De sperzieboon

Voorwoord/Inleiding
Op 3 februari 2006 zijn we met biologie weer begonnen met de practicum opdrachten. Ik heb de Sperzieboon gekozen omdat ik het vaak eet maar er eigenlijk niet zoveel van af weet. De vorige keer dat we practicums deden had ik ook al overwogen ‘de sperzieboon’ te kiezen maar had dat toen niet gedaan omdat de sperzieboon een onderdeel van categorie 2 is.

* Wat wil ik onderzoeken?
Ik wil graag de sperzieboon onderzoeken.


* Wat veronderstel ik?
Ik verwacht dat ik dit proefje niet iets heel belangrijks leer, omdat als je sperziebonen eet, je ook heel vaak de binnenkant ziet. Maar om meer te weten te komen over de sperzieboon lijkt me wel leuk.

* Wat ga ik doen?
Ik ga de sperzieboon voorzichtig langs een van de naden open snijden. Ik bekijk de sperzieboon goed. Dan ga ik twee tekeningen maken, een dichte sperzieboon en een open sperzieboon.

*Wat heb ik nodig?
Ik heb nodig, - Een sperzieboon, om te ontleden.
- Tekenmateriaal, om de bonen na te tekenen.
- Een scheermesje, om de boon voorzichtig langs de naad te snijden.

Inhoud
Voorwoord/inleiding
· Wat ga ik onderzoeken?
· Wat veronderstel ik?
· Wat ga ik doen?

Inhoud
1. Wat wil ik onderzoeken ?
2. Wat is een sperzieboon?
3. De geschiedenis van de sperzieboon
4. Vijanden van de sperzieboon
5. Hoe zit een sperzieboon in elkaar?
* Natuurgetrouwe tekeningen van de Sperzieboon
6. Verschillende soorten bonen
7. Waar komt de sperzieboon vandaan? En hoe wordt hij verbouwd?
8. Verschillende gerechten met de Sperzieboon

* Voedingswaarde van de sperzieboon
9. Conclusie
· Wat heb ik waargenomen?
· Conclusie
10. Nawoord/Mening
11. Bronvermelding
------------------------------------------------------------------------------

1. Wat wil ik onderzoeken?

Ik wil graag onderzoeken hoe een sperzieboon er van binnen uitziet en wat de functie is/zijn van verschillende onderdelen van de sperzieboon. Ook zou ik graag willen weten of de sperzieboon er altijd zo uit heeft gezien, of dat hij zo gegroeid is.

2. Wat is een sperzieboon?
Een sperzieboon heeft een dun lang figuur. Daarbinnen in zitten allemaal zaadjes. De sperzieboon is een groente die vaak gegeten wordt. Hij komt oorspronkelijk uit Zuid-Amerika. De Sperzieboon (Phaseolus vulgaris) is een peulvrucht. De sperzieboon wordt ook wel prinsesseboon of slaboon genoemd. De naam is afgeleid van `aspergieboontjes'. Deze boontjes danken hun naam aan het feit dat ze volgens oudhollands recept net als asperges, met gesmolten boter en nootmuskaat werden opgediend. De sperzieboon behoort tot het rijk van de Planten, Tot de stam van de bedektzadigen, tot de klasse van de Tweezaadlobbigen, tot de orde van de Fabales, tot de familie van de vlinderbloemenfamilie en tot het geslacht van de bonen.

3. De geschiedenis van de Sperzieboon
De sperzieboon is een oude cultuurplant van de Indianen uit Amerika. Na maïs waren bonen daar de belangrijkste groenten. In Europa komen er geen wilde bonen voor, ze worden alleen maar geïmporteerd of gekweekt in kassen. De voorloper van onze sperzieboon is waarschijnlijk de Guatemaltese Phasoleus macrolepis. Die is in Guatemala tot op hoge hoogte te vinden in het ruige gebergte. In Europa werd de boon ingevoerd omstreeks 1564. Een Weense kruidenkenner kreeg een sperzieboon uit een Portugees klooster. Vanaf die tijd verspreidde de vrucht zich over de hele wereld.


4. Vijanden van de sperzieboon
Het bonenkevertje. (Acanthoscelides obtectus)
Het bonenkevertje is een vijand van de sperzieboon. Het 3 tot 4 millimeter lange kevertje legt eitjes in de sperzieboon. Als de sperzieboontjes bewaard zijn gebleven komen in het voorjaar de kleine larfjes tevoorschijn die zichzelf gevoed hebben met de bonen. Daardoor worden kleine gaatjes in de boontjes veroorzaakt. Als de bonen minimaal drie dagen bij –20 graden Celsius worden bewaard zijn alle larfjes gedood.

De bonen spintmijt. (Tetranychus urticae)
Ook een vijand van de sperzieboon is de bonen spintmijt. Door de bonen spintmijt komen er aan de bovenkant van het blad witte vlekjes en aan de onderkant van het blad zitten zeer kleine spinachtige beestjes. Bij ernstige aantasting valt het blad eraf.

Grauwschimmel.
Erg vochtig weer is ook niet goed voor de sperzieboon. Door vocht kan er grauwschimmel ontstaan. Grauwschimmel tast alles aan.

Familie
De sperzieboon is familie van andere peulvruchten. Zoals snijbonen, tuinbonen, doperwten, peulen, en kousenband. De sperzieboon behoort tot de vlinderbloemen familie. De sperzieboon groeit erg snel omhoog.

5. Hoe zit de Sperzieboon in elkaar?
Het zaad wordt omgeven door een zaadhuidje. In het zaad zit al een compleet plantje (kiem) met worteltje én pluimpje. Het pluimpje bestaat uit een stengeltje, kiemlobben en blaadjes. Het zaadje van de boon bestaat voor het grootste deel uit de twee kiemlobben (dat ziet eruit als 2 bobbeltjes) met daarin het reserve voedsel. Bij sommige tweezaadlobbigen zijn de kiemlobben klein en zit er nog veel reserve voedsel in het zaadhuidje. Het reservevoedsel bestaat vooral uit eiwitten, vetten en koolhydraten o.a zetmeel. De kiemen zwellen op doordat ze water opnemen. Het worteltje komt dan door de kiemopening. Het kiemworteltje groeit dan uit tot een hoofdwortel met zaadjes. ( de Sperzieboon) Het ziet er in het begin uit als een soort bloem met kelkbladeren en witte kroonbladeren die om de Sperzieboon heen staan. Als de bloem dan bevrucht word, beginnen de vruchtbeginsels groter te groeien en verdwijnen de kroonbladeren. Als de Sperzieboon volgroeid is zie je alleen nog een klein stukje overblijfsel van de stijl en de kelkbladeren.

6. Verschillende soorten bonen
Natuurlijk zijn er heel veel verschillende bonen. Je kunt eigenlijk alle bonen eten. Sommige worden vaker gegeten als anderen. Ik zal nu iets vertellen over de bruine boon, navelboon, en de snijboon.


De bruine boon:
De bruine boon is heel verschillend van de sperzieboon. De bruine boon is gevuld met veel vocht, maar we eten ze meestal gedroogd. De bruine boon ziet eruit als een klein bolletje. En zoals de naam al zegt, bruin. Het heeft de vorm van de cel die hierboven is afgebeeld. We eten de bruine boon met peul.

Kievitsboon
De latijnse naam voor kievitsboonis Phaseolus vulgaris. De bonen zijn wit gevlekt (zoals te zien is op de afbeelding hiernaast). Als je ze goed wil telen, moet je ze ongeveer half mei tot half juni in de grond stoppen en niet te vroeg zaaien.

Navelboon:
De latijnse naam voor het navelboontje is Phasealos vulgaris. De navelboon heeft een bittere smaak. De structuur is zacht. De boontjes groeien in 18cm lange peulen.

Snijboon:
De snijbonen lijken heel erg op sperziebonen ze zijn alleen wat groter en forser. Voor de rest ontwikkelen ze zich het zelfde als de sperzieboon.

7. Waar komt de sperzieboon vandaan, en hoe wordt hij verbouwd?
De sperzieboon komt oorspronkelijk uit Zuid-Amerika en de ontdekkingsreizigers hebben het mee genomen naar Nederland. In Nederland kweken we nu ook zelf sperziebonen. In de maanden juli en augustus komen de sperziebonen uit Nederland zelf. Andere maanden worden ze aangevoerd uit landen zoals Frankrijk, Spanje en Egypte.

Verbouwen, Telen, Oogsten

Zaai op een diepte van maximaal 4cm en minimaal 2cm en bevochtig de grond liefst een dag van te voren. Wees er zeker van dat de grond warm genoeg is. Dit is belangrijk voor een snelle ontkieming. 12°C is goed als bodemtemperatuur en 15°C is goed voor een boven/dag temperatuur. Je kan ongeveer zaaien tot uiterlijk de 2de week van juli. Tip: je kan met zwart plastic elke weken van te voren de bodem laten opwarmen. Aanaarden ( het aanbrengen van aarde en zand rondom de zaadplek) gebeurd na de eerste bladvorming. Let hierbij wel op dat je geen wortelschade aanricht. Meststoffen hoeven niet gegeven te worden want de bonen brengen zelf al stikstof in de grond. Wanneer je teveel stikstof geeft kunnen de zouten zich gaan ophopen in de bodem. Dit kan wortellekkage geven, dan verliest de boon veel van zijn voedingsstoffen via de wortel(s). Ook moet je natuurlijk goed onkruid wieden. Zaai geen bonen dichtbij gewassen zoals, erwten, venkel, ui, knoflook.
Weetje: 1 pakje zaad van sperziebonen (70 gr). Geeft al snel 20 kilo boontjes. Voor struikbonen is dit maar de helft!
Meestal kan het zaad gewoon gewonnen worden uit de eigen planten. Laat hiervoor de bonen harden en verwijder na de verharding de zaden voor volgend jaar.
Tip: Ontsmet zaad dat je uit je eigen plantjes gewonnen hebt door ze een warm bad te geven! Leg hiervoor de zaden enkele uren in water 30°C, en dompel ze daarna in een bad van 50°C gedurende een tiental minuten. Warmere baden dan 50°C kunnen schade geven aan de kiem. Gebruik geen gerimpeld, gevlekt of beschimmeld zaad.

8. Verschillende gerechten met de Sperzieboon.
Natuurlijk zijn er heel veel verschillende gerechten met sperziebonen. De meeste mensen eten de speziebonen gewoon gekookt met aardappelen en een stukje vlees. Hier onder staan 3 andere recepten met als hoofdingredient sperziebonen. Een sperzieboon is over het algemeen niet alleen lekker maar ook erg gezond. Hiernaast zie je een tabel waarin de voedingswaarden van de sperzieboon zijn aangegeven. Hier volgen de 3 recepten.

1. Sperziebonen met Gehakt
Recept uit: Turkije
Voor 4 personen.
Ingredienten
500 gram sperziebonen, gehalveerd
300 gram runder- of lamsgehakt
1 grote ui, gehakt
1 teentje knoflook, gehakt
50 gram boter
2-3 tomaten, ontveld en gehakt
150 ml runderbouillon
1/2 tl cayennepeper
1 el azijn
snufje suiker
1 1/2 el gehakte verse munt
zout en peper
Bereiding
Kook de sperziebonen 5 minuten in water met zout. Giet ze af en spoel ze af met koud water.

Doe het fruit in een braadpan. De ui en knoflook in de boter. Voeg het gehakt toe en bak het rul. Doe de tomaten, bouillon, cayennepeper, azijn, suiker en zout en peper erbij en laat onafgedekt 10-12 minuten stoven.

Doe nu de sperziebonen erbij en laat nog 10 minuten stoven. Voeg eventueel wat water toe.
Roer 1 el munt erdoor en serveer met de resterende halve el eroverheen gestrooid.
Rijst(pilaf) past hier erg goed bij.

2. Sperziebonen met knoflook, peterselie en broodkruim
Recept uit Italie
Personen: naar eigen keus
Ingredienten
500 gr. sperziebonen
zout naar smaak
2 el gehakte bladpeterselie
1 teen knoflook gehakt
4 el olijfolie
30 gr. broodkruim van boerenbrood
Bereiding
Sperziebonen gaar koken, afgieten en laten af koelen.

Fruit de knoflook en peterselie 1 minuut. Schep het broodkruim erdoor, tot die krokant wordt. Dan de sperziebonen er doorheen scheppen en verwarmen.

3. Sperziebonen met hazelnootdressing

Recept uit: Nederland
Aantal personen: 4

Ingredienten
1 eetlepel gepelde hazelnoten
500 gram sperziebonen, schoongemaakt
1 teentje knoflook, gepeld
4 takjes peterselie, in grove stukken
4 eetlepels olijfolie
1 eetlepel rode-wijnazijn
Keukenmachine

Bereidingswijze
Rooster de hazelnoten in een droge koekenpan goudbruin en laat het even afkoelen. Maal de hazelnoten samen met de knoflook en peterselie in een minimengkom van een keukenmachine of in vijzel fijn. Druppel, terwijl de machine draait, de olie er geleidelijk bij. Meng de azijn erdoor. Breng het op smaak met zout en peper. Kook de sperzieboon in 7 tot 8 minuten beetgaar en giet ze af. Schep de hazelnootdressing door de warme sperziebonen en serveer ze warm.

9. Wat heb ik waargenomen?
Ik heb waargenomen dat de sperzieboon een lange dunne groene vrucht is met zaden/vruchten van binnen.


10. Conclusie
De binnenkant van een sperzieboon ziet er hetzelfde uit als ik me had voorgesteld.

11. Nawoord / Mening
Ik ben erachter gekomen dat er veel meer schuilt achter een sperzieboon dan een paar zaadjes, zoals ik er eerst altijd over dacht. Ook hebben wij thuis 1 van de recepten uitgeprobeerd. Dit was recept 3, en erg lekker. Verder vond ik het leuk om aan dit werkstuk te werken omdat ik eigenlijk helemaal niets van de sperzieboon afwist, behalve dat hij eetbaar was.

Bronvermelding
WWW.GOOGLE .NL
www.wikipedia.org
De Encarta encyclopedie
http://en.wikipedia.org/wiki/
http://www.vergeteneten.nl/plantenlijst.htm
www.genietenvanvers.nl
http://www.tuinclub.be/teelten.htm
www.gratisrecept.nl
www.tastyweb.nl