Ename

Inleiding Sedert enkele jaren staat Ename in de belangstelling. Zijn verleden spreekt tot de verbeelding, de opgravingen worden met aandacht gevolgd en de ontdekkingen krijgen in de media uitgebreid commentaar. Al die aandacht is begrijpelijk, want in Ename ligt een unieke archeologische site, waar een stuk middeleeuwse wereld uitstekend bewaard bleef. Ename heeft dan ook een belangrijk verleden bewaard en toegankelijk gemaakt in een vernieuwend archeologisch park, een uniek monument, een museum dat bij blijft en een prachtig natuurreservaat. Historisch Om de westgrenzen van zijn rijk te beschermen, richtte de Duitse keizer Otto II (973-983) drie belangrijke versterkingen op langs de rechteroever van de Schelde. Samen met Antwerpen en Valenciennes, werd Ename in 974 gesticht als hoofdplaats van een markgraafschap, een strategisch gelegen grensgebied dat de verdediging van de rijksgrens moet verzekeren. 1) De Enaamse burcht werd ca. 974 opgetrokken. Rond die sterkte ontwikkelde zich spoedig een handelsnederzetting die van hogerhand steun kreeg. Er werd markt gehouden, tol geheven en een haven uitgebouwd. De site evolueerde tot een prestedelijke woonkern die een hoge bloei kende, getuige de aanwezigheid van twee stadskerken, respectievelijk aan Sint-Salvator en Sint-Laurentius toegewijd. In een document, dat bekend staat als de Auctarium Affligemense, werd Ename omstreeks 1005 beschreven als de belangrijkste vestiging in het hertogdom Lotharingen. 2) De versterkte burcht bestond uit een donjon, een omwalling, een paleisgebouw en één of meerdere houten gebouwen, en werd omstreeks het jaar 975 gebouwd. De donjon (of meestertoren) had muren van 3 m dik en was 25 tot 30 m hoog. In die tijd kan een dergelijke donjon als een meesterwerk van constructie beschouwd worden
Museum In de schaduw van de Sint-Laurentiuskerk bevindt zich een 19de-eeuws gebouw, gekend als Huis Beernaert. Het werd aangekocht door de Provincie Oost-Vlaanderen om er het museum van het archeologisch park onder te brengen. Het bevindt zich tussen de Lijnwaadmarkt en het Enameplein. In de drie zijden van de tuinmuur werden openingen aangebracht die zich respectievelijk richten naar de Sint-Laurentiuskerk, de archeologische site en het Bos t'Ename. In de tuin werd een beeldengroep in brons geplaatst van de hand van Dirk De Middeleer, Sint-Lievens-Esse Het museum, dat zijn deuren opende in september 1998, toont het dagelijks leven van de Enaamse gemeenschap, vanaf de vroege Middeleeuwen tot vandaag. Door het verleden op een voor iedereen herkenbare manier voor te stellen, wil het museum het publiek nauwer betrekken bij dat verleden en zijn unieke erfgoed. Bezoekers kunnen er leren over de verschillende wetenschappelijke methodes ("Archeolabo") en worden uitgenodigd om zelf de puzzel van het verleden samen te stellen met behulp van interactieve presentatietechnieken, zoals bijvoorbeeld het "Feest van 1000 jaar" en de "Tijdslijn". Het museum opent heel binnenkort zijn educatieve afdeling voor scholen en gezinnen. Archeologisch park Overzicht De archeologische site van Ename (ca. 8 ha groot) wordt uitgebouwd tot een openluchtmuseum. Hoewel archeologische resten indrukwekkend en pittoresk zijn, worden ze zelden herkend als specifieke structuren zoals huizen, kerken, werkplaatsen etc. Op die manier ontgaat veel aan de fascinatie van het publiek. In het geval van Ename zien de bezoekers een labyrint van deels bewaarde architecturale restanten. Het gaat om de funderingen van de benedictijnenabdij die het leven in Ename domineerde van 1063 tot 1795. De overblijfselen van de vroegmiddeleeuwse handelsnederzetting (975-1050) zijn niet meer zichtbaar; ze bestaan immers voornamelijk uit grondsporen die tijdens de opgravingswerken weg gegraven worden. Om de bezoeker een levendig beeld van het vroegere leven op de site te geven, werd een nieuwe presentatietechniek ontwikkeld, Tijdsvenster genaamd. Het systeem laat bezoekers toe om de gebouwen te zien waarvan enkel de funderingen bewaard zijn. Op die manier leren ze meer over de site en de mensen die er leefden. Het systeem heeft het voordeel dat fysische reconstructies in situ niet nodig zijn. De uitbouw van het openluchtmuseum in Ename staat in haar beginfase. In de toekomst zullen meerdere Tijdsvensters voorzien worden, en worden de abdijtuinen heraangelegd. Hier op deze website laten we je - als voorproefje - reeds rondkijken op de binnenkoer van de abdij in 1663, via het Internet Tijdsvenster op 1663. Het Tijdsvenster op de site is reeds meer dan twee jaar operationeel en werd reeds met verschillende prijzen bekroond. Het is nog steeds het enige systeem in de wereld die op een archeologische site de bezoekers informatie verschaft via multimedia en virtuele realiteit. Heraanleg van de Abdijtuinen Omwille van de wetenschappelijk belang van de site Ename, werd de beslissing genomen om een terrein van ca. 6 ha vrij te houden voor later archeologisch onderzoek. Toekomstige wetenschappers krijgen op die manier de gelegenheid om ten minste een deel van de site te kunnen onderzoeken. Het grootste gedeelte van dit gebied strekt zich uit ten zuiden van de abdij waar de middeleeuwse tuinen gesitueerd waren. Het Ename 974-project wenst deze zone te incorporeren in het archeologisch park : historische tuinen uit de Karolingische periode tot de 18de eeuw zullen hier aangelegd worden. De abdijgrachten zullen eveneens gereconstrueerd worden. Sint-Laurentiuskerk De Sint-Laurentiuskerk bevindt zich in het dorpscentrum van Ename en doet nog steeds dienst als bidplaats. Het is een opmerkelijk monument waarvan we uitzonderlijk veel weten. Het gebouw werd opgericht door Herman van Verdun omstreeks het jaar 1000. Gelegen op de grens tussen het Franse koninkrijk en het Ottoonse keizerrijk, nam Ename op dat ogenblik een bijzonder strategische positie in. Met de bouw van de Sint-Laurentiuskerk wilde Herman zijn trouw aan de keizer duidelijk tonen. Vandaar dat het bouwprogramma verwijst naar de grote Rijkskerken. Om het elitaire van de constructie nog scherper naar voor te brengen, werd voor de beschildering van het interieur een beroep gedaan op kunstenaars van topniveau. De kerk bevindt zich aan het Enameplein in het centrum van het dorp. Dit plein gaat terug tot de Middeleeuwen, toen het de 'gemene' plaats van het dorp was waar het vee 's nachts bijeen gebracht werd. Omstreeks 1650 kreeg het een rechthoekige vorm die tot de dag van vandaag bewaard bleef. Het bos te Ename Op de valleiwand van de Schelde strekt zich ten zuiden van de dorpskern het bosgebied uit. Dat is langs het huidige wegtracé, van oudsher verbonden met het dorpen de abdij: bronnen zorgden voor drinkwater en bomen voor brandhout, akkers en weiden boden voedsel aan mens en dier. Wat het bos te Ename zo uniek maakt, is de combinatie van zijn ecologische rijkdom met de talrijke zichtbare sporen van eeuwenlange menselijke bedrijvigheid. U bereikt het bos vanuit het museum via de gekasseide Katteberg. Het bewegwijzerde Mariette Tielemanspad, dat genoemd is naar een belangrijke schenkster, ontsluit voor u aan de hand van aantrekkelijke paneelteksten de natuurwetenschappelijke waarde en de historische achtergrond van het gebied. Ename is ontstaan uit het Frankische villa-domein "Ehinham", waarvan de kern gelegen was in het huidige Nederename. Het Bos t'Ename werd vrij zeker toen reeds gebruikt voor brandhout en beweiding. Grote delen waren immers "gemene" gronden, die door de ganse dorpsgemeenschap mochten gebruikt worden, en voornamelijk dienden voor beweiding. Door beweiding verarmt het bos tot "wastine". De beweiding verhindert immers het opschieten van nieuwe bomen en struiken, en brengt schade toe aan de bestaande bomen.