Hoe is kamp Westerbork ontstaan?

Hoe is kamp Westerbork ontstaan? In 1939 vielen de Duitse troepen Polen binnen. Hiermee begon de Tweede Wereldoorlog. Hierna volgde veel ellende. In Nederland kwamen toen Duits-Joodse vluchtelingen. Daarvoor in eind 1938 waren er ook al mensen door Hitler uit het land gezet. Doordat Hitler alle niet-arische mensen uit het land wilde hebben. Niet-arisch wil zeggen dat je van Joodse afkomst of niet blank bent. Verschillende Duits-Joodse vluchtelingen waren naar Nederland gekomen na de Kristalnacht, de nacht van 9 op 10 november in 1938. In die nacht werden synagogen in de brand gestoken en Joodse winkels en bedrijven verwoest. De Kristalnacht werd veroorzaakt doordat een Duitse diplomaat in Parijs was vermoord door een Poolse Jood. Het werd de Kristalnacht genoemd, omdat er die nacht winkelruiten ingeslagen werden. In Nederland ging het rond die tijd niet echt goed met de economie, men was toen bang dat deze Duits-Joodse vluchtelingen de banen in zouden pikken. Baantjes waren al zo beperkt, maar als ze straks door al die vluchtelingen waren ingepikt, bleven er nóg minder over! Verder verbleven deze vluchtelingen niet tijdelijk in Nederland en daarom vond de regering dat er iets moest gebeuren. De minister van Binnenlandse zaken stelde voor om een centraal vluchtelingenkamp op te richten, in plaats van al die kleine kampen die al in eind 1938 waren opgericht. Het kamp zou op de Veluwe gebouwd worden dichtbij Elspeet, maar daar was Hare Majesteit De Koningin Wilhelmina tegen omdat het Paleis Het Loo daar niet ver vandaan lag en met haar waren de ANWB (een kamp in zo’n mooi natuurgebied kan toch niet!) en de Nederlandse vereniging voor vreemdelingenverkeer het eens (zie bijlage). Zo werd dus uiteindelijk op 19 juli 1939 de officiële opdracht tot de bouw van het kamp in Westerbork gegeven door de minister van Financiën, dr. H. Colijn. Westerbork was een stuk omgeven door heide en bossen De huisvestingen mochten niet ver afwijken van die van de bewoners van de armste streken van Drenthe. Uiteindelijk werden er 50 barakken (een soort grote tenten) gebouwd voor ongeveer 50 mensen per barak. In het centraal vluchtelingenkamp waren voornamelijk Joden (hele gezinnen), maar ook zigeuners en verzetsmensen en protestantse en rooms-katholieke vluchtelingen. Totaal verbleven er nu zo ongeveer 1800 mensen in het kamp. Kamp Westerbork was een grote investering en het geld moest wel ergens vandaan komen. De Nederlandse overheid betaalde het in eerste instantie, maar het Comité voor Bijzondere Joodse Belangen zou het later terugbetalen aan de overheid. De mensen die in het kamp kwamen konden ook meteen aan het werk gaan met de inrichting van de barakken. Op 16 juli 1940 kwam er een nieuwe eigenaar. Hij heette Kapitein Schol en hij was de eerste commandant van het kamp Westerbork. De bewaking werd nu serieus aangepakt, dat vond hij namelijk erg belangrijk. Kapitein Schol was anti-Duits en hij wilde daarom ook de nazi’s van het kamp weghouden. Eerst waren er maar een paar rijksveldwachters, maar nu werden dat 15 politiekorpsen. Het leek wat overdreven om zoveel bewaking in te zetten om één zo’n kamp te bewaken, omdat de uitgestrekte heidevelden de mensen niet stimuleerden er zomaar vandoor te gaan. Maar de politiekorpsen waren er niet alleen om te bewaken. Zij begeleidden de vluchtelingen ook naar het ziekenhuis of naar het werk buiten kamp Westerbork. Later op 9 oktober 1939 kwamen de eerst 22 Duits-Joodse vluchtelingen in het centraal vluchtelingenkamp Westerbork. Het centraal vluchtelingenkamp Westerbork moest daardoor worden uitgebreid en de Duits- Joodse vluchtelingen moesten daardoor ook weer meewerken, zodat ze geld verdienden voor de bouw van het kamp. Eind januari waren er al 167 Duits-Joodse vluchtelingen. Er kwamen dus steeds meer bewoners in kamp Westerbork, maar daardoor werd het leven van de Joden wel steeds slechter. In februari 1942 maakte kapitein Schol weer nieuwe regels voor het kamp. De regels waren in het Duits, omdat er in het kamp het meest Duits werd gesproken. Kapitein Schol stelde werkgroepen in (Dienstzweig) en er was ook een Joodse leider (Dienstleiter), die de werkgroepen leidde. Maar kapitein Schol wist niet wat de Duitse plannen met de Nederlandse Joden en de Duits-Joodse vluchtelingen waren, hij wist niet dat die werkgroepen er waren om de Joden zwaar werk te laten doen later. De Joden waren bang dat Duitsland ook Nederland binnen zou vallen. Ze kwamen er ook achter dat kamp Westerbork vlak bij de Duitse grens lag, dat vertrouwde ze ook niet helemaal. Uiteindelijk viel Duitsland ook Nederland binnen en stelde anti-joodse maatregelen op. Deze hadden te maken met segregatie (de joden werden gescheiden van het Nederlandse volk), concentratie (joden leefden in speciale wijken) en deportatie (de joden werden afgevoerd naar concentratiekampen). Verder moesten alle Joden ook een Jodenster op hun kleding dragen, zo kon iedereen zien wie er van Joodse afkomst was. In 1942 moesten 140.000 Nederlandse Joden snel naar het Oosten worden gedeporteerd. Daarvoor was een ‘Durchgangslager’(dat is een kamp waar mensen kunnen verblijven voordat ze naar een concentratiekamp worden doorvervoerd) nodig. Westerbork was daar een geschikte plaats voor, want het lag dicht bij de Duitse grens. Op 1 juli 1942 werd kamp Westerbork officieel een ‘Durchgangslager’, door de inval van de Duitsers werd het hun eigendom. De naam voor ‘Durchgangslager Westerbork’was nu: ‘Polizeiliches Durchgangslager Westerbork.’ Maar het centraal vluchtelingenkamp was daarvoor nog niet uitgebreid genoeg en werd dus nog groter. Dit was niet onvoorspelbaar als er opeens duizenden joden ‘opgeslagen’ moesten worden. Daarom werden er 24 nieuwe grote barakken gebouwd met 250 tot 300 mensen per barak. Ook hier was er geld nodig en nu werden de bouwkosten en het onderhoud van het kamp door de Joden betaald, hun bezittingen. Verder werkten de Joden zelf ook mee aan de bouw, daardoor verdienden ze ook weer wat zakgeld. De eerste Duitse commandant van ‘Polizeiliches Durchgangslager Westerbork’ was dr. Erich Deppner. Deppner was een gewelddadig mens die totaal geen medelijden had met de vluchtelingen. Hij was verantwoordelijk voor het eerste transport op 15 juli 1942 van Westerbork naar Auschwitz, met dat transport werden er 962 Joden uit Amsterdam mee en ongeveer 150 Joden (waaronder een aantal weeskinderen) uit Westerbork gedeporteerd. Aan het begin kwamen er af en toe treinen naar ‘Polizeiliches Durchgangslager Westerbork’, maar later vanaf februari 1943 werden er elke dinsdag Joden gedeporteerd naar het Oosten. Hoeveel mensen er werden gedeporteerd werd bepaald door Adolf Eichmann. Vanuit Berlijn kreeg het kamp de opdracht om een bepaald aantal Joden te vervoeren. De meeste treinen gingen naar Auschwitz. Van de 60.330 gedeporteerde mensen naar Auschwitz hebben maar 4000 dit overleefd. De opvolger van Deppner was Albert Konrad Gemmeker. Hij was een carrière-nazi. Hij was een echte nationaal-socialist. Hij wilde zich eigenlijk aansluiten bij de Führer Hitler, na zijn machtsovername in 1933. Maar dat deed Gemmeker niet, omdat hij rust en orde wilde houden in kamp Westerbork. Daarom deed hij uiterst vriendelijk tegen de gevangenen. Het kamp werd ook nog beter bewaakt, er kwam prikkeldraad om het kamp heen en zeven wachttorens. En waar die werkgroepen dus uiteindelijk voor dienden, was voor het werken aan het kamp. Zo moesten de Joden zelf een vijf meter brede sloot om het kamp graven. Eigenlijk werkten de Joden dus voor hun eigen dood. Want nadat zij een poosje in Westerbork waren verbleven en meegewerkt hadden aan de bouw van het kamp werden ze op de trein gezet naar het Oosten, naar een concentratiekamp. Gemiddeld waren er in het doorgangskamp Westerbork zo’n tienduizend gevangenen, maar het kwam ook voor dat er zelfs zestienduizend gevangenen waren.