Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2010
• 378 pagina's
• Uitgeverij: Noordhoff Uitgevers BV, Groningen/Houten

Flaptekst

Eerste zin

Op een regenachtige middag moest ik naar de Hemel.

Samenvatting

Het is 1938. Het verhaal begint bij de armoedige familie Boon. Moeder is overleden. Oma Mei en vader verzorgen vier zoons en drie dochters. De jonge Fing Boon en tevens de hoofdpersoon van het verhaal, is één van de dochters. Ze gaat nog naar school en haalt hoge cijfers. Ze wil later dolgraag onderwijzeres worden, dat is haar toekomstdroom. Omstandigheden gooien roet in het eten. Fing moet van oma Mei gaan werken voor haar aangetrouwde Duitse tante in de luxueuze villa van de Sigarenkeizer. Fing moet van haar tante op nichtje Liesl passen, al denkt ze eerst dat ze schoonmaakwerk moet verrichten. Het schoonmaakwerk blijkt een dekmantel voor de daadwerkelijke bedoeling: oppassen. Fing wordt hiervoor betaald, maar doet het werk met tegenzin. Liesl is namelijk nogal lastig in de omgang en zeker geen aangenaam gezelschap. Tegen haar wil in moet Fing van de Pruusin vriendschap sluiten met Liesl.

Ondertussen dreigt de Tweede Oorlog te beginnen. Het rommelde eerst wat bij de Duitse grens, maar niemand hield zich daar aanvankelijk echt mee bezig. Toch begint de oorlog serieuzere vormen aan te nemen. Na eerst een invasie in Polen, beginnen de bombardementen in Nederland. Ook Zuid Limburg wordt onder vuur genomen, waardoor het gezin Boon noodgedwongen moet schuilen in de kelder van hun huis. Het rustige leven is voorbij en het leven van Fing lijkt ineens in een stroomversnelling te gaan. Ze krijgt verkering met Filip. En doordat Liesl doet alsof Fing iets heeft gestolen in het huis van de Pruusin, wordt Fing plots ontslagen. Ze is er niet bepaald rauwig om en is ergens ook wel wat opgelucht. Ze hoopt nooit meer iets met Liesl te maken te krijgen, maar het verhaal krijgt een andere wending. Liesl blijkt niet Duits te zijn (zoals Fing aanvankelijk dacht), maar joods en is hierdoor ernstig in gevaar. Ze kan ieder moment gepakt worden door de Duitsers en Fing is de enige die haar kan redden.

Intussen ontdekt Fing steeds meer dingen over Filips achtergrond. Ze ontdekt dat hij NSB’er is, dat hij lange tijd gelogen heeft over zichzelf en kan hierdoor niet anders dan de relatie met hem verbreken. Vervolgens nemen de spanningen toe: de oorlog ontwricht het gezin en scheurt het letterlijk uit elkaar. Oma Mei begint zich vreemder te gedragen, Zus Muulke gaat in het verzet en ook zus Jes begint haar eigen weg te bewandelen. Dan slaat het noodlot toe. De Duitsers hebben Fings vader en haar vier broers gevangen genomen. Fing en haar twee zussen zijn als enige over met oma Mei. Dan komt Fing erachter dat je, anders dan haar stadgenoten beweren, kunt schuilen in de oude mijn. Liesl is niet meer veilig bij de Pruusin en wordt, nadat ze een tijd heeft rondgezworven, bij de overgebleven 'Boons' in huis genomen, met de risico’s van dien. Ze kan daar niet lang blijven, omdat ze gezocht wordt. Liesl wordt na korte tijd weggebracht en zo in veiligheid gesteld. Het huis wordt korte tijd later plat gebombardeerd, maar oma Mei, Fing en zusjes Muulke en Jes blijven ongedeerd en weten aan de Duitsers te ontkomen. Ze hielden zich namelijk schuil in de kelder en doordat de keldertrap ingestort was, konden de Duitsers hen met geen mogelijkheid vinden. Fing en haar familie denken eerst dat de keldertrap is ingestort door een tweede bombardement, maar later ontdekken ze dat dit gebeurd is door een aantal vergroeide wortels van een linde die op het stadskerkhof stond, naast hun huis. De wortels van de linde waren namelijk tot onder de keldertrap gegroeid. Nu was de linde omgevallen. Oma Mei had tijdens het bombardement nog bezittingen willen redden in de keuken, maar had niet naar boven gekund door de ingestorte keldertrap. Op die manier heeft de linde oma Mei kunnen redden. De familie kan daardoor het huis uit vluchten. Later keren ze terug naar het gebombardeerde huis, waar niet zoveel meer van over is. Het verhaal eindigt kort daarna: vader Boon en de vier broers zijn nog niet terecht, maar de overlevenden laten Onze Negen Armen achter zich. Liesl is veilig.

Personages

De Pruusin en Sigarenkeizer

De Pruusin en Sigarenkeizer familie van de familie Boon. De Sigarenkeizer heeft een sigarenhandel en is veel rijker dan de familie Boon. Hij is getrouwd met een Duitse. De Pruusin heeft een nichtje, Liesl. Omdat Liesl nogal lastig is in de omgang, wil ze dat Fing op haar gaat passen.

Oma Mei

Oma Mei is de steunpilaar in het gezin geworden nadat moeder Boon overleed. Ze kan zich goed staande houden, totdat haar schoonzoon en kleinzoons worden afgevoerd naar Duitsland. Ze is een wat grillig persoon, maar doet alles voor het gezin.

Muulke

Muulke is éen van de jongere zusjes van Fing. Ze is levendig, weet wat ze wil en gaat eigenlijk altijd haar eigen gang. Volgens Fing is Muulke een onhandelbaar kind. Ze haalt vaak streken uit. In het begin van het verhaal is zij de enige die zich (intensief) bezighoudt met de oorlog.

Fing

Fing is een jong meisje dat in het begin van het verhaal nog naar school gaat. Fing wilde altijd graag lerares worden en leek dit te kunnen verwezenlijken door de hoge cijfers die ze haalde op school, maar werd uiteindelijk oppas van Liesl. Van haar droom kwam dus niets terecht. Ze is wat naïef, maar groeit in het verhaal naar een wijs en dapper meisje. Door ingrijpende levensgebeurtenissen krijgt Fing steeds meer door hoe het leven werkelijk in elkaar zit en maakt ze zo een heuse ontwikkeling door. Ze heeft in het verhaal een relatie met Filip, die ze later verbreekt omdat hij NSB\'er blijkt te zijn.

Jes

Jes is het andere zusje van Fing, maar is een stuk bedeesder dan Muulke. Jes heeft een zwakke gezondheid (ze heeft onder andere long- en rugklachten), maar gaat verder in het verhaal toch steeds meer haar eigen weg volgen. Ze verzet zich meer en meer tegen haar oma Mei, die beweert dat ze niks kan door haar zwakke gezondheid en daarom alles dat gevaarlijk kan zijn voor Jes en haar gezondheid verbiedt. Jes gaat bijvoorbeeld werken in de schoolbibliotheek.

Liesl

Liesl is het joodse meisje waarop Fing moet passen. Liesl is heel lastig in de omgang. Ze is bijzonder onstuimig en heel ongeduldig. Daarnaast is ze manipulatief: ze doet er alles aan om haar zin te krijgen. Ze deinst er dan ook niet voor terug om te liegen. Zo doet ze bijvoorbeeld voorkomen alsof Fing iets gestolen heeft in het huis van de Pruusin, waarna Fing ontslagen wordt. Liesl heet eigenlijk Leeba en is op het nippertje aan de Duitsers ontsnapt, waarna ze terechtkwam bij de Pruusin. Later blijkt dat Liesl ernstig getraumatiseerd is.

Quotes

"Ik werd vaak genoeg gek van mijn zussen. Soms, als ze weer een heel dag geruzied hadden, kon ik het nauwelijks verdragen dat ze in hetzelfde bed lagen als ik. Maar zou ik ooit zonder ze kunnen?" Bladzijde 42

"Toen het uiteindelijk oorlog werd, was het alsof de tijd aan een slap touw had vastgezeten en nu met een gonzende ruk strakgetrokken werd. Het gegons begon in mijn slaap, maar op het moment dat ik mijn ogen opende klonk het nog steeds. " Bladzijde 160

Thematiek

Oorlog: algemeen

In het verhaal word je als lezer geconfronteerd met oorlogsverzet (acties van Muulke en dergelijke), maar ook met oorlogsverraad dat wel heel dichtbij komt in de persoon van Filip, waarmee Fing een tijdelijke relatie heeft.

Motieven

Jodendeportatie

Het afvoeren van joden naar kampen wordt in het boek een aantal keer aangehaald, in het bijzonder in het gedeelte waarin het verhaal van Liesl wordt verteld.

Bombardementen

In het verhaal zijn de bombardementen prominent aanwezig en iedere keer schuilt de familie dan in de kelder.

De zussenmachine

In het boek wordt een aantal keer gesproken over de zogenaamde zussenmachine. Hiermee wordt de hechte relatie tussen de zusjes Fing, Muulke en Jes bedoeld. De zussenmachine gaat als het ware langzamer draaien als het gezin door noodlottige omstandigheden en het maken van eigen keuzes wordt ontwricht. In het midden van dit boek komt dit nadrukkelijk naar voren, als Fing vertelt dat het bed krimpt en de zussen hun voeten niet meer vlechten.

Wo ii: kinderleed

In het verhaal van de drie zusjes Boon én het afzonderlijke verhaal van Liesl, is een prominent thema kinderleed. Het is nogal wat als je geen ouders meer hebt en als je broers ineens verdwijnen, als je huis plat wordt gebombardeerd etc.

Trivia

Benny Lindelaufs De hemel van Heivisj heeft de Woutertje Pieterse Prijs gewonnen.

\'Heivisj\' is Limburgs voor \'huiswaarts\'.

Titelverklaring

De titel van het verhaal is 'de hemel van Heivisj'. Heivisj is een getraumatiseerd paard dat Fing en Liesl redt, zodat ze uiteindelijk naar huis kunnen. Heivisj heeft een lange tijd opgesloten gezeten in een tunnel en wordt daardoor helemaal hysterisch als er geen licht is. 'Heivisj' is Limburgs voor 'huiswaarts'. Zonder Heivisj hadden Fing en Liesl niet naar huis gekund.

Structuur & perspectief

Het verhaal is opgedeeld in vijf delen die afzonderlijk een periode van een jaar beslaan: Een Gouden Toekomst, Fings oorlog, Gods bakplaat, De hemel van Heivisj en De schat van de linde.  De vijf delen zijn ook weer opgedeeld in hoofdstukken met afzonderlijke titels. 

Het verhaal is geschreven in het ik-perspectief in de verleden tijd, voornamelijk vanuit de ogen van Fing. Er komt in het vijfde deel echter een stuk voor waarin Liesls verhaal wordt verteld. Dan ontdek je als lezer hoe de joodse Liesl (eigenlijk Leeba, Liesl was haar Duitse naam) op het nippertje was ontsnapt aan de dood en uiteindelijk terecht kwam bij de Pruusin.

Decor

Het verhaal wordt chronologisch verteld vanaf 1938 tot 1943 en speelt zich af in Zuid Limburg, nabij de Duitse grens. In het verhaal wordt de Tweede Wereldoorlog herbeleefd vanuit de ogen van Fing.

Fing Boon en haar familie wonen in een Zuid Limburgs stadje, nabij de Duitse grens. Daar zijn onder andere een school, een aantal sigarenwinkels (waaronder 'de Sigarenkeizer') en een kruidenierswinkel. De familie Boon woont in een huis dat Negen Open Armen genoemd wordt. Fing beschrijft het huis als volgt: "Negen Open Armen was niet bepaald een lieflijk huis. Het stond bokkig met de rug naar de wereld toe, ver buiten de stad, naast het stadskerkhof. Mooi kon je het al helemaal niet noemen, met zijn verweerde brokkelige bakstenen, de scheefgetrokken raamlijsten en het dak met rode en zwarte dakpannen, kriskras door elkaar als de vleugels van een vogel in de rui." Verder speelt een groot deel van het verhaal zich af in de luxueuze villa van de Pruusin, waar Fing op Liesl moet passen.

Stijl

Het verhaal wordt vlot verteld in chronologische volgorde. Het verhaal leest makkelijk weg, hoewel er in het verhaal veel Limburgse en Jiddische woorden gebruikt worden. Door middel van onder andere spelen met de informatiedosering en het veelvuldig gebruik tijdssprongen wordt spanning opgebouwd. Lindelauf gebruikt regelmatig uitdrukkingen die op het eerste gezicht een beetje vreemd lijken, bijvoorbeeld: 'een hoofd trekken als in een geschrokken schildpad' of 'woorden die vastlopen als een fietswiel in mul zand'. Ook beschrijft hij het decor heel nauwkeurig, waardoor het verhaal iets extra's krijgt.

Slotzin

En het enige wat ik hoorde was het eeuwige geruis van de wind en een lepeltje dat vrolijk rinkelde in het enige glaasje dat op de een of andere miraculeuze manier niet gesneuveld was.

Beoordeling

Ik ging het boek zonder verwachtingen lezen, omdat ik de titel niet veelzeggend vond. Het sprak me allemaal niet zo aan. Ik ben echter aangenaam verrast door dit ingrijpende verhaal. Het verhaal zit ontzettend goed in elkaar, vooral het vijfde deel vind ik ijzersterk. Ook vind ik de ontwikkeling die hoofdpersoon Fing doormaakt fenomenaal beschreven. Je wordt meegesleurd in de wereld van een naïef meisje, dat uiteindelijk opgroeit tot een sterk en dapper persoon. Tragische gebeurtenissen als bijvoorbeeld de bombardementen en het verdwijnen van Fings vader en broers zijn zeer aangrijpend geschreven. Zulke gebeurtenissen raken je als lezer. Het boek is als heuse 'pageturner' superspannend. Ik kon het boek destijds maar moeilijk wegleggen. Het boek is méér dan een oorlogsroman. Nogmaals, ik ben aangenaam verrast en kan met recht zeggen dat het een aanrader is. Je zou 'm zeker moeten lezen.

Recensies

"Lindelauf heeft met deze overrompelende jeugdroman een monument opgericht voor de joden van Sittard, van wie slechts 1 procent de oorlog overleefde." http://nrcboeken.vorige.n...-overleven

"Kan een schrijver van nu nog een origineel, niet-verteld verhaal vertellen over de Tweede Wereldoorlog? Benny Lindelauf bewijst dat het kan, met zijn onvergetelijke familieroman-in-oorlogstijd De hemel van Heivisj." http://www.sevendays.nl/a...kel/183022