automutilatie/ zelbeschadiging

Inhoudsopgave

Wat is automutilatie?

Waarom automutilatie?

Waarom komt het blijkbaar vaker voor bij meisje dan bij jongens?

Zijn er overeenkomsten met zelfmoord?

Kunnen mensen stoppen met zelfverwonding?

Oorzaken

Wat te doen als omstander?

shock

gevolgen van automutilatie



Wat is automutilatie?

Automutilatie is een ander word voor zelfverwonding of zelfverminking. Het wordt ook wel snijden, krassen, branden of zelfmutilatie genoemd. Er zijn verschillende manieren om jezelf te verwonden. Er wordt vooral gesneden op plekken die bedekt kunnen worden met kleding zoals armen en benen. Zelfverwonding is niet bedoeld om medelijden op te wekken. Ongeveer per klas is er één kind dat zich automatiseert. En ook niet om anderen te laten schrikken. Hieronder zie je een paar manieren waarmee je jezelf kan verwonden.

snijden 73%

brandwonden toebrengen 35%
slaan 30%
oude wonden openhalen, genezingsproces remmen 22%
haren uittrekken 10%
botten breken 8%
verschillende methodes (inclusief bovenstaande) 78%

Dit zijn de meest voorkomende vormen van zelfverwonding. Er zijn er nog meer, onder andere: toxische (giftige of bijtende) stoffen op het lichaam doen of innemen, en het zichzelf de adem benemen (letterlijk) door de luchtpijp dicht te drukken en deze na een poosje weer los te laten. De ergste vormen van automutilatie (zoals het amputeren van eigen lichaamsdelen of ogen uitsteken) komt gelukkig maar heel zelden voor.

Waarom automutilatie?

Dit is misschien wel de vraag die 'omstanders' het meest bezighoudt. Waarom ga je zoiets doen als in jezelf snijden? Dat is toch waanzin?! Misschien vind jij het ook wel belachelijk. Omdat je het zelf doet, of omdat iemand van wie je houdt of waar je een goede band mee hebt, zichzelf verwondt.
Mensen hebben de meest uiteenlopende redenen om zichzelf te verwonden, maar er zijn toch enkele frequent voorkomende redenen. Oorzaken zijn voor iedereen anders, evenals gevolgen.

Waarom komt het blijkbaar vaker voor bij meisjes dan bij jongens ?

Vermoedelijk komt automutilatie vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, omdat zij ook vaker slachtoffer worden van seksueel misbruik wat een medeveroorzaker kan zijn van automutilatie. Mannen zijn, onder dezelfde omstandigheden, eerder dan vrouwen geneigd hun agressie niet naar binnen te richten, maar naar buiten.




Zijn er overeenkomsten met zelfmoord ?

Er is geen duidelijke grens aan te geven waar zelfverwonding ophoudt en zelfmoord begint. Vaak zijn mensen die aan zelfverwonding doen, ook bezig met het nadenken over zelfmoord, of ontwikkelen ze zelfs steeds concretere plannen in die richting. Zelfmoord zou in dit verband gezien kunnen worden als de ernstigste vorm van zelfverwonding. Naast het gegeven dat er overeenkomsten zijn met zelfmoord, lijkt zelfverwonding in sommige opzichten ook een beetje op een verslaving: het levert degenen die het doen een korte ontsnapping uit de verschrikkelijke werkelijkheid op. Die ervaring van ontsnapping is dus ook tijdelijk, en de verminking vindt dus steeds opnieuw plaats om dat gevoel terug te krijgen. Het kan ook voorkomen dat diegene die aan zelfverwonding doen, proberen om eerder gemaakte wonden weer open te halen, of open te houden.

Kunnen mensen stoppen met zelfverwonding ?

Het is voor mensen die zelf nooit aan zelfverwonding gedaan hebben, vaak erg moeilijk om te begrijpen dat mensen zichzelf verschrikkelijk kunnen haten. Daarnaast is het voor mensen die zelf aan zelfverwonding doen vaak onvoorstelbaar dat ze ooit nog van zichzelf kunnen gaan houden; dat ze ooit nog in de spiegel zullen kijken en zichzelf dan een leuk iemand vinden. Toch zijn er veel mensen waarvan het lukt om zich een weg te banen uit de zelfhaat en zelfverwonding

Oorzaken

Doel 1: Ontlading van spanning

In deze vorm zorgen stress, geestelijke overbelasting en terugkerende angsten ervoor dat de automutilant overgaat tot zelfverwondend gedrag om de geestelijke pijnen te verzachten en vervangen door een lichamelijke pijn. Na het toebrengen van letsel volgt een gevoel van ontlading en voldoening.

Doel 2: Uiting van woede of verzet

Deze tweede vorm is een uiterst vrouwelijk vorm voor het uiten van woede of verzet in een agressieve vorm. Terwijl dit gevoel meestal naar buiten wordt geuit, kan het ook geprojecteerd worden op de persoon zelf. De persoon in kwestie brengt zichzelf dan letsel toe om de frustratie te kunnen uiten, zonder daar anderen bij te hoeven betrekken. Deze woede kan gericht zijn op een ander persoon, een soort wrok die niet naar die persoon geuit kan worden, maar het kan ook een kwaadheid zijn op de persoon zelf wanneer deze in diens ogen onjuist of onvoldoende gehandeld heeft.

Doel 3: Boete doen, zelfbestraffing


Als verlengde van de vorige vorm, waarbij de persoon een woede koestert jegens zichzelf, is deze vorm veel voorkomend bij mensen die niets anders kunnen dan perfectionistisch handelen en een mindere vorm niet kunnen accepteren. Ook bij lichamelijk geweld kan de persoon terugvallen op deze vorm en het juist als een vorm van sentiment beschouwen, aangezien ze het lichamelijke geweld hebben ervaren als iets normaals en hier onbewust naar blijven verlangen. Daarnaast is het ook een manier om het lichaam, dat automutilanten vaak niet accepteren en zelfs haten te bestraffen alsof het een vijand is.

Doel 4: Vermindering van negatieve gevoelens

In deze vorm, wat overigens de meest samenhangende vorm met de andere versies is, probeert de automutilant negatieve gevoelens als leegte, onbestemde angst, spanning, depressie of woede te vergeten door de lichamelijke beschadiging als afleiding te gebruiken. In deze zin zijn de negatieve gevoelens te groot en ondragelijk genoeg, dat een lichamelijke vorm van pijn draaglijker en fijner is. Daarnaast is het ook een manier om dingen uit het verleden op te rakelen die voorheen verdrongen waren, omdat het omgekeerd eveneens gebeurt dat sommigen zichzelf verwonden als een manier om in een soort trance te raken, waardoor ze tijdelijk ontsnappen aan een bedreigende situatie of ervaring, zoals de herinnering aan een pijnlijk moment uit het verleden.

Doel 5: Doorbreken van vervreemding

Deze vijfde vorm is de meest voorkomende vorm bij jonge mensen die in de periode van de puberteit in aanraking komen met hun eigen identiteit. Ook in het geval van het overlijden van een dierbare of suïcidale depressiviteit wordt deze vorm gebruikt om contact te maken tussen lichaam en geest en het besef te versterken een levend wezen te zijn. Door opzettelijk lichamelijke pijn te veroorzaken, kunnen mensen weer contact maken met het eigen lichaam en een reactie geven op een depersonalisatie of depressieve gevoelens. In tegenstelling tot zelfdoding is deze vorm een manier om bewust te blijven van het leven en wordt het gebruikt als een hulpmiddel om door moeilijke tijden heen te komen. Ook het zien, ruiken en proeven van het bloed geeft het besef een sterfelijk wezen te zijn.

Doel 6: Pijn verdragen als teken van macht en controle

Door zichzelf te verwonden voelt de persoon zich machtig aangezien hij of zij deze lichamelijke pijn kan hanteren en verdragen. Daarnaast is het een manier om ergens volledig macht over te hebben en alleen dat gevoel is al fijn. Bij deze vorm is de persoon vaak ook trots op het letsel en zal het dit vaak ook zien als een pronkstuk door het opzettelijk te versieren of door er mee te koop te lopen. Hij of zij krijgt het gevoel waardevol en machtig te zijn in vergelijking tot anderen die zichzelf zulk letsel niet zouden kunnen toebrengen. Vaak zie je dat deze vorm het meest voorkomend is bij mensen die in hun jeugd ernstig geestelijk vernederd zijn, zich hierdoor onzeker voelen en tevens ook een zeer laag zelfbeeld hebben.

Doel 7: Communicatie, schreeuw om hulp


Deze vorm is vaak het beginnende stadium van de automutilatie. Ergens wil de persoon zijn of haar beschadiging verborgen houden, maar koestert tegelijkertijd ook een stil verlangen dat het juist wordt opgemerkt, opdat mensen inzien dat er serieus iets aan de hand is. Vergelijkbaar met deze vorm is de zelfmoordpoging, die soms ook wordt gehanteerd als een schreeuw om aandacht.

Doel 8: Opvullen van innerlijke leegte

Deze vorm, die tevens ook het verdrijven van eenzaamheid kan inhouden, heeft tevens ook het doel tot zelfacceptatie te komen. Door bezig te zijn met het lichaam en het aandacht te schenken door het opzettelijk te verwonden, kunnen mensen hierin een tijdverdrijf en vriend vinden. Het minderwaardig denken over jezelf en het alleen voelen in de zin van onbegrepen zijn schreeuwt dan om een opvulling die gevonden kan worden door zelfbeschadiging.

Wat te doen als omstander?

Misschien heeft een automutilant je in vertrouwen verteld over zijn of haar zelfverwondend gedrag, of je hebt het per ongeluk ontdekt. Het belangrijkste is dat je het weet, ongeacht hoe je erachter kwam. Het is er... En je zal er op moeten reageren. Hoe je dit doet is meestal niet zo vanzelfsprekend. Daarom zet ik hier een aantal dingen neer die dat wat makkelijker kunnen maken. Of om het beter te leren snappen, zodat er vanuit dat begrip kan worden gereageerd.
Soms zit je met het gevoel dat je voor een automutilant weinig kan doen. Dit klopt jammer genoeg in grote mate. Want als er iets moet gebeuren of veranderen, dan zal de automutilant daar uiteindelijk moeten voor opkomen. Toch kun je ervoor zorgen dat een automutilant een aantal dingen heeft waar hij/zij op kan rekenen. Die dingen geef ik even weer in een aantal punten:

- Het is begrijpelijk dat je het gedrag niet volledig kunt vatten. Wees daarom niet bang om meer info te gaan verzamelen over dit onderwerp. Hou er echter wel rekening mee dat je niet alles wat je las of hoorde kunt weerspiegelen aan de automutilant. Zelfverwonding is niet iets wat je in een vakje met een aantal kenmerken kan stoppen die zomaar voor iedereen gelden.
- In verband met hoe je tegen elkaar aan kijkt
Je kan bijvoorbeeld na een ruzie te weten komen dat de automutilant zichzelf heeft verwond. Dit doet de automutilant niet om je op te zadelen met een schuldgevoel. Ook al komt het soms wel zo over, gewoonlijk is dat niet de bedoeling.


- Vermijd het onderwerp niet. Ook al kun je er niet goed mee omspringen. Het zal jou en de automutilant wat vrijer doen voelen, in tegenstelling tot het 'zelfverwond-taboe' dat alleen maar spanningen teweegbrengt. Misschien wil de automutilant niet geforceerd worden. Respecteer dit dan ook. Een evenwicht hierin zal je echter zelf moeten zoeken.

- Stel geen ultimatums.
Hiermee bedoel ik dat je de automutilant niet kan dwingen om zichzelf niet meer te gaan verwonden. Probeer het dan ook niet. Soms zorgt dit zelfs voor een negatiever resultaat. Straffen brengt ook geen aarde aan de dijk. Op die manier kan de cirkel van zelfhaat trouwens nog sterker worden.

- Zorg ervoor dat je zelf niet in de knoop geraakt met je gevoelens. Mocht dit toch gebeuren, aarzel dan niet om zelf hulp te gaan zoeken. Het is voor de automutilant zelf heel moeilijk, maar voor de directe omstaander vaak minstens even moeilijk.

Shock

Door ernstige snij- of brandwonden kan je lichaam in shocktoestand raken.
In Sommige gevallen kan dit levensgevaarlijk zijn!
De symptomen van shock zijn:

- Rusteloosheid
- Prikkelbaarheid
- Duizeligheid
- Misselijkheid
- Flauwte
- Wit wegtrekken
- Klamme huid
- Versnelde ademhaling
- Versnelde hartslag

Indien iemand in shock raakt, laat hem/haar dan liggen, probeer het bloeden van de wond(en) te stoppen, houd de lichaamstemperatuur op peil, stel het slachtoffer gerust, til zijn/haar hoofd niet op, geef hem/haar niet te eten of te drinken.

De gevolgen van automutilatie

Wat doet zelfverwonding nu precies; wat zijn haar betekenissen?

Op (korte) termijn zijn er veel (mogelijke) gevolgen. Enkele daarvan staan hieronder, ze beschrijven wat er kan gebeuren.

- Spanning ontladen. Nadat je jezelf hebt verwond, voel je, je opgelucht, de spanning is (voor een groot deel) verdwenen en/of controleerbaar.

- Gevoelens uiten, zoals kwaadheid of verdriet. Omdat er vaak geen 'normale' uitingsmethodes (kunnen) worden gebruikt, blijft het gevoel 'in' je en richt je het op jezelf.

- Zelfbestraffing. Doordat je vindt, dat je iets fout hebt gedaan (ook al is dat vaak niet reëel) ga je jezelf pijn doen om jezelf te straffen.

- Een manier om, om te gaan met (intense) emotionele pijn. Lichamelijke pijn is 'grijpbaar'; geestelijke pijn daarentegen niet.

- Ontsnappen aan gevoelens van afwezigheid en vervreemding. Door de pijn kom je weer 'met beide benen op de grond' te staan.

- Een manier om hulp of aandacht te vragen (medelijden willen wekken is iets anders!)

- Laten zien dat je iets waard bent, omdat je de pijn kunt verdragen.

- Het is een gewoonte geworden: het is het enige of belangrijkste middel dat je hebt om je te uiten of met je gevoelens om te gaan (zie bovenstaande punten).

In dit rijtje zie je enkele zaken die je misschien al duidelijk maken dat jezelf beschadigen heel verslavend kan werken. Je kunt er niet 'op bevel' mee ophouden. Vaak is het, zoals eerder gezegd, het enige zogenaamde 'coping-mechanisme' (manier om, om te gaan met bijvoorbeeld gevoelens) dat je nog gebruikt of activeert. Ook het feit dat er tijdens het zelfbeschadigen een stofje (endorfinen) in je hersenen vrijkomt dat maakt dat je, je beter voelt, is deel van de oorzaak van de verslaving.
Zoals je wel kunt raden, zijn littekens de vervelendste langetermijngevolgen. 'Dunne' littekens zullen op den duur (bijna) geheel verdwijnen, maar de wat grotere littekens zullen waarschijnlijk nooit helemaal verdwijnen. Automutilatie is geen zelfmoordpoging. Hoewel dit over het algemeen te stellen valt, is er toch een zekere tegenstrijdigheid, die je zelf ook ongetwijfeld zult aanvoelen. Globaal kunnen we stellen: automutilatie is een manier om te overleven; mensen die zichzelf beschadigen proberen hun gevoelens draaglijker te maken met behulp van snijden. Bij zelfmoord willen mensen van hun hele leven af.