Moord op Willem van Oranje

De tijd voor de moord • 13 juli 1584 heeft Balthasar Gerard Willem van Oranje vermoord • Hij was afkomstig uit het Franse Vuillafans bij Besançon • Balthasar was het negende kind van Jean Gérard en Barbe d'Emskerque en werd streng katholiek opgevoed. Van het protestantisme moest hij niets hebben. • De strijd tussen de katholieken en de protestanten in die jaren, wekte Balthasars woede op. En beschouwde Willem van Oranje, die nota bene nog stadhouder van Franche-Comté was geweest, als een verrader. • Hij vernam dat Jean Jaureguy op 18 maart 1582 een succesvolle aanslag op Willems leven had gepleegd. Balthasar was opgelucht. Niet alleen was zijn aartsvijand dood, hij hoefde nu ook niet zelf zijn leven te wagen. Al snel bereikte hem echter het bericht dat Willem nog in leven was. • Hij wou bij Willem komen door zich voor te doen als protestantse soldaat, maar dat werkt dus nam hij in maart 1584 ontslag. • Begin mei van het jaar 1584 kwam Balthasar aan in Delft en nam zijn intrek in herberg. De Diamant in de Choorstraat, een paar honderd meter van het Prinsenhof waar Willem verbleef. Daar was zijn schuil naam François Guyon. • Met een brief voor de prins begaf hij zich naar het Prinsenhof: Omtrent t'beghinsel vanden Mey, is een man, out zijnde ontrent sessentwintich oft sevenentwintich jaren, middelbaer cort van persoone, ende slecht van ghedaente, ghecomen aenden persoone vanden Prince, ende heeft hem eenen brief ghegheven. • Een paar dagen later werd Balthasar bij Willems adviseur Pierre Loyseleur de Villiers geroepen. Hij presenteerde zich hier als een protestantse edelman die uit Frankrijk was gevlucht en in dienst van de prins wilde treden. • Willem kwam tot de conclusie dat hun bondgenoten in Frankrijk wel iets aan hem zouden hebben en stuurden Balthasar eropuit. Dit kwam hem zeer slecht uit, maar aangezien hij in dienst van de prins was getreden kon hij niet weigeren. Een maand later werd hij echter weer teruggezonden. Van het reisgeld voor een nieuwe opdracht kocht hij op 8 juli twee pistolen van Franse soldaten. De moord • Balthasar begaf zich op dinsdag 10 juli 1584 rond het middaguur naar het Prinsenhof met de mededeling dat hij Willem wilde spreken. • Willems vrouw Louise de Coligny schijnt nog bezorgd te hebben gevraagd wie dat ongure type wel niet was, maar werd gerustgesteld. Willem meldde Balthasar dat hij hem na het middageten te woord zou staan. Balthasar keerde terug naar de Diamant om zijn pistolen te halen. • Rond half twee verliet het gezelschap de eetzaal. Toen Willem van Oranje zijn voet op de eerste trede van de trap zette schoot Balthasar hem van dichtbij in de borst en de zij. • De prins zakte in elkaar en sprak - volgens het officiële verslag - zijn beroemde laatste woorden: Heere Godt weest mijn siele ghenadich, ick ben seer gequetst, Heere Godt weest mijn siele, ende dit arme volck ghenadich. • Balthasar vluchtte het Prinsenhof uit en werd op de hielen gezeten door soldaten en bedienden. Hij klom over de stadsmuur maar voordat hij in het water kon springen werd hij in de kraag gevat. Waar hij precies heen had willen vluchten is niet bekend. In zijn verhoren is het hem blijkbaar ook niet gevraagd.
Verhoor en executie • Balthasar werd opgesloten in de gevangenis en legde op eigen verzoek een lange schriftelijke verklaring af over zijn beweegredenen. Nog diezelfde dag werd hij verhoord, maar liet niet veel los. De schepenen besloten tot marteling over te gaan, een destijds niet ongebruikelijke stap. • De eerste nacht in de gevangenis werd Balthasar met roeden geslagen. De rest van de nacht bracht Balthasar door met zijn handen aan zijn voeten gebonden. De beulen hingen hem een half uur lang op met aan iedere grote teen een gewicht van 150 pond. • Hij praatte nog steeds niet genoeg en men deed hem te kleine schoenen aan van nat ongelooid hondenleer. Ze zetten hem voor een groot vuur zodat de schoenen krompen en zijn voeten brandden. • Ze hielden gloeiende fakkels onder zijn oksels en staken naalden en spijkers tussen zijn nagels, maar Balthasar gaf geen krimp. • Uiteindelijk werd de Utrechtse beul Jacob Michielsz. erbij gehaald, maar Balthasar bleef standvastig en ter zake antwoordend. • Balthasar werd op 13 juli berecht. Ten eerste werd zijn rechter hand waarmee hij de schoten gelost had er met gloeiend ijzer afgebrand. Zijn benen en armen werden op verscheidene plaatsen gebroken en werd daarna in vieren gedeeld. Die stukken liet men door het hele land zien zodat ze konden zien wat ze met protestantse moordenaars deden.