Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2009
• 331 pagina's
• Uitgeverij: Meulenhoff te Amsterdam

Flaptekst

Eerste zin

Lupes rechteroog gaat niet meer helemaal open.

Samenvatting

Voor de samenvatting van deze roman is ervoor gekozen om de chronologie in het verhaal te houden. Gono (de 31-jarige verteller van deze roman) ziet haar voor het eerst als ze op 15-jarige leeftijd in zijn school komt. Ze komt uit Nederland, waarheen ze gevlucht met haar moeder, omdat haar ouders bij de Tupamaros (een verzetsbeweging) hoorden. Ze moesten hun land (waarschijnlijk in Zuid-Amerika) vluchten voor de militaire dictatuur. Ook Gono’s vader is gevlucht. Omdat hij naar Zweden is gegaan, wordt hij met de bijnaam De Zweed genoemd. Bijna iedereen in dit verhaal heeft een bijnaam. Gono is afgeleid van Gonorroe. Verder spelen Cuba en De Belg een belangrijke rol. De herkomst van die namen is duidelijk. De moeder van Lupe wordt Terapia genoemd omdat ze zo vaak in therapie is geweest.
Haar vader werd Einstein genoemd en na 5 jaar gevangenisstraf (in de Grote Penal-gevangenis) was hij naar Nederland gekomen. Toen de junta verdween, waren ze dus weer naar hun vaderland teruggekeerd. Maar Lupes ouders gaan scheiden. Einstein heeft wel moeite met het opvoeden van zijn dochter. Toch laat hij haar vaak naar zijn huis dicht aan het strand overkomen. Ze moet het huis van hem een naam geven. Ze noemt het huis Penal Extra Small. Drie jaar nadat ze teruggekeerd zijn, sterft hij aan een hersenbloeding. Ze erft het huis en 1000 dollar en gaat naar Nederland terg om er te studeren. Ze doet journalistiek. In de vakanties gaat ze regelmatig over en verdient geld met handel in drugs. Zo kan ze steeds haar overtocht betalen. In het land is ook na de junta weinig veranderd, omdat steeds conservatieve regeringen zijn gekozen, die de militairen de hand boven het hoofd houden. Ze hebben zelfs weer machtige posities ingenomen (directeur van een school, directeur van de gevangenis).

Bij de nieuwe verkiezingen kan eindelijk de linkse oppositie winnen en dan komt er een linkse regering aan het bewind. Daarvan wordt wel medewerking voor geschiedschrijving verwacht.

Nu komt ze opnieuw naar het land terug en zegt dat ze langer zal blijven omdat ze een documentaire wil maken over de periode van de ommekeer na de militaire dictatuur. Ze wil o.a. filmen over de gevangenis waarin haar vader heeft vastgezeten en praten met mensen die in het verzet hebben gezeten of met kinderen van de verzetsstrijders. Ze neemt alles digitaal op.
Ze wordt flink gesubsidieerd vanuit Nederland en ze vraagt Gono om haar productieassistent te worden. Dat wil hij wel, want Gono is een leegloper. Hij werkt nauwelijks (heeft het geprobeerd als barman en later in het verhaal als pizzabezorger) en hij laat na de alimentatie op te brengen voor zijn dochtertje Sofi. Zijn ex-vrouw Sophia die een relatie heeft met een Braziliaanse surfboy zet hem de duimschroeven aan en neemt een advocaat in de hand om hem uit de ouderlijke macht te ontzetten. Lupe is op zoek naar Cuba, een vriendin van vroeger die inmiddels haar geld verdient in de prostitutie en vrijwel tandeloos door het leven gaat. Een ander die deel gaat uitmaken van het illustere viertal wordt de Belg. Die staat bekend als een dief, maar heeft wel connecties bij wie hij o.a. een pick-up kan huren, wat wel nodig is om door het land te reizen.

Lupe wordt niet door iedereen in het land sympathiek gevonden. Met haar Nederlandse achtergrond is ze nogal direct en ook haar humor is bijzonder. Rode draad door het verhaal is het voortdurende gebruik van veel alcohol en het aan de lopende band gebruiken van coke. Het geld dat daarvoor nodig is, wordt uit de automaat gepind door Lupe. Nederland betaalt wel. Ze proberen toestemming te krijgen van de autoriteiten, maar ze krijgt steeds nul op het rekest.

De vier gaan naar het huis van Lupe (Penal XS) en Gono mag zijn dochtertje Sofi enkele dagen meenemen. Maar hij verknalt het opnieuw door haar langer te houden en door toch weer grote hoeveelheden coke en alcohol te gebruiken. Sophia komt haar dochtertje na een week weghalen.

Omdat ze met de documentaire niet opschieten (ze interviewen voornamelijk elkaar) oppert Lupe het plan om wat meer te doen. Ze vindt dat ze het moreel verplicht zijn om wraak te nemen op de beulen van destijds. Zo heeft Gono van zijn moeder gehoord dat de verkrachter (Beer de la Rosa) in haar buurt is komen wonen en dat ze dit niet goed kan verteren. De vader van de Belg is de enige die nog leeft, want Einstein is overleden en ook de vader van Cuba is omgekomen. Hij zou een held zijn geweest. De vader van de Belg wil liever het verleden laten rusten. Cuba en Lupe willen echter wel doorzetten. Ze zijn het adres van een oude generaal met de bijnaam Het Konijn te weten gekomen en dat is niet ver bij hen vandaan. Ze huren een huis tegenover dat van de generaal en houden hem in de gaten. Lupe kan de huur betalen van het subsidiegeld voor de film. De Belg kan zich niet goed beheersen en doet een eerste poging om het huis van de generaal met zelfgemaakte brandbommen in de fik te steken.
De waakhond gaat daarbij dood, maar verder gebeurt er niet veel. Bij de 'aanslag' heeft De Belg flinke brandwonden opgelopen. Gono wil eigenlijk wel weg, maar Lupe vraagt hem te blijven. Ze wil de huur verlengen. Gono wordt echter steeds meer in het nauw gedreven met betrekking tot zijn dochtertje Sofi. Hij is zestien maanden alimentatie achter en de brieven van de advocaat beginnen te komen. Hij gaat werken als pizzabezorger en verlaat het gehuurde huis. Na een maand kan hij 100 dollar betalen. Hij heeft op een ticket gezien dat Lupe eigenlijk naar huis moet en overweegt een brief aan haar opdrachtgever te schrijven om de geldkraan dicht te draaien. Dan moet ze wel stoppen met haar plan. Op de tv ziet hij dat het Konijn ontvoerd is en daar blijken Cuba, De Belg en Lupe achter ze zitten. Hij krijgt namelijk films van de ontvoering toegezonden door Lupe en op zijn laptop kan hij die zien. Hij gaat op verzoek van Lupe terug naar Penal XS en het hoeft geen verbazing te wekken dat Het Konijn daar in het huis van Einstein gevangen zit. Eigenlijk wel een symbolische daad. Ze hebben ook alle wapens van hem meegenomen.

Na enkele dagen wordt Lupe ziek (haar rechteroog zit dicht en ze heeft vreselijke hoofdpijnen). Gono weet zich geen raad en belt zijn moeder, maar die weet ook geen oplossing (in feite zijn dit de eerste hoofdstukken van de roman). Tijdens een discussie met Het Konijn hoort Cuba dat haar vader helemaal geen held was en direct na zijn gevangenneming was gaan praten. Cuba wordt daarover zo boos dat ze hem doodschiet. Ze gooien zijn lijk in zee met kleine rails gebonden op zijn rug. (Dat deden de militairen ook met hun slachtoffers) Het lijk wordt gevonden en Lupe staat in de krant met een beloning van 5000 dollar op haar hoofd. Gono en Lupe verlaten het landhuis, nadat Cuba en Lupe hun haar blond hebben gekleurd. Gono belt de moeder van de Belg (ze is verpleegkundige) en vertelt de symptomen van Lupe. Die zegt dat hij onmiddellijk naar het ziekenhuis moet gaan.
De diagnose is dat er een bloedvat in haar hoofd gesprongen is. Ze moet geopereerd worden. Gono wordt nu ook gezocht. Dan besluit hij tot een grote actie. Hij wil een daad stellen.

Hij gaat naar de school waar Beer de la Rosa directeur is. Hij gijzelt twee klassen met meisjes en laat contact opnemen met Het Kind (de directeur van de Penal-gevangenis). Hij biedt aan de meisjes vrij te laten in ruil voor een opname in de Penal-gevangenis door Lupe. Het Kind kan weinig anders doen dan toestemming verlenen. Bovendien regelt Gono dat Lupe naar de Nederlandse ambassade wordt gebracht, zodat ze naar Europa terug kan. Dat lukt allemaal. Aan het einde van de gijzeling laat Gono alle meisjes vrij, maar hij schiet Beer de la Rosa een kogel door zijn linkeroog. Hij biecht ook op dat hij de dood van het Konijn op zijn geweten heeft. Hij krijgt 22 jaar cel, waarvan er nu één jaar op zit.

Vanuit Nederland betaalt Lupe de alimentatie voor Sofi, die ook naar een betere school mag. Lupe is beroemd geworden met haar documentaire met de Penal-opnamen. Enkele weken later wordt Het Kind dood gevonden (kogel door het linkeroog) Gono vermoedt dat Cuba de moordenares is. Voor sommige mensen in het land is Gono een held. Zijn naam staat soms op de muren geschreven.

Personages

Gono

Gono is de 31-jarige verteller van de roman. Hij is een leegloper, heeft verschillende baantjes, en wordt dan de productieassistent van Lupe. Hij heeft een dochtertje Sofi van zijn ex-vrouw Sophia, aan wie hij geen alimentatie betaalt. Hij drinkt veel en gebruikt drugs, ook als hij zijn dochtertje een tijdje mag zien, waardoor zijn ex-vrouw haar weer op komt halen. Hij wil op een gegeven moment een grote daad verrichten, en gijzelt twee meisjesklassen, in ruil voor ziekenhuisopname van Lupe. Op het eind schiet hij Beer de la Rosa dood, waarvoor hij 22 jaar gevangenis krijgt. Hij heeft ook de dood van Konijn op zijn geweten. Voor sommige mensen is hij een held.

Lupe Garcia

Lupes ouders zijn naar Nederland gevlucht voor de Junta, waar Lupe Journalistiek geeft gestudeerd. Ze gaat dan een documentaire maken over de omkeer van het Zuid-Amerikaanse land waar ze vandaan komt, na de dictatuur. Met haar Nederlandse achtergrond is ze nogal direct en ook haar humor is bijzonder. Ze krijgt subsidie uit Nederland, maar gaat zich steeds meer met andere dingen bezig houden. Ze vindt dat ze het moreel verplicht zijn om wraak te nemen op de beulen van destijds. Ze plegen enkele moorden, en Lupe wordt gezocht (met een beloning van 5000 dollar). Ze wordt dan heel ziek (een gesprongen bloedvat in haar hoofd), maar door Gono's actie kan ze wel naar het ziekenhuis. Door hem kan ze ook via de ambassade terug naar Nederland. Van daaruit gaat ze zijn alimentatie betalen.

Quotes

"Het was midden op de dag en dan word je hier gebakken waar je bij staat, helemaal aan de Costa del Diablo. Hier zit zoveel zout in de lucht dat je het niet eens op je eten hoeft te strooien." Bladzijde 9

"In die tijd met Lupe en Cuba had ik een mondharmonica, die ik nog steeds heb. Ik dacht dat ik blues kon spelen, wat ik niet meer denk." Bladzijde 64

"Ik ging voor de Pizzahut werken. Het bracht niet genoeg op om de advocaat te kunnen betalen, maar de secundaire voorwaarden waren uitstekend: ik kon daar eten tijdens werktijd." Bladzijde 187

Thematiek

Verlangen naar vrijheid / vrijheidsdrang

Het boek geeft het verhaal van een getraumatiseerde samenleving in een Zuid-Amerikaans land na de omwenteling die er heeft plaatsgevonden. Tijdens het militaire bewind is er een verzetsbeweging geweest (Tupamaros) maar niet iedereen heeft daaraan deelgenomen. De samenleving is ontwricht: de verkiezingen brengen nog steeds oude machthebbers aan het bewind en echte vrijheid bestaat in feite niet (vgl. de vrijheid om het schooluniform aan te trekken). Omdat Lupe een Nederlandse achtergrond heeft en anders reageert op de machtsstructuur, komt ze in de problemen. Door middel van haar documentaire over het oude bewind en de gevangenis waarin haar vader vastzat, zoekt ze naar vrijheid, maar die vrijheid heeft een prijs. Misdadigers uit de juntaperiode lopen vrij rond (Beer de La Rosa) en hebben nieuwe functies gekregen (Het Kind). Dat is eigenlijk onverteerbaar, maar de oude generatie heeft zich daarbij neergelegd (de moeder van Lupe en Cuba, de ouders van de Belg). Nieuwe hoop is gevestigd op een verkiezingsoverwinning van de linkse politieke partijen. Maar zegt de verteller: ‘Hoop, zeggen ze hier, is het laatste dat je kan verliezen. Nu weet ik dat dat gelul is. Er is nog veel dat ze je kunnen afnemen nadat je de hoop verloren hebt.’ Lupe en Cuba willen een daad stellen. Ze willen wraak nemen op de beulen. Gestimuleerd door grote hoeveelheden coke en drank (hoeveel coke kan een mens verteren?) gaan ze aan het werk. Ook dat is aanvankelijk niet zo succesvol. Bovendien wordt Lupe geteisterd door een malheur in haar hersenen (een symbolisch erfelijk motief omdat ook haar vader gestorven is aan een hersenbloeding). Gono stelt dan een definitieve daad. Hij kiest voor Lupe. Haar naam is niet alleen afkomstig van Guadelupe, maar verwijst ook naar het gezegde van “homo homini lupus” (de mens is voor de mens een wolf). Hij kiest partij voor zijn jeugdliefde (en dus voor de wraak) en niet voor zijn dochtertje Sofi (= wijsheid) en kiest dus niet voor het berusten in de situatie. Zijn actie is eigenlijk een zinloze daad (wraak voor het verleden breekt af en bouwt niet op voor de toekomst). Een daad die op weinig sympathie bij het volk kan rekenen. Wel krijgt hij Lupe vrij door de schuld van beide moorden voor zijn rekening te nemen. Maar niet velen noemen hem een held. In feite offert hij zich op om Lupe gelukkig te maken (de opnamen van de Penal-gevangenis) Dat is op zich bewonderenswaardig, maar de prijs is hoog (het jarenlang verliezen van Sofi).

Motieven

Wraak

Gono kiest partij voor zijn jeugdliefde (en dus voor de wraak) en niet voor zijn dochtertje Sofi (= wijsheid) en kiest dus niet voor het berusten in de situatie.

Liefdesrelatie: problemen/echtscheiding

Lupe en Gono scheiden uiteindelijk.

Maatschappijkritiek

Omdat Lupe gewend is aan de Nederlandse cultuur, is ze kritisch op de maatschappij. Dit uit ze via haar documentaire.

Liefdesrelatie: jeugdliefde

In het boek wordt de jeugdliefde tussen Lupe en Gono beschreven.

Oorlog: algemeen

Het boek vertelt het verhaal over een ontwrichte samenleving na de oorlog.

Opdracht

De opdracht luidt: para todos nosotros. Deze Spaanse opdracht betekent: “Voor ons allemaal”

Trivia

Carolina Trujillo is een Uruguayaans-Nederlands schrijfster. De kans is dus groot dat het verhaal zich in Uruguay afspeelt.

Titelverklaring

“De terugkeer van Lupe Garcia” is niet zo moeilijk te verklaren. Lupe Garcia is als kind naar Nederland gevlucht, omdat haar ouders in de verzetsbeweging van de Tupumaros zaten. Haar vader wordt opgepakt en haar moeder en Lupe krijgen asiel in Nederland. Op 15-jarige leeftijd keert Lupe terug naar haar vaderland. Dan komt ze aanraking met Gono. Enkele jaren later krijgt ze een erfenis van haar vader (1000 dollar) en keert ze terug naar Nederland om een studie journalistiek te volgen. In het verhaal-Nu komt ze opnieuw terug naar haar vaderland om een documentaire te maken over de gevangenis waarin haar vader opgesloten heeft gezeten. Die terugkeer van Lupe krijgt meer en meer de invulling van een wraakoefening op de misdadigers van het regime. Op het laatst keert Lupe Garcia weer terug naar Nederland dankzij de gijzelingseisen van Gono. Ze wordt niet uitgeleverd en kan daarom niet meer terug naar haar vaderland.

Structuur & perspectief

Structuur en/of verhaalopbouw 
Het verhaal wordt verteld in precies 100 korte hoofdstukken die én genummerd zijn én een korte titel dragen zoals bijv. “Mijn penis, Helemaal compleet, Groepsbesef, Het korset, retornados etc.
Het is goed oppassen wanneer je de roman gaat lezen. De eerste twee hoofdstukken gaan over het verhaal-Nu (in ieder geval in de 21e eeuw). Dat is de periode dat Lupe Garcia voor de tweede keer naar het land teruggekomen is om een documentaire te maken. Na deze inleiding gaat het verhaal terug naar de periode dat Lupe voor de eerste keer na de omwenteling terugkwam uit Nederland. Ze was toen 15 jaar en kwam bij Gono (de verteller) in de klas. Daarna wordt verteld wat ze in de tussenliggende 4 jaar heeft gedaan tot ze weer naar Nederland teruggaat om te studeren. Een aantal keer bezoekt ze haar vaderland tot ze als ze 32 jaar is terugkeert om de documentaire te maken. Vanaf dat moment wordt het verhaal tot het einde verteld met de dramatische ontknoping. In het laatste hoofdstuk (00 Cel) vertelt Gono na één jaar gevangenisstraf te hebben uitgezeten wat er allemaal is gebeurd.

Gebruikt perspectief 
Er is een ik-verteller in deze roman. Het is Gono, een werkloze barman. Hij is 31 jaar en de vader van een dochtertje Sofi (8 jaar) en een zoon van een verzetsman die naar Zweden is vertrokken maar die nooit meer iets van zich heeft laten horen. Daarom beschimpt hij zijn vader in het verhaal regelmatig.
Zijn moeder die vrouwenbenen onthaart en wiet dealt, is tijdens de dictatuur verkracht door een militair en die woont daarna in haar buurt waardoor ze steeds met hem wordt geconfronteerd. Gono (bijnaam afkomstig van gonorroe) is vanaf zijn vijftiende verliefd op Lupe die toen weer terugkeerde naar het land (Uruguay?). Hij wordt later veroordeeld voor de aanslag op twee voormalige officieren van de junta. Hij schrijft zijn verhaal vanuit de gevangeniscel waar hij al één jaar heeft uitgezeten. Af en toe geeft hij aan dat hij zijn verhaal aan Lupe heeft laten lezen die hem aanwijzingen geeft hoe hij bepaalde zaken aan de lezers moet duidelijk maken. Gono vertelt in de o.v.t.

Decor

De tijd van het verhaal 
Het verhaal-Nu speelt in de 21e eeuw, want Lupe komt met gesubsidieerd geld in euro’s naar haar vaderland terug. Dat betekent dat het verhaal in ieder geval in 2002 speelt. Bovendien wordt in het verhaal-Nu twee keer verwezen naar 11 september (de aanslag in 2001 op de Twin Towers). Kijk je naar overeenkomsten tussen Lupe en Carolina zelf dan kun je interpreteren dat Lupe net als de schrijfster in 1986 voor de eerste keer naar Uruguay terugkeert. Ze is dan 15 jaar. In het verhaal heden is ze 32. Ook dan kom je in 2002 /2003 terecht.

De plaats van handeling 
De handeling speelt zich in een Zuid-Amerikaans land. Voor de hand ligt te veronderstellen dat het Uruguay is, maar dat wordt niet expliciet vermeld. Wel dat er een verzetsbeweging in het land is geweest, de Tupumaros waarvan de ouders van Lupe lid zijn geweest. Uit het verhaal blijkt dat het een buurland van Brazilië is. Dat is Uruguay ook.

Slotzin

Ze schrijven mijn naam op muren tegenwoordig. Ik vraag me af wat Sofi denkt als ze dat leest.

Beoordeling

Het vergt wel enig doorzettingsvermogen om het boek door te werken. De structuur is in het begin nogal ondoorzichtig, omdat je plompverloren in het verhaal wordt gezet. Bovendien is het nog niet duidelijk wie in het verhaal een rol gaan spelen. Er worden veel namen vermeld en de namenlijst die aan het eigenlijke verhaal vooraf gaat, brengt daar niet zo veel verandering in. Je bent als je een verhaal leest, niet zo snel geneigd om daarnaar terug te slaan. 

Na een aantal hoofdstukken gaat het verhaal terug naar het verleden en dan wordt alles wat duidelijker en dus ook eenvoudiger en prettiger om te lezen. Dan krijgt het verhaal ook wat meer snelheid en wordt het spannender om te lezen. Carolina Trujillo heeft gekozen voor de ik-verteller Gono en dat schept natuurlijk wel enige afstand tot Lupe, die symbool staat voor de terugkeer van de mensen na de periode van de dictatuur. 

Het verhaal heeft niet echt een happy end. Wat een mooie jeugdliefde had kunnen zijn, wordt door de omstandigheden verhinderd. Lupe en Gono zullen voorlopig gescheiden blijven, want Lupe kan niet meer terug naar haar vaderland. 

Ondanks de verwarring die in het begin optreedt, wordt het verhaal op den duur wel spannend en wanneer je het boek dichtslaat, ben je wel geneigd er nog eens goed over na te denken. Het is dus zeker geen niemendalletje geworden. Een andere kwaliteit van de schrijfster is de stijl met nogal wat zwarte humor die gebezigd wordt door Lupe, Cuba en Gono (bijvoorbeeld over de periode kort na haar eerste terugkeer wanneer Lupe kennismaakt met de school waarop Gono zit). Met “retornados” als Lupe is het slecht “kersen eten.”

Maar het lezen ervan vergt wel een zekere ervarenheid bij de lezers. Niettemin is het een aanwinst voor de literatuurlijst voor scholieren. De amusementswaarde bij het lezen is na het doorbijten in het begin ruim voldoende tot goed. Het verhaal voegt daarbij iets toe aan je opvattingen over machtsstructuren en politieke systemen. 
De literaire waarde voor de lijst geef ik daarom twee punten.

Recensies

"Trujillo heeft een indringend boek geschreven, waar je lang over door blijft piekeren." http://www.trouw.nl/tr/nl...-ook.dhtml

"Trujillo weet het heftige gedrag waarbij elk moreel besef wegvalt, op ijzersterke, onheilspellende wijze weer te geven. " http://www.8weekly.nl/art...wraak.html

"Trujillo’s talent komt af en toe wel degelijk bovendrijven, maar in deze roman lijkt de spanning tussen fictie en persoonlijke betrokkenheid eerder belemmerend dan constructief te hebben gewerkt. " http://nrcboeken.vorige.n...-flauwekul

Bronnen

Website van de schrijfster.

http://www.trujillo.nl/