Olifanten

Soort en leefomgeving • Soort Een van de vele bedreigde diersoorten, die in kringen van natuurbeschermers wereldwijd debatten veroorzaken, is de wilde olifant. Olifanten hebben een grote invloed op het landschap, daar waar zij leven. Bovendien spreken zij tot de verbeelding, doordat zij veel bijna menselijke trekjes hebben, zoals: - Zij kunnen bijna net zo oud worden als mensen - Hun ontwikkeling loopt in jaren ongeveer parallel - Zij hebben net als mensen sociale relaties tussen familie en vrienden - Zij treuren over hun doden - Hun geheugen overtreft is waarschijnlijk beter dan dat van ons
Daarnaast beschikken zij over een paar extra’s, die ons voorstellingvermogen bijna te boven gaan: communicatie over lange afstand.
• Leefomgeving Tot voor enkele tientallen jaren leefden er Afrikaanse olifanten in bijna alle landen ten zuiden van de grote Sahara-woestijn. Tegenwoordig zijn er niet zoveel olifanten meer over in het westen van Afrika. In het midden en het oostelijke deel van Afrika zijn er nog wel, maar hun aantallen zijn klein. Alleen in het zuidelijke deel van Afrika leven er nog grotere aantallen olifanten in beschermde gebieden. In Azië komt de olifant nog in het wild voor op het eiland Sri Lanka, ten zuiden van India, in bepaalde delen van India zelf, in Nepal, Bangla Desh, Thailand, Birma en Maleisië. En in kleine gebieden van Cambodja, China, Laos, Vietnam en Indonesië. • Aantallen Het precieze aantal olifanten is niet bekend. Een aantal pogingen om ze te tellen, en om dan een aantal te schatten, leveren cijfers op die nogal van elkaar verschillen. Wat wel duidelijk is, is dat het aantal olifanten erg afneemt. In 1930 waren er ongeveer nog 5 miljoen Afrikaanse olifanten, in 1990 nog slechts 600.000 en nu denkt men dat er ongeveer 200.000 tot 300.000 over zijn. In 1900 waren er waarschijnlijk nog 200.000 Aziatische olifanten, in 1991 waren er misschien nog 50.000 en nu denkt men dat er nog 25.000 tot 30.000 over zijn. In bepaalde landen waar olifanten altijd zijn voorgekomen, zoals Vietnam, zijn er nu nog maar een paar honderd over. Waarom is dat beest bedreigd? • Ivoor Veel olifanten dragen ivoor aan hun hoofd en steeds hebben mensen dat willen hebben. De primitieve mensen wilden niet alleen het vlees van de mammoet, zij wilden ook al het prachtige ivoor om allerlei mooie dingen van te maken: de oudste beeldhouwwerkjes ter wereld zijn ivoren beeldjes van 25.000 jaar oud. De Romeinen doodden duizenden olifanten voor hun ivoor en maakten er zelfs tafels en bedden uit. De olifanten in het noorden van Afrika werden door de Romeinen uitgeroeid. Zeker in de 19de eeuw werd de jacht op de olifant voor het ivoor weer erg: zowel in Azië als in Afrika. Vooral in Japan en China werden kunstvoorwerpen uit ivoor gemaakt. In de jaren zestig en zeventig van de 20ste eeuw werd een nieuw hoogtepunt in de ivoorjacht bereikt. Hoewel er internationale afspraken waren om maar een beperkt aantal olifanten voor hun ivoor te doden, werd er zonder beperkingen gemoord. In Azië, waar alleen de bullen slagtanden hebben, zorgde dat voor een groot onevenwicht tussen de geslachten. De meeste olifanten werden gedood door mensen die daar helemaal geen toestemming voor hadden, de zogenaamde stropers. In 1989 vonden gelukkig genoeg mensen dat het zo niet verder kon. Een internationale conferentie verbood het in -en het uitvoeren van ivoor totaal. Dat wil zeggen, als je hier nog een ivoren voorwerpje hebt, mag je het wel verkopen, maar je mag het niet naar een ander land brengen. Onmiddellijk daalde het ivoor in waarde en de stroperijen namen af. De president van Kenia stak symbolisch een grote stapel slagtanden in brand: de wereld moest beseffen dat ivoor niet iets moois is: achter ieder stuk ivoor zit een vermoorde olifant. Maar de olifanten waren hierdoor nog niet gered. Vele landen in het zuiden van Afrika hadden echter nog een hele voorraad ivoor liggen. Bovendien ging het met hun olifanten redelijk goed. Vooral in Japan willen veel mensen ivoor kopen. Japanners maken namelijk naamstempeltjes uit ivoor. In 1997 mochten enkele landen uit het zuiden van Afrika een beetje ivoor uitvoeren naar Japan. Maar, vele stropers dachten nu: de ivoorhandel mag weer en opnieuw werden olifanten vermoord. In het jaar 2000 mocht de handel in ivoor opnieuw niet meer, maar een internationale conferentie zou het weer kunnen toelaten, het gevaar was dus nog steeds niet voorbij voor de olifanten. Wat moet je nu doen als je iets in huis hebt dat gemaakt is uit ivoor? Je kunt het beter niet verkopen, want dan ben jij ook een ivoorhandelaar. Hou het dus, maar zet het niet daar waar iedereen het kan zien, zodat je niemand op het idee kan brengen ook ivoor te willen. Pas als niemand nog ivoor wil, is dit gevaar voor de olifanten weg. • Klein leefgebied Olifanten zijn grote dieren: ze hebben veel voedsel en ruimte nodig. Er zijn veel mensen, die grote groepen mensen hebben veel voedsel en ruimte nodig. In de landen waar de olifanten leven, zijn de mensen niet rijk: het zijn bijna allemaal ontwikkelingslanden. Zeker in Azië, dat nog dichter bevolkt is dan Afrika, gaat het daarom slecht met de olifant: de mens heeft gewoon veel te veel gebieden ingepalmd, zodat er geen plaats meer is voor de olifant. Het gebeurt dan ook wel eens dat olifanten een rijstveld van de mensen leegeten. Op een nacht eten die olifanten het eten van een hele familie voor een heel jaar op. De boeren in Azië en Afrika proberen dan ook alles om de olifanten weg te jagen en zelfs om ze te doden. Meer en meer vinden we olifanten enkel in kleine, beschermde gebieden, zoals in zuidelijk Afrika.Dan bestaat het gevaar dat er teveel olifanten in een gebied komen. Het gebeurt soms dat de overheid dat probleem dan oplost door gewoon een aantal olifanten dood te schieten: uiteraard vinden olifantenliefhebbers dat onaanvaardbaar. Bovendien worden de olifanten dan gevaarlijk en schuw. • Circussen Olifanten horen duidelijk niet in het circus thuis: ze krijgen altijd veel te weinig ruimte en vaak hebben de begeleiders niet genoeg ervaring en mogelijkheden om de juiste verzorging te geven. Zeker mannelijke olifanten kunnen niet in circussen gehouden worden als ze ouder zijn. Er zijn trouwens al heel wat dodelijke ongevallen gebeurd met circusolifanten. In dierentuinen is de situatie verschillend. In feite hoort een olifant alleen maar thuis in de vrije natuur, maar in een goede dierentuin heeft een olifant geen slecht leven.
Wat kunnen we eraan doen? • Betere verzorging en leefomgeving in dierentuinen Ten eerst moeten er voldoende olifanten zijn: het zijn heel sociale dieren en als er ergens een olifant alleen zit, wordt hij veel te eenzaam. Ten tweede moet er uiteraard voldoende ruimte voor hen zijn, zowel binnen als buiten. Als een olifant in een te kleine ruimte zit, gaat hij snel vervelinggedrag vertonen en gaat hij bijvoorbeeld steeds met zijn kop wiebelen of altijd een stapje vooruit en dan weer een stapje achteruit zetten. Ten derde moeten de verzorgers voldoende ervaring hebben om met de dieren te werken. Tot slot, moeten er voor de olifanten genoeg activiteiten zijn, zodat ze zich niet heel erg gaan vervelen. Soms wordt bijvoorbeeld het eten van de olifanten niet steeds op dezelfde plaats gelegd, zodat ze ernaar kunnen zoeken. In sommige dierentuinen lukt het erg goed om met olifanten te kweken en dat is niet makkelijk. Bullen zijn moeilijk in een dierentuin te houden. Bovendien sterven er veel jonge olifantjes in dierentuinen. Hopelijk krijgen dierentuinen genoeg ervaring om olifanten te kweken, want als het ooit in de vrije natuur erg slecht gaat met de olifanten, zijn de dierentuinen misschien de enige plaats waar ze nog zullen kunnen leven. • Vrienden In Arnhem bevindt zich het kantoor van Vrienden van de Olifant. Bij de Vrienden van de olifant kun je protestlijsten tegen de ivoorhandel aanvragen Via hen kun je ook peetouder worden van een weesolifantje om op die manier te helpen bij het redden van zijn leven. Peetouders ontvangen jaarlijks een foto van hun petekind, regelmatig een berichtje over zijn of haar belevenissen en rond september een video over het reilen en zeilen in het weeshuis en de opvang in Tsavo. • CITES In de jaren 70 en 80 werd er zoveel gestroopt, dat er wereldwijd protesten waren De internationale gemeenschap was gedwongen in actie te komen. CITES (afkorting voor International Convention on Trade in Endangered Species) is de internationale organisatie, die de handel in producten van bedreigde diersoorten elke twee jaar in een grote bijeenkomst bespreekt. In 1989 werd er door CITES een compleet verbod op de handel in ivoor afgekondigd. De olifanten werden op de Appendix I geplaatst, dat is de lijst van diersoorten, die volledig beschermd zijn. Daardoor zakte de prijs van ivoor heel erg veel en daarmee het motief om te stropen. De olifanten kregen een adempauze in heel Afrika. Het complete verbod hield 8 jaar stand. In die tijd kon men de stroperij eindelijk een beetje onder controle krijgen. In 1997 was er in de aanloop naar en tijdens de conferentie zoveel corruptie gaande, dat kwaadwillenden een kans kregen om ook iets over de stemmen te zeggen. Sommige landen vonden, dat zij een teveel aan olifanten hadden en pleitten voor een gecontroleerd afschot. Het ivoor van deze dieren moest dan ook verkocht kunnen worden. Uiteindelijk werd er besloten dat de olifant wel beschermd bleef, maar op Appendix II terechtkwam, zodat er binnen bepaalde grenzen weer handel mogelijk werd. Onmiddellijk werd deze situatie aangegrepen door de illegale handel, die de kans zag het zwarte ivoor in het legale circuit te krijgen. Het stropen werd weer betaald, dus nam dat weer heel snel toe. In april 2000, kwam men na lange discussie tot de conclusie, dat men het niet echt eens kon worden over hoe het nu verder moet. Als compromis werd het besluit genomen dat er twee jaar lang niet gehandeld zou mogen worden in alle olifantenproducten, behalve het ivoor. Daarna zou men verder zien. Er zijn landen die de olifant weer op Appendix I willen krijgen, zodat de olifant weer helemaal beschermd wordt. Er zijn echter ook landen die de handel in ivoor, onder bepaalde voorwaarden willen.