengst van zijn roman aan dat goede doel zal schenken. Maar een bestseller zit er, denk ik, niet in. Dat is jammer voor de voetbalschool van Touzani.