Pantheon

Spreekbeurt Rome: Pantheon Oprichting van het Pantheon Het Pantheon is een van de best bewaard gebleven monumenten uit de Romeinse tijd. Het vertegenwoordigt de hoogste begaafdheid van de Romeinen als architecten en als bouwers. De voorganger van het Pantheon is door Marcus Agrippa (63-12 voor Chr., veldheer, politicus, raadsman en schoonzoon van keizer Augustus) tussen 27 en 25 voor Chr. gebouwd. Marcus Agrippa droeg het bouwwerk op aan 'de meest heilige planeetgoden' vandaar de koepel, die het heelal vertegenwoordigde, met het gat voor de zon erin. De naam Pantheon klopte dus in eerste instantie niet, omdat dit letterlijk betekent 'alle goden'. Marcus Agrippa wijdde het bouwwerk aan Mars, Venus en de vergoddelijkte Caesar. Het Pantheon moest eigenlijk een dynastieke tempel voor Augustus worden, maar deze had het plan afgewezen. Het Pantheon werd in 80 na Chr. door bliksem getroffen en vatte vlam. Keizer Domitianus heeft het toen weer opgebouwd. Tevergeefs, want het werd daarna in 110 na Chr. helemaal door brand verwoest. Daarna heeft keizer Hadrianus tussen 118-125 na Chr. iets ten zuiden van de oorspronkelijke plaats een compleet andere tempel gebouwd, die hij wel aan alle goden wijdde. Daarom is de tekst op de voorgevel misleidend. Er staat namelijk: M.AGRIPPA L.F. COS TERTIUM FECIT
Gemaakt door Marcus Agrippa tijdens zijn derde consulaat. Hadrianus heeft dit waarschijnlijk gedaan om aan te geven dat hij een nieuwe dynastieke tempel creëerde, zoals Agrippa dat ooit wenste.
De bouw van het Pantheon Het nieuwe ontwerp van Hadrianus was revolutionair, vanwege de grote ronde koepel en het feit dat het een ronde tempel was in plaats van een rechthoekige. De tempel bestaat uit twee delen: de koepel en de galerijportaal. De koepel heeft een doorsnede van 44 meter met aan de bovenkant centrale oculus (opening) van 10 meter doorsnede. Dit gat in de bovenkant is de enige lichtbron in het Pantheon, omdat de mensen die begraven werden zo in rechtstreekse verbinding stonden met de goden van de Olympus. De afmetingen van de tempel zijn zonder enige twijfel uitzonderlijk. Voor het gebouw lag oorspronkelijk een voorplein met portico's (waarvan niets is overgebleven) die herinnerden aan de forums van Caesar en Augustus. Als men dit voorplein meerekent was het hele complex 200 meter lang. Het voorportaal heeft 16 Corinthische zuilen van 12,5 meter hoog die een schip vormen met 2 zijbeuken. Die zijbeuken komen uit in 2 nissen waar de standbeelden van Augustus en Agrippa stonden. De muur van het Pantheon is even hoog als de koepel en de afstand van het hoogste punt van de koepel tot de vloer is even groot als de doorsnede van het gebouw, dat is dus 44 meter. De bronzen deuren bij de ingang zijn 6.4 meter hoog. De muren van de cilinder zijn 6,2 meter dik. Na de centrale ingang kom je in de grote ronde hal. Hier bevinden zich 7 nissen waarvan 4 rechthoekig zijn en 3 halfrond. Eén van die halfronde nissen fungeert als hoofdnis, deze staat recht tegenover de ingang. De koepel heeft 5 concentrische rijen met elk 28 cassetten (vakken). De treden in de cassetten die naar binnen lopen dienen als versterking. Omdat het gewapend beton nog niet was uitgevonden, moest men voor zo'n grote binnenruimte alle technische verworvenheden van de Romeinse bouwkunst aanwenden. Het volle gewicht van de zware gemetselde koepel rust op de cilindrische structuur die de spanring vormt. Ondanks de solide uitstraling is de 6 meter dikke cilindrische muur niet massief. Deze muur bestaat uit 2 afzonderlijke lagen, waartussen zich ontoegankelijke holten bevinden. De koepel is gemaakt uit horizontale lagen van specie die een kern van gemetselde travertijn en tufsteen bedekt. Het afgeplatte ronde gedeelte rond de oculus is helemaal gemaakt van puimsteen. Symboliek van het Pantheon Het Pantheon is in de eerste plaats geen gewone tempel. De ruimte vertoont opvallende geometrische kenmerken, die net al genoemd zijn. Deze kenmerken werden in de Oudheid beschouwd als configuraties met een numerieke symboliek. De fundamentele geometrie werd geassocieerd met beeld van het universum en banen van de hemellichamen. De zeven nissen zijn gewijd aan de zeven hemelgoden (vijf planeten en de lichtgevende zon en maan). De koepel zelf belichaamde het hemelgewelf. De vijf rijen cassetten symboliseerden volgens de astronomische kennis in de Oudheid de vijf concentrische domeinen van de planeten. Oorspronkelijk bevond zich in het midden van elk van deze 122 cassetten een ster van verguld brons. De centrale oculus was het symbool voor de zon, die de hele ruimte overheerste. Het Pantheon was een dynastieke tempel en een symbool van keizerlijke macht, een plaats waar de heerser een universele wetgever werd. Hier stelde Hadrianus, te midden van de goden de wetten vast. De almachtige keizer vaardigde hier de juridische doctrine uit, kondigde wetten af en was hoofd van het opperste gerechtshof. Hij had daarmee een tempel voor de vergoddelijkte keizerlijke macht geschapen. Van Romeinse tempel tot Rooms-katholieke kerk In de loop van de eeuwen heeft het Pantheon geleden onder beschadigingen en plunderingen. Toch leidden de plunderingen door de West-Gotenkoning, door de Vandalen en zelfs door de plunderaars van het Sacco di Roma niet tot een verwoesting van het gebouw. De eerste christelijke keizers verboden de mensen deze (voor hen) heidense tempel te gebruiken voor aanbidding van de goden. De byzantijnse keizer Phocas schonk het Pantheon aan Paus Bonifatius IV, die destijds met maar liefst 38 wagens de botten van vele martelaren uit de catacomben naar het Pantheon rijden, waarna hij het bouwwerk wijdde aan Maria en alle martelaren op 1 november in 609. Deze dag is tot op heden het christelijke feest Aller Heiligen. Als Bonifatius dit niet had gedaan, was de tempel lang niet in zo'n goede staat geweest, als hij nu nog is, want de christelijke barbaren hadden de tempel dan zeker vernield. Ook is het Pantheon het enige geheel bewaard gebleven antieke bouwwerk van Rome. Restauraties van het Pantheon Paus Gregorius III verwijderde de vergulde dakpannen. Paus Urbanus VIII liet op aanraden van de beeldhouwer en bouwmeester Bernini, de bronzen dakbedekking van het portiek omsmelten tot kanonnen voor de Engelenburcht en voor Bernini's baldakijn in de Sint Pieter. Het koper is later echter weer omgesmolten en gebruikt in het graf van Emanuelle II in het Pantheon. De godenbeelden in de 7 nissen zijn vervangen door heiligen. Bovendien hebben Paus Urbanus en Alexander aan de linkerkant van het portaal 3 nieuwe zuilen geplaatst, omdat de oude waren omgevallen. Aanvankelijk stond de tempel op een hoog podium, dat in de loop van de tijd onder het straatniveau is gekomen. Vroeger moest je dus een trap omhooglopen en nu naar beneden. In 1270 kreeg het Pantheon een Romaanse klokkentoren. Met alle veranderingen is er van de originele Romeinse versieringen nog maar weinig over, behalve de grote bronzen deuren.