kwik

Algemeen

Naam: kwik/ Hydrargyrum
Symbool: Hg
Atoomnummer: 80
Atoommassa: 200,59
Groep: zinkgroep
Periode: periode 6
Blok: D blok
Reeks: overgangsmetalen

Eigenschappen

• Kwik is een zware, zilver-witte vloeistof.
• Smeltpunt: -38.9 °C
• Kookpunt: 356.6 °C
• Kwik is een van de vijf metalen die vloeibaar zijn bij kamertemperatuur. De andere zijn ceasium, francium, gallium, en rubidium.
• Dichtheid: 13546 kg/m³, zo’n 13,6 keer zwaarder dan water
• Kwik is een zeer goede geleider van elektriciteit, maar een slechte warmtegeleider door de overgangsweerstand


Kwikwinning

Kwik komt nauwelijks in de vrije natuur voor. In de natuur vindt men de kwikverbinding cinnaber, een rood mineraal. Dit komt vooral uit gesteentes met een vulkanische oorsprong, die vooral in Spanje en Italië te vinden zijn. Omdat kwik erg snel verdampt, is het makkelijk te winnen. Het wordt gewoon verhit tot 470 Cº. De damp wordt dan opgevangen in vaten waar het dan weer condenseert.
Kwik wordt al en een lange tijd gewonnen en gebruikt. In 450 v. Chr. wonnen de Romeinen het kwik uit de ertsen, toen werd het voornamelijk gebruikt voor medische doeleinden en om dingen mee te vergulden. Ook zijn er in 3500 jaren oude piramides kwik sporen aangetroffen. Ook in de Chinese geschiedenis is kwik te vinden. De Chinezen dachten dat kwik onsterfelijk maakte: de eerste keizer Qin Shi Huangdi overleed dan ook aan kwikvergiftiging na het consumeren van grote hoeveelheden kwikhoudende pillen. In zijn graf is een reliëfmodel van China gemaakt met rivieren van vloeibaar kwik.

Toepassingen

De bekendste toepassing van kwik is in thermometers. Omdat kwik sterk uitzet bij verwarming en inkrimpt bij afkoeling. Nu wordt er een groot deel van het gewonnen kwik, ongeveer een derde van de gehele kwikproductie, gebruikt in de medische wetenschap. Ondanks dat kwik en kwikverbindingen giftig zijn, wordt het veel als medicijn en ontsmettingsmiddel gebruikt.
In de 18e en 19e eeuw werd kwiknitraat gebruikt om bont los te maken van dieren, en kwikdamp werd gebruikt om vilt te fabriceren, dat onder andere gebruikt werd voor hoeden. Later bleek dit de oorzaak te zijn van hersenbeschadigingen bij mensen die kleding van deze materialen maakten.
Kwik wordt toegepast in kwikdamplampen zoals spaarlampen, zeer heldere lichtbronnen die gasvormig kwik bevatten.
Metaalkwik wordt in een aantal huishoudelijke producten gebruikt, zoals barometers, thermometers en fluoresceerden lampen. Het kwik in deze apparaten zit meestal klem en kan dan geen schade aan de gezondheid toebrengen.
Op laboratoria wordt kwik regelmatig gebruikt voor hogetemperatuurthermometers, diffusiepompen en andere laboratoriuminstrumenten.
Ook wordt kwik gebruikt bij het goud delven. Omdat kwik een makkelijk verbindingen, amalgamen, vormt met goud, wordt het toegepast om goud te isoleren uit gouderts. Met gevolg dat de grond voor altijd vergiftigd is.
Andere toepassingen van kwik:

- Bij de productie van natriumhydroxide worden kwikcellen gebruikt.
- In de tandheelkunde werden kwikamalgamen op grote schaal gebruikt bij het vullen van gaatjes.
- In de geneeskunde werd de kwikverbinding thimerosal gebruikt voor het conserveren van vaccins.
- In de elektrochemie wordt kwik gebruikt in de druppelende kwikelektrode, die een eenvoudig reproduceerbare standaard is voor elektrochemische potentiaalmetingen.

Omdat kwik erg giftig is wordt het niet veel meer gebruikt.

Effecten

belangrijkste effecten:
- Verstoring van het zenuwstelsel
- Schade aan hersenfuncties
- DNA beschadiging en chromosomale beschadigingen
- Allergische reacties, die resulteren in huiduitslag, vermoeidheid en hoofdpijn
- Negatieve reproductie effecten, zoals geboorteafwijkingen en miskramen
- Beschadiging aan de zenuwen, hersenen
en nieren,
- Longirritatie,
- Oogirritatie,
- Huiduitslag,
- Overgeven,
- Diarree.

Beschadigde hersenfuncties kunnen de oorzaak zijn van de degradatie van leercapaciteiten, persoonlijkheidsveranderingen, bevingen, gezichtsveranderingen, doofheid, ongecoördineerde spierbewegingen en geheugenverlies. Chromosomale beschadiging veroorzaakt het syndroom van Down.

Bijzonderheden

De concentratie kwik is in vis meestal hoger dan de kwikconcentratie van het water waar de vis in zwemt. Dit wijst erop dat kwik zich ophoopt in het lichaam van vissen. Door het eten van kwikvissen krijgen mensen ook kwik binnen.


In 1911 ontdekte de Nederlander Heike Kamerlingh Onnes iets heel bijzonders van kwik.
Hij merkte dat de elektrische weerstand van een beetje kwik daalde als het werd afgekoeld.
maar toen hij dit kwik afkoelde tot minder dan 4.2 Kelvin (een andere temperatuur eenheid), merkte hij dat de weerstand plotseling totaal verdween.
Dus wekte men een stroom op in een elektrische stroomkring bestaande uit kwik dat kouder is dan 4.2 K dan zou deze stroom voor eeuwig blijven bestaan.
De naam kwik is afgeleid van het Oudsaksische woord quik, dat "levend" of "levendig" betekende; het Engelse quicksilver betekent dan ook van oorsprong "levend(ig) zilver". Een vergelijkbare Latijnse naam is argentum vivum, maar de officiële Latijnse aanduiding is hydrargyrum ,uit Grieks hydro-, "water", met Latijn argentum, "zilver". Het symbool van kwik, Hg, komt dan ook van deze Latijnse naam.