Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2021
• 224 pagina's
• Uitgeverij: Pluim

Flaptekst

Eerste zin

De meest besproken man van Nederland zit om 05.00 uur rechtop in zijn bed. Voor hij gisteravond ging slapen heeft hij alle troep van dat bed verplaatst naar zijn bureau, dat nu bezaaid is met tijdschriften.......

Samenvatting

In de proloog ligt de dertigjarige Otto Spanjer, de meest besproken man van Nederland, op 3 juli 2018  in zijn bed te wachten tot  De Volkskrant op zijn deurmat valt. Daarin staat een interview over de misstanden in de journalistiek en de omroepwereld. Otto heeft gezien dat jonge journalisten nauwelijks kans krijgen een vaste baan te veroveren en met tijdelijke contractjes worden afgescheept. Hij heeft een plan bedacht om aan die ellende een einde te maken. 

De hoofdlijn:
Het is januari 2014,  wanneer Otto Spanjer een afscheid krijgt bij de lokale omroep waar hij werkt. Hij zal overstappen naar de websiteredactie van een weekblad. Maar hij wordt al snel in de problemen gebracht door een man die zelfs heel weinig van ICT afweet en toch de orders aan Otto geeft. (Heller) Het weekblad wordt later een maandblad.

Otto heeft een reünie met zijn oud-klasgenoten van het Barlaeus. Ze hadden vroeger mooie dromen en plannen, maar er zijn er maar een paar die succesvol zijn geworden. Eén daarvan is Ludo, die DJ is en bakken met geld verdient. Ludo was Otto's beste schoolvriendje. Ze komen uit een totaal verschillend milieu. Otto's vader is kok.

Otto verlaat al snel het maandblad en solliciteert bij de Katholieke Televisie Omroep.(KTO) Bij een rondleiding ziet hij al hoe oud en bezadigd de mensen zijn en wat voor 'ouwe troep' er is. Bij de eerste redactievergadering merkt hij ook hoe weinig creatief men is en totaal niet is ingespeeld op de jonge kijker. Ze brainstormen ook nog op een ouderwetse zwammanier over processen. De netwerkmanager (Constant Hillegom)  beslist in feite toch alles door budget wel niet te verlenen.
De dienst wordt bij de KTO verder uitgemaakt door ouwe zakken (presentator van Frontlinie Lex Franciscus) en redacteur Anton (een stiekeme pornokijker tijdens het werk). Ze weten zelf niets van ICT en online werken, beloven Otto een mooie toekomst, maar trekken zelf altijd aan de langste touwtjes. Otto kan wel goed opschieten met de aardige Vibeke die ook wel leven in de brouwerij brengt.

Nadat Otto via zijn telefoon een seksdate heeft met ene Bonne, moet hij na een zware nacht de volgende dag naar Groningen voor een congres. Anton geeft een lezing en doet net alsof alle vondsten van Otto van hem zijn. Maar het gekonkel houdt niet op. Hoofdredacteur Jos Janssen wil dat Otto de plek van Anton gaat innemen en de laatste moet worden afgeserveerd. Jos vraagt of Otto daarbij een handje wil helpen. Er is nu echt herrie in de KTO-tent, vanwege de reorganisatie.

De kerstparty brengt weer wat nieuws. Nadat er veel gedronken is, gaat Otto met Lex Franciscus, Jos Janssen en Anton naar de kelderverdieping. Ze gedragen zich als 'haantjes' , zeker Lex  die een vrouwelijke medewerker in haar borsten knijpt. Ze snuiven coke. Otto grijpt niet in, wat zijn vader nooit had goed gevonden.

Het gaat anders lopen dan beloofd. Lex Franciscus gaat het programma presenteren dat aan Otto beloofd was en het contract van Otto wordt maar met zes maanden verlengd. Hij wordt steeds meer aan de kant geschoven. De nieuwe filosofie van KTO wordt, dat ze het religieuze element loslaten. Vibeke heeft genoeg van al het gekonkel en gaat als stewardess werken. 

Als er weer een truc wordt uitgehaald, wendt Otto zich tot de netwerkmanager Hillegom, die belooft te zullen ingrijpen. Nu zijn de poppen helemaal aan het dansen en door de oude mannen wordt Otto nu gezien als een verrader. Hij kan zijn verlenging van het contract wel vergeten. Dan bedenkt hij een plan en dat lijkt veel op een wraakactie; Ludo wil hem wel helpen.

In zijn laatste functioneringsgesprek met Jos en Lex begint Otto over de seksuele wangedragingen met de kerstparty, maar de mannen lachen hem vierkant uit. Ze weten echter niet dat Otto het gesprek heeft opgenomen met zijn telefoon en dat Ludo het via zijn eigen You Tubekanalen live uitzendt. De reacties zijn enorm fel. Otto wordt de meest besproken man van Nederland. De vier  verliezen hun baan en trekken Hillegom in hun val mee.

In het laatste hoofdstuk wordt het interview van Otto met De Volkskrant weergegeven. Het is een fel interview door een geroutineerde journaliste. Otto zegt dat hij geen spijt heeft van zijn 'plan.' Met mensen als Anton, Jos en Lex hoef je namelijk helemaal geen medelijden te hebben.

Personages

Otto

Otto is een jonge dertiger. Hij kan uitstekend schrijven en is op de hoogte van de internetcultuur. Toch moet hij in die wereld opboksen tegen de oude gevestigde knarren. Wat hij aanlevert, wordt moeiteloos door de oude knarren afgepikt. Ze maken er goede sier mee. Aan Otto wordt van alles beloofd, maar als puntje bij paaltje komt, levert het niets op. Ze schuiven hem met veel gemak op zij. Maar de jonge journalist laat het er niet bij zitten. Hij bedenkt een plan en met hulp van zijn vriend Ludo pakt dat goed uit. Otto wordt zo een bekende Nederlander die eindelijk de knuppel in het hoenderhok gooit.

De oude rotten in het vak

Ze teren op hun ervaring, weten weinig van de nieuwe social media. Ze hebben geen idee dat jongeren tegenwoordig op een heel andere manier willen worden geïnformeerd. Maar ze hebben vaste contracten, waardoor ze op hun luie kont blijven zitten. Ze bekonkelefoezen elkaar en als ze elkaar een loer kunnen draaien, zullen ze het niet nalaten. Met hun overwicht maken ze misbruik van hun positie. Ze zijn op het gebied van seksuele intimidatie niet terughoudend. Maar als Otto hun praktijken aan de kaak stelt, ontkennen ze alles en lachen hem vierkant uit. Deze oude rotten leven in 'een verrotte wereld." Volgens Otto Spanjer wel te verstaan,

Ludo

Ludo is een jongen die misschien ook wel door een kruiwagen wat van zijn toekomst gemaakt heeft. Hij is een beroemde DJ geworden die veel geld verdient met optredens. Hij is een van de weinige die contact houdt met zijn brugklasvriend Otto, die ook nog eens uit een heel ander sociaal milieu komt. Otto was daarin toch wel het lelijke eendje. Maar Ludo gaat met hem stappen en hij helpt hem met de wraakactie op de KTO-bazen. Hij is de vriendschap trouw.

Quotes

"Ik wilde journalist worden en verslag doen van de wereld, maar werd bij de omroep geconfronteerd met de dictatuur van de vaste contracten. Voor middelmanagers was het de normaalste zaak van de wereld om naar ons te verwijzen als flexibele schil. Ieder jaar worden de poppetjes verschoven, maar zelden of nooit worden de uitgebluste vijftigers vervangen." Bladzijde 16

"Lang tolereerde ik het obligate gedreutel in Hilversum: als je je best doet, komt je kans vanzelf – en ik geloofde het nog ook. Ik was achtereenvolgens voetveeg, loopjongen en speelbal. Ik deed dom, inhoudsloos werk en klaagde er nooit over. Dat leverde niets op. Dus bedacht ik een plan." Bladzijde 17

"Het gebouw is nagenoeg leeg, alleen Anton zit achter zijn bureau, met één hand op zijn muis en in de andere een klein zakje groene Croky’s. Zijn ogen lichten op als ik aan kom lopen. Hij wenkt me: Moet je zien. Op het beeldscherm speelt een video van een getekende blondine, volgens mij noemen ze dit hentai. Ze heeft gigantische borsten. Met één hand knijpt ze in een tiet, met de andere vingert ze zichzelf" Bladzijde 35

"De presentatie is een daverend succes. Halve waarheden rollen in hele volzinnen uit Antons mond. Hij heeft wat grapjes toegevoegd aan de door mij geschreven tekst, waardoor soms een grommende lach opsteeg in de zaal. Werkelijk alles waar hij mee pochte – de onderwerpkeuze, de toon, de socialmediastrategie – komt uit mijn koker. We maken er geen woorden aan vuil, de taakverdeling is helder. Ik ben souffleur, Anton is poseur. Ik kan doen waar ik zin in heb, zolang het maar goed afstraalt op hem. Hij heeft mij nodig, iets wat meelijwekkend weinig mensen hem na kunnen zeggen" Bladzijde 80

"Nee dank je, zegt ze, ik wil gewoon naar de loungebar, mag ik erlangs? Lex Franciscus zegt: Wil je op tv? Ik hoef maar met mijn vingers te knippen en het is geregeld, voor je het weet sta je te presenteren en zijn alle ogen op jou gericht. Hij buigt naar voren, en terwijl zijn handen haar middel vinden kust hij haar nek. Kom hier, muze Laat los, gilt ze, terwijl zijn lippen afkoersen op haar mond, en zijn nagels omhoog over haar buik. Nee, zegt ze met trillende stem, laat me er alsjeblieft langs. Zijn lange vingers omklemmen een van haar borsten. Terwijl hij begint te kneden, fluistert hij zwaar ademend: Je kan een ster worden op tv." Bladzijde 148

"Alles blijft zoals het was, iedereen overleeft deze bureaucratische slangenkuil, behalve ik. Cees heet gelijk. Ik ben achterbaks geweest, alleen niet op de manier die hij denkt. Ik ben veel te lang meegegaan in deze theaterschool, maar ik weet één ding heel, heel zeker: ik zal niet meer liegen, niet meer doen alsof, niet meer verzwijgen, niet meer door de vingers zien" Bladzijde 201

Thematiek

Misstanden in de omroepwereld / beroepsproblemen

De satirische roman over de wereld van de journalistiek en de televisie legt de misstanden in die sectoren bloot. De jongere generatie journalisten of presentatoren krijgt geen kans in een wereld die in toom gehouden worden door oude presentatoren die met hun grote ervaring op hun strepen blijven staan. Van ICT, internet en andere nieuwe media hebben ze werkelijk geen kaas gegeten. Schaamteloos pikken ze de ideeën van de jonkies. Die krijgen slechts flexcontracten, waardoor ze maatschappelijk gezien geen stap verder komen. Banken geven geen hypotheken aan mensen die flexwerkers zijn. Otto betoogt dat het hopeloos ouderwets is om mensen contracten voor het leven te geven. Hij pleit in het laatste interview dat een contract voor maximaal 7-10 jaar zou moeten gelden. Daarna kan het al of niet verlengd worden. Erg zijn ook nog de praktijken die op seksisme en seksueel misbruik wijzen. Arno kijkt dan wel in zijn eentje porno, maar op de kerstparty gaan mannen als Lex veel te ver. Hij knijpt vrouwen in de borst en biedt ze werk aan op de televisie. Tijdens de kerstborrel doet het gedrag van die oude (vieze) mannetjes niet direct denken aan de normen en waarden van een Rooms-katholieke omroep. De mannen worden opgewonden door het gebruik van coke.

Motieven

#metoo-incidenten

Achter de schermen van de Katholieke Televisie Omroep zitten enkele machtswellustelingen die hun handen niet thuis kunnen houden. Ze laten dat het best zien op het kerstfeest in de kelder, wanneer ze veel drinken, coke snuiven en vrouwelijke werknemers in de borsten knijpen.

Drugs

Op het kerstfeest gaan de presentatoren van de KTO na de drank net zo gemakkelijk over op drugs. Ze snuiven cocaïne en worden handtastelijk. Otto echter, snuift ook wel eens coke met zijn vriend Ludo, die DJ is. Vlak voordat Otto zijn onthullingen doet ver de televisiewereld, gaat hij met Ludo een avondje aan de coke Op de bewuste avond laten ze een Marokkaans-Nederlandse jongen een paar keer coke brengen.

Seksualiteit

Naast de #metoo-activiteiten van o.a Lex Franciscus komt seks nog meer voor in de roman. De redacteur Anton zit tijdens zijn werk steeds porno te kijke en hij heeft de bijnaam" poronprins" op het KTO. Wanneer Ludo en Otto op een terras zitten begint Ludo te flirten met de serveerster. Otto krijgt op dat moment op zijn telefoon een bericht van ene Bonne die hem graag uitnodigt bij haar langs te komen. (blz. 97 : "In haar slaapkamer trekt ze me op bed. Onder het licht van twee lavalampen trekt ze de kleren van mijn lijf en begint me te bijten en te krabben. Ik duw twee vingers in haar mond en vinger haar met haar eigen speeksel. Oh, yeah, fuck, roept ze luid. Te luid, dit is theater, ze acteert. De vraag dringt zich aan me op wanneer Engels de voertaal is geworden in de Nederlandse slaapkamer, en of er een causaal verband is tussen dit gegeven enerzijds en de opkomst van internetporno anderzijds")

Vriendschap

Otto en Ludo zijn al vriendjes vanaf de brugklas. met andere klasgenoten heeft hij niet veel contact. Soms is er een reünie, maar echt contact is r nauwelijks. Ludo gaat als bekende DJ nog steeds met hem om (het gesprek op het terras) en hij helpt Otto met zijn wraakactie.

Wraak

Otto neemt uiteindelijk wraak op zijn collega's. Hij laat hen in de val trappen tijdens zijn functioneringsgesprek, Ze voelen zich vrij veilig, maar hebben niet door dat Otto het gesprek opneemt en dat Ludo het live op You Tube zet. De wraakactie heeft succes, de vier senioren worden ontslagen.

Motto

Baddies bound by ancient codes
Of decency and secrecy
– Babyshambles, ‘Baddies Boogie’

I said please don’t slow me down
If I’m going too fast
– The Strokes, ‘Reptilia’

Tonight, I’m a rock ’n’ roll star
– Oasis, ‘Rock ’n’ Roll Star’

Opdracht

Voor Jari

Titelverklaring

Otto Spanjer wordt door zijn verzet tegen de oudere generatie journalisten op een bepaald moment de meest besproken man van Nederland genoemd. Het verhaal begint in de eerste regel met deze titel. Otto wordt zo ook in het interview in De Volkskrant genoemd.

Structuur & perspectief

Er is een proloog waarin de verteller Otto wacht op De Volkskrant waarin een interview met hem staat. Daarna krijgen we in een aantal hoofdstukken zonder titel en nummering zijn loopbaan in de journalistiek te lezen. In het laatste hoofdstuk wordt het interview in de Volkskrant weergegeven.
Otto is de ik-verteller die dus als een achterafverteller functioneert, want het in de proloog al genoemde 'plan' wordt pas in eén van de laatste hoofdstukken aan de lezer verteld.

Decor

Het decor is Amsterdam en de landelijke omroepwereld. Otto heeft op het Amsterdamse Barlaeusgymnasium gezeten en hij heeft in een hoofdstuk een reünie met zijn eindexamenklas. De KTO (Katholieke Televisie Omroep) zal zijn vestiging in Hilversum hebben.
Het eerste hoofdstuk van het verleden ( het afscheid van de lokale omroep) speelt in januari 2014. Het laatste hoofdstuk (het interview in De Volkskrant)  speelt zich af op 3 juli 2018. De vertelde tijd is dus ruim vier jaar.

Stijl

Jeroen Pen heeft een vlotte en geestige pen. De roman heeft veel weg van een satire, maar omdat er vrij getrouw verteld wordt wat er zich heeft afgespeeld, moet je de inhoud toch wel serieus nemen. In een interview geeft Jeroen Pen aan dat het geen sleutelroman is en dat hij van bebepaalde mensen een combinatie heeft gemaakt van enkele personen in die wereld. Zo is er niet één persoon uit de omroepwereld letterlijk herkenbaar.

De stijl van Pen hoort wel bij deze geestige roman. Die is sarcastisch  en cynisch. Daarvan enkele voorbeelden:
- (blz. 24: "Het weekblad lijkt erg op een elftal zaterdagveteranen. Het voornaamste verschil is dat de gemiddelde bejaarde voetballer het wél doorheeft wanneer hij niet of niet langer tot de top behoort. De journalisten zijn stuk voor stuk befaamde schrijvers, sommige zelfs legendarisch, maar al het talent van de wereld weerhoudt ze er niet van een tijdschrift te maken dat niemand wil lezen.)
- (blz. 29: "Ludo en ik werden vrienden in de brugklas. Als mijn ouders bonje hadden of moesten overwerken, schuilde ik bij hem thuis. Stiekem was ik soms blij als mijn ouders elkaar naar het leven stonden. We woonden in totaal verschillende buurten. In Oud-Zuid had je veel alleenstaande huizen, bij ons in Noord veel alleenstaande moeders.")
- (blz. 51: "Petra is tweeënvijftig maar kleedt zich als een ordinair pubermeisje dat voor het eerst uitgaat op het Leidseplein, in de tijd dat ik voor het eerst uitging op het Leidseplein. Haar witte bloes herkende ik van een Tinderscharrel: h&m, toevluchtsoord voor gewetenloze fashionista’s met een krappe portemonnee.")- (Blz. 101: "De presentatie is een daverend succes. Halve waarheden rollen in hele volzinnen uit Antons mond. Hij heeft wat grapjes toegevoegd aan de door mij geschreven tekst, waardoor soms een grommende lach opsteeg in de zaal. Werkelijk alles waar hij mee pochte – de onderwerpkeuze, de toon, de socialmediastrategie – komt uit mijn koker. We maken er geen woorden aan vuil, de taakverdeling is helder. Ik ben souffleur, Anton is poseur. Ik kan doen waar ik zin in heb, zolang het maar goed afstraalt op hem. Hij heeft mij nodig, iets wat meelijwekkend weinig mensen hem na kunnen zeggen.")

Jeroens metaforen zijn ook treffend:
- (blz. 63: "Er wordt geklopt. Een jonge vrouw in een kanariegeel pak komt binnen en sluipt overdreven voorzichtig naar de tafel, op haar tenen, als een inbreker in een zwart-witfilm zonder geluid. Ik schiet prompt in de lach.")
- (blz. 89: "Bij het opzichtige geflirt dat volgt worden mijn hersens uitgeschakeld alsof ze toebehoren aan een katerige add’er in een volle collegezaal. Op dit soort momenten is het net alsof ik er niet ben. ")
- (blz. 133: "Misschien kan Otto helpen, hoor ik even later een stem zeggen die ik herken als die van Anton. Ik draai me om en sta tegenover mijn vroegere baas, gehuld in een te krappe smoking, net een gorilla die moest worden platgespoten om in een pak te kunnen worden gehesen.")

Een laatste kenmerk is dat citaten en dialogen bij Jeroen Pen niet met aanhalingstekens worden aangegeven. Dat betekent dus wel even opletten voor de lezer.

Slotzin

Beschrijf dat doemscenario eens. ‘Hier rust Otto Spanjer, socialmediaredacteur.’ En als je morgen zou overlijden, wat denk je dan dat er op je grafsteen komt te staan? [grijnst] ‘Otto Spanjer, stem van een generatie.’

Beoordeling

Heel geestig geschreven roman over de wantoestanden in de wereld van de journalistiek en de omroep. De oude bazen en knarren hebben geen oog voor de vernieuwingen, de jonge journalisten, maar worden vrijwel nooit aan de kant gezet. Ze hebben een contract voor het leven, terwijl jonge journalisten een flexwerkcontractje krijgen en daardoor bijvoorbeeld geen hypotheek kunnen krijgen . Ze beseffen bovendien niet dat jongeren nauwelijks meer televisie kijken  en dus  op een andere manier moeten worden aangesproken.
Jeroen  Pen heeft met deze roman toch wel een bommetje gelegd onder de televisieomroepen. Hij doet dat op een dusdanige manier dat een nieuwe baan in die wereld niet meer voor de hand ligt. Maar dat is hij ook niet van plan, getuige zijn uitlatingen in de media. Hij kiest liever voor het schrijversschap, Hopelijk is zijn volgende roman net zo geestig. Er is al somberheid genoeg in de wereld, ook in die van de literatuur.
De roman is geschikt voor scholieren. De roman is niet al te dik, geestig geschreven dus en heeft een fijne bladspiegel. Ook de structuur zal geen problemen voor eindexamenkandidaten opleveren. Lezen maar!!

 

Recensies

"Otto werkt hard en boekt successen, maar het zijn wederom de oudere collega’s die met de eer strijken. Doorwerken, je best doen en je kans afwachten lijkt het beste advies. De kansen worden echter wel beloofd, maar nooit waargemaakt. Na een bizarre kerstborrel en een zoveelste tegenslag besluit Otto het radicaal aan te pakken. Dat maakt hem in één klap de meest besproken man van Nederland. Het boek is vreselijk grappig om te lezen, maar zal ook een bittere toon hebben voor iedereen die de ellende die Otto doormaakt in het echt heeft meegemaakt. Persoonlijk herken ik net even te veel in het boek. Dat maakte het dat ik het in één dag uitlas, maar ook vanmorgen erg vroeg wakker was en moest denken aan de soortgelijke situaties die ik zelf heb meegemaakt." https://www.mixedgrill.nl...nederland/

"Drugs en MeToo bij een christelijke omroep… Tsjonge, was het echt zo erg, of is dit satirische overdrijving? “Laat ik antwoorden met een wedervraag”, zegt Pen cryptisch. “Als dit soort dingen gebeuren op elke plek op aarde waar mannen zitten met veel macht, aandacht en geld, hoe groot acht je dan de kans dat Hilversum ervan gevrijwaard is?” En even later: “Het verhaal is niet zo aangedikt. Ik heb in de journalistiek zulke bizarre dingen gehoord en gezien… Vandaar mijn drang om het allemaal op te schrijven. Her en der heb ik iets uitvergroot, maar de teneur van het boek is zeker niet karikaturaal.”" https://www.trouw.nl/cult...~b48897ab/

Bronnen

Interview met de schrijver in het Parool over zijn debuutroman.

https://www.parool.nl/kun...gle.com%2F

Interview met Jeroen Pen over de situatie in de wereld van de journalistiek op de website van Red Pers.

https://www.redpers.nl/20...-godsnaam/

Interview met Jeroen Pen over zijn boek. Georganiseerd door de Uitgeverij (Pluim)

https://soundcloud.com/ui...jeroen-pen