Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2022
• 144 pagina's
• Uitgeverij: Atlas Contact

Flaptekst

Eerste zin

Een aantal jaar geleden kocht ik een ingelijste foto van Ernest Hemingway. Ik zag hem op een zonnige zondagochtend toen ik op de antiekmarkt in mijn geboortestad liep en… Nee, dat klopt niet. Ik huppelde over de markt, mensen spraken niet tegen me, ze zongen. Kleuren waren fel, verkopers vrolijk en alles was ontroerend mooi: die oude vrouw op dat bankje, dat voorbijrijdende veetransport – álles. Ik bevond me in een hysterische musical waar het ene na het andere nummer de schoonheid van de wereld vierde. Ik was verliefd. De liefde kraakte nog, zo vers was ze

Samenvatting

I Puntegaalstraat, Rotterdam, 2013
Michiel betrekt met zijn vriendin een appartement in Rotterdam. Hij studeert 'performance' In Maastricht, maar een groot succes is dat niet. Hij moet een script schrijven voor een afstudeervoorstelling. Het is zijn grote droom: een leven op het podium doorbrengen. Maar de docent G. ziet het niet zitten in de capaciteiten van Michiel. Hij wordt keer op keer op zijn nummer gezet. Ook tijdens een verblijf bij zijn docent in Friesland. Hij geeft af op de performance die Michiel geeft. een schande voor de opleiding is het. Het verhaal van Michiel gaat namelijk over een vrouw die een dood lichaam is en na haar dood herinneringen ophaalt om haar leven te reconstrueren. De docent serveert hem volledig af.

II Jan Porcellisstraat, Rotterdam, 2003-2013
In de bovengenoemde straat ligt een dode vrouw. Fysiek is ze dood, maar ze kan nog denken  en naar buiten kijken, waar ze de seizoen aan zich voorbij ziet trekken. Ze is al een hele tijd dood. Ze verzint een term voor de toestand waarin ze verkeert: het levenloze. Van lieverlede komen er steeds herinneringen naar boven. Ze heeft een man gehad. (Dirk) een dochter. het huwelijk met Dirk was uitgesproken saai. Ze woonden in een klein dorp met een kerk.  Lichtpuntje was de tuinman Krul (vanwege zijn rode krullen) die altijd naar Parijs wilde. Ze heeft een keer seks met hem gehad en ze haalt zich van alles in haar hoofd. Haar man was ongewenst  getuige van het overspel. Wanneer ze met Krul over Parijs praat (ze wil met hem mee), geeft hij niet thuis. Dat is een grote desillusie voor haar. De jaren daarna zijn moeilijk. Ze masturbeert vaak met het beeld van Krul voor zich.

Het leven van de vrouw wordt nog vervelender als Dirk met pensioen gaat. Dat is voor haar niet uit te houden. Ze scheiden en de vrouw vertrekt naar Rotterdam. Ze krijgt een baantje in een boekwinkel. Ze ontmoet daar ook een vrouw die een wandelclubje heeft op de Heemraadssingel. Dat blijkt steeds meer een tippelzone te worden en mevrouw B. heeft een idee om als 'lokhoer' op te treden. Ze richten zich niet langer op de heroïnehoertjes, maar meer op de klanten. Die dreigen ze hun 'hobby' bekend te maken. Voor haar leeftijd ziet mevrouw B. er nog sexy uit. Haar dochter die wel eens op bezoek komt, vindt het verschrikkelijk dat haar moeder er kortgerokt rondloopt. Ze gaat de straat op, wordt aangesproken door hoerenlopers, maar ze  wijst ze steeds af en vrijt in haar fantasie alleen nog met Krul.
in die periode sterft Dirk, maar hij wordt wel gevonden (door zijn dochter). 

Bij één van de laatste bezoeken vertelt de dochter over een abortus die ze heeft ondergaan. Dan verklapt de vrouw tegen haar dochter dat die zelf ook ongewenst was en dat ze ook liever abortus had gepleegd, maar dat Dirk het niet wilde. De dochter wordt heel boos, laat de huissleutel van haar moeder vallen en komt nooit meer naar haar moeder toe. Die wordt eenzamer en eenzamer. Ook een bezoek aan haar dochter mislukt. Ze wordt niet binnengelaten.
Ze haalt ook nog een anekdote op uit haar herinnering: een schilder die bij haar aan het werk is, drinkt geen alcohol, maar eet wel acht roze koeken op, De roze koeken komen nog enkele keren voor in de roman. Op een zeker moment hoort de dode vrouw gerommel aan de deur. Het is het moment dat ze eindelijk gevonden wordt.

III Puntegaalstraat, Rotterdam, 2013
De toneelstudent Michiel wordt voor paal gezet door docent G. Hij is eigenlijk van plan de opleiding te verlaten. Hij mag net over naar het volgende jaar en blijft tot het afstudeerjaar. Hij is intussen gaan samenwonen met zijn vriendin in Rotterdam. Om aan geld te komen gaat hij werken bij een callcenter. De regels zijn strak, maar Michiel toont empathie voor de klanten die hij aan de lijn krijgt. Dat is tegen de regels. Hij surft ook  op internet en eet tegelijkertijd roze koeken. (!) Als hij surft, ziet hij het bericht van de vrouw die tien jaar na haar dood gevonden is in Rotterdam-West. Het bericht doet hem terugdenken aan de voorstelling die hij in Friesland maakte (een dode die herinneringen ophaalt). Zijn docent had het een afschuwelijk experiment gevonden.
Hij beseft dat de vrouw gestorven is, toen hij  veertien jaar was: het moment ook dat hij besloten had om acteur te worden. Hij probeert zich een voorstelling te maken van belangrijke gebeurtenissen die in die tien jaar plaatvonden.
Hij loopt langs de woning in de Jan Porcellistraat. Er is weinig bijzonders te zien.

IV Jan Porcellisstraat, Rotterdam, 2021
Michiel is acht jaar verder: hij is de vrouw nooit vergeten. Mevrouw B. is een verhaal voor hem geworden, een stadslegende. Bij gewone mensen die sterven, raken ze vaak snel in vergetelheid. Mevrouw B. is een verhaal gebleven. Michiel is geïnteresseerd in andere verhalen van 'ongevondenen'. Tijdens de lockdown van 2020-2021 draait Michiel de klok terug. Hij beschrijft het leven van mevrouw B alsof hij een film achterstevoren draait.

Hij denkt van de vondst van het lichaam terug naar de periode ervoor: de bouw van het nieuwe CS, de komst van de hoeren in het centrum, de teruggang naar de Toneelacademie in Maastricht, zijn middelbare schooltijd. Zo wordt het lijk van mevrouw B. weer een lichaam. Het moment van overlijden is in juli 2013, de dag dat hij  auditie doet voor de Toneelacademie. Haar laatste adem valt samen met zijn monoloog. Hij visualiseert dat de vrouw haar boodschappen doet en in een supermarkt neervalt. Een vrouw met rode krullen belt de ambulance. Ze vertelt het die avond aan haar zoon en het verhaal wordt doorverteld. Een jonge vrouw die in de zorg werkt, vertelt aan haar vriendin dat ze gek wordt van de mensen in het tehuis die vandaag om roze koeken vragen. Er is een man op de afdeling gestorven.
Even denken ze aan de vrouw die in de supermarkt is gestorven. Daarna vergeten ze het. Zo dooft het verhaal van mevrouw B. langzaam uit, zoals het hoort.

Personages

Michiel

Michiel (een verwijzing naar de auteur) is student performance. Al in 2003 wilde hij acteur worden, op het moment dat in Rotterdam een vrouw sterft. Hij gaat studeren in Maastricht, maar hij lijkt niet veel talent te hebben als we de docent G. moeten geloven. Die vindt de performance van Michiel niet om aan te zien. Michiel gaat overigens niet in op de gluiperige avances van de docent en die houding zou wel eens hebben kunnen meespelen in de beoordeling van de performance. Michiel heeft een vriendin en hij woont in Rotterdam. In 2013 leest hij in de krant dat er een oude vrouw tien jaar dood is gevonden. Die vrouw heeft niet ver bij hem vandaan in de buurt gewoond. Michiel blijft acht jaar rondlopen met het idee van de ongevonden dode. Tijdens de lockdownperiode vindt hij een manier om het verhaal van de oude vrouw op papier te krijgen.

Mevrouw B

Mevrouw B. is doodgegaan op 74-jarige leeftijd in Rotterdam. Tien jaar lang heeft men haar niet gemist. Haar ex-man was al dood op dat moment en hij had anders wel contact opgenomen. Haar dochter heeft ze al jaren niet meer gezien. Ze vertelde haar dat ze als kind niet zo gewenst was en dat ze abortus had willen plegen. Toen ze nog geen dochter had, heeft de vrouw overspel gepleegd met een jonge tuinman. Ze had de nog maagd zijnde tuinman met de bos krullen zelf verleid. Ze verlangde naar seks en liefde. Haar liefdesleven later bestaat voor een groot deel uit masturbatiebeelden van de tuinman. Ze had met hem naar Parijs mee gewild, maar het was een desillusie toen ze dat duidelijk aan hem maakte. Krul had anderen in zijn boekje staan. Overspel had ze naar eigen zeggen niet meer gehad. Ze wil haar leven toch zelf blijven bepalen en als de saaie Dirk met pensioen gaat, scheidt ze van hem. Ze wordt in het wandelclubje van een collega uit de boekhandel 'de lokhoer' bij de bestrijding van de prostitutie in het centrum van Rotterdam.

Quotes

"Drie jaar geleden deed ik auditie voor de Toneelacademie Maastricht en werd aangenomen als performer. Mijn grote droom zou eindelijk bewaarheid worden: een leven op het podium." Bladzijde 17

""Als jij op het podium staat, Michieltje, wil ik de voorstelling al niet meer zien."" Bladzijde 110

"Ik graaf, probeer het stof op mijn herinneringen weg te blazen, maar enkel dat ene beeld is er nog, dat wat ik al vaak voorbij zag komen, mijn dochter liet haar sleutel van mijn huis op d e grond vallen en liep naar buiten. Ik ging naar het raam, haalde wasknijpers van de gordijnen en zag hoe ze in haar witte autootje stapte en op het stuur sloeg, haar mond was open." Bladzijde 87

"Dat was het moment waarop ik begon te sterven. Het zou nog lang duren voordat ik in bed lag en me realiseerde dat ik dood was, maar daar, op de bank, begon mijn eerste stap in de richting van het levenloze: alles wat het leven waard maakt om geleefd te worden was die dag weggewaaid, definitief uit mijn leven geblazen." Bladzijde 99

"Ze komen mijn huis binnen, het zijn de eerste mensen in jaren, ja jaren heeft het geduurd, nu zie ik het. Mijn schaamte voor mijn vuile huis verdwijnt, de excuses voor mijn onsmakelijke toestand verdampen; het werd tijd dat ik gevonden werd" Bladzijde 105

Thematiek

Een verhaal tussen fictie en werkelijkheid

Het thema van deze roman schurkt aan tegen één van de oerthema's van de literatuur: het verschil tussen fantasie en werkelijkheid. Eerst lijken de delen I en II niets met elkaar te maken te hebben, maar in deel III blijkt dat Michiel het verhaal van de dode vrouw in het AD heeft gelezen en dat hij er een voorstelling over heeft gemaakt. Eigenlijk brengt hij in zijn fantasie de dode vrouw weer tot leven. Hij doet dat als verteller letterlijk in deel IV. Daarin gaat hij terug van de vondst van de vrouw in 2013 terug naar haar dood (2003) en hij brengt haar a.h.w. tot leven. Ze sterft in dat laatste deel dan niet als een eenzame vrouw in een Rotterdams huis die tien jaar niet gevonden wordt, maar als een bejaarde vrouw in een supermarkt die onwel wordt en daarna naar het ziekenhuis wordt gebracht. |Ze sterft dan niet eenzaam , maar ze wordt onderwerp van een aantal verhalen. En dat gebeurt tot ook de kracht van de verhalen is en mevrouw B. niet meer herinnerd wordt. En zo hoort dat met de verhalen van de doden.

Motieven

Seksualiteit

Mevrouw B. heeft een korte, overspelige relatie gehad met de jonge tuinman die ze Krul noemt. Ze wordt door haar man betrapt, maar dat is een saaie sul. Als ze later met Dirk vrijt, moet ze altijd denken aan Krul. Later masturbeert ze steeds met het beeld van de tuinman voor ogen. Na haar scheiding woont ze in Rotterdam en dan sluit ze aan bij een wandelclubje dat prostitutie uit het centrum wil halen. Ze kleedt zich dan erg sexy, wordt een 'lokhoer' en krijgt de aandacht van veel mannen die met haar voor geld willen neuken. Ze wijst ze allemaal af om in haar eigen huis weer fantasievolle seks te hebben met Krul.

Eenzaamheid

In de laatste jaren heeft mevrouw B. eenzaam geleefd. Als ze haar dochter op een dag heeft verteld dat zij haar nooit heeft gewilde, komt die nooit meer op bezoek. Bij een tegenbezoek doet de dochter niet open. Naast wat summiere contacten met buren heeft de dode vrouw in de laatste jaren weinig contact gehad. Dat blijkt uit de situatie na haar dood: niemand heeft haar eigenlijk gemist. Zo kun je ook in een grote stad heel eenzaam zijn. Uit het krantenbericht dat Michiel in 2013 leest, blijkt die eenzaamheid ook.

Moeder-dochterrelatie

De relatie tussen de dode vrouw en haar dochter is niet zo goed. Als de ouders gaan scheiden vindt de dochter die impliciet voor haar vader kiest dat de moeder er veel te sexy (kortgerokt) bijloopt. De laatste jaren heeft de dochter haar moeder niet meer bezocht. Ze was dus ook niet op de hoogte van haar dood. De grofste scheiding kwam toen moeder tegen dochter had gezegd dat het kind eigenlijk niet gewenst was en dat ze het liever weg had willen halen. Maar Dirk stond dat niet toe. Het meisje gooide de sleutel op de grond en kwam nooit meer terug. Als de moeder een keer de taxi pakt om haar dochter te bezoeken, wordt ze niet binnengelaten.

Overspel

Mevrouw heeft in haar huwelijk overspel gepleegd met een jonge tuinman met Krullen. Hij was zelfs nog maagd. Haar man is bij onverwachte thuiskomst getuige geweest van het overspel.

Abortus

De dochter vertelt aan haar moede dat ze inverwachting was, maar dat ze de ongeboren vrucht heeft laten weghalen. Haar moeder vertelt haar dochter dan iets wat ze beter niet had kunnen vertellen.

Kunstwereld

Michiel studeert in Maastricht 'performance'. Hij ligt vrij vaak overhoop met zijn docent G. die vindt dat hij zelfs niet kan kijken naar een optredende Michiel. De docent laat hem naar zijn huis in Friesland komen. Enkele scènes die zich daar afspelen neigen naar *metoo-achtige* situaties. Michiel gaat daar niet op in en dat zou wel eens achter de kritiek van de docent kunnen zitten. Bij de afstudeervoorstelling heeft Michiel een dode opgevoerd die zich nog dingen kan herinneren.

Dood

Dit motief hoeft geen verdere uitleg.

Echtscheiding

Niet het overspel toen de mevrouw nog jong was, is de reden voor de echtscheiding. Nee, als Dirk met pensioen gaat, kan de vrouw het leven met die saaie kerel in een saai klein dorp niet aan. Ze kiest voor zichzelf. Ze gaat in Rotterdam wonen, maar dat was meer een toevalligheid.

Desillusie

Zowel mevrouw B. als Michiel krijgt te maken met een desillusie. Mevrouw B. had haar zinnen gezet op een reis naar Parijs met de jonge tuinman. Dat plan gaat niet door. Michiel wil een 'performer' worden, maar de docenten op de Toneelacademie van Maastricht zien hem helemaal niet zitten. Dat is de desillusie van Michiel. Gelukkig kan hij 'schrijver' worden.

Motto

soms verwarde ik mij met mijn schaduw
zoals men het woord met het woord kan verwarren
het karkas met het lichaam

- Gerrit Kouwenaar, "Ik heb nooit"

Opdracht

Voor de doden
die nog gevonden moeten worden

Titelverklaring

Deel II gaat over een  vrouw, die al jaren geleden gestorven is, maar nog wel herinneringen kan ophalen.Dat doet ze over haar liefdesleven, haar dochter en de woonomgeving. Ze vraagt zich af hoe ze de toestand waarin ze verkeert (lichamelijk dood, geestelijk nog tot herinneringen in staat) moet benoemen. Ze verkiest het woord levenloze. (blz. 41: "Ik ben niet levenloos, ik bevind me in het levenloze. En dus niet in het hiernamaals)
Daarna formuleert ze een lemma voor een woordenboek.
In haar schemertoestand komen steeds herinneringen naar boven o.a. over haar huwelijk met Dirk en de dochter die ze krijgt.

Structuur & perspectief

De roman is onderverdeeld in vier delen:
I Puntegaalstraat, Rotterdam, 2013
II Jan Porcellisstraat, Rotterdam, 2003-2013
III Puntegaalstraat, Rotterdam, 2013
IV Jan Porcellisstraat, Rotterdam, 2021
Alle delen worden onderverdeeld in kleine hoofdstukjes die meestal door een typografisch teken van elkaar worden gescheiden.
In deel II berust het perspectief bij een overleden vrouw. Ze is al jaren dood, maar kan zich steeds dingen herinneren. Ze vertelt in de ik-vorm. De zinnen die in het verleden van haar spelen , vertelt ze in de o.v.t., maar de tijd in het 'levenloze' staat n de o..t.t 
De delen I, III en IV worden ook verteld door een ik-figuur. Het is de jonge toneelstudent Michiel die over zijn (eigenlijk mislukte) opleiding vertelt. Hij is geïnspireerd door een krantenartikel waarin stond dat een vrouw, dicht bij hem in de buurt, tien jaar dood in haar huis heeft gerlegen.Hij vertelt afwisselend in de o.t.t en o.v.t 

Decor

Het decor van de roman speelt zich af in Rotterdam. Het gaat om twee straten die vrij dicht bij elkaar liggen: Puntegaalstraat, en Jan Porcellisstraat. In de laatstgenoemde straat ligt al tien jaar een dode, oude vrouw, 

De tijd staat in de aanduiding in delen aangegeven. De verteller Michiel leeft vanaf 2013 in Rotterdam. In 2021 kijgt hij het verhaal dat in zijn hoofd bleef rondzingen op papier.
De vertelde "tijd" van de dode vrouw is van 2003-2013. 

Stijl

Michiel Cox is een Vlaming: hij is in Tongeren geboren. In tegenstelling tot het taalgebruik in zijn debuutroman is dat in dit boek niet aan het taalgebruik te merken. Cox heeft een mooie stijl van vertellen, helder vooral: hij gebruikt geen moeilijke woorden. Vooral in het stuk van de dode vrouw leeft hij zich uit, met fraaie zinnen en metaforen. Het verhaal blijft licht van toon, met een zekere ironie die de dode vrouw bij zich kan kan oproepen. Dat leidt tot opmerkelijke zinnen:

Neem bijvoorbeeld blz. 39: "Het is toch niet teveel gevraagd om na het overlijden gevonden te worden en daarna verbrand of begraven- dat maakt me trouwens niet uit, als het maar afgelopen is met deze tussenvrom, dat gezweef tussen zijn en niet-zijn, tussen lichaam en een stoffig karkas."
Of blz. 34:"De tijd, de metronoom van de werkelijkheid, beweegt zich met bokkensprongen."
Blz. 53: "Daarom was ik blij dat Dirk en ik al jaren uit elkaar waren toen hij stierf. Zijn dood deed me veel verdriet, natuurlijk wel, maar het voelde niet alsof ik de helft van mijn ziel verloor." (een ander zou zeggen: hij was niet mijn soulmate.)

Heel expliciet is Cox ook, als ze door haar man Dirk betrapt wordt op seks met een jonge tuinman: blz. 59: Ik loog. Ik wilde hem, ík pijpte hem, ík duwde zijn pik naar binnen. Zelfs als Krul het initiatief had genomen, had hij niet geweten wat te doen: hij was nog maagd. Ik voelde me geen moment slecht over mijn leugen, want ik loog voor de liefde." 


En met zwarte humor weet de schrijver ook wel raad. De dochter van mevrouw B. doet veel aan diëten (blz. 66: "Het belangrijkste advies voor mensen die hun schoonheid willen bewaren, was dat ze niet moesten doen aan welk dieet dat op dat moment in trek was - dat heb ik ook vaak tegen mijn dochter gezegd, maar die wilde er niets van weten en wisselde het ene dieet in voor het andere, waardoor ik soms het idee kreeg dat ik binnenkort oma zou worden. Totdat ze weken later weer als een pannenlat in de deuropening stond en en mijn kleinkind niets meer was geweest dan het resultaat van vreetbuien."
Bij dt soort passages dringt zich de vergelijking van de vroege Dimitri Verhulst op

Slotzin

Zo dooft het verhaal van B. uit. Zachtjes, bijna onmerkbaar, wordt ze vergeten- zoals het de doden is gegund.

Bijzonderheden

Michiel Cox kwam in 2013 in Rotterdam wonen en in het najaar stond er een bericht in de krant dat er in een huis vlak bij zijn eigen woning een dode vrouw was gevonden. Die bleek tien jaar ervoor overleden te zijn. Hij is een jaar of acht met dat gegeven blijven rondlopen en vond in 2021 dat hij er een roman aan moest wijden.

Bronnen

Krantenartikel (AD) over de vrouw die tien jaar dood lang in haar woning.

https://www.ad.nl/rotterd...gle.com%2F

Nog een artikel over de dode vrouw

https://www.ad.nl/binnenl...~a57403ab/

Vragen aan de jonge schrijver, ook enkele over zijn roman.

https://www.youtube.com/w...ceF6tRAU_A