Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2012
• 298 pagina's
• Uitgeverij: Artemis

Flaptekst

Eerste zin

Het studiolicht is fel als de zon. Gelukkig heb ik mijn mandazi-pet en zonnebril op mogen houden. Het heeft zo zijn voordelen dat men mij niet graag in de ogen kijkt.

Samenvatting

Proloog

Studio  Brabant  TV besteedt aandacht aan de bijzondere albinoneger William Praise. Hij wordt uitgenodigd zijn verhaal te vertellen.

Deel 1

In het dorp Kijiji in Tanzania wordt William Praise geboren, maar tot schrik van de omgeving is hij een albino. Dat wijst op allerlei onheil en het eerste is al geschied, want zijn vader die een uitstekende nijlbaarsvisser is, keert niet terug van zijn werk. Hij is dus verdronken, maar in het dorp gelooft men dan dat de grote god hem geroepen heeft. De pater (Hans) brengt de geboortedoek aan de moeder van William. Die is ontroostbaar en moet nu haar zoon alleen opvoeden. In het dorp is het ook niet alles koek en ei. De oude medicijnman en het dorpsopperhoofd Mzee Tatu die al diverse vrouwen heeft, wil graag ook trouwen met de moeder van William. Maar die wil dat liever niet. 

William mag later ook naar school. Hij gaat niet naar de school van de missionarissen, maar naar de dorpsschool, waar hij overigens apart moet zetten, omdat hij afwijkend is. Hij is wel leergierig. Hij wordt erg gepest door de andere kinderen. De dorpsoudste wil met een toneelstuk over de dood van Williams vader nader komen tot Williams moeder. William mag zelf niet meedoen, maar hij kan zich niet beheersen en komt toch de voorstelling verstoren als een “zeru zeru” (een blanke ziel in een Afrikaanse voorouder). Hij mag ook een keer mee naar de markt in een naburige grote stad. Hij ontmoet daar het meisje Angali, die net als hij een albino is. Meteen voelt hij zich tot haar aangetrokken. Maar het gaat later niet goed in het dorp: er is al een tijd geen regen meer gevallen en de bevolking onder leiding van Mzee Tatu denkt dat dit door de slechte invloed van de zeru zeru is. Ze raadplegen een andere medicijnman en die geeft het advies de arm van William af te hakken. Dat gebeurt niet lang daarna met een machete. William wordt naar het ziekenhuis in de stad gebracht. Tegen de behandelende arts zeggen ze dat er een boom op zijn arm gevallen is. Die dokter denkt er het zijne van, maar kan niet veel doen met die verklaringen. In het ziekenhuis ontmoet hij een arme jongen, Omondi, die een grote droom heeft ooit naar Amerika te kunnen gaan.

De afgehakte arm heeft overigens wel geluk gebracht in het dorp: er komt weer veel regen. Hij wordt nu vereerd en Mzee Tatu laat hem op een keer de botten van zijn rechterarm zien: die moeten magische krachten geven. Hij bezoekt nog een keer Omondi in het ziekenhuis, maar die is op sterven na dood. William belooft Omondi nog een keer naar Amerika voor hem te gaan. Hij leest voor uit het boek over de Empire State Building.

Na een jaar of vier verdwijnt de regen al weer. De magische kracht van de botten neemt af: er kwamen mensen van heinde en ver om de botten aan te raken en zo te genezen van hun kwalen. De pater in het dorp vreest voor een nieuwe mutilatie en regelt een paspoort voor William. Dat gebeurt natuurlijk via corruptie waarbij de leeftijd van William wordt geschat op zeventien jaar (Pinksteren). William kan naar Nederland om daar een opleiding te krijgen in een seminarie.

Deel 2

William neemt het vliegtuig naar Nederland, wat op zich natuurlijk al een bijzondere ervaring is. Op Schiphol doet een marechausseejuf moeilijk en William gaat uit zijn dak: hij brult het uit. Meteen breekt er paniek uit en wordt hij vastgepakt, maar ze moeten hem toch laten gaan. Een passagier heeft een filmpje opgenomen met zijn mobiele telefoon. Dat wordt geplaatst op YouTube. Degene die hem zou ophalen, is er niet meer en hij bereikt op eigen houtje de abdij waar zijn opleiding moet starten. Hij krijgt een rondleiding en als hij hoort dat hij zes jaar moet leren en nooit met een vrouw mag trouwen, ziet hij het niet meer zitten. Hij wil namelijk nog steeds met het meisje Angali (de andere albino uit Tanzania) trouwen. Hij loopt de volgende dag dan ook weg en ontmoet bij toeval bij een processie de student Simon. Die herkent hem van het vaak gedownloade filmpje op YouTube. Simon test hem op zijn speciale gave die in zijn ontbrekende rechterarm moet zitten (vgl. de fantoompijn). Hij neemt William mee naar de camping van zijn ouders, maar daar schrikt William zo van de binnenstormende hond Rolfie, dat hij die een doodschop verkoopt. Letterlijk wel te verstaan. Maar als de hond gecremeerd wordt, legt hij zijn denkbeeldige rechterhand op de kop van de hond en het wordt de Grote Opstanding van de Hond.

Simon ziet meteen mogelijkheden in de magische krachten van William. Hij nodigt de lokale en de provinciale pers uit, maar die reageert sceptisch op de mogelijkheden van William. Hij slaagt er bijvoorbeeld niet in om voor de camera’s de dode merel van twee jochies tot leven te brengen. Maar Simon blijft in de capaciteiten van William geloven en na het immens grote Paasvuur lijken er problemen te komen op de camping met enkele hangjongeren. William lost het echter perfect op en dat is de start van een nieuwe campagne: wonderbaarlijke genezingen en workshops over Afrika, maken de camping erg populair. Simons zusje (net uit India) gaat ook meedoen en stiekem droomt William ervan haar borsten met zijn rechterarm aan te raken.  Maar dat betekent tegelijkertijd verraad aan Angali. Maar het nieuwtje gaat er toch al weer snel af en daarom verzinnen de mensen achter William dat er een permanente campagne moet komen. Op het campingterrein in een circustent voert William Praise een paranormale show op. In het begin zit er maar een handvol mensen, maar daarna begint het wel te lopen. Bij één van de voorstellingen ziet hij tot zijn verbazing Witness Chanilla en het meisje Angali op de voorste rij zitten. Het meisje van zijn dromen heeft echter geen benen en zit in een rolstoel. Witness zegt dat zijn moeder intussen gestorven is. Maar deze vrouw neemt Angali mee terug naar Tanzania, hoe William ook smeekt dat ze in Nederland blijft, omdat hij met haar wil trouwen. 

Daarna gaat William Praise terug naar Tanzania om zijn dorp Kijiji te bezoeken. Hij heeft cadeaus bij zich, maar de dorpsbewoners hadden veel grotere geschenken verwacht en ze zijn in hem teleurgesteld. Ze zijn ontevreden. William gaat naar de grote stad waar Angali werkt. Ze werkt op een school waar nog veel meer albinokinderen zijn. Toch wijst ze hem weer af. Dat is een grote teleurstelling voor William en hij gaat stappen in de stad. Hij raakt dronken in een bar en hij komt weer in het ziekenhuis terecht. Daar beleeft hij het afhakken van zijn arm opnieuw. De dokter weet nu ook wat er is gebeurd. De botten van albinokinderen brengen volgens het geloof van de Tanzanianen geluk en daarom worden kinderen gemutileerd.

Epiloog 

William Praise zit weer in de schijnwerpers van de studio van Omroep Brabant. Hij is uitverteld. Hij heeft nog maar één belofte te volbrengen. Voor Omondi zal hij naar The Empire State Building vertrekken en daar zal hij het dak opgaan en dan naar beneden sprongen. Hij hoeft nergens bang voor te zijn: hij is immers een “zeru zeru”.

Personages

William Praise

William Praise wordt geboren als albino in het Tanzaniaanse dorp Kijiji. Zijn vader is visser, maar zal zijn zoon nooit zien, omdat hij bij een beroepsongeval om het leven komt. Zijn moeder moet hem dan alleen opvoeden en dat is niet gemakkelijk. Want William wordt als een bijzonderheidgezien, een soort afstammeling van de blanke. Hij krijgt de schuld van allerlei onheil in het dorp. De dorpsoudste die graag met zijn moeder wil trouwen (veelwijverij) neemt op een bepaald moment de beslissing dat er bij de zeru zeru een arm moet worden afgehakt. De botten die hij in een kist bewaart, moeten geluk brengen. Dat lijkt ook zo te gaan gebeuren. De eerste vier jaar is William verzekerd van meer respect, maar wanneer de magische kracht van de botten af lijkt te nemen, moet hij vrezen voor een nieuw offer. De katholieke pater Hans voorkomt dit en stuurt William met behulp van een vals paspoort naar Nederland. Daar ziet hij een zesjarig verblijf in een seminatie niet zitten en hij wil ooit ook nog een keer met Angali trouwen. Hij vlucht uit het seminarie en ontmoet bij toeval Simon. Die brengt hem in aanraking met zijn ouders en door een noodlottig toeval (hij schopt de hond dood, maar schept hem ook weer tot leven) gaan anderen de paranormale krachten van William zien. Hij wordt door de campingbaas en later door andere personen geëxploiteerd. Alles lijkt zijn gangetje te gaan, totdat hij wordt geconfronteerd met de gehandicapte Angali. Hij wil opnieuw een trouwbelofte afdwingen. Dat lukt niet, ook als hij later naar Tanzania teruggaat, wijst ze hem af. Dat is een grote desillusie. Hij gaat terug naar Nederland maar uit de epiloog is af te leiden dat hij zijn belofte aan Omondi trouw blijft. Hij zal van het Empire State Building afspringen.

Quotes

"Dat ik tot mijn twaalfde jaar ongedeerd bleef, was te danken aan de komst van de radio en later de mobiele telefoon. Die uitvindingen gaven de inwoners van onze kleine dorpsgemeenschap het gevoel dat ze op gelijke voet met de voorouders en goden stonden, of op z’n minst over gelijke krachten beschikten. Een slecht voorteken zoals het witte kind van Amidah kunnen we wel aan, moeten ze hoogmoedig gedacht hebben. Ook mijn moeder zelf raakte niet in paniek toen ze mij zag. Ze schijnt zelfs uitermate rustig te zijn gebleven, waardoor ze van de vrouwen de bijnaam Jabari kreeg, wat ‘onbevreesd’ of ‘dapper’ betekent. Toch werd, om de geesten gunstig te stemmen, een van de grootste rondscharrelende kippen gevangen en door alle ouderen in de snavel en het poepgat gespuugd. Dat het ongeluk dat ik bracht echter niet weggespuugd kon worden, had ook Mzee Tatu, die met recht de grootste fluim tegen de kippenaars spoog, niet kunnen vermoeden." Bladzijde 12

"Happy Jumapili concentreerde zich op mijn uitgestrekt arm en hief de machete zoals hij zijn dissel naar het boomstammetje had opgeheven. “Sluit je ogen”, commandeerde hij. Huilend schudde ik mijn hoofd. “Sluit je ogen, zeru zeru.” Oom Matata trok aan zijn arm zoals Mzee Tatu de onthoofde kip aan zijn vleugel had getrokken.. Een laatste keer keek ik mijn moeder aan, ze knikte en ik sloot mijn ogen." Bladzijde 100

"Nu bestaan er verschillende lezingen over wat er zich toen precies heeft afgespeeld. Allereerst is er de volgende versie: de hond kwam tot leven doordat ik hem met mijn ontbrekende hand aanraakte op het moment dat ik de mooiste passage uit het boek van John Tauranac voordroeg. Zelf wist ik niet wat er precies was gebeurd. Het gin allemaal zo snel. Ik gedachten was ik nog bij Omondi en plotseling voelde ik het hondje onder mijn hand bewegen. Het was dat ook Simon die als eerste opmerkte dat de wederopstanding van Rolfie te maken zou kunnen hebben met iets wat ik had gedaan." Bladzijde 207

Thematiek

Maatschappijkritiek

Tania Heimans schrijft de roman nadat ze op televisie een uitzending over albino’s onder Afrikaanse kinderen heeft gezien. Ze vindt het verschrikkelijk dat er magische krachten aan botten worden toegekend, waardoor kinderen met afgehakte ledematen moeten rondlopen. Dat is wel het belangrijkste thema van deze roman: als er onheil komt in de gemeenschap, wordt de schuld natuurlijk altijd op een bijzonder lid ervan geschoven. Valt er geen regen, dan moet de oorzaak gezocht worden in de aanwezigheid van een zeru zeru. Wanneer iemand met gezag dan beweert, dat een bot van deze albino het probleem kan oplossen, dan wordt die uitgekozen om zijn ledematen op te offeren. Heimans combineert het gegeven dat er magische krachten aan worden toegekend met een verwijzing naar Europese gewoonten en gebruiken om ook relikwieën van geestelijken te bewaren: in het seminarie de ruggenwervel van de Heilige Antonius van Padua. Dus ook in Nederland komt een dergelijk bijgeloof voor, alleen worden daar geen levende mensen voor opgeofferd. Het bijgeloof kun je natuurlijk ook zien aan de dingen die zich daarna ontwikkelen in het leven van de jonge William. Hij wordt een soort paranormale genezer met toeschouwers die sterk aan de aanhangers van Jomanda doen denken. Want hierbij slaat natuurlijk het commerciële principe ook toe. Het gaat er uiteindelijk ook om dat er geld verdiend wordt met de uitzonderlijke gaven van William Praise.

Motieven

Moeizame liefdesrelaties

Liefdesproblemen: Williams onbeantwoorde liefde voor Angali.

Geloof

Er is sprake van een (bij)geloof bij de Afrikanen waardoor de botten van albinokinderen geofferd worden.

Desillusie

William raakt gedesillusioneerd, deels tijdens zijn verblijf in Nederland, en zeker als hij geconfronteerd wordt met de gehandicapte Angali en die hem later afwijst in Tanzania.

Cultuurverschillen

Het boek beschrijft de cultuurverschillen (maar ook de overeenkomsten) tussen Afrika en Europa.

Beloftes

De beloftes aan Angali en ook aan Omondi spelen een belangrijke rol.

Motto

Het motto is een gedicht van de Afrikaanse dichter Jared Angira:
“So all waited for manna
In the orange dawn
And let their feet
Crack in the dew.”

Trivia

De stof voor deze roman deed de schrijfster op bij het bekijken van een documentaire op televisie over het lot van albinokinderen in Tanzania. Daarop is het verhaal gebaseerd, hoewel er sprake is van fictie, schrijft ze in haar nawoord.

Titelverklaring

Een albinokind in een negersamenleving geboren levert problemen op. De jongen die geboren wordt en de naam William Praise krijgt toebedeeld, wordt in het dorp Kijiji gezien als de brenger van de ellende. Wanneer een medicijnman aangeeft dat het opofferen van een arm veel ellende kan besparen, moet de jongen een arm missen. De pater die hem volgt, stuurt hem naar Nederland. Door een toeval weet hij een hondje het leven terug te geven, wat de start inluidt van een Jomanda-achtige strijd naar bijzondere spirituele gaven van de jongen. Die worden op den duur door een aantal geldschieters geëxploiteerd. Hij treedt op met het programma: de uitzonderlijke  gave van William Praise. Die titel komt al na één bladzijde terug in de roman, wanneer hij bij een optreden voor RTV Brabant op die manier wordt aangekondigd.

Structuur & perspectief

De roman heeft een proloog en een epiloog. Het zijn beide gedeelten van een uitzending van RTV Brabant die extra aandacht besteedt aan de uitzonderlijke gave van William Praise.

Daarna volgen twee delen. In deel I woont William Praise in het dorp Kijiji in Tanzania. Omdat hij daar als albino zijn leven niet zeker is, stuurt de pater die ook in het dorp woont, hem naar Nederland. Dat is het begin van deel II.

Grofweg gezegd speelt deel I dus in Tanzania en deel II in Nederland (met een kleine uitzondering aan het einde wanneer William een kort bezoek aan Tanzania brengt).

De beide delen worden vervolgens weer onderverdeeld in hoofdstukken (respectievelijk 7 en 9). Die hoofdstukken hebben allemaal een titel, die meestal in het hoofdstuk zelf wordt uitgelegd (bijv. Het pad van de gnoe, De tranen van Maria etc.).

Het perspectief van de roman is een ik-verteller. William Praise vertelt het in de o.v.t. Dat is dus een fictief perspectief, want er zijn natuurlijk feiten die hij niet kan weten, bijvoorbeeld dat zijn vader niet terugkomt van een visavontuur en dat de pater in het dorp de geboortekanga (doek met spreuken) aan de moeder van William geeft. Doordat we met de ogen van William naar Nederland kijken, krijgt het verhaal ook een humoristisch karakter. Dat gebeurt bijvoorbeeld met de manier waarop we de uitzonderlijke kwaliteiten van William Praise in geld willen omzetten. Maar omgekeerd geldt ook dat de bewoners van het dorp in Tanzania erg teleurgesteld zijn dat William niet de nieuwste technische snufjes mee naar zijn geboortedorp heeft genomen, waarna ze hem als “gierig” bestempelen.

Decor

Omdat in Tanzania de registratie van geboorten (de Burgerlijke Stand dus) niet in orde is, valt niet met zekerheid te zeggen wanneer William geboren is. Als hij twaalf jaar is, wordt zijn hand afgehakt en als hij zeventien jaar (volgens zijn paspoort dan) gaat hij naar Nederland. Wanneer hij daar aankomt, beschikt de student Simon al over een tablet en zijn Facebook en Twitter ingeburgerde elementen, alsmede het filmpje op YouTube. Er wordt gesproken over de term “trending topic.” In deel II zitten we dus dicht op de actualiteit en is er misschien wel sprake van het jaar 2012. In dat geval zou William geboren kunnen zijn in 1994, maar omdat die gegevens dus onzeker zijn, mag je daar niet te veel waarde aan hechten.

Wat het decor betreft kunnen we in ieder geval met zekerheid zeggen dat deel I in Tanzania speelt, in het dorp Kijiji vlakbij het Victoriameer. In deel II vertrekt William naar Nederland: hij komt aan op Schiphol waar hij stampij maakt. Daarna vertrekt hij naar een abdij in Brabant, waar hij tenslotte op een camping zijn opwachting maakt als man met spirituele gaven. De campingbaas is enthousiast. Als hij Tangali nog een keer wil bezoeken, gaat hij voor een korte reis naar Tanzania terug. Daar ziet hij dat het met de meeste albino’s niet goed afloopt. Vervolgens vertrekt hij weer naar Nederland om het interview voor Omroep Brabant te geven.

Stijl

Tania Heimans schrijft in een heldere stijl, gebruikt geen al te moeilijke woorden en in deze roman komt er ook nog wel een portie dosis lichte spot voor. Daardoor wordt het boek niet vervelend om te lezen. In het begin heb je als lezer (althans ik) enige moeite om de diverse Afrikaanse namen uit elkaar te houden.

Slotzin

Onder me zullen de mensen als mieren bewegen en aan de horizon zal ik Het Meer in het achterland zien schitteren. En al huilt de wind om me, ik zal weten dat ik niets te vrezen heb. "Sailing into space like a huge bird." Omondi en ik vonden het toen al mooi klinken. Bang zal ik dan ook niet zijn. Ongenadig hard zal ik brullen, brullen als een zeru zeru.

Beoordeling

De derde roman van Tania Heimans is een heel leesbare roman over een interessant gegeven.

Het is tragisch hoe albinokinderen in Afrika worden behandeld. Maar op de manier waarop Heimans het thema beschrijft (met een zekere ironie) is het zeker geen tragisch werk geworden. Het blijft aantrekkelijk om te lezen hoe zich Jomanda-achtige toestanden afspelen rondom de “uitzonderlijke gaven van William Praise.” Ook in Nederland gelooft men soms in hocus pocus. Wel is het verblijf in Nederland van William Prais m.i. niet helemaal geloofwaardig beschreven. Een jongeman uit Tanzania zou wat meer verwonderd moeten zijn over wat hij meemaakt, i.p.v. al commentaar te geven op de samenleving. Maar goed, dit gaat nu eenmaal met de ironie samen.

Voor scholieren (vooral havo/vwo)  is dit boek aangenaam om te lezen. De literaire waardering is twee punten.

Recensies

"Heimans heeft met twee eerdere romans bewezen dat zij een heel goede schrijfster is, maar dat zij uitzonderlijk van dit nieuwe boek in staat is, komt toch als een verrassing. " http://www.taniaheimans.n..._large.jpg

Bronnen

Website van de schrijfster

http://www.taniaheimans.nl/