Illusie

3-D WERELD Onze wereld is 3-dimensionaal.Alles heeft een hoogte, een breedte en een diepte.Om niet de hele tijd over alles te struikelen en te vallen moeten we in ons hoofd ook een 3-dimensionaal beeld hebben van de wereld.Maar hoe kom je daaraan......?? Omdat de wereld 3-dimensionaal is zien we ook hoe dik,hoe hoog en hoe ver weg iets is.Dat beeld word gevormd in ons hoofd. Maar er is een probleem:Onze ogen kunnen alleen maar 2-dimentionale beelden vormen.Dat zijn platten plaatjes van wat we zien,net als foto's. Maar we hebben in ons hoofd 3-dimentionale beelden nodig,met diepte. Anders weet je bijvoorbeeld niet hoe ver je met je hand van je kopje af bent. Of waar een auto staat en hoe snel hij dichterbij komt.In je hoofd moeten die platten beelden dus weer omgezet worden in 3-dimensionale beelden. Dat gebeurd in je hersenen en daar gebruiken we allerlei foefjes bij. Door naar schuine lijnen te kijken,kan je bijvoorbeeld zien hoe diep iets is, of hoe ver weg het is.Maar ook licht en schaduw zeggen veel over hoe een voorwerp eruit ziet.Sommige optische illusies ontstaan door dat onze hersenen deze foefjes verkeerd gebruiken.In het omzetten van het platten
beeld naar het 3-dimensionale beeld gaat er dan iets verkeerd. kijk maar eens naar dit plaatje............... Welk poppetje is groter??Nou de poppetjes zijn even groot! Maar het lijkt alsof de achterste groter is.Dat komt door de schuine lijnen in het plaatje.Die lijnen zorgen voor diepte en daardoor denk je dat het achterste poppetje veel verder weg is dan de voorste. Licht en schaduw vertellen onze hersenen dus veel over het figuur Bedenk in de bovenstaande figuren eens waar het gat zit en waar de bolling. Als je bij de linker denkt dat hij hol is,dank je automatisch dat de rechter bol is. Maar als je juist denkt dat de linker avocado bol is,lijkt het net of de rechter dab hol is.Dat komt omdat je onbewust bedenkt waar het licht vandaan komt.Stel bijvoorbeeld dat de linker avocado hol is,dan komt het licht dus van boven.En als je bedacht heb dat het licht van boven komt en je kijkt naar de rechter avocado,moet deze wel bol zijn omdat de schaduw aan de onderkant zit.Soms snappen je hersenen niet goed wat ze moeten zien.De kubus hieronder is daar een goed voorbeeld van.De kubus op zich is wel duidelijk.Je ziet een voorkant en een achterkant,de zijkant…………..Maar die stip,zit die aan de voorkant?Of aan de achterkant?of ergens in het midden? Er zijn geen lijnen,geen schaduw die aanwijzingen geven…..onze hersenen weten het dan ook niet zo goed meer.
JE ZIET WAT JE KENT We willen de kinderen om ons heen begrijpen.Dingen die we niet begrijpen kunne we ook moeilijk zien.Dat klinkt raar,maar toch is het zo.Alles wat we zien,vergelijken we met wat we al weten.Met plaatjes en patronen die al in ons hoofd zitten.Dat is heel handig want als je steeds opnieuw zou moeten bedenken wat je ziet,zou je doodmoe worden. Je herkent dingen vaak in z’n geheel.Je ziet niet 100 straattegels maar een stoep.Je ziet niet twee handen+een hoofd+een nek+twee benen+twee armen,maar je ziet een mens. Dit bijvoorbeeld,is een huis.Dat zie je meteen.Je denkt niet:muren,een dak,een raam….eehh,dat zou wel eens een huis kunnen …….Nee,je ziet in één keer dat het een huis is.Hele pakketjes onthouden gaat veel sneller.En het makkelijker:als je één keer iets hebt gezien,zul je het daarna altijd herkenen.Het onderstaande plaatje kan dat aantonen.een groep vlekken.Wat zie je in het onderstaande plaatje? Waarschijnlijk zie je gewoon een groep vlekken.Maar je probeert patronen en vormen te ontdekken.Als je wat langer kijkt en zoekt,kan je zien dat er een hond in het plaatje zit.Hij zit met zijn snuit net iets links van het midden van het plaatje. KANISZA Nog zo’n voorbeeld van het herkenen van patronen is de Kanisza-illusie. Waarschijnlijk zie je een witte driehoek. Maar de tekening bestaat eigenlijk uit 3 zwarte ballen waar hoekjes uit zijn.Omdat je figuren probeert te ontdekken zie je de driehoek omdat een figuur is dat je al kent. Wat staat hier? Omdat je gewend bent dat er één keer het woordje ‘de’ staat, zie je het ook één keer staan. Dat heft niets met je ogen te maken.Die kunnen best twee keer het woordje ‘de’ lezen.Je hersenen verwachten alleen niet dat het er twee keer staat. Waarschijnlijk lees je ‘de mus in de boom’,net als iedereen.Dat staat er alleen niet.Lees het nog maar eens.Zie je het al? Er staat ‘de mus in DE DE boom’dus met 2x het woord ‘de’. Het herkenen van pakketjes en dingen die je al kent doet ons hoofd dus ook met woorden en zinnen. GEFOPT Zijn de blauwe lijnen nou recht of een beetje bol?Moeilijk te zien hé? Ze lijken bol maar in werkelijkheid zijn ze recht.Leg er maar is een liniaal naast dan zul je het
zien.Wat zie je en wat is het in werkelijkheid?Wat denk je te zien? En hoe kom het dat je soms dingen heel anders ziet dan ze eigenlijk zijn? Dat soort dingen noemen we optische illusies.Beelden de ons voor de gek kunnen houden. Beelden die anders zijn dan ze eruit zien.Ze zorgen dan voor gezichtsbedrog. HOE ONTSTAAN OPTISCHE ILLUSIES? Hoe kan het dat je vaak dingen ziet die er niet zijn? Of dat je plaatjes zie bewegen terwijl ze stil staan?Je ogen zien toch precies wat ze zien? zo je denken ja....Optische illusies ontstaan ergens in ons visuele systeem.Dat is een moeilijk
woord voor je ogen,je zenuwen en je hersenen samen.Beelden gaan van je ogen via je oogzenuwen
naar je hersenen.Om te kunnen zien heb je al die dingen nodig. Onze ogen werken namelijk veel ingewikkelder dan een camera.Een camera filmt een plaatje en dat zelfde plaatje kan je later op je.Tv-scherm zien.Heel makkelijk. Je ogen werken anders.Het eerste verschil met een camera is al dat je 2 dingen. heb om mee te kijken.Namelijk 2 ogen.Daardoor zie je alles beter dan met 1 oog. Je hebt dan meer diepte.Dat merk je met dit testje: ''hou een potloot in je linkerhand recht voor je en sluit je linkeroog. Probeer dan met je rechtervinger precies de punt van het potloot aan te raken. Dat gaat best moeilijk,soms zit je er echt helemaal naast. Het gaat met 2 ogen open makkelijker probeer dat ook maar eens dan merk je het verschil''. Met 2 ogen open gaat dat beter omdat je dan meer diepte ziet en beter kunt
inschatten waar je vinger precies is
ZIEN MET JE HERSENEN nog een verschil met de camera dus:blijkbaar bepaal je zelf wat je ziet! Want je kan bij bijvoorbeeld bij een snel draaiend wiel Zelf weten welke kant het wiel opdraait. Probeer het maar een op een snelweg en kijk naar de wielen van de auto's je zult merken
dat je zelf kan bepalen welke kant de wielen opdraaien.Zien doe je dus ook met je hersenen. SCHERP ZIEN Ook als je goede ogen heb ,zie je eigenlijk veel minder dan er werkelijk is. Kijk bijvoorbeeld maar is naar plaatje 1.Je ziet een oerwoud met een aantal beesten. Maar op het rechterplaatje zie je bijvoorbeeld als je naar de gele aap kijkt,een heleboel vage
beelden en een klein scherp gedeelte rondom de gele aap.En als je naar de zwarte aap kijkt, zie je eigenlijk ook een heleboel vage beelden en rondom de zwarte aap een klein scherp gedeelte. Je ziet dus eigenlijk maar een klein gedeelte scherp.Toch denk je ,als je bijvoorbeeld
over straat loopt dat je alles scherp ziet.Dat komt omdat onze ogen heel snel allemaal
kleine scherpe plaatje scannen.En je hersenen maker er dan vliegensvlug een scherp plaatje van. NA-FIGUREN Onze zenuwen zorgen ook voor het ontstaan van bepaalde optische illusies. Kijk maar eens 25 Seconden naar dit plaatje en daarna naar de lege kom! Waarschijnlijk zie je dan in het rechter kom ook een vis verschijnen! De vis die je in de kom ziet,noemen we een na-figuur.Dit sort figuren ontstaan omdat je ogen moe
worden als ze te lang naar een figuur kijken.Dit is er nog zo één: kijk maar eens 5 seconden naar de vier kleine stippeltjes in het midden van dit figuur. Doe daarna je ogen dicht en je hoofd achterover. Blijf naar de cirkel kijken.Wat zie je? Na-figuren zie je meestal niet zo lang.Je ogen passen zich snel weer aan. Waar komen die na-figuren nou vandaan?Ze zijn het gevolg van vermoeiende kegeltjes. Dat zijn de zenuwen in je oog die gevoelig zijn voor kleur.Als je heel lang naar

een bepaalde kleur staart (bijvoorbeeld naar die witte vis). Worden die kegeltjes moe. Ze werken dan niet goed meer.Als je daarna naar een achtergrond met een
andere kleur kijkt (bijvoorbeeld de vissen kom van bovenin) zijn die kegeltjes nog steeds een beetje moe.Daardoor ontbreekt er kleur in het andere figuur(de kom bovenin) in de vorm van het oude figuur(de vis). Dat is het na-figuur. INVLOED VAN DE OMGEVING Soms lijken lijnen krom terwijl ze juist recht zijn.Of is het niet duidelijk of iets groot is of juist klein...... Optische illusies dieveroorzaakt worden door de dingen die er omheen staan,door de omgeving.Lopen deze lijnen evenwijdig?Vaak lijkt het alsof de grote lijnen schots en scheef lopen,maar dat is bedrog;ze lopen allemaal evenwijdig van elkaar! Door de kleine dwarsstreepjes lijkt het net of de lijnen een beetje naar links en rechts kantelen.Blijkbaar hebben de kleine streepjes,de omgeving,een grote invloed op hoe de grote lijnen eruitzien.Het effect van dit soort plaatjes verandert niet als je weet dat de lijnen eigenlijk recht lopen.Je blijf het gevoel hebben dat de lijnen scheef lopen.Onze hersenen kunnen de invloed van de dwarsstreepjes dus niet uitschakelen. En om te kijken of wat groot is of juist klein vergelijken onze hersenen vaak figuren met elkaar. Kijk in dit plaatje eens naar het middelste bolletjes.In welk figuur is het middelste bolletje groter? In de linker of de rechter? Het linker bolletje is groter dan het rechter bolletje zou je zeggen.Terwijl ze echt even groot zijn,leg er maar een liniaal langs! Blijkbaar bekijken onze hersenen niet hoe groot het balletje is ten opzichte van de ander balletjes.In het linker plaatje gebeurt er dit:Omdat het middelste bolletje tussen allemaal kleine bolletjes staat lijkt het heel groot.In het rechter plaatje:Omdat het middelste bolletje tussen allemaal grote bolletjes staat lijkt het heel klein.Hoewel de middelste bolletjes even groot zijn,lijken het dus de ene keer groot en de andere klein.Dat komt door de dingen die er omheen staan Ook deze twee horizontale lijnen worden beïnvloed door hun omgeving. Welke lijn is langer?Deze lijnen zijn even lang! AMBIGUE FIGUREN Ambigue figuren zijn figuren die je op twee manieren kan bekijken.Je kunt er twee dingen in zien. Wat zie je in dit plaatje? Een oude vrouw of een jong meisje?Als je goed kijkt zie je dat de dat de kin van de oude vrouw de neus is van de heks. Het gekke van ambigue figuren is dat je op een gegeven moment wel alle twee de verschillende plaatjes kan zien, maar dat je ze nooit tegelijk kan zien.Als je de heks ziet zie je de mooie vrouw niet, en andersom.Je kunt het wel heel snel afwisselen.Heen en weer springen tussen de twee plaatjes.Maar onze hersenen kunnen zich maar op één plaatje tegelijk consenteren Zie je hier een mooie vaas in of twee gezichten?Je kunt het er allebei uithalen het licht er aan hoe je ernaar kijkt. Je hebt ook bewegende ambigue figuren.Een wiel van een auto kan je goed als voorbeeld gebruiken.Als je op een snelweg naar de wielen van een auto kijkt en je weet niet of de auto nou vooruit gaat of achteruit kan je fantaseren dat de wielen allebei de kanten op kunnen draaien. ONMOGELIJK FIGUREN Sommige plaatjes kloppen niet maar zien eruit of ze wel kloppen.En dat is verwarrend.Zulke figuren noemen we onmogelijk figuren, omdat ze onmogelijk echt kunnen bestaan.Een groot aantal kunstenaars hebben dit soort onmogelijke figuren verstopt in hun schilderijen en tekeningen.Escher is daar een goed voorbeeld van.Hij heft veel tekeningen gemaakt van situaties die in het echt niet zouden kunnen bestaan.Hij tekende bijvoorbeeld deze trap,die steeds verder omhoog gaat,maar uiteindelijk toch weer bij het begin uitkomt! En kunnen deze plaatjes echt bestaan? heeft deze twee poten of drie poten? CAFÉ-MUUR Weterschappers weten soms ook niet precies waarom sommige plaatjes een raar effect hebben.Het is waarschijnlijk de combinatie van de kleur, vorm en omgeving die ervoor zorgt dat je hersenen in de war raken. Deze illusie is ontdekt door een café-eigenaar in Bristol,die een leuk tegelpatroontje bedacht had. Caféwall (café-muur) is een voorbeeld van zo’n ‘rare’ optische illusie.De kleuren van de blokken,de lijntjes daartussen en de positie van de blokken ten opzichte van elkaar zorgen er waarschijnlijk voor dat het net is of de blokken bewegen en de lijnen schuin lijken te lopen.Terwijl dat allemaal niet zo is. Ook bij dit figuur blijft het effect bestaan, hoelang en hoe vaak je er ook naar kijkt. Je weet dat de blokjes stil staan en toch zie je ze steeds bewegen en naar voren komen. En bij het Caféwall-plaatje weet je dat de lijnen recht lopen maar toch blijft het er scheef uit zien.