Achtste-groepers huilen niet door Jacques Vriens

Feitelijke gegevens

• 17e druk, 1999
• 175 pagina's
• Uitgeverij: Van Holkema & Warendorf

Flaptekst

Eerste zin

Halverwege de pauze kwamen Akkie en Elise opgewonden de klas binnenstormen.

Samenvatting

Achtste-groepers huilen niet gaat over groep 8, de klas van juf Ina. De leerlingen in de klas zijn hecht, maar zoals in ieder klas is er ook strijd. De ruzie gaat bijna altijd over voetbal. De achtste-groepers zijn dol op voetbal en voetballen iedere pauze, de jongens en de meisjes. Van de meisjes is Akkie de beste voetballer, van de jongens is Joep de beste. Joep vindt dat jongens beter zijn dan meisjes en wil daarom geschieden voetbalteams. Op het voetbalveld wordt veel 'gebigd', ofwel met de konten tegen elkaar aan geduwd. De rivaliteit neemt toe in aanloop naar het schoolvoetbaltoernooi ter ere van het 25-jarig jubileum van de school, waarbij alle scholen uit het dorp tegen elkaar gaan voetballen. Als er weer ruzie is geweest over het voetballen, daagt Joep Akkie uit om te vechten in het park. Als het gevecht is afgelopen, voelt Akkie zich plotseling onwel worden. Daar heeft ze sinds kort wel vaker last van. Moeder Loes neemt haar dochter mee naar de huisarts. Er wordt bloed afgenomen bij Akkie. 

's Middags staat de vader van Akkie opeens voor school. De uitslag van de bloedtest was niet goed en Akkie moet naar het ziekenhuis naar de afdeling Oncologie, de afdeling die gespecialiseerd is in kanker, waar zij behandeld wordt door dokter Van der Laan, die eigenlijk dokter Snor wordt genoemd vanwege zijn grote snor. Na een beenmergpunctie blijkt Akkie leukemie te hebben, een vorm van kanker in het bloed. Juf Ina vertelt in een kringgesprek dat Akkie voorlopig niet naar school kan komen vanwege haar ziekte. Alle achtste-groepers maken een tekening met een opbeurende boodschap voor Akkie, zodat ze die kan ophangen in het ziekenhuis. Akkie schrijft een lange brief aan groep 8 waarin ze verteld hoe het met haar gaat, en zoals altijd maakt ze over alles grappen, ook over haar ziekte. 

Na lange tijd mag Akkie eindelijk bezoek krijgen in het ziekenhuis. Eerst krijgt Akkie bezoek van juf Ina, Elise en Nilgun. Elise geeft een brief van Laurens aan Akkie, waarin Laurens toegeeft verliefd te zijn op haar. Akkie vindt Laurens ook leuk, maar het is wel lastig nu zij ziek is. Akkie is zelf meer bezig met het aanstaande voetbaltoernooi. Ze verveelt zich in het ziekenhuis en daarom heeft zij een opstelling bedacht voor het voetbaltoernooi. Akkie is optimistisch over haar herstel dat ze denkt dat ze zelf kan meedoen, daarom heeft ze zichzelf in de spits geplaatst. Daarnaast bedenkt Akkie een plan om juf Ina weer gelukkig te maken: samen met haar vriendinnen gaat ze juf Ina proberen te koppelen aan meester Henk.

Als de eerste chemokuur geslaagd is, mag Akkie weer naar school. Door de chemokuur is zij inmiddels kaal wel geworden en draagt ze een pet. De eerste dag terug in de klas begint gelijk goed, want Akkie en Laurens krijgen verkering. De klas brengt ook een bezoek aan de Theo Thijssenschool, de middelbare school waar Akkie graag naartoe zou willen gaan. Direct na het schoolbezoek moet Akkie weer naar het ziekenhuis voor de tweede kuur, want ze is toch weer zieker geworden. Daardoor mist Akkie de Cito-toets van groep 8, maar ook het schoolvoetbaltoernooi. De achtste-groepers doen bij het voetbaltoernooi extra hun best en schreeuwen allemaal 'Voor Akkie!'. Om Akkie op te vrolijken, neemt Elise haar poes Kareltje stiekem mee naar het ziekenhuis. Als Akkie ook het schoolkamp dreigt te moeten missen, komt ze in verzet. Ze weet haar ouders en dokter Snor te overtuigen om toch mee te mogen. Tijdens het schoolkamp in De Peel heeft Akkie veel plezier, maar het blijkt toch te veeleisend en de laatste dag kan ze niet mee naar het pretpark. 

Eenmaal thuis blijkt het toch weer mis te zijn met Akkie, er zitten namelijk ook uitzaaiingen in haar hersenen. Dat betekent dat ze niet meer zal genezen van de leukemie. Als Akkie er ook een longontsteking bij krijgt, belandt ze op de intensive care. Binnen een aantal dagen overlijdt Akkie aan de gevolgen van haar ziekte. De begrafenis wordt in de aula van de school georganiseerd, zodat al haar klasgenoten afscheid kunnen nemen. En ook bij de afscheidsmusical van groep 8 eindigden ze met de leus 'Voor Akkie!', als eerbetoon aan hun overleden klasgenoot.

Personages

Akkie (van Vliet)

Akkie is de 12-jarige hoofdpersoon, een groot en dominant meisje dat voor niemand terugdeinst. Akkie gedraagt en kleedt zich veelal een beetje jongensachtig. Voetballen is haar favoriete hobby en het liefste zou ze profvoetballer worden. Akkie is met iedereen bevriend en denkt altijd aan anderen. Het is een echt 'zonnetje in huis' die altijd grappen maakt. Tijdens haar ziektebed blijft Akkie dapper en vrolijk, een echte strijder.

Joep (Jansen)

Joep is de klasgenoot van Akkie. Tijdens het voetballen zijn Joep en Akkie juist elkaars rivalen, omdat ze allebei goed zijn in voetballen. Joep doet zich altijd heel stoer voor en pest anderen vaak, maar hij heeft eigenlijk een klein hart - dat blijkt als Akkie ziek wordt.

Elise

Elise is de beste vriendin van Akkie. Elise komt uit Limburg uit een vroom gezin en is pas in groep acht in de klas terechtgekomen. In tegenstelling tot Akkie is Elise klein, tenger, verlegen en draagt zij altijd keurig een rok en blouse. Akkie is dominant, Elise is haar volgeling.

Juf Ina

Ina is de 60-jarige juf van groep 8. Een lieve, betrokken en gezellige juf die wanneer nodig ook streng kan zijn. Daarnaast is juf Ina altijd goed in het bedenken van oplossingen wanneer er onenigheid is in de klas. De achtste-groepers raken heel erg gehecht aan hun juf, vooral in de periode dat iedereen verdrietig is om Akkie. Dit is voor juf Ina zelf ook moeilijk, omdat zij haar man aan kanker is verloren.

Dokter Snor

Dokter Van der Laan, die vanwege zijn grote snor de bijnaam Dokter Snor heeft gekregen, is de kinderarts op de afdeling Oncologie. Dokter Snor behandelt kinderen die kanker hebben, zoals Akkie. Dokter Snor doet er alles aan om zijn patiënten beter te maken door hen zo goed mogelijk te behandelen. Met Akkie sluit hij een weddenschap af: als hij Akkie niet beter kan maken, moet hij zijn snor afscheren. En dat gebeurt ook.

Quotes

"'Ik vind dat iedereen mee mag doen. We heten niet voor niks de Martin Luther Kingschool. Dat was een man die zich inzette voor gelijke rechten voor iedereen.'" Bladzijde 14

"Akkie keek haar na en mompelde: 'Kanker.' Maar dat was toch iets voor grote mensen? De man van juf Ina was doodgegaan aan kanker. Doodgaan, je kon er dus aan doodgaan." Bladzijde 38

"Juf Ina heeft een oude Cito-toets meegegeven aan mijn vader om te oefenen. Daar was ik wel blij mee. Dat vinden jullie misschien stom (dat je blij bent met schoolwerk), maar toen ik hoorde dat ik leukemie had, schrok ik me het rambam." Bladzijde 67

"Akkie staarde verdrietig voor zich uit en mompelde: 'Die stomme leukemie! Hoe ze dat ooit "leukemie" hebben kunnen noemen. Alsof het zo leuk is. "Stommemie" was veel beter geweest.'" Bladzijde 89

"Akkie werd boos. 'Maar "onze Akkie" mag niet mee. "Onze Akkie" mag niks. Geen voetbaltoernooi, geen Cito, geen feest, geen schoolkamp! En dat allemaal door die kutkanker!'" Bladzijde 127

Thematiek

Dood

Het thema van dit boek is de dood van een kind aan de gevolgen van een ernstige ziekte. Akkie heeft leukemie, een agressieve vorm van kanker in haar bloed. Ondanks de vele chemobehandeling en de goede verzorging in het ziekenhuis, wordt Akkie niet beter en overlijdt zij aan de gevolgen van haar ziekte. De dood wordt meestal geassocieerd met oudere mensen, maar ook kinderen kunnen overlijden. De dood van een kind wordt bespreekbaar gemaakt in dit boek.

Ernstige ziekte

De jonge Akkie krijgt de diagnose leukemie, een vorm van kanker in het bloed waarbij het lichaam een overschot aan witte bloedcellen wordt aangemaakt. De dokters komen erachter wanneer Akkie met aanhoudende klachten als plotselinge duizelingen en vermoeidheid langskomt. Akkie wordt doorverwezen om bloed te laten prikken en daaruit blijkt dat zij leukemie heeft. Het behandelingstraject op de afdeling oncologie in het ziekenhuis bestaat uit chemotherapie, waardoor Akkie zich nog zieker gaat voelen en haar haar verliest. Uiteindelijk wint Akkie de strijd tegen de kanker niet en overlijdt zij.

Motieven

Onmacht

Het motief onmacht houdt verband met de ziekte van Akkie. Voor Akkie en haar omgeving voelt het als onmacht dat zij leukemie heeft, want niemand kan daar iets aan doen en het is afwachten of zij beter wordt. Het voelt ook als onmacht dat een kind ziek wordt, omdat dit vaak geassocieerd wordt met oudere mensen. Iedereen voelt zich verslagen als Akkie uiteindelijk doodgaat.

Vriendschap

Vriendschap is een verbindende factor tijdens de (basis)schooltijd. In groep 8 is niet iedereen even aardig voor elkaar, maar de klas is toch goed bevriend. Akkie en Elise zijn beste vriendinnen, Joep en Frenklin zijn goede vrienden. Door Akkies ziekte raakt de klas nog meer verbonden en bevriend met elkaar. Zelfs Joep, de pestkop van de klas, wordt vriendelijk voor zijn klasgenoten.

Verdriet

De ziekte en dood van Akkie zorgt voor veel verdriet bij iedereen: bij de ouders, bij de klasgenoten en natuurlijk bij Akkie zelf. Voor juf Ina komt er ook oud-verdriet naar boven, want zij is zes jaar eerder haar man Richard verloren aan kanker.

Ouder-kindrelatie

De relatie tussen ouder en kind komt onder spanning te staan als Akkie ernstig ziek blijkt te zijn. Hierover zegt Akkie: "Mijn ouders maken zich veel zorgen en doen dan af en toe heel overdreven, maar ze zijn ook ontzettend lief, hoor! Ik ben hartstikke blij dat ze in het ziekenhuis mogen logeren." Terwijl Akkie waarde hecht aan het kind-zijn, aan plezier maken en lol trappen, zijn haar ouders bezorgd om haar en proberen zij haar te beschermen. Dit leidt soms tot confrontaties, bijvoorbeeld tijdens schoolkamp als de ouders van Akkie niet willen dat hun dochter meegaat. Akkie weet haar ouders echter over te halen, maar haar moeder gaat wel mee op kamp uit bezorgdheid.

Rouw (verwerking)

Iedereen rouwt om de dood van Akkie: de ouders zijn hun enige dochter kwijt, de juf is een leerling kwijt en de klas is een vriendin en voetballer verloren. Tijdens de begrafenis van Akkie, die op school plaatsvindt, zingt de klas een lied speciaal voor Akkie. De klas praat met de juf verder over de dood en wat er met de kist van Akkie gaat gebeuren, op die manier proberen ze er als groep mee om te gaan. In de school blijft tot het einde van het schooljaar een portret van Akkie hangen, als een soort rouwaltaar, waar de leerlingen mooie bloemen neerleggen. De klas is ook een steun voor de ouders van Akkie in hun rouwproces.

Basisschool

Een belangrijk motief in het verhaal is de basisschool. Het verhaal gaat over groep 8 van de Martin Luther Kingschool, over juf Ina en haar leerlingen. Er gebeuren dingen die typisch zijn voor de basisschool: schoolkamp, voetbaltoernooi, afscheidsmusicals, de Cito-toets.

Voetballen

Groep 8 heeft een grote, gezamenlijke hobby: voetballen. Iedere pauze en ook na schooltijd gaan de achtste-groepers voetballen met elkaar. Het voetballen veroorzaakt ook de nodige ruzies in de klas en dat drijft juf Ina tot waanzin. Groep 8 doet ook mee aan het schooltoernooi. Akkie is erg goed in voetbal en is vastberaden om het voetbaltoernooi te gaan winnen. Vanuit het ziekenhuis bemoeit zij zich zelfs nog met de opstelling voor het voetbaltoernooi, maar ze kan uiteindelijk zelf niet meedoen.

Opdracht

Voor Anke

Trivia

Jacques Vriens heeft zelf jarenlang op een basisschool gewerkt als meester en directeur. Dit heeft hem veel inspiratie gegeven voor zijn boeken. Vriens schreef meerdere kinder- en jeugdboeken over juffen en meesters, waaronder de verhalen over Meester Jaap. Vriens zegt: "Als je zelf heel lang voor de klas hebt gestaan, weet je dat er heel veel gebeurt in een groep. Ruzies, vriendschappen, verliefdheden, pesterijen, fijne en verdrietige dingen. Daar wil ik graag over vertellen. Ik doe dat op een grappige manier, maar ik ga verdrietige dingen niet uit de weg, Kinderen zeggen wel heel vaak tegen mij: 'Om jouw verhalen moet ik vaak lachen, maar soms ook wel huilen.' Een groter compliment kun je als schrijver niet krijgen. In mijn schoolverhalen komen natuurlijk dingen voor die ik zelf heb meegemaakt, maar ik verzin ook van alles. Het is altijd een mengeling van wat echt zo gegaan is en wat gebeurd zou kunnen zijn."

In 2017 is 'Achtste groepers huilen niet' geselecteerd voor de leesbevorderingscampagne 'Geef mij maar een boek', een initiatief om boeken makkelijker toegankelijk te maken voor alle kinderen. Ieder jaar wordt een jeugdboek en prentenboek geselecteerd voor de actie en aangeboden voor een lage prijs, zodat iedereen de boeken kan kopen.

Titelverklaring

De titel Achtste-groepers huilen niet verwijst naar een uitspraak van de hoofdpersoon, Akkie. Er wordt bij Akkie leukemie, een vorm van kinderkanker in het bloed, geconstateerd. In het ziekenhuis krijgt Akkie bezoek van klasgenoten en het gesprek gaat over de kans dat zij doodgaat aan de ziekte. Dat idee maakt iedereen verdrietig. Akkie is zelf altijd stoer en optimistisch en zegt 'Achtste-groepers huilen niet'. Die kreet wordt nog een aantal keer herhaald in het boek en kan gezien worden als een krachtleus om de moed erin te houden. Het is ook wel typisch voor kinderen uit groep 8, omdat die zich vaak stoer en groot voelen als aanstaande schoolverlaters. 

Structuur & perspectief

Achtste-groepers huilen niet is opgebouwd in 17 korte hoofdstukken. Ieder hoofdstuk heeft een korte titel die de inhoud van het hoofdstuk dekt.

Er is een externe, alwetende verteller die zelf niet deelneemt aan het verhaal, maar wel de gevoelens en gedachten van personages kan weergeven. Dit is een gebruikelijke vertelwijze voor kinderboeken. Het is te herkennen omdat er nergens over 'ik' gesproken wordt. 

Decor

De vertelde tijd in Achtste-groepers huilen niet beslaat een heel schooljaar. Het begint ergens bij de aanvang van het schooljaar en eindigt met de afscheidsmusical van groep 8. Het ziektebed van Akkie was dus een aantal maanden. Het verhaal speelt zich hoofdzakelijk af in het klaslokaal van groep 8 op de Martin Luther Kingschool, maar ook in het ziekenhuis op de afdeling Oncologie. 

Stijl

In Achtste-groepers huilen niet is beduidend meer dialoog (gesprekken tussen personages) dan monoloog. Het zijn korte dialogen die goed te volgen zijn. Er zijn vooral veel gesprekken tussen juf Ina en de leerlingen. Het taalgebruik is eenvoudig, omdat het vanuit de perceptie van jonge kinderen is. Vriens heeft de schrijfstijl goed aangepast op de doelgroep. Ondanks de zwaarte van het onderwerp, heeft hij het verhaal niet kinderachtig gemaakt. Hij vermijdt woorden als 'kanker' niet. De stijl is hier en daar ook informatief, omdat er meer wordt uitgelegd over de ziekte en behandeling bijvoorbeeld. 

Slotzin

'Voor Akkie!' brulde heel groep acht en het klonk als een strijdkreet.

Beoordeling

Achtste-groepers huilen niet was het eerste boek dat ik van Jacques Vriens las op de basisschool, niet toevallig in groep 8. Net als de klas van juf Ina, was onze groep ook hecht, met de nodige rivaliteit en pesterijen tussendoor. Door de herkenbaarheid was het een mooi boek om te lezen als scholier. Daarentegen is de voornaamste thematiek, de ziekte en de uiteindelijke dood van Akkie, onvoorstelbaar voor een basisschoolleerling. Dat waren ook geen onderwerpen waar wij in de klas over spraken. Dit geeft volgens mij de waarde van lezen weer van jong tot oud: door boeken te lezen maak je kennis met thema's en verhalen die onbekend zijn. 

In de epiloog schrijft Vriens dat de 'inspiratie' voor dit boek is voortgekomen uit zijn eigen ervaring als schoolmeester. Een van zijn leerlingen, Anke, overleed aan de gevolgen van leukemie. Hij heeft jaren gewacht met het schrijven van dit boek, maar het uiteindelijke werk Achtste-groepers huilen niet draagt hij aan deze oud-leerling op. Vriens geeft duidelijk aan dat hij het gefictionaliseerd heeft; er een eigen verhaal van heeft gemaakt, maar de persoonlijke ervaring vormt wel het uitgangspunt. Het is dapper om een akelige situatie als deze tot romanonderwerp te maken, en misschien nog wel dapperder om er een kinder- of jeugdboek van te maken. Vriens is dit echter toevertrouwd: door zijn tijd als schoolmeester weet hij zich als geen ander in te leven in kinderen.

Achtste-groepers huilen niet is een empathisch verhaal dat goed omschrijft wat het effect is van de ziekte en het overlijden op de omgeving: van kinderen tot ouders. Vriens geeft ook de nodige feitelijke informatie, zodat de (jonge) lezers weten wat leukemie en chemo is. Treffend was ook dat de juf haar man verloren had aan kanker, wat goed laat zien dat mensen van jong tot oud kunnen sterven aan deze ziekte. Het is echter geen boek over louter een ziek kind geworden, maar vooral een boek over de basisschooltijd: over de dynamiek in de klas, de hechtheid van groep 8, het aanstaande afscheid en de overgang naar de middelbare school. Ik waande mij echt weer even terug in groep 8 tijdens het lezen.

Recensies

"Het is toegankelijk en begrijpelijk voor kinderen, ondanks het feit dat het over een heel zwaar en moeilijk thema gaat. En ondanks het feit dat het thema alles behalve leuk is, zijn heel veel scenes heerlijk luchtig en zit het boek vol met, af en toe zelfs morbide, humor." https://www.hebban.nl/rec...uilen-niet

"Het boek verscheen al in 1999, maar is nog steeds actueel. Er zijn nog steeds veel kinderen in Nederland die kanker krijgen, ook al is het nu wel beter te behandelen dan 20 jaar geleden. Maar het knappe aan Achtste-groepers huilen niet is dat Jacques Vriens een heftig thema aansnijdt en je tegelijkertijd mee laat leven met de typische basisschoolmomenten. De combinatie van humor en pijn weet Vriens op een unieke manier aan te gaan in dit jeugdboek en het wordt nooit ongeloofwaardig." http://kinderboeken.blog....ues-vriens

"Het verhaal van Akkie is een verhaal om af en toe met natte ogen te lezen, maar Jacques Vriens heeft er geen tranentrekker van gemaakt. Door vast te houden aan zijn vrolijke en vlotte verteltrant heeft hij er geen sentimenteel snotterboek van gemaakt. De schrijver vertelt niet alleen het verhaal van een vrolijk en dapper kankerpatientje, maar laat ook zien hoe kinderen om kunnen gaan met de dood van een klasgenoot. Dat maakt het zonder meer een boek dat in de schoolbibliotheek hoort te staan." De Gelderlander