Feitelijke gegevens

• 1954
• 238 pagina's
• Uitgeverij: Mouria

Flaptekst

Eerste zin

De jongen met het blonde haar liet zich langs het laatste stukje rots omlaag zakken en zocht voorzichtig zijn weg in de richting van de lagune.

Samenvatting

Er is een atoombom ontploft en een aantal kinderen is met een neerstortend vliegtuig op een eiland terechtgekomen. Twee van hen, Ralph en Piggy, ontmoeten elkaar en Ralph besluit op aanraden van Piggy op een tritonshoorn te blazen om de overige kinderen bij elkaar te roepen. Dat werkt en het eerste wat de kinderen doen, is een leider kiezen om dingen te beslissen. Vanwege de hoorn en tot teleurstelling van Piggy en Jack Merridew, leider van een jongenskoor, wordt Ralph tot leider gekozen. Hij maakt van Jacks koor jagers (de ‘zwarte baretten’) en zijn eerste besluit is om met Jack en Simon te onderzoeken of ze daadwerkelijk op een eiland zitten. Piggy wil ook mee maar dat mag niet van Ralph.

Terug bij de andere kinderen spreken ze af dat je tijdens vergaderingen alleen iets mag zeggen, als je de tritonshoorn vast hebt. Ralph vertelt dat hij boven op de berg een vuur wil maken, zodat ze gevonden kunnen worden, en de hele groep snelt zich naar de top van de berg om daar hout te verzamelen. Niemand weet hoe het vuur aan te krijgen maar gelukkig is daar Piggy met zijn bril. Het vuur veroorzaakt een vlammenzee die een gedeelte van de jungle plat brandt. Ook zijn ze ineens een van de ukkies kwijt en ze vrezen dat hij in de vlammen is omgekomen.

De jagers krijgen ook de taak het vuur brandend te houden, terwijl Ralph en de anderen hutten maken op het strand. Uiteindelijk zijn alleen Ralph en Simon nog aan het werk, de anderen lopen steeds weg. Ralph ergert zich daaraan en aan het feit dat Jack zo gepreoccupeerd is met het jagen. Jack neemt Roger, Sam, Eric en Bill mee op jacht. Met witte en rode klei en houtskool schildert hij een masker op zijn gezicht waardoor hij in staat zal blijken te zijn een zwijn te doden. Ralph, Maurice, Simon en Piggy ontdekken ondertussen in de verte rook van een schip maar zien dat het vuur uit is. Op dat moment komen Jack en zijn jagers de jungle uit met een gedood zwijn. Hun blijdschap en triomf over het gedode beest botsen met de woede en teleurstelling van Ralph over het gedoofde vuur en de gemiste kans op redding. Piggy blijft erover doorgaan en uiteindelijk slaat Jack hem een aantal keer, maakt zijn bril kapot en biedt aan de anderen zijn excuses aan.

Ralph belegt een vergadering waarin hij de stand van zaken bespreekt. Er zijn een aantal problemen en Ralph draagt daar oplossingen voor aan. Tot slot bespreekt hij de angst van de ukkies voor een monster. De anderen reageren niet op de problemen en oplossingen maar alleen op het mogelijke monster, dat belangrijker gevonden lijkt te worden dan het vuur. Simon zegt dat zijzelf misschien wel het monster zijn, Piggy raakt weer in de clinch met Jack en als Ralph het voor hem opneemt, ondermijnt Jack zijn leiderschap. Jack, zijn koor en de meeste andere kinderen verwijderen zich en alleen Ralph, Piggy en Simon blijven over. Zij willen dat Ralph de leider blijft.

Die nacht vindt er boven hen een luchtgevecht plaats en er landt een man met een parachute in de buurt van het vuur. Sam en Eric die het vuur aan moeten houden, zien op een gegeven moment de schaduw van de deinende parachute en denken dat ze het monster zien. Ze rennen naar de anderen en als het licht wordt, vertrekken de jagers en Ralph de mogelijke schuilplaats van het monster. Ze vinden echter niets. Ralph wil het vuur weer aanmaken maar de jagers laten zich afleiden door spel en een zwijnenspoor. Uiteindelijk bereiken Ralph, Jack en Roger in het donker de top, waar ze een groot, aapachtig wezen met zijn hoofd tussen zijn knieën zien slapen. Ze schrikken en rennen de berg weer af.

Weer beneden belegt Jack een vergadering waarin hij Ralph een lafbek noemt en wil dat de anderen hem afwijzen als aanvoerder. Als dat niet gebeurt, rent hij weg. Op aanraden van Piggy maken de anderen beneden een vuur maar ze merken dat een flink aantal grote jongens Jack gevolgd is. Jack en zijn jagers vangen een moederzwijn. Ze steken het hoofd op een stok en offeren dat aan het monster. Daarna gaan ze naar het strand om vuur van Ralph en de anderen te stelen en een feestmaal te bereiden. Jack nodigt iedereen uit om mee te eten en zich bij zijn stam aan te sluiten. Simon was ook in het bos en heeft de slachtpartij gezien. Hij valt flauw en als hij bijkomt, klimt hij de berg op en ontdekt dat het monster een parachute is met een lijk dat al in verre staat van ontbinding is. Hij snijdt de parachute los en strompelt er weer mee de berg af, naar de anderen. Ralph en Piggy zijn ondertussen de laatsten die naar Jacks vuur lopen en zijn vlees eten. Als het gaat bliksemen en donderen beveelt Jack als een soort afgod de anderen te dansen en iedereen behalve Ralph en Piggy voert in kringen een dans uit waarbij ze doen alsof ze een zwijn vangen en doden en ondertussen zingen. Als dan Simon met de parachute de berg afkomt, stort de hele groep zich op hem en doodt hem.

Ralph, Piggy, Sam en Eric proberen tegenover elkaar te ontkennen dat ze hebben meegedaan aan de dans en de moord. Met zijn vieren proberen ze het vuur brandend te houden maar dat valt niet mee. Jack en zijn jagers hebben zich teruggetrokken op de rotsige kant van het eiland. Jack straft kinderen zonder reden en houdt de angst voor het monster in stand om zijn macht te tonen. Hij wil de volgende dag weer op jacht en die avond gaan Roger, Maurice en hij naar beneden om vuur van de anderen te stelen. Ze vallen Ralph en de anderen aan als ze liggen te slapen en keren terug met Piggy’s bril.

Ralph, Piggy, Sam en Eric besluiten om met de tritonshoorn naar Jack en zijn jagers te gaan om Piggy’s bril terug te vragen. Als ze voor het fort staan, worden ze tegengehouden. De jagers zijn niet ontvankelijk voor Ralphs opmerkingen en als Jack uit de jungle terugkomt met een dood zwijn, laat hij Sam en Eric gevangen nemen en raken Ralph en hij in gevecht. Roger wipt een rotsblok los, waardoor Piggy omvalt en op de rotsen in zee te pletter valt. De tritonshoorn valt ook kapot. Jack geeft Ralph de schuld en opent de jacht op hem maar Ralph kan ontsnappen. Als Jack en de jagers zich over de tweeling buigen, lijkt er een nieuwe machtsstrijd tussen Jack en Roger aan de gang te zijn.

Ralph gaat terug naar het fort en ziet dat de tweeling de wacht houdt. Hij maakt contact met ze maar zij zijn bang: ze zijn mishandeld, gedwongen om mee te doen en de volgende dag wordt er op Ralph gejaagd. Ralph zegt dat hij zich in de buurt van het fort zal verstoppen en vraagt ze de jagers bij hem uit de buurt te houden. De volgende dag hoort hij echter dat de tweeling gedwongen wordt te zeggen wat ze weten. De jagers steken zijn schuilplaats in brand, Ralph ontsnapt en een wilde vlucht/jacht door de jungle begint. Uiteindelijk rolt Ralph het strand op waar net een marineofficier aan land gekomen is. De man ziet een aantal verwilderde en verloederde jongetjes van wie een aantal beschilderd is. Als Ralph doorheeft dat hij gered is en wat er allemaal gebeurd is, barst hij in huilen uit.

Personages

Ralph

Hij is 12 jaar oud, zat op een kostschool, zijn ouders zijn gescheiden of zijn moeder is dood (‘mama was toen nog bij hen’ p. 134), vader zit bij de marine. Hij heeft brede en zware schouders, is gebronsd en een imposante en aantrekkelijke verschijning, hij kan goed zwemmen. Hij heeft geen last van puberschaamte, om zijn mond hangt een zachtmoedigheid waaruit blijkt dat er geen kwaad in hem steekt, straalt rust uit, verraadt Piggy een aantal keer maar weet hem uiteindelijk te waarderen en naarmate het verhaal vordert en hij zwakker wordt, wordt er steeds vaker een gordijn in zijn hoofd neergelaten, waardoor hij niet meer helder kan denken, zijn gevoel voor gevaar verduistert en hij een onnozele hals wordt. Ralph probeert volgens de normen en waarden van vroeger te leven.

Piggy

Piggy is klein, dik, heeft een bril, praat plat en veel en heeft last van astma. Zijn vader is dood en hij groeide op bij zijn tante wier adviezen hij te pas en te onpas herhaalt, hij werd op school gepest en ‘Piggy’ genoemd, geeft blijk van intelligentie en praktische ideeën die pas later door Ralph erkend worden. Hij bewondert Ralph, zeurt over regels en is steeds verontwaardigd dat niemand zich daaraan houdt. Vanwege zijn accent, dikke lijf, astma, bril en afkeer van zwaar werk hoort Piggy er niet bij. Hij heeft mensenkennis, is bang voor Jack en weet dat als Ralph een stap opzij doet, Jack hem zal pakken.

Jack Merridew

Hij is lang, mager, benig, heeft rossig haar en een kreukelig en sproetig gezicht dat er lelijk maar niet dom uitziet, lichtblauwe ogen die gefrustreerd de wereld in kijken. Hij is leider van het koor, draagt daarom een vierkante en zwarte baret met een goudkleurig insigne, en hoofd van de leerlingenraad en is bereid in woede te ontsteken. Hij heeft achteloos gezag, weet wat hij wil en wil niet bij zijn voornaam genoemd worden en vindt zichzelf heel wat/is zelfgenoegzaam. Hij wordt later ‘jeweetwel’ genoemd door Ralph en Piggy alsof zijn naam verdoemd is en ‘het opperhoofd’ door zijn volgers. Jack wint mensen voor zich met zijn enthousiasme en praktische instelling maar hij heeft ook dictatoriale trekjes.

Roger

Roger is een frêle jongen, heeft een dikke bos zwart die in zijn nek en over zijn voorhoofd hangt en een sombere uitdrukking. Hij is lid van het koor, schichtig en houdt zich afzijdig maar wat eerst eenzelvige afstandelijkheid lijkt, heeft steeds meer iets dreigends. Hij pest een van de ukkies op een nare manier en is later de beul die Piggy de dood in doet storten en met het lugubere van de beul de machtsstrijd met Jack aangaat.

Simon

Hij is een klein en tenger joch, heeft een spitse kin, ogen die uitbundig schitteren en de wereld vol levenslust in blikken en grof en sluik zwart haar dat zijn brede voorhoofd bijna helemaal bedekt. Hij is de laatste koorknaap, valt tijdens de eerste bijeenkomst flauw en doet dat vaker volgens Jack. Hij neemt het regelmatig op voor Piggy, houdt niet van grote groepen en heeft behoefte aan afzondering. Iedereen vindt Simon raar en typisch maar uiteindelijk blijkt Simon een soort ziener: hij snapt dat het monster geen eng beest op de berg is, maar in hen zit. Als hij dat in de groep gooit, wordt hij weggehoond, ook door Piggy. Hij voorspelt ook dat Ralph veilig thuis zal komen en ontdekt uiteindelijk de dode parachutist. Als hij dat aan de groep wil vertellen, wordt hij gelyncht. De groep wil de waarheid niet weten maar geloven in een monster zodat de angst voor het monster hen verbindt.

Quotes

"‘Als ik op die schelp blaas en ze komen niet terug, dan is het gebeurd. Dan houden we het vuur niet aan. Dan worden we als de dieren. Dan worden we nooit gered.’ " Bladzijde 111

"Maak het zwijn dood! Snij zijn keel door! Maak het zwijn dood! Geen genade! " Bladzijde 137

"‘Ik heb jullie te eten gegeven’, zei Jack, en mijn jagers zullen jullie tegen het monster beschermen. Wie wil zich aansluiten bij mijn stam?’ " Bladzijde 179

Thematiek

Maatschappijkritiek

'Heer van de vliegen' is een Robinsonade: een roman waarin net als in Daniel Defoes 'Robinson Crusoe', iemand moet zien te overleven op een onbewoond eiland. Het is ook een dystopie die laat zien dat in extreme omstandigheden het dunne laagje beschaving snel verdwijnt en primitieve instincten de overhand krijgen. In het begin zijn de jongens blij en enthousiast: gestrand zijn op een eiland is een avontuur en er zijn geen volwassenen in de buurt die zeggen wat ze wel en niet moeten doen. Al snel ontstaan er twee kampen, die staan voor het goede en rationele (Ralph, Piggy en Simon) tegenover het slechte en primitieve (Jack en zijn volgers). In bijna iedere jongen komt een beest naar boven, kijk naar het jagen en naspelen ervan en het pesten van zwakkeren. Jack en zijn volgers leven bij de dag en maken zich niet druk om het vuur, terwijl Ralph vooruit wil kijken en de kans op redding zo groot mogelijk wil maken. Hij blijft nadenken en probeert oplossingen te zoeken, terwijl de andere jongens liever zwemt, speelt en eet.

Motieven

Vriendschap

Golding toont aan dat vriendschap op een onbewoond eiland ingewikkelder is dan in de gewone wereld. Door voor Ralph of voor Jack te kiezen kunnen de jongens zich buiten de groep plaatsen en dit kan uiteindelijk gevaarlijk worden. Piggy kiest duidelijk voor Ralph, ook omdat hij weet dat Jack hem zal aanvallen als Ralph er niet is, wat slecht voor hem afloopt. Ralph kiest eerst voor Jack, maar ziet steeds beter dat Piggy veel intelligenter is en dat hij niets aan Jack heeft. De tweeling kiest heel lang voor Ralph maar wordt uiteindelijk gevangen genomen en gedwongen voor Jack te kiezen.

Symboliek

Het vuur is de kans op redding en staat daarom symbool voor hoop. Als de jongens tot twee keer toe (een deel van) het eiland in de brand steken, staat het symbool voor hun wilde en primitieve gedrag. De tritonshoorn die gebruikt wordt om een vergadering ordelijk te laten verlopen, staat symbool voor de beschaving. Als Jack niet meer naar de persoon met de schelp wil luisteren, is dat het eerste teken van chaos. Als de schelp kapot valt, is dat het begin van het einde.

Regels

Een van de motieven die met het thema leiderschap en degenereren tot wilden samenhangt, is het naleven van regels. Ralph probeert de jongens van het belang van het vuur te overtuigen. Zij vinden het vuur echter minder belangrijk dan het monster en hebben vooral geen zin in regels. Zonder regels vervalt de groep tot chaos en gebeuren er verschrikkelijke dingen. Een ander voorbeeld hiervan zijn de regels rond het gebruik van de tritonshoorn.

Angst voor het beest

De jongens denken eerst dat het een angst van de ukkies is die ze niet serieus hoeven te nemen. Als ze bovenop de berg een 'echt beest' zien, wordt de angst concreet. Volgens Simon zijn de jongens zelf het beest en de gebeurtenissen geven hem gelijk. Met de angst voor het beest ontstaat ook het begin van een religie: Jack offert een varkenskop om het beest gunstig te stemmen. Na de jacht dansen ze samen om de angst uit te bannen.

Opdracht

Voor mijn vader en moeder

Trivia

In 1983 kreeg Golding de Nobelprijs voor de Literatuur.

'Lord of the Flies' is tweemaal verfilmd: in 1963 door regisseur Peter Brook en in 1990 door Harry Hook.

Titelverklaring

Jack steekt de varkenskop op een stok en in de grond. Als Simon de kop ziet, zitten er talloze vliegen op die van het rottende vlees eten: 'En voor Simon hing de heer van de vliegen grijnzend op zijn staak.' (p. 165) De kop lijkt meewarig en cynisch te grijnzen en ‘daarbinnen heerste duisternis, een duisternis die zich uitbreidde.’ (p. 172) Wat later spreekt die zelfs tot hem en hij bevestigt Simons eigen ideeën over dat het monster in henzelf zit: 'Maar jij wist het, hè? Dat ik deel van jullie ben? Warm, warm, warm! Dat ik de reden ben dat er niets lukt? Dat de dingen zijn zoals ze zijn?' (p. 171)

'Heer der vliegen' is de vertaling van het Hebreeuwse woord voor 'satan': Beëlzebub. Heer der vliegen staat symbool voor de duivel, of voor het slechte, het Beest, dat in ieder mens schuilt. De vliegen staan symbool voor de kinderen op het eiland, die hun eigen regels maken en zich daarbij laten leiden door hun primitieve instincten.

Structuur & perspectief

Het verhaal is verdeeld in twaalf hoofdstukken met titels. Het is een chronologisch verteld verhaal: Ralph dagdroomt af en toe over vroeger maar die dromen onderbreken de chronologie niet.

Het verhaal wordt verteld door een alwetende verteller. Hij geeft achtergrondinformatie over de kinderen, over hun uiterlijk en karakter bijvoorbeeld, en kijkt met meerdere kinderen mee.

Decor

Het verhaal speelt zich af op een eiland in de vorm van een boot in de Stille Zuidzee. Er zijn (roze) rotsen, rotswanden, (palm)bomen, lianen, blauwe bloemen en er is een lagune met een strand. Voor het eiland ligt nog een losstaande rots en er is sprake van koraalrif. Het eiland heeft twee kanten: de rustige kant met het strand en de lagune waar je kunt geloven in redding en de wilde kant met de rotsen en eindeloze oceaan waar je je hulpeloos en gedoemd voelt.

Het verhaal speelt zich waarschijnlijk ergens aan het eind van de Tweede Wereldoorlog af. De jongens denken dat er een atoombom afgegaan is en dat iedereen dood is. Het blijft onduidelijk waar ze precies vandaan komen en waarom ze neergestort zijn. Ook weet je niet wat er zal gebeuren, als ze gered zijn.

Er zijn in de roman verder nauwelijks tijdsaanduidingen, behalve het vermelden van een nieuwe dag, of het einde van een dag. Dat ze er al een tijdje zitten, is af te leiden uit hun lange haren en hun vervuilde voorkomen (o.a. kapotte kleren).

Stijl

Heer van de vliegen is in vrij eenvoudige taal geschreven. De dialogen tussen de kinderen zijn overtuigend; soms gestructureerd en soms chaotisch. Ralph is degene die zijn ideeën het vaakst in het openbaar onder woorden moet brengen. Dit gaat hem niet altijd goed af. Het lijkt dan of er een 'scherm dat in zijn hersenen flitste' tussen zijn gedachten en woorden komt te staan en hem belet ze uit te spreken. Piggy praat als enige van de jongens plat.

De beschrijvingen van het eiland zijn wat poëtischer: 'Het lange in de wildernis uitgeschoren litteken omgaf hem als een stoombad'; 'Met dat woord scheen de hitte zich te verdichten tot een dreigende zwaarte en de lagune overviel hen met zijn verblindende lichtschittering'.

Door het hele boek heen ligt er een dreigende ondertoon, die naar boven komt in het scanderen na het vangen van een varken: 'Slacht het beest! Keel z'n kop! Spui z'n bloed!' (Faneker, z.d.)

Slotzin

De door al dit gesnik en gehuil omgeven officier was geroerd en lichtelijk met de situatie verlegen. Hij wendde zich af om hun gelegenheid te geven van de schok te bekomen en liet in afwachting daarvan zijn ogen rusten op de patente slagkruiser in de verte.

Beoordeling

Heer van de vliegen is een van de leukste en naarste boeken die ik ooit gelezen heb. Het gaat over echte kinderen: kinderen die niet lief of braaf zijn maar stout en daar heel ver in gaan. Het boek heeft een happy end omdat de kinderen gered worden, maar voor die tijd zijn er genoeg nare dingen gebeurd die je een onbestemd gevoeld geven. Onbestemd omdat je snapt dat wat er met de jongens gebeurt, ook nu nog gebeurt: als het leven tegenzit en er lastige problemen zijn om op te lossen, dan is het zoveel makkelijker om je op een externe vijand te richten in plaats van op die lastige problemen. Ik vind dat iedereen Heer van de vliegen zou moeten (her)lezen!

Recensies

"Dit boek gaat niet alleen over een groep jongens op een eiland. Dit boek gaat over een beangstigend universele groepsdynamiek die mensen in beesten verandert." https://www.cleeft.nl/rom...-the-flies

"Een van de vragen die als een rode draad door zowel boek als films lopen wordt fraai verwoord door Piggy: “We hebben alles geprobeerd te doen zoals volwassenen het in de echte wereld doen. Waarom is het dan allemaal mislukt?!?” Stof tot nadenken, lijkt me." http://www.publiekrechten...-paradise/

Bronnen

Faneker, Sandra (2016) 'William Golding - Heer der vliegen.' www.uittrekselbank.nl (geraadpleegd op 11 december 2016).

http://uittrekselbank.nbd...iblion.nl/