Pantheon

Inleiding Waarom nu het Pantheon? Ik heb eigenlijk een rare reden waarom ik het Pantheon heb gekozen. Het Pantheon lijk veel op het Griekse woord voor meisje. Dat lijkt weer op de naam van mijn atletiekvereniging: Partheon. Ik had eigenlijk ook nog nooit van het Partheon gehoord. Dus het leek me wel interessant om daarover mijn werkstuk te maken. Het gaat grotendeels over de bouwtechniek, niet zoveel over de functies. Ik ga het voornamelijk hebben over het Pantheon die Hadrianus heeft gebouwd. Ook heb ik het een klein hoofdstukje over Hadrianus. En nog wat achtergrond informatie over het Pantheon. Onderzoeksvraag en deelvragen Hoe is het Pantheon gebouwd? - Wat is de geschiedenis van het Pantheon? - Wat voor functies heeft het Pantheon gehad?
Hoofdstuk 1 Keizer Hadrianus In het jaar 117 was Trajanus in het oosten om tegen de Parthen een nieuwe veldtocht voor te bereiden. Maar toen werd de keizer ernstig ziek, hij besloot terug te keren naar Rome. Hij heeft de stad nooit meer gezien. Op zijn sterfbed had hij één van de generaals, een ver familielid, als zijn zoon geadopteerd: Publius Aelius Hadrianus. Zonder problemen kon Hadrianus Trajanus opvolgen. Hadrianus was heel anders dan Trajanus. Hij ging wel altijd met Trajanus mee op veldtochten. Maar het soldatenleven zat niet in zijn bloed. De gebieden in het oosten, die Trajanus veroverd had, gaf hij op zonder er om te vechten. Hij hield zich wel bezig met een goed, functionerend bestuur van zijn rijk. Maar de reizen die hij maakte gingen meer uit naar de cultuur. Hij hield wel de belastingen in de gaten. Daar was hij streng in. Van alle keizers heeft Hadrianus toch wel het meest van zijn rijk gezien. Omdat hij zoveel reizen maakte, was hij ook goed op de hoogte van het plaatselijke bestuur. Als er iets mis was met het bestuur, verbeterde hij het gelijk. Hadrianus was meer een cultuurliefhebber. Ook schreef hij gedichten. Hij ontwierp zelf allerlei bouwwerken: van tempels tot badhuizen. Ook stichtte hij op veel plaatsen in het Rijk nieuwe steden, die hij Hadrionopolis noemde. Hij had grote interesse voor de Griekse kunst. Hij bracht in 125 een bezoek aan Athene. Hierdoor besloot hij het lang verwaarloosde Olympieion op te knappen en af te maken. Ook bouwde hij de tempel die gewijd was aan alle goden: Het Pantheon. Hoofdstuk 2 Geschiedenis van Het Pantheon Het Pantheon, dat betekent alle goden, werd in 27 voor Christus door Marcus Agrippa, de vriend, medewerker en schoonzoon van keizer Augustus opgericht. Het werd een rechthoekige tempel. De tempel was gewijd aan de goden, vooral Mars en Venus, omdat zij de beschermgoden van het Julisch-Claudische geslacht waren. Op de voorkant van het Pantheon staat de inscriptie van de oorspronkelijke opdrachtgever Agrippa. Er staat in: M. AGRIPPA L.F. COS TERTIUM FECIT. Dat betekent Marcus Agrippa, zoon van Lucius, liet dit bouwen in zijn derde consulaat. In 80 na Christus werd de tempel getroffen door de bliksem en brandde volledig af. Toen liet de keizer Domitianus de tempel herbouwen, maar in 110 brandde de tempel brandde de tempel weer af. Daarna liet keizer Hadrianus tussen 118 en 125 iets ten zuiden van de oorspronkelijke plek een nieuwe tempel bouwen, die afweek van het eerste ontwerp. Hadrianus wijdde de tempel aan de ‘meest heilige’ planeetgoden, en dat verklaard waarom het een koepel is. Dat stelt het heelal voor. Het Pantheon is in de geschiedenis vaak getroffen door aardbevingen en overstromingen, maar het werd steeds weer opnieuw gemaakt/ gerestaureerd. Ook de mensen hebben schade toegebracht aan het Pantheon: In 356 liet keizer Constantinus de vergulde bronzen dakpannen naar Constantinopel brengen, dat werd weer hersteld. Maar de paus van 731-741, Gregorius III, deed in die tijd hetzelfde. Het Pantheon werd ook geplunderd door de West- Gotenkoning Alarik, en ook de door de plunderaars van het ‘Sacco di Roma’ in 1572. Maar in 1632 gaf paus Urbanus VIII de opdracht om het bronzen plafonbeslag van de portiek om er kanonnen van te kunnen maken voor Engelenburg. Hoofdstuk 3 De plek van het Pantheon Het Pantheon ligt ten noorden van de basilica van Neptunus aan een pleintje, Pizza delta Ronda, met in het midden de klassieke fontein. Als je vandaar naar het plein kijkt, heb je een ander beeld van het Pantheon dan de Romeinen hadden. Het niveau van het plein is nu even hoog als dat van het tempelpodium. Daardoor is het effect verloren gegaan van het omhoogkijken en opstijgen langs een monumentale trap naar dat heilige huis op de godenberg. Hoofdstuk 4 De functies van het Pantheon In de tijd van keizer Hadrianus is het gewoon als tempel gebruikt. Om offers te brengen aan goden. Een huis voor de goden. Paus Bonifatius IV (608- 615) vroeg in 608 aan Phokas of hij het Pantheon mocht hebben en hij mocht het hebben. De paus maakte van de heidense tempel een Mariakerk. Later na al de plunderingen werden er ook belangrijke personen in begraven. Dit werd de nieuwe functie van het Pantheon: begraaf/ gedenkplaats voor beroemde personen, vooral kunstenaars waaronder Raphael (1483-1520) en zijn vrouw Maria da Bibiena. Ook de eerste koning van Italië, Victor Emanuel II (1820-1878) is er begraven. Hij was de laatste die begraven werd in het Pantheon. Tegenwoordig is het een groot museum. Mensen kunnen het bezoeken. Hoofdstuk 5 Het uiterlijk van het Pantheon Het Pantheon zelf is een tempel. Een tempel is dood normaal, alleen de vorm niet. De meeste klassieke Romeinse tempels zijn rechthoekig en het Pantheon is rond. Aan de voorkant lijkt het gebouw veel platter dan het in werkelijkheid is. Voor de ingang van het Pantheon ligt een trap van 5 treden, gelijk daarachter ligt een 33 meter breed portiek. Deze portiek is met brons beslagen. Voor het Pantheon staan 20 zuilen. Samen wegen ze 60 ton. Daarachter 2 nissen waar ooit standbeelden stonden van de bouwer: Marcus Agrippa en die van Augustus, voor wie de tempel ooit bedoeld was. De koepel is erg zwaar, en het gewicht wordt verdeeld over de muren van het gebouw. De muren zijn elk ongeveer 6 meter dik (6,2 m precies). De afmetingen van het Pantheon zijn ook heel precies. De muren zijn precies half zo hoog als de lengte van de vloer tot aan de bovenkant van de koepel; 43 meter. De hoogte van de muren is weer gelijk aan de diameter van de koepel van het Pantheon is lange tijd niet in grootte door iemand gebouwd. Het is tot de 20e eeuw de grootste koepel van beton geweest. De binnenkant van de koepel is ook belangrijk, hij is bekleed met 5 ringen en die zijn weer verdeeld in 28 vlakken. Bovenin zit een gat; de oculus. Hierdoor komt licht naar binnen. De oculus Een dwarsdoorsnede van de koepel, met in het midden de oculus. Je ziet ook de zonnestralen naar binnen komen. Ze hebben berekend waar de zon dan valt in de koepel. De oculus is 9 meter (!) breed, dit is veel groter dan het van de binnenkant lijkt. De 28 vlakken zijn onderaan de koepel groter dan, zodat de koepel groter lijkt. Het materiaal dat gebruikt is, is beton. Bovenin is voor beton licht vulkanische steentjes gebruikt. Als er regen binnen valt door de oculus, loopt dat weg via afvoerkanaaltjes in de centrale plaveien. De vloer van het Pantheon is van marmer, maar ook nog een prachtig versierd. Ooit heeft het Pantheon ooit eens bronzen dakpannen gehad. Maar die zijn al in 663 door keizer Constantinopel weggehaald.
Hoofdstuk 6 De bouw van het Pantheon De bouw van het Pantheon. Hoe moet je zo’n enorm ding bouwen. Vraag mij dat niet. Ik zal het wel proberen uit te leggen. Eerst even wat tekeningen: De eerste tekening is een dwarsdoorsnede van onder af bekenden, van de koepel met alle versieringen. De tweede tekening is ook een dwarsdoorsnede en dan van de halve koepel. De ontlastingsbogen Hoe bouw je nu zo’n koepel, daar gaat het eigenlijk om. De dikke muren van het Pantheon worden bepaald door de koepel. De koepel is zo groot dat je wel van zulke dikte muren nodig hebt, omdat de last van de koepel op de muren rust. Maar hoe maakte ze dat beton dan? Het beton werd gemaakt uit turfsteen (uit de omgeving van Rome), puimsteen (vulkanisch en erg licht van gewicht) en travertijn (ook uit de omgeving). Als bindmiddel kende ze cement (pozzuoliaarde). Dat beton goten ze in grote mallen. Het bouwen van bogen met wigvormige natuurstenen of bakstenen. Dit waren nieuwe technieken van de Romeinen die zo voor het eerst toepasten op het Pantheon. Nu de koepel nog. De Romeinen waren zeer goed in het bouwen van boogconstructies. Ze waren in staat met bogen zeer grote ruimten te overspannen. Je kunt met een balk een kleine ruimte overbruggen. Maar als de muur heel groot is of de overspannen ruimte wordt de druk op de balk te groot. Waardoor de balk kan breken. Een balk heeft weinig draagkracht. Bij een boog wordt de druk naar beneden geleid, en zo vangt de muur of de pilaar de druk op. Nu de muren ook nog. Daar zetten ze de grond houten platen tegen elkaar. Met de ruimte er tussen die jij als dikte wilt voor de muur. En dan aan de zijkanten ook hout. Dan kun je er beton tussen gieten. En dan heb je een muur. Met houten vormen kun je dan alles maken. Conclusie De Romeinen hebben zeer goed nagedacht over het Pantheon. Onvoorstelbaar hoe je zoiets kan maken met weinig hulpmiddelen. De Romeinen waren echt giganten qua bouwen en architectuur. Ze wisten duidelijk hoe ze iets moesten bouwen. Ze hadden er ook veel verstand van. Nawoord Dit werkstuk vond ik erg leuk om te maken. Werkstukken maken vind ik niet erg. Ik wist praktisch niets van het Pantheon. Ook heb ik veel geleerd over hoe de Romeinen iets bouwden. Als je iets goed uitzoekt en bekijkt merk je pas hoe mooi iets is gebouwd en hoe knap voor die tijd. Bronvermeldingen Website’s: - http://80.112.236.97/mjrcogurarchitectuur.html - www.casa_in_italia.com/com_barok.htm -
www.geschiedenisvoorkinderen.nl/pantheon.htm - www.vrac.iasta.edu.de/archur/images-roman.html - http://users.skynet.be/bk23967/pantheon.htm -www.phil.unl-ertangen.de/%7Ep1acta/photo_html/topografie/italien/rom/pantheon.htm - www.pantheon-rome.tk - www.beipoos.nl/sikunnu.html - www.casa_in_italia.com/com/Rome_oudheid-zo.campus-martius.htm
Als zoekpagina heb ik google gebruikt. Boeken: Fortuna, lesboek 2. Dan tekst 32 en 36. Tijdsvermelding 02-02-’04: 0,45u: Gezocht op Internet. 10-02-’04: 0,30u: Gezocht op Internet. 24-02-’04: 4,50u: Getypt, plaatjes invoegen, aan opmaak gewerkt. 25-02-’04: 2,00u: Getypt, afrondende werk gedaan.