Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2015
• 154 pagina's
• Uitgeverij: Van Oorschot

Flaptekst

Eerste zin

Hoe ik erin verzeild raakte? Rusteloosheid-ja, dat in eerste instantie. Ik had een geliefde, een hoog begaafde en licht autistische natuurkundige, die maar niet kon beslissen of ze nu op mannen of op vrouwen viel , kortom het was aan-uit-aan-uit en dat werd zo dodelijk vermoeiend, dat ik zelf actie ondernam.

Samenvatting

Frank van Luijn, bijna veertig, kabbelt al  enkele jaren van relatie naar relatie. Hij verkiest een bestaan zonder relationele verplichtingen boven de  eentonigheid van jaar in jaar uit vast aan één partner. De laatste tijd verveelt  hij zich steeds vaker, omdat hij andere vrouwen onderontwikkeld en oninteressant vindt. Hij besluit over te gaan tot internetdating als een ‘grote snoeppot'  En dan gebeurt het onverwachte: na enkele teleurstellende ervaringen valt hij als een blok voor de half-Duitse Jessica Steenkamp (32). Hij valt voor haar foto op de datingsite. Hij zoekt contact via de mail, maar echt happig is ze in het begin niet. Toch maken ze een afspraak en ze ontmoeten elkaar voor het eerst in Amsterdam, (juni 2012) waar Jessica woont. Ze is een intrigerende persoonlijkheid.  Ze  staat op het moment haar promotie-onderzoek af te sluiten.
Ze bekent hem korte tijd nadat ze met elkaar kennismaken twee dingen:
- ze heeft een jaar ervoor een zelfmoordpoging gedaan (littekens op haar polsen). Frank schrikt daarvan wel erg.
- ze heeft nog nooit een vriendje gehad. (Dat kan hij niet geloven)
Maar daarvan wordt hij snel overtuigd: als hij de eerste keer met haar tot daadwerkelijke seks komt, en haar truitje naar boven schuift, begrijpt hij waarom: ze heeft geen lekkere borsten maar minuscule flapjes. Ook de verhoudingen van haar figuur zijn onaantrekkelijk en hij die gemakkelijk tot erecties komt (door veelvuldig oefenen met de hand) vindt haar hopeloos niet-opwindend. Dat valt hem erg tegen, want in elkaars nabijheid zijn ze erg leuk: ze houden elkaar scherp. Jessica heeft veel persoonlijkheid. Hij vlucht zelfs weg voor de seks en ze doen het ook niet erg veel. Frank begrijpt niets van zichzelf. Waar hij zich ook geweldig aan ergert is dat Jessica als een eend snatert als hij ook maar iets bij haar naar binnen brengt en dat nota bene terwijl ze nog nooit een orgasme heeft beleefd. Hij denkt dat ze daarom faket.

Hij vindt haar weliswaar niet opwindend, maar omdat het sneu is haar de eerste vriend in haar leventje te ontnemen, blijft hij nog wat hangen. Wanneer ze eenmaal gepromoveerd is (in het aanstaande najaar) , denkt hij, kan ik het met goed fatsoen van haar ontdoen. Tot die tijd zal hij compassie tonen. Hij neemt zich steeds voor dat het nog maar enkele maanden en later een paar weken zal duren.

Bij de promotie van Jessica (september 2012) ontmoet hij haar ouders (heel prettige mensen) en haar vriendinnen. Ze heeft een heel leuk netwerk, waar hij zich wel in thuis voelt. maar hij wordt nu, denkt hij, ingepalmd, wat het verbreken van de relatie zoveel moeilijker maakt. Jessica's vader biedt aan dat ze na de promotie enkele dagen op Texel in hun huisje kunnen bijkomen en Frank durft geen nee te zeggen. Als ze bij elkaar zijn, gaat hij erg ver in zee zwemmen en denkt op die manier van haar weg te kunnen zwemmen, maar de natuur stuurt hem terug.  Die avond hebben ze weer eens seks met elkaar, maar wat Frank ook probeert, het blijft een vruchteloze affaire om haar een orgasme te bezorgen. Opnieuw kan hij het niet over zijn hart verkrijgen om haar nu de bons te geven. Ze blijven dus in elkaars omgeving verkeren, totdat vlak voor Kerst een huilende Jessica een besluit neemt. Ze verwijt Frank dat hij zich niet openstelt voor haar, dat hij zich niet geeft aan haar en verbreekt de relatie. Dat is een flinke tegenvaller voor Frank, die eigenlijk opgelucht zou moeten zijn. Maar nu ze er niet meer is, gaat hij haar missen. Natuurlijk niet de armzalige seks, maar wel haar flonkerende aanwezigheid. Hij krijgt nog een trapje na als hij van haar vriendin een half jaar later hoort dat ze een nieuwe relatie heeft ( "met een leraartje van het vmbo"). In feite is hij toch jaloers. Hij is zelf weer terug gegaan naar zijn oude levensstijl, maar hij vindt het daar niet meer bij. Seks is leuk, maar vaak leeg.
In hoofdstuk 10 ( realiteit, droom of flashback) zijn ze weer terug op Texel en ziet hij in dat hij zelf tekort geschoten is in het leven. Voor een goede relatie moet je jezelf aan een ander willen verbinden. Als je niet deelneemt aan zo'n relatie, zie je je hele leven alleen maar aan je voorbijstromen.

Personages

Frank

Frank is bijna veertig en heeft veel relaties achter de rug met vaak goede seks, Maar hij ziet in dat dit allemaal wat oppervlakkig is en hij besluit via internet te gaan daten. Na een paar mislukkingen: vrouwen liegen altijd op zo'n site, wordt hij gebiologeerd door Jessica. Ze is slim en intrigerend, grappig en aangenaam gezelschap. Maar Frank knapt af op de mededeling dat ze een zelfmoordpoging heeft gedaan en nog meer op haar niet opwindende lichaam. Ze heeft veel te kleine borsten en hij liegt voortdurend dat hij haar aantrekkelijk vindt. Hij neemt zich voor dat hij haar na haar promotie aan de kant zal schuiven, maar de omstandigheden maken het steeds lastiger. Seks blijft een moeizame zaak: ze kan hem niet opwinden en ze krijgt zelf ook nooit een orgasme. Als hij bijna zover is dat hij haar wel kan accepteren zoals ze is, schuift Jessica hem aan de kant. Dat is een moeilijk te verteren zaak voor Frank en later denkt hij nog wel eens na of hij er goed aan gedaan heeft. Het leven is meer dan seks alleen.

Jessica

Jessica (nog maar 32 jaar) is een slimme meid die bovendien origineel is. Maar ja haar lichaam.... Ze zal zelf ook wel een complex van haar borsten hebben gehad, want een jaar voor de ontmoeting met Frank heeft ze een poging tot zelfmoord gedaan. Ze is onder behandeling van een psychiater en slikt antidepressiva. Ze kan zich lichamelijk niet volledig geven en kan geen orgasme krijgen. Maar ze vindt dat Frank zich niet genoeg voor haar openstelt en maakt zelf een einde aan de relatie. Ze heeft meer diepgang dan Frank. Ze zal het het dat ze zelfmoord heeft willen plegen, niet aan haar familie en kennissen hebben prijsgegeven. (denkt Frank)

Quotes

"Ze is tweeëndertig, geboren op 6 mei, woont in Amsterdam. Ik ga de trivia af. Ze houdt meer van series dan van films - Six Feet under, The Wire, Forbrydelsen. Borgen, The Sopranos." Bladzijde 13

""Ach - God- " Ik had het bijna hardop gezegd- maar op hetzelfde moment word ik omvergegooid door een golf van mededogen. Want nu krijg ik het voor me. Heel duidelijk . Alles. Waarom ze nooit een vaste vriend heeft gehad. " Bladzijde 59

"Ze heeft geen borsten. Dat wil zeggen: ze heeft daar een soort minuscule flapjes, heel ongelukkig. Maar dat is het toch niet alleen- niet het doorslaggevende dat haar zo onaantrekkelijk maakt. Want ik heb vriendinnen gehad die ik prachtig vond, terwijl ze toch ook nauwelijks borsten hadden, of borsten die niet zo mooi waren. Ik ben nooit eerder op zoiets afgeknapt." Bladzijde 65

"Maar nu laat ik me als paspop gebruiken, ze heeft het talent me het gevoel te geven dat ik de aantrekkelijkste en intrigerendste man van de wereld ben. Ja, ik voel me me bij haar misschien beter dan ik me ooit met een vrouw heb gevoeld. En dat niet alleen: ze laat ook voortdurend merken dat zij zich geweldig voelt bij mij. Ook daar geniet ik van ..." Bladzijde 80

"Maar ze windt me niet op. Niets aan haar lichaam of aan haar manier van doen windt me op. Als we seks hebben, geniet ik hooguit van het klaarkomen- niet van haar lichaam, en niet van het liefdesspel, of hoe je het ook wilt noemen." Bladzijde 89

"En terwijl ik zo zit, met open mond de eeuwigheid in starend, en een beetje verkleum, en stijf word van de harde bank, denk ik: ik ben nog nooit in mijn leven zo gelukkig en zo ongelukkig tegelijk geweest, Kan dat? nee waarschijnlijk niet, maar het is toch precies hoe ik het voel- dat mijn leven nog nooit zo perfect en tegelijkertijd zo rampzalig was." Bladzijde 153

Thematiek

Liefdesrelatie: problemen/ echtscheiding

Het verhaal gaat alleen over de liefde. Kun je van een vrouw houden ook als je ze niet opwindend vindt ? Frank denkt eerst van niet. Jessica is een originele persoonlijkheid , maar na de eerste keer seks - als hij haar veel te kleine borsten ziet-, vindt hij haar niet opwindend. Hij heeft veel seksuele ervaring en neemt al meteen het besluit over enige maanden de relatie te beëindigen. Hoewel het seksuele aspect niet verbetert, raakt hij wel aan haar gehecht en ook in haar netwerk voelt hij zich thuis. Hij neemt zich voor direct na de promotie de relatie te beëindigen, maar het wordt steeds moeilijker, als hij ziet hoe blij haar ouders met de nieuwe relatie zijn. Op Texel doet hij een ultieme poging haar tot een orgasme te brengen, maar ook na langdurige vrijpartij met orale seks lukt het niet. Dan staat zijn besluit wel vast, maar de andere kant van Jessica blijft hem boeien. Maar dan neemt Jessica zelf het besluit Frank aan de kant te schuiven. Ze vindt dat hij zich niet openstelt voor haar: hij heeft kan zich niet volledig geven, merkt ze. En daarom neemt ze het besluit bij hem weg te gaan.

Motieven

Zelfmoord

Jessica heeft een jaar ervoor een zelfmoordpoging gedaan: ze heeft haar polsen doorgesneden en toont Frank nog de littekens. Ze heeft zich eenzaam gevoeld en staat nu onder behandeling van een psychiater.

Eenzaamheid

Jessica en Frank zijn in de grond van hun wezen eenzaam. Jessica in eerste instantie omdat ze zich afgewezen voelt door de mannen. Frank leidt eigenlijk een leeg bestaan: hij besteedt te veel aandacht aan seks in zijn leven: oefent bijvoorbeeld heel vaak zelf. Maar hij heeft dat gevoel nodig om zijn eenzaamheid op te heffen. Hij heeft behoefte aan aandacht, die hij van huis uit niet heeft meegekregen. Bij Jessica is die warmte van haar ouders er overigens wel.

Leugens en bedrog

Vrouwen en mannen liegen wat af in de liefde en op datingsites. Frank geeft voorbeelden van vrouwen die dom zijn maar beweren dat ze een universitaire opleiding hebben. Zelf liegt hij tegenover Jessica als hij zegt dat hij haar aantrekkelijk vindt.

Seksualiteit

Seks is nauw verbonden aan het thema. Frank heeft veel ervaring maar Jessica neemt. Hij vindt haar lichaam totaal niet opwindend. Ze heeft rare geluiden als ze vrijen ze krijgt nooit een orgasme. Vanwege de gebrekkige seks wil hij op termijn een einde maken aan hun relatie.

Schuld (gevoel)

Frank voelt zich na de inwijding van Jessica in de liefde schuldig aan zijn houding. Hij wil vanaf dat moment namelijk al met haar breken, maar uit compassie voor het meisje dat nog nooit een vriend heeft gehad, blijft hij bij haar. dat bezorgt hem een schuldgevoel.

Motto

Er is een ruimhartig opgesteld Duits motto, ontleend aan het sprookje van  Grimmm:  "De duivel met de drie gouden haren."

"Mir hat von einen Fährmann geträumt, der sich beklagte dass er immer hin-undherfahren müsste, und nicht abgelöst würde. Was ist wohl schuld?
"He . der Dummbart!"antwortete der Teufel, "wenn einer kommt und will uberfahren, so muss er ihm die Stange in die Hand geven, dan muss der andere überfahren, und er ist frei".

Titelverklaring

Compassie betekent medelijden met iemand hebben. Frank heeft medelijden met Jessica: als hij voor de eerste keer seks met haar heeft , ziet hij hoe klein haar borsten zijn en welke slechte vorm ze hebben. Hij kan helemaal niet opgewonden van haar raken en vanaf het begin is hij van plan om haar na haar promotie aan de kant te zetten. Maar hij raakt steeds meer verstrikt in haar netwerk en heeft meer moeite om van haar  afscheid te nemen. Het draait niet allemaal om seks in het leven.
Dan komt de klap: vlak voor kerst 2012 zet Jessica Frank aan de kant. Hij kan zich volgens haar niet open stellen voor haar, en daar kan ze niet meer tegen. Eigenlijk toont ze voor hem  minder compassie dan hij voor haar.
Eigenlijk is Frank dus (voor mij in ieder geval) het personage voor wie je (als lezer) compassie moet tonen. Frank is in zijn eigen (liefdes) valkuil gevallen. Wat heeft hij uiteindelijk van zijn leven gemaakt?

Structuur & perspectief

De opbouw van de roman is in 10 genummerde hoofdstukken. Die staan vrijwel alle in chronologische volgorde. Een enkele keer wordt het verleden (van bijv. de ex-en van Frank) opgehaald. Maar die passages doorbreken de chronologische volgorde niet.

De verteller is Frank van Luijn, bijna veertig jaar oud en op een kernpunt in zijn leven. Hij is een ik-verteller in de o.t.t.

Hoofdstuk 10 heeft eigenlijk een open einde. Je weet als lezer niet of dit korte hoofdstuk de beschrijving van de realiteit, een wensdroom of een flashback (naar hoofdstuk 8) is. Als het realiteit is, is het einde gesloten. Bij de andere twee mogelijkheden , wordt het niet duidelijk of Frank en Jessica elkaar weer vinden.

Decor

Het decor van de roman is gesitueerd in Amsterdam (de woonplaats van Jessica) en Utrecht (de woonplaats van Frank). Afwisselend ontmoeten ze elkaar in die twee plaatsen. Er is nog één hoofdstuk (8) waarin het stel enkele dagen op Texel doorbrengt. Ook hoofdstuk 10 is gesitueerd op Texel, maar die passage kan zich ook in een droom afspelen.

De tijd wordt door de verteller aangegeven. De eerste afspraak dateert van juni 2012. Vlak voor kerst 2012 verbreekt  Jessica de relatie. Daarna ziet hij iemand na een half jaar weer die hem verteld dat ze een nieuwe relatie heeft.

In hoofdstuk 10 is er een hereniging tussen Frank en Jessica, maar het is niet  uit de tekst op te maken of dit op realiteit berust, op een droom of op een wens.

Stijl

Heldere stijl en hier en daar een lichtvoetige (bijna ironische) stijl, die veel lichter is dan in zijn eerder verschenen "Grip."  Enter gebruikt geen al te lastige woorden en over het algemeen korte zinnen. Er zitten ook niet heel veel metaforen. Maar als ze worden gebruikt, zijn die erg aardig gevonden. Opvallend genoeg gaan die metaforen vaak over vergelijkingen in de natuur. Een paar voorbeelden.
- (blz. 131) Het zou toch kunnen zijn dat ze zo is- dat ze in elkaar zit als een geiser, waarbij diep onder de grond het water wordt verhit door kolkende lava en opeens omhoog zal knallen.
- (blz. 141) Gedurende de treinreis zoek ik naar inzichten, geschikte formuleringen. Maar het is alsof mijn brein is dichtgevroren en het me niet lukt er een wak in te slaan.
- (blz. 145) "Alles klopt, ze windt me ongelooflijk op, heeft geen issues, mijn libido leeft op als een droge woestijn in een hoosbui."

Slotzin

Ik heb dit nooit eerder gevoeld, dit is de eerste keer met het is heel sterk en ik weet ook dat dit vanaf nu nooit meer zal veranderen. Je moet mee met die ademhaling van de eeuwigheid want als je dat niet doet, sta je erbuiten, dan hoef je eigen helemaal niet, dan zie je het leven alleen maar aan je voorbij stromen.

Beoordeling

"Compassie" is een niet al te lastige roman over liefde en seks en de relatie tussen die begrippen.  Door de zeker in het begin lichtvoetige stijl lijkt het erop alsof de schrijver zijn onderwerp (de relatie tussen liefde en seks) zelf niet zo heel serieus neemt. Toch is door de stijl een alleszins lezenswaardig (maar klein) verhaal geworden. Het einde is toch relatief verrassend, als Frank de deksel op zijn kop krijgt.
Niet te moeilijk voor eindexamenkandidaten van havo of vwo. Voordeel is ook dat het een relatief dun boekje is, de inhoud niet saai is en het boekje fraai is uitgegeven.

Recensies

"Datt wil niet zeggen dat Compassie een slechte roman is. Daar is alleen Enters stijl, die vooral in het begin van de roman weer erg doeltreffend is, te secuur, te muzikaal, te effectief voor. Zo is Franks toetreding tot Jessica’s wereld, waarin hij de dingen voor het eerst door haar ogen gaat zien, prachtig op papier gekomen. Frank raakt in de ban van dat nieuwe leven, dat zich ruim dertig jaar los van hem heeft afgespeeld en nu opeens zo dichtbij is. Maar de soeverein boven het maaiveld uit stekende metaforen uit Grip zijn hier een stuk dunner gezaaid. Je wordt af en toe door de gedachte overvallen dat Enter met dit boek in talig opzicht afgedaald is naar de lingua franca of misschien wel de zeden van onze tijd, van Enters eigen leeftijdsgenoten die verantwoordelijkheid uit de weg gaan, flirten alsof ze twintig zijn en hun best doen het hoofd, sociaal en professioneel, boven water te houden. Compassie drijft een galant geformuleerde wig tussen seks en intimiteit. Maar een hoogtepunt in Enters oeuvre is het niet." https://nrcwebwinkel.nl/b...ompassie-2

"Enter gaat als vanouds klassiek te werk, zij het minder virtuoos en veelzijdig dan in de reünie-roman Grip; álle natuurbeelden in Compassie zeggen iets over de gemoedsgesteldheid van de verteller, en dat is vermoeiend. Dus Frank gaat de zee in als het vloed is, en ondergaat daar wat het betekent als je de natuur haar gang laat gaan; precies op het punt in zijn relatie dat hij overweegt zijn verzet te staken." http://www.volkskrant.nl/...~a3977291/

"Dat vertroebelde perspectief en de meerduidigheid maken Compassie tot een boeiend en bij tijd en wijle schrijnend portret van een zoekende, overjarige adolescent die voortdurend volkomen in charge meent te zijn, maar uiteindelijk gestraft wordt voor zijn paternalistische hoogmoed. Het is daarom des te spijtiger dat het boek de wat uitgekauwde suggestie geeft dat de kiem van Franks gedrag in zijn getroebleerde jeugd ligt, terwijl ook de damesblaadjesromantiek die de hoofdpersoon bij vlagen debiteert, ervoor zorgt dat niet iedere pagina van Compassie even makkelijk te verteren is." http://www.tzum.info/2015...compassie/

"Uiteraard loopt het verhaal slecht af. En op een manier die ik niet had voorzien. De details moet u zelf lezen. Knap aan deze korte roman is het schetsen van een situatie tussen twee mensen die steeds pijnlijker wordt. Het taalgebruik is strak en eenvoudig. In de gedachtestroom van Frank zitten allerlei morele dilemma’s. Hoe eerlijk kun je of moet je zijn in een relatie? Mag je een nare waarheid verzwijgen om de ander te sparen? En kun je iemand echt volledig kennen? " http://uitgelezenboeken.b...assie.html

"Een uitstekend interview in de Vlaamse krant "De Standaard" waarin uiteengezet wordt door de schrijver wat hij bereiken wil met zijn roman. Dat is (voor scholieren) een goede manier om het boek te kunnen begrijpen." http://maartendessing.blo...assie.html