Bloed

De inleiding Waarom doen wij ons werkstuk over bloed? Wij doen ons werkstuk over bloed, omdat wij dat een interessant onderwerp vinden want zonder bloed kan de mens niet leven. Want de mens heeft zuurstof nodig om in leven te blijven en daarbij speelt bloed een belangrijke rol. Het bloed vervoert het zuurstof door heel het lichaam. Wat kom je in dit werkstuk allemaal tegen? In dit werkstuk vertellen we voor namelijk wat er in bloed zit. Bloed bestaat uit rode bloedcellen, witte bloedcellen en bloedplaatjes. Als je een rode bloedcel heel sterk vergroot bekijkt lijkt het een beetje op een donut. En je kunt ook lezen wat er gebeurd als je te weinig bloedplaatjes hebt en wat er gebeurd als je een wondje hebt. Hfd.1 Wat is bloed? De meeste mensen vinden bloed eng. Sommigen vallen flauw als ze bloed zien. Gelukkig maar dat het niet voor iedereen geldt. Bloed wordt van vroeger al gezien als de ‘’levensadem’’ voor de organen en weefsel van ons lichaam. In een mens bevindt zich zo’n 5,5 liter bloed, dat in de bloedvaten wordt rondgepompt. Bloed is nodig om in leven te blijven, het bevat stoffen die jeje hele leven nodig hebt. De belangrijkste taak van het bloed is het lichaam van de mens voorzien van zuurstof. In de longen wordt het zuurstof in het bloed opgenomen. Vervolgens pompt het hart het bloed in zo’n 30 seconden door ons hele lichaam. Ondertussen staat het bloed zuurstof af aan onderdelen van ons lichaam en neemt het in ruil kooldioxide op. Dit wordt bij een volgens bezoek aan de longen weer vervangen door een nieuwe portie zuurstof. Bij gewervelde dieren, zoals de mens, heeft het bloed vele functies. Omdat het bloed bijna overal komt in het lichaam, zorgt het voor transport; van voedingsstoffen, afvalstoffen, zuurstof, kooldioxide, hormonen en natuurlijk water. Ook verdeelt het bloed de warmte over het lichaam. Het zijn de rode bloedcellen die zuurstof kunnen vervoeren. De rode bloedcellen bevatten de stof hemoglobine dat zuurstof bindt. Elke rode bloedcel bevat ongeveer 270 miljoen hemoglobinemoleculen. Een hemoglobinemolecuul zelf kan 4 zuurstofmoleculen binden. Bij elkaar opgeteld kan één enkele rode bloedcel wel één miljard zuurstofmoleculen vervoeren. En dat te bedenken dat een volwassene ook nog eens over zo’n 30 biljoen rode bloedcellen beschikt. De stof hemoglobine, geeft als het zuurstof heeft gebonden, het bloed een heldere rode kleur. Is het zuurstof geruild voor koolstofdioxide dan wordt ook de kleur van het bloed minder helder rood, de kleur wordt donkerder.
Hfd.2 Wat zit er in bloed? Het bloed is normaal gesproken ongeveer 7,5% van het totale lichaamsgewicht. Een persoon van 75 kg heeft ongeveer 5,6 liter bloed. Hoe zwaarder je bent, hoe meer bloed je hebt en hoe harder het hart moet werken om al dat bloed naar alle uithoeken van ons lichaam te vervoeren. Je zou het niet zeggen, maar bloed bestaat uit een vloeibaar deel en een vast deel. Als je bloed dat niet kan stollen een tijdje laat staan, gaat het zich scheiden in een donkere vaste stof en gele vloeistof. In normale omstandigheden is die donkere vaste stof ongeveer 45% van het volume van bloed. De vaste stof is samengesteld uit verschillende bloedcellen. De overige 55% noemen we plasma. Plasma bestaat voor 90% uit water met daaraan opgenomen stoffen als eiwitten, hormonen en mineralen. Bloed bevat 3 soorten bloedcellen: - Rode bloedcellen - Witte bloedcellen - Bloedplaatjes
De rode bloedcellen vormen het allergrootste deel van alle bloedcellen in ons bloed, meer dan 99%. Door het enorme aantal bepalen zij natuurlijk ook de kleur van het bloed. De bloedplaatjes vormen ongeveer 0,1% van het celvolume en de witte bloedcellen hebben een nog kleiner aandeel. Al deze bloedcellen worden in ons lichaam aangemaakt. De dagelijkse productie bedraagt 200 miljard rode bloedcellen, 150 miljard witte cellen en nog eens zo’n 45 miljard bloedplaatjes. De aanmaak vindt plaats in het rode beenmerg van onze botten. Hfd.3 Rode of witte bloedcellen en bloedplaatjes De rode bloedcel: De rode bloedcellen, door dokters ook wel erytrocyten genoemd, zien er onder de microscoop als rode schijven (met een diameter van 0,007-0,008 mm). In een microliter (0,001 ml) bloed bevinden zich bij mannen gemiddeld 5,4 miljoen rode bloedcellen, bij vrouwen gemiddeld 4,8 miljoen. Rode bloedcellen worden aangemaakt in het beenmerg van onze botten. Met name de zogenaamde platte botten maken veel rode bloedcellen aan. Je moet dan denken aan schouderbladen, ribben, borstbeen en bekken. Rode bloedcellen blijven relatief lang in ons lichaam; ze worden ongeveer 120 dagen oud. Rode bloedcellen zijn van mens tot mens verschillend. Buiten op de rode bloedcellen bevinden zich stoffen. Niet iedereen heeft dezelfde stoffen op zijn rode bloedcellen. Als er sprake is van verschillende kenmerken op rode bloedgroepen spreken we van verschillende bloedgroepen. De witte bloedcel: De grootste bloedcellen in bloed zijn witte bloedcellen. Door dokters ook wel leukocyten genoemd. In een microliter bloed zitten ongeveer 5000 tot 10000 witte bloedcellen. Witte bloedcellen spelen een belangrijke rol in het afweersysteem; ze behoeden ons voor infecties met ziekteverwekkende micro-organismen, zoals bacteriën, virussen, parasieten, schimmels en gisten. Daarnaast helpen witte bloedcellen bij het opruimen van afgestorven cellen in het lichaam. Er zijn drie soorten witte bloedcellen, te weten: - lymfocyten - monocyten - granulocyten
De witte bloedcellen variëren in grootte van 0,006 tot 0,020 mm. De bloedplaatjes: De bloedplaatjes worden door dokters wel trombocyten genoemd. Bloedplaatjes zijn de kleinste bloedcellen van het bloed; ze zijn 0.002 tot 0,004 mm groot. Een microliter bloed bevat 150.000 tot 400.000 bloedplaatjes. Net als rode bloedcellen worden de bloedplaatjes in het beenmerg van onze botten gemaakt. Bloedplaatjes hebben slechts een heel korte levensduur, ze worden niet ouder dan 7 tot 10 dagen. Daarom moeten er heel veel bloedplaatjes worden aangemaakt; per dag maar liefst 45 miljard! Een deel van de bloedplaatjes, zo’n 30 tot 40%, is opgeslagen in milt. De rest is opgeslagen in het bloed. Bloedplaatjes spelen een rol bij de bloedstolling. In geval van een bloeding gaan de bloedplaatjes op de plek van de beschadiging samenklonteren tot een bloedprop. De bloedplaatjesprop wordt later verstevigd door fibrinedraden. Deze fibrinedraden worden gevormd door de in het plasma aanwezige stollingsfactoren. Hfd.4 Tekort aan bloedplaatjes Een tekort aan bloedplaatjes brengt hogere kans op een bloeding met zich mee. De oorzaak is onvoldoende aanmaak van bloedplaatjes of versnelde afbraak van bloedplaatjes. De aanmaak kan gestoord zijn door, bijvoorbeeld: - Bloedkanker; waardoor te weinig bloedplaatjes door het beenmerg worden aangemaakt. - Aplastische anemie; het beenmerg maakt door bekende (virusinfecties) of onbekende oorzaak geen bloedcellen aan. - Kankerbehandeling; chemotherapie verstoort het aanmaakproces. De afbraak kan verhoogd zijn door, bijvoorbeeld: - Auto – immuunreactie; het lichaam maakt antistoffen aan die bloedplaatsjes aanvallen. Een tekort aan bloedplaatjes uit zich door: - Snel blauwe plekken krijgen - Vele rode vlekjes of grote paarse plekken op de huid die niet lichter worden als je erop gedrukt wordt. - Bloedend tandvlees - Hevige menstruatiebloedingen
Bij een gering tekort kan zonder behandeling worden volstaan. Meestal gaat het vanzelf over. Bloedingen als gevolg van lage bloedplaatjesaantallen kunnen worden behandeld door bloedplaatjes toe te dienen. In geval van een verstoorde eigen afbraak is dit echter niet altijd mogelijk, immers de toegediende bloedplaatjes zouden weer net zo hard afgebroken worden. Meestal wordt er dan een geneesmiddel voorgeschreven; daardoor gaat het aantal bloedplaatjes ook stijgen. Bij ernstige of terugkerende gevallen met een te snelle afbraak van bloedplaatjes is het verwijderen van de milt een mogelijke oplossing.
Begrippenlijst Kooldioxide (koolzuur) Een kleurloos, niet giftig gas met prikkelende reuk en smaak
Transport
Het vervoeren / overbrengen van iets
Hemoglobinemoleculen
Rode bloedkleurstofmoleculen
Zuurstofmoleculen
Gasmoleculen zonder kleur reuk of kleur
Koolstofdioxide
Zie kooldioxide (koolzuur) Stollen
Stremmen, van vloeibaar vast worden
Plasma
Vloeibaar bestandsdeel van bloed (melk en sperma) Micro Organisme
Microscopisch klein organisme, microbe
Fibrinedraden
Bloedvezelstof draden, een hoofdbestanddeel van het vlees